Tíminn - 04.07.1931, Síða 1

^ýgteibeía
C t m a n s er t £œfjargötu 6 a.
©pin öa^lega fl. 9—6
Síntt 2353
0)aíbferi
09 afgrei6sluma6ur íintans et
Hanttuei9 £>orsteinsöóttir,
ficefjargötu 6 a. HeyfjaDÍf.
Reykjavík, 4. júlí 1931.
XV. árg.
Byltingarrétturinn
og þjóðskipulagið
50. blað.
„Zeppelin greifi“ i Reykjavík
SrunrtrlO fín9*"9
Anaicht des L. Z. 127 mit LSnasschnitt u. ÖrundriB der.Fflhrer- u. Fahrflhstaondel
Þegar íhaldinu tókst ekki að
ná stjórnarvölduni í vetur með
skyndiárás, heldur var Alþingi
leyst upp og kjósendum gefið
færi á að segja álit sitt um það
hvaða flokkur ætti að fara með
völd um stundarsakir hér á landi,
þá byrjuðu sumir íhaldsmenn og
sum íhaldsblöð að tala um að
flokkur þeirra yrði að brjótast
til valda með ofbeldi, ef hann
næði ekki völdum með lögum. í
skjóli þessara kenninga voru
byrjaðar æsingar við hús forsæt-
isráðherra nótt eftir nótt. I stíl,
sem birtur var hér í blaðinu eftir
nemanda á fermingaraldri í hin-
um svokallaða íhaldsskóla hér í
bænum, er tvisvar játað að
flokkur Morgunblaðsins og Vís-
is hafi verið í æsingarástandi,
og farið um það mjög lofsam-
legum orðum, svo og játað að
skólinn hafi byrjað á „byltingu"
fyrir sig með því að stelast í
leyfisleysi úr tímum til að vera
við þegar íhaldið byrjaði sigur-
för sína í þinginu. Einn af leið-
togum íhaldsins, sem líka er
starfsmaður hér við barnaupp-
eidi í' bænum, lýsti yfir á fjöl-
mennum fundi að Reykvíkingar
ættu að taka rétt sinn, ef þeir
fengju hann ekki öðruvísi. Og í
mannþröng þeirri, sem íhalds-
menn drógu saman við hús for-
sætisráðherra heyrðist meðal
annars unglingur á skólaaldri úr
heimili íhaldsmanns, sem hefir
atvinnu af að flytja bæjarbúum
fagnaðarboðskap Krists, hrópa í
sífellu: „Drepum, drepum!" —
Manni finnst ekki ólíklegt að slík-
ur blær geti komið á framkomu
æskumanna, þar sem hatur á
vissúm stjórnmálaflokkum virð-
ist vera boðað eins og trú, og
æskunni boðið að taka rétt sinn,
ef hann fæst ekki öðruvísi, eins
og skólasystkinin í „íhaldsskólan-
um gerðu 14. apríl s. 1.
Þegar fór að líða nær kosning-
unum tóku sumir íhaldsmenn að
predika nýja tegund af byltingu,
ef Framsóknannenn yrðu í meiri-
hluta á Alþingi. Það var blað
Jakobs Möllers, Vísir, sem hvað
eftir annað gerði ráð fyrir upp-
reist af hendi Reykvíkinga í heild
sinni, að þeir brytust út úr hinu
íslenzka ríki, líkt og þrælaríkin í
Norður-Ameríku gerðu tilraun til
vestanhafs á árunum 1860—64.
Eftir kosningarnar færði Ólafur
Thors landamerki þessa nýja rík-
is, í grein í Mbl. út, til að ná yfir
kjördæmi hans og jafnvel Borgar-
fjörð, af því að þar væri nógu
mikið íhald til að samneyta hinu
nýja uppreistarliði. í viðbót við
þessar almennu uppreistardylgj-
ur komu svo frá leiðtogum íhalds-
ins í Reykjavík dylgjur og hót-
anir um verzlunarstríð við þau
héruð, sem ekki vildu kjósa vini
Jakobs Möllers á þing. Árnes-
ingar, Mýramenn og Dalamenn
virðast hafa átt að verða einna
fyrst fyrir þessum nýja hez'naði.
