Tíminn - 11.07.1931, Side 1

J2^fcgtei6sía
C t m a n s ec t £a>fjargötu 6 a.
CÐpin 6aglega> fL 9—6
Simi 2353
Ojaíbferi
og afgrciðslutria&ur Cimans tt
Hannueig p 0 rsteins&óttir,
Scefjargötu 6 a. .Keyfjamf.
XV. árg.
Reykjavík, 11. júlí 1931.
51. blað.
Fyrir nokkrum dögum barði
maður að dyrum á heimili einu
hér í bænum og leitaði upplýsinga
um fólk, sem bjó á öðrum stað í
húsinu. Enginn, sem viðstaddur
var, þekkti þennan mann. En
gesturinn mælti á danska tungu.
Hann hvorki skildi né talaði ís-
lenzku. Þetta þótti engum undar-
legt, því að hér í bænum eru
margir Danir. En á treyjubarmin-
um öðru megin bar útlendingur-
inn merki, sem á var letrað: „Is-
land lýðveldi"!
Þeir, sem á horfðu, furðuðu sig
á ræktarsemi þessa danska m^nns
við hið ófædda íslenzka lýðveldi.
Enginn, sem viðstaddur var, hafði
séð merkið áður. En síðar kom
á daginn, að ungir íhaldsmenn hér
í bænum hafa gengist fyrir út-
gáfu slíkra merkja og nota þau
sem flokkseinkenni.
íhaldflokkurinn hefir alltaf ver-
ið fremur illa þokkaður, ekki ein-
ungis af andstæðingunum heldur
einnig af sínum eigin mönnum.
Það er nokkuð sjaldgæft, að
íhaldsmenn kannist við flokkinn
nema í sinn eigin hóp. Þegar þeir
koma innan um aðra menn, telja
þeir sig venjulega utan flokka.
Foringjar flokksins njóta lítilla
vinsælda. Blöð flokksins, einkum
Mbl., eru hædd og óvirt af stuðn-.
ingsmönnum sínum, og það jafn-
vel í viðtali við andstæðinga. Ámi
Pálsson, sem er í talsverðu áliti
fyrir greind og orðheppni hjá
samherjum sínum á frægð sína
mest því að þakka, að hafa farið
meir eða minna opinberlega háðu-
legum orðum um félaga sína, t. d.
Valtý Stefánsson og Magnús Guð-
mundsson. Árni sagði t. d. einu
sinni, að ef hann ætlaði sér að
skrifa í Mbl., þá yrði hann allt
í einu svo heimskur (sjálfur tel-
ur Árni sig gáfaðan), að það, sem
hann skrifaði yrði alveg eins og
„fjólurnar" hjá Valtý. Að þessu
var mikið hlégið í íhaldinu, en í
öðrum flokkum myndi hafa þótt
drengilegra að þegja um ófull-
komleika hins þarfa þjóns, meðan
flokkurinn ekki þóttist of góður
til að *hafa hann til almennra
verka.
Það kemur stundum fyrir, að
fólk, sem hefir lýti í andlitinu,
fær óbeit á sjálfu sér. Þetta
er mannlegur vanmáttur, þótt
ástæðulaust sé. Samskonar ástand
virðist vera nokkuð almennt í
íhaldsflokknum. Einstaklingarnir,
sem fylgja honum að málum, hafa
óbeit á félagsskap sínum og sam-
starfsmönnum. Fæstum þeirra
dylst það í raun og veru, að mál-
staður flokkksins er slæmur, og
öllum þorra manna til meins, að
hann nái fram að ganga. En mis-
jafnlega ánægjuleg atvik, skap-
ferli eða lífsstaða teng'ja þetta
fólk við málstað, sem það í raun
og veru sér, að er ósamboðinn
sæmilegum mönnum. Þetta er
ástæðan til þess, að svo margir
íhaldsmenn fyr og síðar hafa
þvegið hendur sínar á kostnað
lítilsigldra manna við Mbl., þó að
blaðið sé á engan hátt verra en
flokkurinn yfirleitt. Sama tilfinn-
ing kemur fram í áðbúð aðal-
flokksforingjanna að mönnum
|1 í
eins og Guðmundi Jóhannssyni.
