Tíminn - 18.07.1931, Blaðsíða 2

174
TÍMINN
ins hafa verið miklir og stjórn-
endum útvarpsins og starfsfólki
Ijósari heldur en þeim, sem mest
rita um útvarpið og þykjast
manna dómbærastir um þau mál.
Stofnunina alla, skipulag hennar
og vinnubrögð hefir orðið að
byggja upp frá rótum og að
sumu með frumlegum hætti.
Starfsfólkið hefir smámsaman
orðið að læra vinnu sína og
þreifa sig áfram um bætta skip-
un starfsins. Öefað má telja, að
vegna fámennis okkar hafi hér
verið mun færri mönnum skipað
til verks við frumstörf þessarar
nýmyndunar, heldur en annars-
staðar hefir tíðkast. Við þetta
bætast svo sérstakir örðugleikar
vegna óhentugs húsnæðis. Til
skýringar má benda á það, að
störf, sem hvarvetna annarsstað-
ar eru látin fara fram í tveimur
stofum og auk þess stórum sal,
hafa í byrjun hér heima orðið að
fara fram í einni stofu, — út-
varpssalnum. Þessi stofa hefir
verið allt of lítil, til þess, að
kórar eða stórar hljómsveitir
hefðu þar viðunandi aðstöðu. í
stofunni hefir allt orðið að fara
fram samtímis: framsögn dag-
skráratriða, flutningur dagskrár-
efnis og tímamerki. — Það hef-
ir verið fært í frásögur og talið
mjög táknandi um ófullkomleika
og „kultur“-skort útvarpsins ís-
lenzka, að klukka hefir slegið í
útvarpssalnum meðan á flutningi
útvarpsins hefir staðið. Þetta
hefir komið fyrir nokkrum sinn-
um, vegna þess að flutningur út-
varpsefnis hefir staðið yfir leng-
ur en ráð var fyrir gert. Svo er
til ætlast, að þögn sé í salnum
meðan klukkan slær 9 að kvöldi
og síðan hefjist fréttirnar sam-
stundis.
Byrjunarannmarkar þessir hafa
að vísu verið hvumleiðir, en þeir
hafa vissulega mætt meira á
starfsfólki útvarpsins, sem hefir
orðið að vinna verk sín við svo
ófullkomin skilyrði, heldur en út-
varpsnotendum. En byrjunarann-
markar við útvai*p munu ekki
vera einsdæmi hér á landi. í
fyrstu árbók útvarpsins danska
er mynd af fyrsta útvarpssalnum
þar í landi. Mun sú stofa hafa
veriö litlu eða engu stæni en út-
varpssalurinn okkar. Og í þeirri
stofu fór allt fram, eins og hér.
1 fyrra heimsótti ég höfuðút-
varpsstöðvar í fjórum löndum og
höfðu engar þein*a enn komið
sér upp eigin húsnæði fyrir út-
varpssali sína og skrifstofur,
heldur störfuðu í bráðabirgðar
húsakynnum. Nú hafa Bretai*
reist geysistórt hús í London til
nota fyrir útvarpið brezka.
TJtvarpið er nú vaxið upp úr
barnasjúkdómum sínum hvar-
vetna í nágrannalöndunum. Er
mikil ástæða til að vona, að því
takist það einnig hér á landi.
Með haustinu, áður en útvarpið
byrjar næstu dagskrár með auk-
inni dagskrá, mun það flytja að-
setur sitt í nýtt og ágætt hús-
næði í símahúsinu nýja við Aust-
urvöll Mun þar verða bætt úr
ýmsum vandkvæðum, sem hingað
til hafa staðið fyrir þrifum.
II.
Útvarpið íslenzka hefir ekki,
fremur en útvai*p annara landa,
farið varhluta af gagnrýni.
Gagnrýnendur eru reyndar háðir
sömu lögum og útvarpið sjálft,
að dómhæfi þeirra er áfátt, jafn-
vel þótt af góðgimi sé dæmt,
meðan útvarpið er hér enn í
bernsku. Enda mun mega með
sanni segja, að gagnrýnin hafi
yfirleitt ekki verið útvarpinu
mikils virði. Hefir þar oft brost- !
ið annaðtveggja: þekkingu eða j
góðgimi og stundum hvort-
tveggja. Sumt af gagnrýninni
hefir borið höfundum sínum
vitni, enda þótt þeir hafi viljað
dyljast.