Út af þessum margendurteknu
og margháttuðu dylgjum og hót-
unum íhaldsmaima um að. rjúfa
þjóðskipulagið með byltingu,
beindi ég nokkrum fyrrispumum
til Jakobs Möllers um eðli bylt-
ingarinnar, sem hann og flokkur
hans boðaði. Ég benti á, að úr
því, að hinn byltingarflokkufinn,
kommúnistarnir, væru jafnfúsir
og raun ber vitni um að lýsa bylt-
ingarlífsskoðun sinni, þá mætti
ætlast til hins sama af íhalds-
mönnum úr því að þeir væru að
komast að svipaðri niðurstöðu, þ.
e. teldu rétt að brjóta með ofbeldi
vald löglega kosins þingmeira-
hluta í hinu íslenzka ríki.
Jakob Möller hefir nú sent Tím-
anum grein um þessa byltingar-
lífsskoðun flokks hans. Sam-
kvæmt henni vill hr. J. M. láta
það vera háð dutlungum og per-
sónuáliti í flokki hans, hvort Al-
þingi það, sem þjóðin kaus 12.
júní s. 1. á að hafa vinnufrið eða
ekki. Hr. J. M. hliðrar sér að vísu
við að svara spurningum mínum
nema að nokkru leyti, og munu
margir borgarar landsins senni-
lega líta svo á, að hann eigi samt
nógu erfitt með að verja og af-
saka það, sem hann játar beint og
óbeint í grein þeirri, sem hér fer
á eftir.
Fyrirspurnum svaraö.
I 48. tölublaði „Tímans", cr út kom
20 þ. m., voru birtar nokkrar „fyrir-
spurnir til mín, frá J. J. í formála
fyrir þessum fyrirspurnum kemst
liöfundurinn svo að orði, að hann
vilji mælast til þcss, að ég vildi
fræða þá, „sem eru ;vo gamaldags að
vilja vernda þjóðskipulagið", um
nokkur atriði vi.ðvíkjandi byltingu
þeirri, er ég boði. J. J. talar um „að
fræða okkur, som erum svo gamal-
dags“ o. s. frv., og ég geri ráð fyrir
því, að hann eigi þá ekki við flokks-
menn mína, eða lesendur þeirra
blaða, sem þeir einkum lesa, heldur
mun hann ætlast til þess, að ég
„fræði“ flokksmenn hans og lesend-
ur „Tímans" um þessi atriði viðvíkj-
andi byltingu þeirri, sem hann segir
að ég boði. Ég tel þvi alveg vafa-
iaust, að „Timinn" verði fúslega við
þeirri beiðni minni, að birta svörin
við þessum fyrirspurnum. J. J.
En eins og J. J. þurfti að hafa
nokkur inngangsorð eða formála að
fyrirspurnum sínum, eins þarf ég að
gera nokkura grein fyrir því, á hvern
hátt. ég hefi boðað þessa byltingu,
sem J. J. talar um, áður en ég svara
fyrirspurnunum.
„Tíminn“ hefir nú áður gert að
umtalsefni givin, sem birlist i dag-
blaðinu „Visi“, 27. f. m., undir fyrir-
sögninni „Minnihlutastjórn1, og er
það í þeirri grein, sem ég á sérstak-
lega að hafa lioðað byltinguna. Eink-
um ei' það ein ákvcðin setning, í þess-
ari grein, sem á að fela í sér þann
boðskap. Setningin er á þessa leið:
„Engin þjóð unir því til lengdar,
að minnihlutinn fari með völdin, og
misbeiti slíkur minnihluti völdunum,
liiýtur jaað að leiða til þcss, að meiri-
hlutinn taki sér rétt sinn“.
Leturbreytingarnar eru gerðar hér,
til þess að vekja sérstaka athygli á
því, livað í greininni er talið að geti
komið af stað þeim aðgerðum meiri-
hlutans, sem J. J. kallar byltingu.
En það er ekki aðeins að minnihluti
þjóðarinnar nái völdunum í sínar
hendur, iieldur verður líka þessi
minnihluti að misbeita völdunum. Ef
J. J. skilur þetta svo, að í greininni
sé skilyrðisláust boðuð bylting, ef
Framsóknarflokkurinn nái meiri-
lilutaaðstöðu á Alþingi, með minna-
hluta þjóðarinnar að baki sér, þá
hlýtur hann að telja það alveg óhjá-
kvæmilegt, að flokkurinn misbeiti
lika völdum sínum.
