Tíminn - 01.08.1931, Blaðsíða 2

178
TÍMINN
Jarðabæturnar 1930.
Eins og að undanförnu birtast
hér skýrslur um unnar jarðabæt-
ur í landinu, og nu eru það jarða-
bæturnar, sem mældar voru 1930
og styrkur er greiddur fyrir
1931.
Taflan, sem hér birtist, sýnir
jarðabætur, sem styrks njóta
samkv. II. kafla jarðræktarlag-
anna.
I síðasta árgangi „Búnaðarrits-
ins“, bls. 240—244, eru birtar til-
svarandi skýrslur yfir jarðabæt-
ur, mæidar 1929. Þá voru félögin
214 og jarðabótamennirnir 4931;
dagsverkatalan var þá nálega
487,6 þús. og styrkurinn alls 487
þús. Nú eru félögin 215, en jarða-
bótamennimir að eins 4658;
dagsverkatalan verður þó nál.
606 þús. og styrkurinn 558 þús.
kr.
I þessum tölum eru taldar þær
jarðabætur einar, sem styrks
njóta samkv. II. kafla jarðrækt-
arlaganna, og að eins sá styrkur,
sem fyrir þær er greiddur til ein-
staklinganna, en það eru 95% af
öllum styrknum, en 5% ganga nú
beint til hreppabúnaðaifélaganna
síðan 1928 (útborgað 1929). —
Alls eru jarðabætumar 1930
746261 dagsverk, og jarðabóta-
mennirnir 4952.
Við útborgun jarðabótastyrks-
ins árin 1927 og 1928, fyrir
jarðabætur áranna 1926 og 1927,
var beitt ákvæði 10. gr. jarðrækt-
arlaganna um frádrátt — 10
dagsverk fyrir hvern verkfæran
mann — og nam sá frádráttur:
1927 ......kr. 25260.00
1928 ......— 29357.00
Ails kr. 54617.00
Ákvæði þetta þótti óréttlátt
og ómögulegt reyndist í fram-
kvæmdinni að beita því með jafn-
rétti. Var það því numið úr lög-
unum, er þau voru endurskoðuð
1928. En þá voru sett ákvæðin
um það, að einungis meðlimir
búnaðarfélaga gætu fengið styrk
,samkvæmt jarðræktarlögunum,
og einnig það ákvæði, að leggja
skuli 5% af jarðabótastyrknum í
sjóð hlutaðeiganda búnaðarfélags,
en það verji honum til sameigin-
legrar starfsemi í félaginu.
Þetta kom fyrst til fram-
kvæmdar, þegar útborgaður var
styrkurinn 1929 (fyrir jarðabæt-
ur mældar 1928), og er hlutur
Jarðabótastyrknr og Jarðabætiar á fillu landinu árið 1930 (skv. II. kafla jarðraktarlaganna).
Hlöður, Til bún.fél. Styrkur
Fé- Jarðabóta- Áburðarhús Túnrækt og garðrækt þurheys og votheys Samtals 50/o jarðyrkjum.
lög menn Dagsv. Kr. Dagsv. Kr. Dagsv. Kr. Dagsv. Kr. Kr. Kr.