I öðmm löndum, til dæmis í
Danmörku, er útvarpsgagm*ýnin
mikilsverð náma fyrir skopritara,
svo sundurleitar, gagnstríðandi
og hjákátlegar eru aðfinnslur
útvarpsnotenda. Tæplega munum
við íslendingar verða aðnjótandi
slíkra hlunninda til verulegra
drátta. 1 fyrsta lagi er okkur
kýmni ekki lagin. Og í öðru lagi
mun forsjóninni, vegna fámenn-
is okkar, tæplega þykja sann-
gjarnt, að sæma okkur með nema
einum Ágústi Jóhannessyni, þar
sem Danir eiga vitanlega marga
slíka furðugripi, sem ganga með
„króniska“ útvarpsdellu. — Um
gagnrýnina er það sérstaklega
eftirtektai*vert, að mjög fáar að-
finnslur hafa borist úr sveitum
landsins, þar sem útvarpsstarf-
seminni mun vera fylgt með enn
meiri athygli, heldui- en í kaup-
stöðunum, þar sem völ er dag-
legra frétta, blaða og greiðari
samgangna. Mjög mikið af gagn-
rýninni hefir borið merki póli-
tískrar óvildar til forstöðumanna
útvarpsins og er fyrir þá sök
einskis verð. Langmest af gagn-
rýninni hefir til þessa verið reist
á of lítilli reynslu og ónógri
þekkingu og getur því ekki held-
ur komið að liði. Eáar raddir í
þessa átt hafa komið frá þeim
mönnum er ætla má að séu eink-
,um dómbærir um málið. Eigi að
síður hafa útvarpinu borist
nokkrar þarfar bendingar, sem
hafa 'verið teknar til greina, eftir
því sem ástæður hafa leyft.
Nálega allsstaðar í sveitum
landsins nýtur útvarpið nú þegar
mikilla vinsælda. Þakklátssemin,
sem andar frá hinum afskekktu
byggðum, verður starfsmönnum
útvarpsins ljúfari hvöt og heil-
brigðari, til þess að vanda til
starfs og útvarpsefnis, heldur en
meinfýsi sú, sem of mjög auð-
kennir sumt af gagnrýni út-
varpsnotendanna.
Alþýðublaðið 22. f. m. lætur
ummælt á þá leið „að því lengur,
sem útvai*pið starfar, því hávær-
ari verði óánægj uraddimar“ og
að mjög margir, „sem ætluðu sér
að fá útvai-pstæki séu nú hættir
við það og telja þá ástæðu fyrir
því, að starfsemi útvarpsins sé
svo léleg, að ekki borgi sig að
eyða fé í það“.
Svona sleggjudómur hefði ver-
ið skiljanlegm* frá hendi Ágústs
Jóhannessonar, en hann er mjög
vítaveiður frá hendi blaðs, sem
ætlast til að mark sé tekið á um-
sögnum sínum. Ef Alþýðublaðið
hefði spurst fyrir um starfsemi
útvarpsins, áður en það, að hætti
slefbera, lagði þennan sleggju-
dóm öðrum í munn, þá hefði
það getað orðið fróðara um
stai'fsemi útvarpsins á þeim tíma,
sem liðinn er. Yfirlitið er í stuttu
máli þetta:
1. Veðuríregnir á hverju
kvöldi.
2. Fréttalestur, innlendra og
erlendra, um 20—30 mínútur
daglega.
3. Messur, ein eða fleiri, hvern
helgidag.
4. Hljómlist: Söngur, bæði ein-
söngur og söngsveitir og marg-
víslegir hljóðfæraleikir.
5. Um 80 barnasögur, 10 mín-
útur hver.
6. 54 — fimmtíu og fjórir upp-
lestrar úr bókmenntum.
7. 191 — eitt hundrað níutíu
og eitt erindi til fróðleiks eða
skemmtunar.
8. Tnugumálakennsla 6 sinnum
á viku, 20 mínútur.
9. Ymislegt annað: Stjómmála-
umræður, sjónleikir o. fl.