I raun og veru ætti þetta að vera
nægilegt svar við öllum fyrirspurnum
,T. .1. En ég skal þó ekki láta Jjar við
sitja heldur einnig svara hverri ein-
stakri fyrirspurn. Fyrst verð ég þó
að vckja athygli á því, að í þessari
staðhæfingu: „Engin þjóð unir því til
longdar11 o. s. frv., f.elst aðeins ein-
föld ályktun af sögulegum staðreynd-
um. það vita allir, að lýðræðisstefn-
an, sú stcfna, að meirihluti hverrar
þjóðar skuli ráða löggjöf sinni og
stjórn, fór sigurför um heiminn á
síðustu öld, af því að þjóðirnar undu
því ekki lengur, að mmnihlutinn
færi með völdin. jtað vita allir, að
þessi stefna liefir nú gersigrað í öll-
um menningarlöndum. það vita líka
allir, að þetta ski]iulag or orðið svo
rótgróið í flestum menningarlöndum,
að ólmgsandi er að því verði hrund-
ið, nema með ofbeldi og hervaldi. Og
með þeim þjóðum, þar sem minna-
hlutaveldi nú er ráðanda, er „þjóð-
skipulagið” verndað með hervaldi,
svo sem t. d. bjá Rússum, ítölum o.
fl. Spánverjar hafa nýlega hrundið
af sér því fargi, og eru þeir sönnun
þess, að þjóðirnar uni sliku „þjóð-
skipulagi" ekki til lengdar.
þá eru fyrirspurnirnar.
Sú íyrsta er um það, hvort Sjálf-
stæðisflokkurinn tolji það vera „nægi-
legt tilefni til uppreistar“, að flokk-
urinn verði um stund í minnahluta
á Alþingi. — Að því leyti sem sú
ályktun er dregin af „Vísis“-grein-
inni, svara ég á þá leið, eins og í
greininni stendur, að ef minnihlut-
inn, sem með völdin fer, misbeitir
völdunum, þá hlýtur það, samkvæmt
sögulegum staðreyndum að leiða til
þess, að meirihlutinn taki rétt sinn.
Önnur fyrirspurnin er um það,
hvort minni-hluti hafi rétt til upp-
reistar. IJenni svara ég afdráttar-
laust ncitandi. Samkvæmt lýðræðis-
kenningunni á meirihlutinn að ráða,
þ. e. meirihluti þjóðarinnar. þessu
verða bændur að hlíta, alveg eins
og aðrar stéttir, ef þeir eru í minna-
hluta, og er með þvi svarað þriðju
fyrirspurninni.
Fjórða fyrirspurnin er um það,
hvort ég álíti að þau lönd séu bezt
íarin, þar sem upþreistarrétturinn er
lireiulegast viðurkenndur, og hvort
ég liafi kynt mér hvernig vaxtakjör
þau ríki hafi á peningamarkaði
lieimsins. — jtessu svara ég svo, að
búi þessi riki við verst vaxtakjör,
þá er það áreiðanlegt, að næstverst
eru vaxtakjör þeirra ríkja, sem búa
við minnahlutaveldi, stutt af her-
valdi, af því að þar sem svo er á-
statt, má einatt búast við uppreist.
En hefir J. J. kynnt sér, livernig
vaxtakjör Rússar búa við?
Fimmta fyrirspurnin er um það,
hvort ég liúist við, að auðvelt verði
að flytja inn veltufe frá útlöndum,
ef þjóðskipulagið sé í stöðugri
hættu. •— Henni svara ég á sömu
leið og þeirri fjórðu, að því viðbættu,
að tvímælalaust muni verða auð-
veldast að flytja inn veltufé til
þeirra þjóða, sem viðurkenna lýðræð-
ið og rétt meirahlutans, af því að
þær þjóðir, sem veltuféð eiga að
leggja til, treysta því skipulagi bezt.
Sjötta fyrirspurnin er byggð á því,
að ég telji byltirigu „nauðsynlega og
réttláta" fyrir þá, sem tapa í kosn-
ingum, alveg án tillits til þess,
hvort' meirihluti eða minnihluti á
hlut að máli. Hún er því alveg út í
hött.
Sjöunda fyrirspurnin er um það,
hvort ég geti gert mér í liugarlund,
að sjálfstæðisflokkurinn geti lialdið
fylgi sínu í landinu, ef hann hverfi
ekki frá því ráði, að halda fram
rétti meirahlutans, samkvæmt lýð-
ræðiskenningunum, eða hvort „Fram-
sókn" muni þá ekki vinna allt fylg-
ið frá lionum. Fyrirspurnin er alveg
út í hött.
Á miðvikudag'smorguninn síð-
astliðinn um kl. 6V2 vöknuðu
Reykvíkingar við gný mikinn í
lofti o^ er betur var að gáð, urðu
menn þess varir að loftskipið
mikla Graf Zeppelin var á sveimi
yfir borginni. Fyrir löngu hafði
verið tilkynt koma hans hingað
og það að hún yrði að því leyti
merkilegri en í fyrrasumar, að
nú skyldi loftskipið flytja hingað
póst — og taka hér póst. Á
þriðjudagskvöld vissu menn að
loftskipsins var von fyrir hádegi
næsta dag, en fáir höfðu búist
við komu hans svo árla sem raun
varð á.
