Tíminn - 11.06.1931, Page 1

^fgreifcsía
C í nt a n s er i £cef jarijötu 6 a.
©piu öagleija fi. 9—6
Simi 2353
Ofaíbfeci
ocj afgrci6siuma6ur limans er
H a n n d e i g porsteinsióttir,
Ccefjarijötu 6 a. Seyfjaníf.
XV. árg,
Reykjavík, 11. júní 1931.
47. blað.
Kosningaskrifstofa C-listans
verður á morgun
í Búnaðarfélagshúsinu
Simar 1101 496 ög 2132 ^ar ^eía kjósenduv fengið alla aðsíoð
...... " -* oj? upplýsingar um kosninguna
Þegar hringt er á miðstöd nægir að bidja um C-listauu
„ii Itlli simr tlirf
Fyrir nokkru kom út í Ame-
ríku bók aem hét: „Er þetta
sonur j7ðai’?“ Það var lýsing á
hinu vaxandi glæpa- og skríl-
veldi í Ameríku. Höfundurinn
spyr þjóðina blátt áfram þeirrar
samvizku spumingar, hvort sögu-
hetjan, eins og henni er lýst, sé
sonur Ameríku, hvort landið vilji
kannast við að þar sé eitt af
börnum þess.
Nokkrir atburðir hafa komið
fyrir í Reykjavík á hinum síð-
ustu tímum, sem vekja upp hina
sömu spurningu. Reykjavík er að
eignast nýja tegund af fólki, sem
eldri kynslóðin ekki kannast við.
Það er að vaxa upp skríll í
Reykjavík. Hann er ekki sérlega
margmennur, en hann er að
byrja að láta sín gæta í bæjar-
lífinu. Það er svo komið að ekki
verður komist hjá að spyrja höf-
uðstaðinn í sambandi við þessa
afvegaleiddu gi-ein af kynstofn-
inum, að þessari spumingu: Er
þetta sonur yðar?
Dagana milli 14. og 21. apríl s.
1. fór þessi lýður flest kvöld með
ópum og illum látum um bæinn
eftir að dimmt var orðið. Æs-
ingamar byrjuðu nálega ætíð í
og við íhaldshúsið. Síðan var ó-
látunum haldið áfram við Þing-
húsið, við bústað forsætisráð-
herra, á Lækjartorgi, við líkn-
eskju Jóns Sigurðssonar og að
lokum eina nóttina hjá erlendum
sendiherra. Þangað átti að
stefna liðinu aðra nótt, en þá
bar einn af leiðtogum íhaldsins
vit fyrir þessum fáráðlingum, og
afstýrði í það sinn að annað
brot yrði gert á velsæmi þjóð-
réttarins.
Eftir upphlaupsvikuna duttu
æsingarnar um stund í dá. Það
fólk, sem þar hafði mest að
starfað, var lamað og þreytt. Síð-
an komu útifundimir í bama-
skólaportinu. Þeir voru þrír. Á
hinum fyrsta gerði skríllinn vart
við sig með hávaða og ólátum,
þegar efsti maður á lista Fram-
sóknar, Helgi Briem bankastjóri,
hélt ræður sínar. En vegna há-
talarans heyrðust ræður hans
nokkumveginn. En það var sýnt
þá þegar, að hið nýja úrkast var
að vakna til lífsins aftur.
Á næsta fundi hélt Helgi
Briem og sá, sem þetta ritar,
sínar tvær ræðurnar hvor, vegna
Framsóknarflokksins. Auðséð
var að íhaldsfélagið Heimdallur
hafði undirbúið óhljóð og læti í
því skyni að varna okkur máls,
en það fór eins og fyrri daginn,
að hin sterka rödd hátalarans
vai’ð máttarmeiri orgum og ó-
látum þeirra sem ekki þoldu að
heyra þung og alvarleg rök.
En á þeim fundi gerði fund-
arstjórinn Sigurður Jónsson
skólastjóri sig sekan í vítaverðu
athæfi tvisvar sinnum, sem
fundarstjóri, og sem ábyrgðai’-
maður fyrir uppeldi mörg þús-
und barna í Reykjavík.
Sigurður er rammur íhalds-
maður, en hefir verið talinn
hversdagsgæfur og álitið að hann
kynni að stilla í hóf um bardaga-
aðferð. Svo reyadist þó ekki.
Meðan Helgi bankastjóri var að
tala, og óhljóð og hávaði heyrð-
ist frá börnum og unglingum úr
ílialdsherbúðunum, stendur Sig-
urður upp og þykist vera að
hasta á þá, sem brutu almennar
velsæmisreglur á fundinum. En
hann gerði það á þann hátt, að
eggja þá sem átti að sefa. Hann
segii’ nokkur orð í kesknistón
um að fundarmenn megi ekki
fara þannig að, því að þeir geti
fipað suma ræðumenn — þ. e.