Þetta er yfirlitið um starfsem-
ina á því hálfa ári, sem liðið er
og mun mega nálega tvöfalda
allt þetta, þegar heilt ár verður
talið. Það verður ekki með sanni
sagt, að starfsemin sé lítil að
vöxtum, miðað við íslenzkar á-
stæður. Og að telja þetta allt
hafa verið „lélegt“, er óafsakan-
legur sleggjudómur um alla þá
mörgu og mætu menn, sem hafa
staríað fyrir útvarpið.
Alþbl. gerir tilraun til þess að
draga nokkuð úr þessum gífur-
yrðum, að því er virðist til þess
að undanskilja þessum dómi
flokksbróður sinn, séra Sigurð
Einarsson, sem hefir annast
flutning erlendra frétta. Er það
hæpin smekkvísi, með því að
mjög margir fleiri hafa leyst
störf sín vel af hendi.
Gagnrýni ýmsra útvarpsnot-
enda hefir orðið einna háværust
um grammófónhlj ómleikana. Hef-
ir um það efni verið talað af
minnstri þekkingu. Sumir menn
virðast fyrir löngu vera komnir
í algert þrot um nægilega fyrir-
litleg orð til handa þessum lið í
útvarpsstai’fseminni. Þeir kalla
þessa hljómlist útvai-psins „urg“,
„g'lamur“ og öðrum þvílíkum
nöfnum. En ef litið er nánar á
málið, verður það þegar ljóst,
hversu þessi andúð og rakalausu
dómar eru byggðir á litlu viti.
Grammófónplöturnar geyma
heimsfrægustu tónverk, leikin og
sungin af mestu snillingum, sem
uppi hafa verið. Með nýjum tækj-
um og sífellt fullkomnari er
unnt að flytja þessi verk gegn-
um útvai*pið með upprunalegum
tóngæðum og tónstyrk og útiloka
annarleg hljóð, sem ávalt fylgja
þegar spilað er á grammófóna.
Ekki þarf nema meðalímyndun-
arafl til þess að sjá það, að við
íslendingar munum seint eiga
þess kost, aö flytja í útvarpið
af eigin ramleik hljómlist, sem
geti á nokkurn hátt jafnast við
þau heimsfrægu verk, sem við
eigum völ á, sameiginlega með
öllum þjóðum, í óþrjótandi og
sívaxandi safni, horfinnar og
vaxandi tónlistar mestu snillinga
veraldarinnar.
1 nágrannalöndunum sumum
hefir verið látin fara fram at-
kvæðagreiðsla meðal útvarpsnot-
enda um það, hvað af öllu því,
sem útvarpið flytti mönnum,
þeir mætu mest og vildu sízt án
vera, og hefir grammófónninn
hvarvetna orðið annar eða þriðji
í þeirri samkeppni. Eiga þó ná-
grannaþjóðir okkar meiri völ
góðra krafta til flutnings hljóm-
listar heldur en við íslendingar.
Það er nokkur ástæða til þess
að hnekkja þegar í byrjun þeim
rakalausu firrum, sem ýmsir
menn hafa haldið fram um þetta
efni. Svo fjarri fer því, að van-
þekkingar og óvildarskraf þeirra
verði tekið til greina, að útvarpið
mun framvegis leggja meira
kapp á að hagnýta sér þá ágætu
hljómlist, sem völ er á eftir þess-
ari leið. Um þessar mundir er
verið að smíða í London grammó-
fón fyrir íslenzka útvarpið með
sérstakii gerð og hinn fullkomn-
asta, sem völ er á. Er þess vænst
að næsta vetur verði hægt að
flytja í útvarpið stór samfelld
tónverk eins og til dæmis heilar
óperur, sungnar af heimsfrægum
snillingum. Er þá fundinn far-
vegur milli afskektra sveitaheim-
ila og sönghalla heimsins. Mun
engu verða tekið með meirí þakk-
látssemi meðal útvarpsnotenda.