Hefir Guðmundur þjónað flokkn-
um af trú og dyggð í mörg ár og
verið einskonar gangnaforingi í
atkvæðasmölun flokksins hér í
bænum. en hjá miðstjórninni og
flokksmönnum sínum í bæjar-
stjórninni fær hann álíka viður-
kenningu og Morgunblaðið hjá
Árna Pálssyni.
Það er að vísu engum óviðkom-
anda til meins, þó að íhaldsfl. hafi
óbeit á sjálfum sér og málstað
sínum. En aðferðimar, sem flokk-
urinn nú á seinni árum er farinn
að beita til þess að draga úr þess-
ari óbeit hjá sjálfum sér og öðr-
um, eru í mesta máta varhuga-
verðar.
II.
Fyrsta ráðið, sem ihaldið fann
upp til að gleyma sjálfu sér, voru
nafnaskiptin vorið 1929. Einn af
fyrverandi þinginönnum flokks-
ins, Jónas Kristjánsson á Sauðár-
króki, gjörði grein fyrir þessu
fyrirbrigði á þann hátt, að íhaldið
byggi, að vissu leyti, við sömu
lífskjör og rjúpan. Bæði væru of-
sótt af grimmum óvinum. Náttúr-
an hefði miskunað sig yfir rjúp-
una og gjört hana dökka á sumr-
in eins og móana og hvíta eins og'
snjóinn á veturna. Hisvegar hefði
enginn miskunað sig yfir íhaldið
á þennan hátt. Nafnbreytingin
væri pólitísk litaskipti, sem flokk-
urinn hefði fundið upp í sjálfs-
vörn. .
En ýmsir þeir menn, sem áður
höfðu skipað Sjálfstæðisflokkinn
undir forystu Björns Jónssonar,
Skúla Thoroddsen og Bjarna frá
Vogi, litu þetta tiltæki íhaldsfl.
ómildum augum. Þeir voru ekki
búnir að gleyma því, hvernig Jón
Þorláksson hafðj komið fram við
Sjálfstæðisflokkinn 1908. Þeim
fannst það náttúrlega hart, ef
það flokksheiti, sem á sínum tíma
var elskað af miklum meirahluta
þjóðarinnar, ætti í framtíðinni að
vera réttlaust gagnvart auðvirði-
legum hagsmunaklíkum, sem
þættust hafa liag af að taka það
upp. Þeir vildu ekki una því, að
„sjálfstæðis“-heitið kynni karxnske
fyr eða síðar að verða notað eins
og nafn versta keisarans í Róma-
borg handa vissri tegund húsdýra.
Gamall Sjálfstæðismaður norður á
Akureyri sagði, að foringjai’
íhaldsflokksins höguðu sér eins
og líkræningjar, sem gengu í val-
inn á nóttunni og plokkuðu dýr-
gripi af hinum föllnu. Á fundi
Sjálfstæðismanna (Frjálsl. fh) í
Reykjavík ui'ðu miklar æsingar,
en Sig. Eggerz og Jakob Möller,
sem leyft höfðu „líkránið“, voru
hart leiknir. Afleiðingarnar af
líkráninu voru dálítið misjafnar
fyrir þessa tvo menn. Sjálfstæðis-
mennirnir í Dölum snem baki við
Sig. Eggerz, én í Reykjavík voru
„líkránsmennimir“ nógu sterkir
til að gjalda Möller fyrir „leyfið“.
