Tíminn - 18.07.1931, Page 1

^fcjteifcsía
Cimans er t £ccfjargötu 6 a.
©pin 6a^Iega> fL 9—6
Sínti 2353
(S>}aíbfecí
og afgrci&sluma&ur dimant t*
Hannueic^ f)orsteins&óttir,
Scefjargötu 6 a. iJeYfjaDÍf.
XV. ár.
Reykjavík, 18. júlí 1931.
52. blað.
Keytjayík og landið
i.
Gremja íhaldsmanna út af vax-
anda fylgi Framsóknarflokksins
hefir brotizt út með ýmsum hætti
á undanfömum árum. En eink-
anlega hefir hún komið fram í
ofsalegum árásum á foringja
flokksins og fulltrúa á Alþingi.
Af hálfu íhaldsins hefir verið
lagt allt kapp á að vekja ótrú
kjósendanna víðsvegar um land á
þingmönnum Framsóknai'flokks-
ins í þeii'ii trú, að kjósendur í
byggðum landsins yrðu fráhverfir
þeim mönnum, sem beitt hafa
sér fyrir máhim þeirra. Þing-
mönnum Framsóknarflokksins
hefir verið brugðið um það, að
þeir vildu með valdboði svifta
bændur eignarrétti á jörðum
þeirra, að þeir væru vitgrannir
menn og fákunnandi, sem ekki
bæru skyn á löggjöf eða stjórn-
arstörf og jafnvel, að forvígis-
menn þeirra, t. d. Ti'yggvi Þór-
hallssoir og Jónas Jónsson, væru
samvizkulaus fúlmemri, sem ein-
skis svifust, og lífshætta væri að
eiga yfir höfði sér! Þannig hefir
„agitationin“ verið rekin í dálk-
um Mbl., við búðai'boi'ð í smá-
kauptúnunr og yfir súkkulaðiboll-
um á „betri iborgara“ heimilum í
höfuðstaðnum.
En allt þetta hefir' mistekizt.
Fólkið sá, að Framsóknarflokkur-
inn fór með völdin í fjögur ár,
og engimr ympraði á því að taka
jarðirnar af bændum. Þvert á
móti var bændum hjálpað til að
auka eignir sínar og gjöra þær
meir arðberandi en áður. Það kom
ennfremur í ljós, að flokkurinn
þurfti ekkert að spyrja íhalds-
menn ráða um það, hvernig ætti
að framkvæma lagasetningu eða
stjórnarstörf. Og það sýndi sig
líka, að Framsóknarstjórnin var
hvergi nærri eins illviljuð almenn-
ingi og af hafði verið látið, því
að hún gjörði rneira á fjórum ár-
um til að létta lífsbaráttu þjóð-
arinnar en áður hafði verið gjört
á fjórum kjörtímabilum.
Ihaldsmaður í Reykjavík sagði
snemma á síðastliðnu vori, að það
væri alveg ómögulegt, að Fram-
sóknarflokkurinn sigraði við kosn-
ingarnar 12. júní. Það hefði aldrei
komið fyrir áður á Islandi, að
stjórnarflokkur bæri hærra hiut
í kosningabaráttu. Ef svo færi nú
hlyti stjórn Framsólararflokksins
að vera „bezta ríkisstjórn, sem
setið hefði að völdum á íslandi“.
En það gæti vitanlega ekki átt
sér stað!
Kosningarnar fóru samt á þá
leið, að kj ósendurnir fengu Fram-
sóknarflokknum allt það fylgi,
sem hann hafði áður haft og
drjúga viðbót að auki. Fyrir kosn-
ingarnar var hann stærsti flokk-
ur þingsins og eftir kosningamar
r hi'einum meirahluta. Eftir því
sem áðurnefndur íhaldsmaður
sagði ætti það þá að vera sann-
að, og ríflega það, að Framsókn-
arflokkurinn hafi lagt þjóðinni til
þá „beztu ríkisstjórn, sem setið
hefir að völdum á íslandi".
II.