13 294 Gullbr,- og Kjósars. og Rv. 6718 10077,00 47097 47097,00 13372 6696,00 67187 63860,00 3193,03 60666,97
10 194 Borgarfjarðarsýsla . . . 1021 1531,50 28224 28224,00 1286 643,00 30531 30398,50 1519,93 28878,57
8 156 Mýrasýsla 966 1449,00 18261 18261,00 1560 780,00 20787 20490,00 1024,52 19465,48
11 182 Snæf.- og Hnappadalssýsla 1331 1996,50 14097 14097,00 3282 1641,00 18710 17734,50 886,73 16847,77
9 128 Dalasýsla 160 240,00 11465 11465,00 2608 1304,00 14233 13009,00 650,45 12358,55
11 147 Barðastrandarsýsla . . . 607 910,50 8788 8788,00 584 292,00 9979 9990,50 499,52 9490,98
15 250 Isafjarðarsýsla 2631 3946,50 24684 24684,00 7178 3589,00 34493 32219,50 1610,97 30608,53
7 144 Strandasýsla 566 849,00 7637 7637,00 3124 1562,00 11327 10048,00 502,40 9545,60
15 316 Húnavatnssýsla .... 834 1251,00 26243 26243,00 4009 2004,50 31086 29498,50 1474,93 28023,57
15 337 Skagafjarðarsýsla . . . 1804 2706,00 43162 43162,00 3550 1775,00 48516 47643,00 2382,17 45260,83
13 434 Eyjafj.s., Siglufj. og Ak. . 2720 4080,00 66074 66074,00 4621 2310,50 73415 72464,50 3623,22 68841,28
14 367 Suður Þingeyjarsýsla . . 840 1260,00 34162 34162,00 3973 1986,50 38975 37408,50 1870,44 35538,06
8 154 Norður-Þingeyjarsýsla . . 1202 1803,00 9331 9331,00 1135 567,50 11668 11701,50 585,08 11116,42
12 206 Norður-Múlasýsla . . . 347 520,50 12385 12385,00 128 64,00 12860 12969,50 648,48 12321,02
15 249 Suður-Múlasýsla .... 421 631,50 13733 13733,00 644 322,00 14798 14686,50 734,34 13952,16
6 138 Austur-Skaftafellssýsla . . 1807 2710,50 12476 12476,00 1156 578,00 15439 15764,50 788,24 14976,26
7 102 Vestur-Skaftafellssýsla . . 1267 1900,50 6073 6073,00 460 230,00 7800 8203,50 410,18 7793,32
1 88 Vestmannaeyjasýsla . . . 1527 2290,50 10424 10424,00 228 114,00 12179 12828,50 641,43 12187,07
9 344 Rangárvallasýsla .... 2957 4435,50 39639 39639,00 9676 4838,00 52272 48912,50 2445,63 46466,87
16 428 Árnessýsla 7445 11167,50 60872 60872,00 11325 5662,50 79642 77702,00 3885,11 73816,89
215 4658 37171 55756,50 494827 494827,00 73899 36949,50 605897 587533,00 29376,80 558156,20
búnaðarfélaganna nú orðinn
þessi:
1929 ......kr. 18718.79
1930 ........— 25631.93
1931 ........— 29376.80
Alls kr. 73727.52
Þetta er töluverð upphæð í
einu lagi, en þó eru það ekki
nema um 114 kr. í hlut hvers
búnaðarfélags að meðaltali árlega.
Vert væri fyrir búnaðarfélögin
að athuga það, að þau gætu með
tímanum eignast myndarlegan
sameignarsjóð, með því að leggja
árlega, þó ekki væri nema helm-
ing af þessum styrk í sameigin-
legan sjóð, ef líkar reglur um
styrkveitingar verða gildandi í
framtíðinni og jarðabætur fara
vaxandi árlega, eins og verið
hefir nú um hríð.
Þegar lögin voru endurskoðuð
1928, voru sett í þau ákvæðin um
verkfærakaupasjóð, er mæla svo
fyrir, að ríkissjóður veiti hverju
búnaðarfélagi árlegan styrk, er
nemi 10 aurum fyrir hvert unnið
jarðabótadagsverk innan félags-
ins á því ári, og koma þá til
greina allar jarðabætur, sem á
skýrslur eru teknar.
Þótt styrkur þessi sé miðaður
við dagsverkatöluna og fari þess
vegna í heildinni eftir henni, þá
skiptist hann þó milli búnaðar-
félaganna eftir tölu jarðabóta-
manna í hverju félagi. Er það
hvöt fyrir hvert búnaðarfélag til
þess að hafa sem flesta starfandi
meðlimi. Auk þessa 10 aura
styrks gi'eiðir og ríkissjóður fast
tillag, 20000 kr., til Verkfæra-
kaupasjóðs, og það tillag skiftist
einnig milli búnaðarfélaganna eft-
ir tölu jarðabótamanna í hverju
félagi. Tilgangur Verkfærakaupa-
sjóðs er sá, eins og mönnum er
kunnugt orðið, að létta undir með
bændum, einstökum, eða fleirum
í félagi, að eignast hestaverk-
færi til jarðræktar (jarðabóta-
verkfæri), eftir þeim reglum er
lögin ákveða.
Þessa styrks hafa búnaðarfé-
lögin nú notið í 3 ár, og hefir
hann, að meðtöldu fasta tillag-
inu, orðið sem næst því er hér
segir:
1929 .......kr. 69918.00
1930 . -. . . . — 89800.00
1931 .......— 94088.00
Alls kr. 253806.00
Þessar tölur, að frádregnum 20
þús. árlega, sýna Viæ dagsverka-
tölu allra unninna jarðabóta síð-
astliðin 3 ár.