Útvarpsskráin íslenzka mun,
það sem af er, fyllilega standast
samanburð við samskonar byrj-
unarstarfsemi annara þjóða. Með
aukinni reynslu og bættri aðstöðu
má vitanlega gera ráð fyrir
framförum í vali, fjölbreytni og
flutningi útvarpsefnis. Virðist í
því efni þurfa að keppa að tvö-
földu markmiði. í fyrsta lagi að
seðja andlegt hungur þjóðarinn-
ar. í öðru lagi að opna henni
nýja heima fróðleiks og lífsgleði.
Þuría þeir, sem fyrir standa vali
útvarpsefnis, að vera ríkulega
gæddir hugkvæmd, djörfung og
smekkvísi.
III.
Eitt af örðugum viðfangsefn-
um útvarpsins íslenzka er að
stilla í hóf gjaldskrá sinni fyrir
flutning útvarpsefnis. Rekast
þar á tvær andstæður, sem seint
munu semja með sér fullan frið.
Annarsvegar eðlileg viðleitni
þeirra, sem flytja útvarpsefni,
að bera sem mest úr býtum.
Hinsvegar skynsamleg varfæmi í
fjárhagsstjórn útvarpsins.
íslendmgar verða í þessu sem
öðrum efnum að sníða sér stakk
eftir vexti. Þegar litið er á fá-
menni þjóðarinnar og fjárhags-
aðstöðu, er það ofraun að hyggja
okkur í því efni geta staðið á
sporði öðrum þjóðum. Utvarp
annara þjóða hefir gnægð fjár úr
að spila og skifta tekjurnar sum-
staðar mörgum tugum miljóna.
Samt sem áður er mjög stilt í
hóf greiðslum fyrir flutning út-
varpsefnis, svo að öðrum út-
varpsrekendum mun þykja, sem
við íslendingar munum, að til-
tölu, hafa verið furðu örlátir það
sem af er. Þjóðin og stjórn út-
varpsins verður að sætta sig við
það, að meiru verði fómað fjár-
hagslega að. tiltölu hér á landi
en annarsstaðar, til þess að út-
varpið nái viðunandi tilgangi.
Hinsvegar mun verða bægt frá
hóflausri ágengni og viðleitni
miðlungsmanna að gera útvarpið
að mjólkurkú fyrir sig. Útvarpið
og þeir, sem fyrir það vinna,
verða að mætast á miðri leið um
það, að taka á sig tiltölulegan
hlut afleiðinganna af fámenni
okkar og fjárskorti til bráðra
framkvæmda þeirra menningar-
verka, sem allir ei*u þó sammála
um að vinna beri og unnið muni
verða í lífi þjóðarinnar og fram-
tíðarvexti.
Jónas Þorbergsson.
ATHS. Blaðið Vísir, sem hefir
flutt blaða mest af niðrandi og
villandi greinum um starfsemi úit-
varpsins, neitaði þessari grein um
upptöku. J. Þ.
----o---
Svar til M. J.
I Morgunbl. 17. þ. m. sendir
M(agnús) J(ónsson) fréttapistil
frá setningu Alþingis. Sýnir
hann þar dálítið innræti og hug
þeirra mann, er fengu hina eft-
irminnilega ráðningu hjá þjóð
sinni 12. júní s. 1. En þar sem
hann drepu r þar ofurlítið á að-
stöðu mína til þingsins, er ekki
nema sanngjarnt að litur sé á
sýndur að svara því.
Magnús Jónsson prestakennari
hefir um allmörg ár undanfarin
verið eini starfsmaður kirkjunnar
á Alþingi. Ekki hefir það farið
neitt leynt til hvaða flokks hann
teldist, því að hann situr nú jafn-
vel í miðstjóm hans. — Það er
flokkurinn, sem síðastl. vor
reyndi að æsa þjóð sína til upp-
reisnar og hermdarverka. Það
er flokkurinn, sem reynt hefir
undanfarin ár, að verja hverja
óhæfu, jafnvel glæpsamlegt fram-
ferði í fari manna sinna. Það er
flokkurinn, sem vill láta yfir-
gangs- og fjárplógsmenn þjóðfé-
lagsins hafa að öllu frjálsar
hendur til að arðræna og okra á
meðbræðrum sínum. í miðstjóm
þessa flokks situr presturinn og
prestakennarinn Magnús Jónsson.