Næsta herbragð íhaldsflokksins
var að taka trúmálin í þjónustu
sína. Sú bardagaaðferð hófst fyr-
ir alvöru í bæjarstjórnarkosning-
unum í Reykjavík í janúar 1930,
og var aðallega beitt gegn jafn-
aðarmönnum. Mbl. birti þá dag-
lega frásagnir (að því er bezt
verður sé, tilhæfulausar að mestu
leyti) um „trúarbragðaofsóknir“
í Rússlandi, og lagði út af sögun-
um með hæfilegri vandlætingu.
Þessi mikli áhugi Mbl. fyrir trú-
arbragðaofsóknum í Rússlandi
rétt íyrii' kosningamar var ekki
mjög torskilinn, og sízt eftir að
Guðrún Lárusdóttir lýsti yfir því
á pólitískum kvennafundi, þar
sem andstæðingum var ekki boð-
ið, að jafnaðarmenn væru höfuð-
óvinir kristindómsins. Eftir þetta
tók íhaldið miklu ástfóstri við
kristindóminn og setti Guðrúnu
í annað sæti á landlista um vorið.
Guðrún Lárusdóttir hefir raunar
bæði fyrir og eftir kosningar
sýnt, að hún er saklaus af allri
stjórnmálaþekkingu eða tilhneíg-
ingum til að gjöra meira gagn
í þjóðfélaginu en títt er um reyk-
vískar betri borgæra frúr á henn-
ar reki. En íhaldið þurfti hennar
með til að sanna, að sementsverzl-
un Jóns Þorh, „tankarnir“ við
Skerjafjörð og Kveldúlfstogaram-
ir væru einskonar „forpóstar“
himnaríkis á íslandi, og að sendi-
bréf eins og það, sem Jóhannes
hæjarfógeti skrifaði stjórnarráð-
inu 1922, væru guði þóknanlegri
en túnasléttur eða alþýðuskólar í
sveitum.
Tilraun íhaldsins til þess að
skreyta sig með lýðveldishug-
myndinni er alveg sama eðlis og
nafnaskiptin eða framboð Guð-
rúnar Lárusdóttur. Foringjar
íhaldsflokksins vita, að lýðveldis-
hugmyndin er glæsileg í augum
ungra manna. Alvaran, sem felst
á bak við lýðveldisskrafið, kemur
fram á ekki óskemmtilegan hátt,
í smásögunni, sem sögð var f upp-
hafi þessarar greinar, að því
ógleymdu, að það voru einmitt ís-
lenzku „lýðveldissinnamir", sem
ætluðu sér að fá konunginn hing-
að heim í vor til að „skakka leik-
inn“. Sýnilega hafa þeir munað
meir eftir sjálfum sér en lýðveld-
inu þá stundina.
Ilér að framan haia nú verið
nefnd nokkur dæmi þess, hvernig
íhaldið hefir misnotað viðkvæm
tilfinningamál til þess að „breiða
yfir nafn og númer“ og skýla
sínu sanna innræti. Það hefir
rænt' vinsælu nafni af andstæð-
ingaflokki til að hylja málstað,
sem ýmsir þeirra, er þetta nafn
bái'u áður, myndu fyrirverða sig
fyrir.
Það hefir notað trúmálin, sem
öllum þorra einstaklinga eru við-
kvæmari en svo, að sæmilegt sé
að draga þau inn í opinbera og
óskylda baráttu. Og það hefir
hulið sig á bak við lýðveldishug-
sjónina, sem stendur í ómælan-
legri fjarlægð frá þeim yfir-
drottnunar- og sérgæðings hugs-
unarhætti, sem er lífsafl íhalds-
stefnunnar.
En hér með er ekki allt talið.
Samskonai’ vinnubrögð og hér
hefir verið lýst virðast eiga að
halda áfram. Síðasta átakanlega
dæmið er misnotkunin á íslenzka
fánanum.
Af öllu því, sem áunnist hefir
i sjálfstæðisbaráttu íslendinga,
mun fáninn, hið viðurkennda tákn
íslenzks þjóðernis, vera það, sem
þjóðinni er einna hjartfólgnast.