I síðasta árgangi „Búnaðar-
ritsins", bls. 243, er sýnt hversu
miklu nemur jarðabæturnar 1925
til 1929 og jarðabótastyrkurinn
1926—’30. Ef þar við er bætt
jarðabótunum, sem mældar voru
1930, og styrknum, sem fyrir
þær var greiddur í ár, þá koma
fram þessar tölur (og eru þá
dagsverkin talin í heilum þús-
undum):
Jarðabætur mældar 1925—’30:
a. Allar jarðabætur 2.961.000
dagsverk.
b. Samkv. II. kafla jarðræktar-
laga 2.003.000 dagsverk.
Styrkur greiddur 1926—’31:
Samkv. II. kafla jarðræktar-
laga kr. 1.958.766.
Sé hér við bætt hlutdeiid bún-
aðarfélaganna í jarðabótastyrkn-
um (5%) og tillögum ríkissjóðs
tii Verkfærakaupasjóðs, þá verða
þessir styrkir allir ríflega kr.
2.286.000.
Tala jarðabótamanna, er styrks
hafa notið samkvæmt II. kafla
jarðræktarlaga, hefir farið hækk-
andi ár frá ári, úr 1584 upp í
4658 (1929 voru þeir 4931), og
samtala þeirra öll árin er 19694,
en meðaltal allra áranna 3282.
Væri jarðabótastyrknum sjálf-
um deilt á samtölu jarðabóta-
mannanna koma kr. 99,46 á
hvem, og væri honum deilt á
meðaltöluna kæmu því í hlut kr.
596.76.
Lauslegur útreikningur á því,
hversu mörg dagsverk, samkv.
II. kafla, _koma árlega á hvern
jarðabótamann, sýnir að þau eru
sem næst því, er hér segir:
Ár 1925 1926 1927
Dagsv. á mann 78 82,4 97
Ár 1928 1929 1930
Dagsv. á mann 95 99 130
Langmest er hækkunin síðasta
árið og stendur að nokkru leyti
í sambandi við það, að þá eru
þurheyshlöður taldar með styrk-
hæfum jarðabótum í fyrsta sinn.
Þessi hækkun frá ári til árs kann
í fljótu bragði að virðast lítil,
en aðgætandi er, að yfirleitt at-
hafnamestu jarðabótamennirnir
hafa verið með frá fyrstu, en ár-
lega viðbótin við tölu jarðabóta-
mannanna kemur einkum frá
þeim, sem minni máttar eru og
áður Unnu ekkert.
Réttari samanburður um vöxt
jarðabótanna, er falla undir II.
kafla jarðræktarlaganna, fæst
með því, að athuga hver hlutföll
eru á dagsverkatölunni frá ári
tii árs, þegar dagsverkatalan,
samkv. mælingunum 1925, er
sett 1. Þau hlutföll verða þannig:
Ár 1925 1926 1927
Dagsv. hlutföll.. 1 1,52 2,05
Ár 1928 1929 1930
Dagsv. hlutföll.. 2,81 3,96 4,92
Þessar tölur sýna, að á móti
Framsöguræða
Hannesar Jónssonar alþm. við 2.
umr. fjárlaganna í neðri deild
(fyrri hluti).
Ég get lofað einu, og það er,
að vera fáorður um fjárlagafrv.
að þessu sinni.
Fjál.frv. það, sem lagt var fyrir
vetrarþingið í ár var allrækilega
athugað af nefndinni þá. Sérstak-
lega hafði nefndin lagt áherzlu
á, að koma fjárl.frv. í sem bezt
samræmi við undanfarandi
reynslu um gjöld ríkisins, og far-
ið mjög varlega í áætlun á tekj-
unum. Niðurstaðan af tillögum
nefndarinnar varð sú, að ýmsir
gjaldliðir hækkuðu um rúm 550
þús. kr., en þar á móti kom lækk-
un á nokkrum gjaldliðum, sem
nam 155.900 kr. og var mestur
hluti þess, eða 150 þús., á kostnað
vegna berklavarna. Raunveruleg
hækkun gjalda varð því um 400
þús. kr., en ýmsir tekjuliðir voru
hækkaðir um 350 þús. kr.
Þessar breytingartillögur hefir
hæstv. stjórn tekið upp í fjárl,-
frv. það, sem nú liggur fyrir, og
er frv. því óvenjulega vel undir-
búið í hendur nefndarinnar og
tryggilegar gengið frá áætlun út-
gjalda en venja er til.