þá, sem væru viðvaningar. Kunn-
ugir skilja hve hér var hlægi-
lega að farið. Sigurður barna-
skólastjóri talar um að ekki megi
fipa Helga Briem! Sigurði er
sennilega ekki ljóst, að maður-
inn sem hann heldur að læri-
sveinar hans muni fipa, getur að
málinu til haldið betri ræður á
fjórum erlendum tungum, heldur
en iSigurður Jónsson á sínu eig-
in máli. Sigurði er heldur ekki
ljóst, að hann er að menntun til
eins og bekkjarlalli í skóla hans
í samanburði við þroskaðan
gáfumann, ef mæla skyldi þroska
Sigurðar á við menntun hins
fjölmenntaðasta gáfumanns með-
al yngri íslendinga.
Hlutdrægni Sigurðar og vönt-
un á þeim drengskap og manna-
siðum, sem einkennrr réttláta
fundarstj óra, var hér komin í
Ijós. En þó átti meira að bætast
við. í fundarlokin heldur hann
hvatningarorð til „Reykjavíkur-
valdsins“ að duga nú vel á kjör-
degi. Enginn góður fundarstjóri
levfir sér að halda æsingaræðu
í lok fundar, eftir að keppinaut-
arnir eru hættir að geta tekið til
máls. Góður fundarstjóri á að
breyta eins og réttlátur dómari.
Tveim dögum síðar átti að
sannast að hér var ekki um
neina tilviljun að ræða. Það var
leyniþráður í milli Sigurðar Jóns-
sonar fundarstjóra og manns
með sama nafni sem stýrir
barnaskóla Reykjavíkur, og hins
uppvaxandi skríls, sem setti blæ
vanmenningar og þrælslundar á
vissar hliðar bæjarlífsins.
Á þriðja fundinum er poi-tið
enn sem fyr fullt, sennilega
2—3000 áheyrendur. - Flestallir
eru þessir áheyrendur ráðsettir
menn, eldri og yngri. Þeir koma
eins og góðir borgarar til að
hlýða á rökin fyrir átökum
flokkanna. En í hópnum eru á að
gizka 5—7 % af uppvaxandi
skríl, töluvert börn úr barnaskól-
anum, nokkuð af unglingum, og
lítið eitt af eldri mönnum, eink-
um dæmdir sakamenn, sem ekki
hafa tekið betrun.
Þegar ræðumenn Framsóknar,
Helgi Briem, Gísli Guðmunds-
son ritstjóri og sá, sem þetta
ritar, héldu ræður fyrir hönd
Framsóknarflokksins um vamir
gegn dýrtíðinni í Reykjavík og
um Sogsmálið, sem landsmál, þá
gerði áðurnefndur skríll óp og
háreisti sem hindraði það að mál
þeirra heyrðist nema að nokkru
leyti, þrátt fyrir hátalarana. Til-
ganguriim var eingöngu sá, að
varna þeim máls., Og ólætin
höfðu verið undirbúin. Hér skulu
aðeins nefndir tveir af þeim,
sem sérílagi stjómuðu þessu
nýstárlega framferði. Annar hét
Leifur, sonur Þorleifs Bjamason-
ar, kennara við Menntaskólann,
hinn var Einar Ásmundsson
járningamaður íhaldsins. — Á
fyrsta fundinum hafði Páll Stef-
ánsson, fyrverandi vörubjóður og
Lúter nokkur dyravörður við
barnaskólann haft mannaforráð
við að leika villimennskuna.
Seint á fundi þessum þykist
íundarstjórinn vera að hasta á
þennan lýð, meðan Helgi Briem
er að tala, snýr sér að þeim sem
ekki kunnu mannasiði og segir
að þeir skuli hætta óhljóðunum,
það sé engin hætta á að ræðu-
maður geti talið þeim hughvarf!
Það er erfitt að hugsa sér
hvemig fundarstjórinn getur
óllu meira misbeitt valdi sínu en
á þennan hátt, þar sem hann
leyfir sér að taka í strenginn með
þeim, sem valda mestum spjöll-
um, og gefa fyllilega í skyn, að
rétt hefði verið að varna ræðu-
manni máls með siðleysi, ef hætta
hefði verið á að rök hans hefðu
sannfært andstæðingana. 1 stuttu
máli: Af því flokki fundarstjór-
ans var ekki að þessu sinni hætta
búin af rökum fundarmanns, þá
var ástæða til að láta óhljóð og
arg þagna. En þá er um leið ját-
að, að ef hætta var á ferðum um
að samherjar fundarstjórans
beygðu sig fyrir rökum ræðu-
manns, þá var réttlætanlegt, að
leyfa siðleysinu að njóta sín!
Einn af helztu borgurum þessa
bæjar stóð hjá fundarstjóra, er
hann framdi þetta síðasta
hneyksli. Hann tók Sigurð Jóns-
son sterkum tökum eins og seka
smásál, og lét hann finna hvílíka
lítilsvirðingu hann hefði aflað sér
með framkomu sinni. Sú áminn-
ing var fyrsta aðvörun til Sigurð-
ar um að bærinn og þjóðin myndi
fara að athuga, hvemig skríls-
eðlið vex og dafnar í höfuðstaðn-
um.