Nú eftir kosningarnar hefir
baráttan gegn Framsóknarflokkn-
um tekið á sig nýjan blæ. Hún
beinist nú minna en áður að for-
vígismönnum flokksins. íhaldið
virðist nú loks hafa gjört sér það
ljóst, að það beri tiltölulega lítinn
árangur að ofsækja þessa menn
með persónulegu níði og stað-
lausum getsökum. Þessvegna er
nú árásunum snúið beint að þeim
hluta kjósendanna, sem nú skipar
sér* í Framsóknarflokkinn, og þeim
atvinnuvegi, sem þar hefir eink-
um leitað trausts. Árásum höfuð-
blaða íhaldsins, Mbl. og Vísis,
hefir nú undanfar'nar vikur verið
beint gegn bændastéttinni í heild
og lífsmöguleikum hennar. Sveita-
fólkinu hefir verið ógnað með
„Reykjavíkurvaldinu“. Bændum á
Suðurláglendinu hefir verið hótað
því, að þeir skyldu ekki fá að
selja framleiðslu sína í höfuð-
staðnum, nema þeir kysu þá menn
á þing, senr „Reykjavíkurvaldið“
léti sér vel líka.
Og nú síðustu dagana hefir ver-
ið gjörð ítarleg gangskör að því
að ala á þeirri lífsskoðun, sem
hættulegust er íslenzkri bænda-
stétt: Þjóðinni hefir verið boðuð
vantrúin á landið. Því er haldið
fram, að landbúnaðurinn sé byrði
á þjóðinni og geti ekki verið líf-
vænlegur atvinnuvegur, að það sé
í raun og veru Reykjavík, sem
beri uppi atvinnulíf þjóðarinnar
og að tekjurnar í ríkissjóðinn ís-
lenzka komi að langmestu leyti af
nokkrum malardagsláttum á Sel-
tjarnarnesi, að Reykjavíkurbúar
séu miklum órétti beittir í uiður-
jöfnun ríkisgjaldanna, en séu
hinsvegar tilfinnanlega sviftir að-
stöðunni til að bera viðunanda
hlut frá borði í þjóðfjelaginu.
Blöð íhaldsflokksins hafa þann-
ig í raun og veru opinberlega sagt
bændastéttinni stríð á hendui'.
Sá boðskapur, sem þessi blöð
flytja, nú eftir kosningarnar',
hlyti, ef honum væri almennt trú-
að leiða af sér gjöreyðingu sveit-
anna innan skamms tíma. Því að
vitanlega væri það fásinna af
þjóðinni að halda við atvinnuvegi,
sem enga framtíð ætti og værí
öðrum atvinnuvegum beinlínis til
þyngsla.
En frá sjónarmiði landbúnaðar-
ins eru þessi skrif íhaldsflokksins
á tvennan hátt heppileg. 1 fyrsta
lagi sýna þau betur en áður,
hvern hug íhaldið í Reykjavík
ber til bændanna. I öðru lagi gefa
þau tilefni til athugunar' og sam-
anburðar á afkomu landbúnaðar-
ins og annara atvinnuvega og
leiðréttinga á margskonar mis-
skilningi, sem átt hefir sér stað
um þann skerf, sem landbúnaður-
inn raunverulega leggur fram í
líf sbaráttu þ j óðarinnar. Munu
þessi atriði verða mörgum mönn-
um íhugunarefni í náinni framtíð.
III.
Þegar talað er um framleiðslu-
möguleika landbúnaðar og sjávar-
útvegs, verður andstæðingum
landbúnaðarins oft á að bera sam-
an útfluttar landbúnaðarafurðir
annarsvegar og' útfluttar sjávar-
afurðir hinsvegar. Og þá stinga
útflutningsskýrslurnar vitanlega
mjög í augu. Árið 1928 voru,
samkv. verzlunarskýrslum Hag-
stofunnar fluttar út sjávarafurðir
fyrri 70 milj. 634 þús. kr., en
landbúnaðarafurðir fyrir aðeins 8
milj. 599 þús. kr. Sjávarafurðim-
ar voru það ár 88,3% af öllum
útflutningi landsins, en landbún-
aðarafurðir aðeins 10,7%.
En tölur útflutningsskýrsln-
anna gefa mjög rangai' hugmynd-
ir um raunverulega afkomu þess-
ara tveggja atvinnuvega.
Framleiðsla sjávar-útvegsins er
yfirleitt seld á erlendum markaði
og kemur því svo að segja öll
fram á útflutningsskýrslunum.
Ilinsvegar fer mikill meirihluti af
framleiðslu landbúnaðarins til
neyzlu í landinu sjálfu og um það
' segja útflutningsskýrslurnar vit-
anlega ekki neitt.
Nákvæmar skýrslur um verð-
mæti íslenzkrar landbúnaðarfram-
leiðslu liggja ekki fyrir. En eftir
þeim gögnum, sem fyrir liggja í
búnaðarskýrslunum, um búpen-
ingsfjölda og uppskeru matjurta
árið 1929 (síðasta árið, sem þær
skýrslur eru til um) má við laus-
lega áætlun gjöra ráð fyrir, að
það hafi verið nálægt því, sem hér
segir.