Og svo er um allar þjóðir, að fán-
inn er þeim ímynd alls þess kær-
asta, sem íbúar landsins eiga
sameiginlegt. Islenzki fáninn er
sameign alh’a Islendinga eins og
móðurmálið og rétturinn til að
kenna sig við landið. Hvar sem
Utan úr heimi.
Fjárhagsvandræðin í Ástralíu.
Ástralía er sú heimsálfan, sem
síðast var byggð hvítum mönn-
um. Mestur hluti álfunnar liggur
á suðurhelmingi jarðar. Megin-
land Ástralíu er um 7,7 milj. fer-
kílómetra, en auk þess telst til
hennar fjöldi eyja, flestra ör-
smárra, sem dreifðar eru víða um
Kyrrahafið. Stærstar þeirra eru
Nýja Guinea og Nýja Sjáland.
Nýja Sjáland er syðsti b.luti álf-
unnar, og er loftslag þar kaldast.
Þar eru jöklar á hæstu fjöllum.
Þar faya heimskautafarar um, á
leiðinni til suðuríshafslandanna.
Meginland Ástralíu er heitt,
þurrt og strjálbýlt. Þar eru gras-
sléttur stórar og eyðimerkur.
Englendingar byggja landið. Upp-
haflega voru þangað fluttir saka-
menn frá Englandi og hafðir þar
í útlegð. Frumbyggjar landsins
voru blökkumenn, Ástralíunegi*-
ar, sem voru mannætur og lifðu
einnig að öðru leyti mjög frum-
stæðu lífi. Þeir eru nú tiltölulega
fáir eftir, 1—200 þús. í öllu land-
inu, og lifa villimannalífi. En alls
eru íbúarnir nú rúmlega 6 milj.,
meginhlutinn Englendingar. Inn-
flutningur hefir verið mjög tak-
markaður á seinni árum. Hefir
verið fylgt þar sömu reglu og í
Bandaríkjunum að velja úr inn-
ílytjendum, og leyfa ekki nema
ákveðinni tölu frá hverri þjóð að
flytja inn ár hvert. Einkum hefir
verið amast við innflutningi gulu
þjóðanna, Kínverja og Japana.
Ástralía er sambandsríki á
svipaðan hátt og ^andaríki Norð-
ur-Ameríku. Sambandslöndin eru
sjö og hafa stjórn og þing út af
fyrir sig. Sambandsríkið er brezk
sjálfstjórnarnýlenda á sama hátt
og Canada og Suður-Afríka.
Fram til síðustu áratuga vár
landbúnaður, og þá einkum kvik-
l'járrækt, aðalatvinnuvegur í Ást-
ralíu. Síðar hófst akui’yrkja. Ull
er nú sem stendur aðalútflutn-
ingsvara, þá hveiti, kjöt, smjör
og skinn. Kjötið er flutt kælt eða
írosið til Englands.
Um miðja 19. öld fundust í
landinu miklar gullnámur. Þá
komst fyrst skriður á innflutning
fólks þangað. Enn er Ástralía eitt
aðalgullland jarðarinnar.
Á allra síðustu árum hefir kom-
ið upp mjög mikill iðnaður í land-
inu. Af hálfu hins opinbera hefir
verið gjöi*t mjög mikið til að
styðja iðnaðinn, einkum með því
að leggja háa vemdartolla á inn-
fluttan iðnaðarvgxning. En sú lög-
gjöf hefir haldið uppi háu verði
á þessum vörum og komið hart
niður á landbúnaðinum. En það
á aftur á móti ríkan þátt í þeirri
miklu fjárhagskreppu, sem nú er
í landinu. Atvinnuleysi hefir vax-
framandi Islendingur fer um
heiminn og sér fána þjóðarinnar
blakta við hún, vekur það í
brjósti hans viðkvæmar tilfinn-
ingar til landsins síns og fólksins,
sem þai’ býr.
En einnig þennan helgidóm
liafa „líkránsmennirnir“ frá 1929
vanhelgað í þjónustu pólitískra
flokkshagsmuna.