Og fyrsta kveðjan, sem hann og
flokkur hans senda mér í blaði
sínu, kemur frá honum og hljóð-
ar svo m. a.: „Er þetta sannleik-
ur og sýnir, hve erfitt er að sam-
rýma það tvennt, að vera prest-
ur og fylgja ósvífnum stjóm-
málamönnum“. Mér þykir nú í
raun og veru vænt um, að fá
þessa játningu M. J. opinberlega,
þótt ég vissi áður frá kunnugum,
að hann hefði talið eríitt að „um-
stilla sig“ (eins og hann kallar
svo) frá því að vera að prófa í
kristilegri siðfræði og fara að
verja eða mæla með íhaldinu.
Mér hefir sámað um æði mörg
ár, að eini starfsmaður kirkju
vorrar á Alþingi skyldi að öllu
sameinast og styðja svartasta
afturhald í landinu, en nú viður-
kennir M. J. það sjálfur, að sér
hafi sárnað það líka, því að nú
frásagnir um alvarlegustu mál
þjóðai’ sinnar, í vil, ekki aðeins
er og vei'ðui* bezta smjörlíkið,
sem framleitt er hér á landi og
þó víðar væri leitað. Það er búið
til úr beztu efnum, sem fáanleg
eru á heimsmarkaðinum, og fram-
leiðslunni stjórnar eini lærði
efnafræðingurinn sem vinnur við
smjörlíkisgerð á íslandi.
Ungfrú Helga Sigurðaidóttir
(búnaðarmálastjóra), ein af
þekktustu matreiðslukonum þessa
lands segir meðal annars um
„Svana“ smjöriíki, eftir að hafa
þrautreynt það:
Svana-smjörlíkið er svo líkt
góðu smjöri, að mjög lítinn eða
engan mun er að finna á því of-
an á brauð.
Til að steikja og brúna úr því
er það sérstaklega gott, það verð-
ur fljótt og fallega brúnt án þess
að brenna við.
Fiskur brúnast jafnt og vel og
með fallegum gljáa eins og úr
góðu smjöri, og sama er að segja
um kjöt, það brúnast jafnt og
fljótt.
Kartöflur: Ætli maður að
brúna kartöflui’ sérlega vel, hefir
mér reynst nauðsynlegt hingað
til að nota smjör til þess, en úr
Svanasmjörlíki eintómu reyndust
mér kartöflui’nar brúnast jafnvel
eins og úr smjöri.
Brætt með fiski hafði það
greinilegan smjörkeim og undir
það safnast svo að segja eng-
inn sori eða botnfall.
Til baksturs reyndist mér það
sérlega vel, sérstaklega í hnoðað
fínt brauð og kökur. Það er sér-
lega gott að hnoða úr því, og þar
af leiðandi eins létt að breiða
deigið út eins og smjör væri í
því.
Sérstaklega finst mér þó eftir-
taktarvert, hve vel það reyndist
í ,,smjörkremi“. — Mér hefir
aldrei tekist að búa til verulega
gott smjörkrem úr smjörlíki fyr
en ég reyndi Svana-smjörlíki. —
Smjörkrem úr því varð svo gott,
að að mínum og margra annara
dómi vai* ekki hægt að finna
annað en smjörkremið væri úr
bezta smjöri.
Yfirleitt get ég sagt, að Svana-
smjörlíki hefir reynst mér miklu
betur, og að vera líkara góðu
smjöri, en annað smjörlíki, sem
ég hefi notað hér heima.
Þetta segir þessi kunna
kennslukona í matreiðslu um
Svanasmjöiiíkið, og sama hafa
fjöldamargar húsmæður sagt,
sem reynt hafa þetta ágæta
smjörlíki.
Notið ávalt hið bezta!
Notið „Svana“ smjörlíki.
Sími 590.
H.F. SVANUR
smjörlíkisgerð, Reykjavík.
H. J. Hólmjárn,
efnafræðingur.
notar hann fyrra flokksnafn sitt
sem skammai*yrði um andstæð-
inga sína. Þetta þykir mér vænt
um, að fá opinberlega játningu
um frá M. J. Og skal þess nú
vænst, að hann einnig reyni að
sýna þetta í breytni sinni á Al-
þingi. Að hann sýni það, að hann
telji sér ósæmanda sem <presti
og prestakennara, að rangfæra