Sauðfjárafurðir má áætla svo:
Eru þá enn ótaldar afurðir af
alifuglarækt, silungs- og laxveiði
í ám, svo og ýmsum hlunnindum,
sem telja verður með landbúnað-
arframleiðslu. Það er því alveg
óhætt að gjöra ráð fyrir að land-
búnaðurinn hafi árið 1929 gefið
af sér um 25 miljónir króna r
framleiðsluvörum. Tveir þriðju
hlutar af þessu verðmæti eru
notaðir í landinu sjálfu.
IV.
Það er augljóst af því, sem
nefnt er hér að framan, að út-
! flutningsskýrslurnar gefa í raun-
inni enga hugmynd um fram-
leiðslumagn atvinnuveganna. En
þó að nokkumveginn fullkomnar
upplysingar fáist um framleiðsl-
una, þá er sú vitneskja eigi held-
ur fullnægjandi, þegar meta skal
innlög atvinnuveganna í þjóðar-
búið. Hvorki framleiðslumagnið
eða verðmæti þess eru öruggur
nrælikvarði á afkomu atvinnu-
veganna.
í verzlunarskýrslum Hagstof-
unnar 1928 er gjörð sundurliðun
400 þús. lömb til slátrunar @ 20,00 kr. 8.000.000,00
8 — sauðir— — @ 50,00 — 400.000,00
2 — hrútar — — '@ 40,00 — 90.000,00
100 — ær — — @ 18,00 — 1.800.000,00
800 kg. ull @ 1,50 pr. kg. — 1.200.000,00
Mjólkandi kýr í landinu eru um ,
21 þús. talsins. Ef gjört er ráð
fyrir 2500 lítra meðalkýrnyt á ári,
er árleg mjólkurframleiðsla í
landinu 52 % milj. lítra. Ef
mjólkurlítrinn er reiknaður á 20
aura til jafnaðar, hefir landbún-
aðurinn nú undanfarið framleitt
mjólk fyrir 10% milj. kr. árlega,
en mjólkin hefir að heita má ein-
göngu farið til neyzlu á heimil-
unum, þar sem hún er framleidd
eða kaupstöðum landsins.
Sláturafurðir nautgripa má á-
ætla sem hér segir, samkv. bún-
aðarskýrslunum 1929:
Samtals kr. 11.490.000,00
; innflutnings í neyzluvörur og
framleiðsluvörur. Neyzluvörur
eru það, sem fólkið sjálft þarf
til lífsframfæris, matvörur,
klæðnaður, húsgögn o. þvíl.
Framleiðsluvör-ur eru aftur á
móti það, sem ekki fer beinlínis
til lífsframfæris, en er nauðsyn-
legt til þess að reka atvinnuveg-
ina eða gjöra framleiðsluna mark-
aðshæfa. Til framleiðsluvara telj-
ast vélar og verkfæri, skip, veið-
arfæri, efni í hús sem notuð eru
til atvinnurekstrar og sumar
vörur að nokkru leyti (hér á
landi að mestu leyti) svo sem
1700 vetrungar @ 175/00 .....................kr. 297.500.00
1500 kýr @ 150/00 ...........................— 225.000.00
300 naut fullorðin @ 250/00................— 75.000.00
17800 kálfar @ 12/00..........................— 213.600.00
Þá mun láta nærri, að slátrað
sé um 4 þús. hrossum árlega í
landinu. Sé hvert sláturhross
reiknað á 100 kr. nemur sú upp-
hæð samanlögð 400 þús. lcr.
Geitféð var árið 1929 um 3
þús. að tölu. Afui’ðir þess eru
varlega áætlaðar- 150 þús. kr.
Eftir eru þá garðávextirnir.
Árið 1929 var landbúnaðarfram-
leiðslan sem hér segir (meðalverð
áætlað):
Samtals kr. 811.100.00
salt, kol og olía.
Árið 1928 var hlutfallið milli
innfluttra neyzluvara og fram-
leiðsluvara þannig, að neyzluvör-
ur voru ekki nema 42%% eða
rúnrlega 2/5 af innflutningnum.
57%% af innflutningnum voru
framleiðsluvörur. Það ár nam
innflutningurinn alls 64 miljón-
um 394 þúsundum króna, samkv.
skýrslum Hagstofunnar.