Við undanfarnar kosningar
síðustu tvö árin hafa kosninga-
bílar íhaldsins vaðið í atkvæða-
smölun um götur höfuðstaðar-
ið, en stjórnin hefir reynt að
hindra það með lántökum er-
lendis, jafnframt því, sem sam-
bandsríkið og einstök fylki hafa
haft með höndum stórfelldar
framkvæmdir.
Lánsféð hefir Ástralía aðallega
fengið hjá bönkum í London. En
sumai’ið 1930 voru Englendingar
búnir að lána frændum sínum þar
syðra svo mikið fé, að ekki þótti
fært að halda áfram. Englands-
banki sendi þá mann til Ástralíu
til þess, í samráði við sambands-
stjórnina, að rannsaka og gjöra
áætlanir um fjárhag ríkisins.
Ástralía skuldaði þá um 800
milj. kr„ sem ósamið var um
greiðslu á, í London. Sendimaður
bankans fór fram á, að ríkið tæki
ekki meiri lán erlendis, fyr en
þessi skuld væri að fullu greidd.
En það er enginn hægðarleikur,
því að skuldin nemur um 130 kr.
á hvert mannsbam í Ástralíu.
En hér er ekki talinn nema lít-
ili hluti allra skuldapna. Samein-
aðar skuldir sambandsríkisins og
einstakra fylkja (sem sambands-
ríkið ber ábyi’gð á) eru um 22
miljaiðar króna, eða ca. 3900 kr.
á hvert mannsbain í landinu*).
Árlegir vextir af þessum skuldum
námu 1930 ca. 12,4% af verði
ársframleiðslu landsins.
Samhliða því, sem skuldirnar
hafa aukizt, varð stórkostlegt
verðfall á útfluttum vörum, og
útflutningur minnkaði einnig til
stórra muna. Verðmæti útflutn-
ingsvara var 31% minna árið
1930 en 1929, en verð innfluttra
vara aðeins 9,% minna. Verzlun-
arjöfnuðurinn héfir því versnað
stórkostlega.
Tekjuhalli á gildandi fjárlögum
sambandsríkisins er áætlaður um
480 milj. króna eða 80 kr. á
mann í landinu!
Englendingum er þetta fjár-
hagsástand Ástralíu ekki lítið
áhyggjuefni. Eitt fylkið, New
South Wales, hefir beinlínis neit-
að að borga, og almennt er sú
skoðun að ryðja sér til rúms, að
ekki komi til mála að greiða þess-
ar skuldir nema að einhverju
leyti. I Ástralíu er bent á þær
þungu fórnir, sem Ástralía hafi
hafi fært í ófriðnum. vegna Eng-
lendinga. Ófriðarskuldir Ástralíu
eru nú um 6 miljarðar (6000
milj.) króna, þar af Va í Eng-
landi, en auk þess greiðir sam-
bandsríkið árlega hátt á annað
hundrað milj. árlega til uppeldis
fötluðum hermönnum og aðstand-
um þeirra, sem féllu undir fán-
um Breta í styrjöldinni. »
*) Til þess að gefa hugmynd um
þessa miklu skuldasúpu, má geta
þess hér til samanburðar, að saman-
lögð lán, sem íslenzka ríkið ber
ábyx-gð á eru um 40 milj, eða 400 kr.
á mann.
ins — undir íslenzka fánanum,
rétt eins og hann væri ilokks-
merki íhaldsins, en ekki sameign
þjóðarinnar.
Og þó mun öllum góðum Is-
lendingum hafa þótt taka út yfir,
þegar íhaldið í Reykjavík gekk
til „orustunnar“ 12. júní s.l. með
íslenzka fánann sem kosninga-
upphrópun framan á hálfdönsku
Morgunblaðinu!
Merkur maður sagði þann dag
við ritstjóra þessa blaðs: „Héðan
af get ég ekki fengið af mér að