Brátt varð uppi fótur og fit í
bænum og þusti mikill fjöldi
íólks suður á Öskjuhlíð, þar sem
pósturinn skyldi tekinn. Mátti
sjá þess merki að margur hafði
lilæðst í flýti og ekki hirt um
venjulegan búnað áður af stað
var farið. Var um alllangan tíma
óslitin röð af fólki ýmist akandi
, eða gangandi eftir veginum frá
bænum og suður á öskjuhlíð.
Eigi varð tölu á komið þann
mannfjölda, sem þar var að lok-
um saman kominn, en gizka má
á að það hafi verið 2—3 þúsundir
manna. Þegar Graf Zeppelin
hafði tvífarið fremur lágt í hring
yfir bænum til þess að láta vita
af komu sinni, þá beygði hann
til norðurs og flaug upp yfir
Akranes norðan við Akrafjall og
inn Borgarfjörð og hvarf nú al-
veg úr sýn. Eftir góða stund kom
hann þó aftur og stefndi til
Rvíkur. Hafði hann þá farið
langt inn eftir Borgarfirði og allt
upp í Stafholtstungur.
Á Öskjuhlíðinni var hvítur
kross úr segldúk breiddur á jörð-
ina þar sem pósturinn skyldi tek-
inn og blakti íslenzki fáninn á
stöng þar rétt hjá. Auk þess var
kveikt þar bál til þess að loft-
Áttunda og síðasta fyrirspurnin er
um það, hvoi't ég hafi hugsað mér
að „þjóðskipulagið" myndi gefast
upp mótstöðulaust. Fyrirspyrjandinn
minnir mig á það, að islenzk stjórn
hafi drcgið saman og vopnað nokk-
ur hundruð menn út af því, að
socialisti einn hafi ekki viljað lilýða
fyrirskipún hennar, um að láta frá
sér fara fósturbarn sitt. þetta mál er
nú skyldara J. J. en mér, því að sú
stjórn, sem hann talar um, var
mynduð með stuðningi Framsóknar-
flokksins, a. m. k. aðalmanna flokks-
ins, sem þá voru á þingi. Flokkurinn
sagði stjórninni að vísu upp trú og
hollustu á næsta þingi eftir atburð
þann, sem J. J. getur um, og má
skipið mætti sjá vindstöðuna.
Pósturinn var í tveimur pokum,
og var neti brugðið utan um þá,
og tveir menn settir til þess að
festa þá á krókinn, sem loftskip-
ið léti síga niður, er það kæmi.
Kl. 7'/2 - kom Graf Zeppelin
svífandi suður yfir bæinn og fór
þá mjög lágt. Sneri hann upp í
vindinn er hann kom suður yfir
öskjuhlíðina og stöðvaði véiarn-
ar. Var loftskipið þá beint uppi
yfir mannfjöldanum og var ó-
spart veifað og hrópað til skips-
Dr. Eckener.
ins, en í gluggunum á farþega-
rúmi Zeppelins sáust farþegar og
skipshöfn, sem veifaði til fólks-
ins fyrir neðan með vasaklútum
og höfuðfötum. Var taug látin
síga niður frá skipinu með krók
á endanum og náðu póstmenn í
krókinn, en tókst þó elcki að
festa við hann póstpokana í það
sinn, sökum þess að eigi var nóg
gefið út af línunni frá skipinu,
sem var allhátt í lofti og ferð
var allmikil á skipinu, svo þ^ð
bar of fljótt yfir. Meðan á þessu
Eramh. á 3. síðu.
vel vera að það hafi meðfram verið
út af þessu fósturbami socialistans.
En þegar stjórnin dró saman liðið,
var ekki annað kunnugt en að hún
væri meirahlutastjórn, ekki að eins
á þingi, heldur varð líka að álíta,
að liún hefði meirahluta þjóðarinnar
að liaki sér. þegar J. J. nú gefur i
skyn, að „þjóðskipulagið", eða rétt-
ara sagt Framsóknarflokkurinn muni
ekki „gefast upp“ lieldur kveðja „lög-
lilýðna borgara" sér til varnar, draga
saman lið og búa það vopnum, þá
er um það að ræða, að minnihluti
þjóðarinnar grípi til vopna gegn
meirahlutanum. þá er um það að
i'æða, að minnalilutastjórn, sem kom-
izt hefir til valda í trássi við allt