Nú er það vitanlegt, að af inn-
40 þús. tn. kartöflur @ 20/00 ...............kr. 800.000.00
15 — — rófur @ 12/00..........................— 180.000.00
Kál o. fl. lausl. áætl.. .....................— 20.000.00
Samtals kr. 1.000.000.00
Verðmæti landbúnaðarfram-
leiðslunnar ætti því árið 1929 að
lrafa verið eitthvað nálægt því
sem hér segir:
fluttum framleiðsluvönim fer
hverfandi lítið til landbúnaðar-
ins. Hagskýrslurnar telja það að-
eins 1 milj. 830 þús. kr. árið 1928
. . kr. 11.490.000.00
.. — 10.500.000.00
ca. — 811.000.00
.. _ 400.000.00
.. — 150.000.00
. . — 1.000.000.00
Samtals kr. 24.351.000.00
Sauðfjárafurðir..............
Mjólk........................
Sláturafurðir nautgripa.. . .
Sláturafurðir hrossa ........
Afurðir af geitfé............
Garðávextir..................
eða 2,8% af öllum innflutningn-
um. Af framleiðsluvörunum kaup-
ir landbúnaðurinn því ekki nema
um 5% eða V20 til sinna þarfa.
Allt hitt, þ. e. 95% af fram-
leiðsluvörunum, hefir farið til
framleiðslu í kauptúnum og kaup-
stöðum og þá auðvitað að miklu
leyti til sjávarútvegsins.
Það liggur í augum uppi, að
þeir atvinnuvegir, sem flytja inn
i landið 95% af framleiðsluvör-
ur.um (en þær eru nærri 3/5 af inn-
flutningnum alls) verða að láta
nokkuð mikið af framleiðslu sinni
ganga til þess að greiða þann
innflutning, og að þann hluta
framleiðslunnar, sem til þess fer,
má ekki telja með, þegar gjöra
skal upp það, sem atvinnuvegimir
leggja inn í þjóðarbúið.
Jafnframt er þá full ástæða til
að benda á þá staðreynd, að í
hinni nriklu innflutningsþörf
frarnleiðslutækja handa einstök-
um atvinnuvegum, liggur mikil
hætta fyrir afskekkta þjóð.
Hindrun flutninga til landsins, t.
d. vegna ófriðar, þýðir fullkomna
stöðvun slíkra atvinnuvega. —
Mætti þá jafnframt vekja athygli
á því, að reykvíska „fríríkið“,
sem undanfarið hefir verið talað
um í íhaldsblöðunum, myndi
sennilega verða hunguimorða á
hálfum mánuði, ef það ætti að
standa einangrað frtá öðrum
landshlutum og styrjöld hamlaði
samgöngum við umheiminn.
(Meira).
Utvinjjkisiis
Dagekrá þess og gjaldskrá.
I.
Morgunblaðið 21. júní síðastl.
hefir í viðtali við Einar H. Kvar-
an rithöfund látið mnmælt á
þessa leið:
„Um álit E. H. Kvarans á stjórn
og tiltektum útvarpsins að öðru leyti
er ekki ástæða til að fjölyrða að
þessu sinni“.
Sama blað hefir í viðtali við
Önnu Borg leikkonu 1. júlí síð-
astliðinn látið ummælt, sem hér
segir:
„— Talið berst að íslenzka útvarp-
inu og viðkynningu Önnu Borg við
það. — En, segir hún, setjið ekkert
urn það i blaðið, því þegar ég kem
hingað heim, til að hvíla mig, þá
vil ég ekki fara að skifta mér af
einu eða neinu til aðfinninga".
Drýgindi Morgunblaðsins eru
auðsæ yfir því, að geta farið hér
með dylgjur merkra manna út-
varpinu til álitshnekkis. Sú af-
staða blaðsins er að vísu ekki
nýstárleg né umtalsverð. Hitt
skiftir meiru máli og vekur
furðu, er þau Einar H. Kvaran
og Anna Borg láta Mbl. óátalið
fara með dylgjur í þeim tilgangi
að óvirða útvarpsstarfsemina.
Aðfinnslur byggðar á velvild
og viðleitni til skilnings á byrj-
unarörðugleikum útvai’psins eru
þakkarverðar hvaðan sem þær
koma. Aðfinnslur og árásir
byggðar á eðlilegum þekkingar-
skorti eru tíðar og afsakanlegar.
En nafnlaust níð og nafngreind-
ar dylgjur er hvorttvieggja óaf-
sakanlegt, enda ekki vert viðlits
né svara.
Byrjunai’örðugleikar útvarps-