Það verður ekki komizt hjá því
að athuga það, að sá maður, sem
fremur hér hina brotlegu fundar-
stjóm er skólastjóri fyrir stærsta
skóla landsins. Og það er ekki
vert að gleyma því, að meðal þús-
unda af vel siðuðum börnum úr
heimilum góðra foreldra í bænum,
hefir líka komið nokkuð mikið
úr skóla Sigurðar Jónssonar af
því botnfalli að siðgæði og mann-
dómi, sem nú hefir verið lýst. í
upphlaupinu út af þingrofinu í
vor, og í skrílslátum stjórnmála-
fundanna hefir borið allt of mik-
ið á lærisveinum úr skóla þessa
manns. Og það er ekki sýnilegt,
að þjóðfélagið geti búist við
nægilegu aðhaldi frá þessum
manni sem skólastjóra, úr því
hann kann ekki betur til þeirra
hluta, sem tilheyra drengilegri
fundai’stjórn, heldur en dæmi
þessi sýna.
Eftir þingrofið barst mér í
hendur ritgerð úr einum skóla hér
í bænum, sem lýsir betur en
noldaið annað þeirri siðferðislegu
hættu, sem vofir yfir bænum í
þessu efni. Ritgerðin tekur fram
öllu, sem áður þekkist um siðleysi
og ruddaskap í stílæfingum ung-
linga. Hún virðist benda á að
aðalandstæðingar Framsóknar láti
viðgangast að unglingar skrifi
hatursfuliar æsingaritgerðir undir
eftirliti kennara í skólum. Ritgerð
þessi virðist vera eftir unga
stúlku, liðlega fermda, uppvaxna
í þröngsýnu, en almennt talið vel
metnu og heiðarlegu embættis-
mannsheimili í Reykjavík. Ofsinn
og hatrið er svo taumiaust í rit-
gerð þessari, að hún mun á
ókomnum öldum verða álitin
bezta og sannasta augnabliks-
myndin af þeim tryllingi, sem
fyllti brjóst íhaldsins í Reykja-
vík fyrstu dagana eftir að Einar
Arnórsson hafði gefið íhaldinu
inn- tálrökin um að þing, sem var
uppleyst gæti haldið áfram störf-
um, ef Gunnar á Selalæk legði
blessun sína yfir vitleysuna.
Ég hafði búizt við að koma
þessari ritgerð hinnar ungu
höfuðstaðarstúlku í skjalasafn
landsins til þess að rithöfundar
seinni alda gætu -betur metið at-
burðina. Ég fann að fólk út um
land myndi ekki skilja svona
æsku. En eftir að komið er í
ljós, að hér er um uppeldislega
hættu að ræða, og að maður í
hinni mestu trúnaðarstöðu við
uppeldi barna í bænum tekur á
þessum málum eins og nú hefir
verið sýnt, þá er ekki hægt að
breiða yfir söxmunina fyrir þeirri
meinsemd, sem hér er að gegn-
sýi’a vissan hluta þjóðlíkamans.
Ritgerðin er sem hér segir:
A. Ó. II. bekk. C. íslenzkur stíll.
Alþiugi íslands.
þriðjudaginn 14. apríl 1931, kl. 2
eftir liádegi, var iesið upp á Alþingi
bréf írú Kristjáni konungi X., þar
sem liann skipar að rjúfa Alþingi
íslands. Ástæðan var sú, að Sjálf-
stæðisflokkurinn og kommúnistar
komu sér saman um að lýsa van-
trausti á núverandi stjórn landsins,
sem auðvitað var alveg sjálfsagt,
því enginn maður í stjórninni e.r
með fullu viti, svo sem ráðherrarnir
Tryggvi þórhallsson forsætisráðherra
og Jónas Jónsson dómsmálaráðherra
(fyrverandi). þegar bréf þetta var
lesið upp, var margt manna á þingi,
einkum skólafólk. Til dæmis tók 2.
bekkur B sér einkaleyfi í stærðfræð-
istíma lcl. 2—3. Eins og von var,
varð æsingur mikill út af þessu.
Fyrst kenndu menn aðallega Jónasi
dómsmálaráðherra um þetta, en nu
er það komið upp um Tryggva þór-
liallsson, að hann hefir svikið Is-
lendinga, með því að senda Stjána
tíkall (konungi) skeyti um að rjúfa
Alþingi. Ef til vill hefir Tryggvi
haldið, að aimenningur tæki þessu
stillilega og að hann fengi, á eftir
þessu öllu saman, að ráða lögum og
lofum í landinu, en þar skjátlaðist
lionum algjörlega, því Sjálfstæðis-
menn eru ekki svo heimskir. Jónas,
hetjan mikla, varð eins og gefur að
skilja, mjög hræddur, þegar æsing-
urinn varð svona mikill, og fór út
úr bænum, eins og hann er vanur ef
eitthvað gengur á. Hann hélt í bíl
upp að Laugarvatni, og var lokaður
þar inni á salemi í tvo daga, eftir