Ef ekki gefst sérstakt tilefni
til mun jeg ekki fara nánar út í
þær breytingar sem orðið hafa á
fjárl.frv. samkvæmt tillögum
nefndarinnar í vetur, en vísa til
nefndarálits á þingskj. 340 um
frekari skýringar.
Vegna þess að nefndin gat
þannig byggt á störfum fjárv.n.
í vetur að svo miklu leyti sem
þeim var lokið, eða það, sem þau
náðu, hefir henni tekizt að
skila áliti á þessum fáu dögum
síðan þingið hófst. Það sem nefnd-
in hefir sérstaklega lagt áherzlu
á var að athuga hvað mikið hún
treysti sér til að setja inn í frv.
af fjárv. til ýmsra verklegra
framkvæmda, en )áður en ég vík
að því, vil ég gefa nokkrar upp-
lýsingar um afkomu ríkisins s. 1.
ár og tekjuvonir þessa árs.
Samkv. skýrslu fjárm.rh. (E.
Árnasonar) til þingsins í vetur
var gert ráð fyrir um 80 þús.
kr. tekjuafgangi. Þetta hefir
breyzt allmikið síðan, svo að nú
er tekjuhalli ársins um 1- miij.
kr. Stafar þessi mikla breyting
af því, að um % milj. kr. fyrir
unnar framkvæmdir, sem gert
var ráð fyrir að yfirfærðust á
þetta ár, hafa verið teknar með
gjöldum ársins 1930. Aðrar
breytingar á áætl. fjárm.rh. hafa
orðið þær, að tekjumar hafa
reynst rúmi. 200 þús. kr. minni
en ráðgert var, og stafar það að
nokkru af óinnheimtum tekjum,
sem koma til reiknings á þessu
ári. Auk þess hafa gjöldin orðið
nokkuð meiri en gert var ráð
fyrir, og mun það stafa mikið af
útgjöldum, sem á hafa fallið hjá
innheimtumönnum ríkisins, og
þeir dregið frá tekjunum, þegar
þeir gerðu upp. Þessi upphæð
nemur rúml. 300 þús. kr. Verri
afkoma ríkisins 1930 nemur því
um milj. kr. frá því sem
gert var ráð fyrír í skýrslu fjár-
málaráðh. (E. Á.) í vetur.
Það, sem liðið er af þessu ári,
má heita sæmilegt með tilliti til
tekjuöflunar, miðað við sama
tíma á fyrra ári.
Tekjur til júníloka hafa orðið
svipaðar og næsta ár á undan á
sama tíma. Þó getur hér munað
einhverju og er ekki svo gott að
segja um það enn, því enn eru ó-
innkomnar tekjur úr 13 umdæm-
um fyrir síðasta mánuð, þar á
meðal frá Akureyri, Isafirði og
úr S.-Múlasýslu. En aftur á móti
var á sama tíma í fyrra ókom-
-ið frá ísafirði allan fyrri árs-
helming og úr Vestmannaeyjum
fyrir 2 mánuði.
Það sem af er þessu ári sýnist
því gefa sæmilegar vonir um
tekjur ríkisins, en hv. þm. mega
ekki gleyma því að óséð er enn
um afkomu þess hluta ársins,
sem mestur hluti teknanna kem-
ur inn á, og þingið má ekki tefla
mjög djarft í von um að þær
tekjur haldist því þar kemur
/svo mjög til greina afkoma at-
'vinnuveganna, sem nú sýnast
eiga erfitt uppdráttar.
Þrátt fyrir það, að mönnum
hafa þótt framkvæmdirnar mikl-
ar á undanförnum árum, svo
miklar, að sumum sýnist keyra
fram úr öllu hófi, berast óskir
um auknar framkvæmdir hvað-
anæfa að. Það er eins og þessar
miklu framkvæmdir hafi vakið
menn til meðvitundar um það,
hvað mikið er ógert, og hvað
þyrfti að gera. Og þeir, sem
með stjórnmál landsins fara,
verða að finna ráð til þess, að
fullnægja þessari framfaraþörf
þjóðarinnar; það verður ekki á
móti því staðið og er heldur ekki
rétt. Við verðum að taka á okkur
erfiðleikana við það, að taka við
ónumdu landi, eins og segja má,
að þessi kynslóð hafi gert, og við
verðum að halda áfram að
byggja upp og rækta landið. Við
verðum að gj öra það af því, að
þjóðin er farin að sjá og skilja,
að við kyrstöðu í þeim efnum,
getur ekki lengur setið.
En þó við sjáum þörfina til
aukinna framkvæmda, verður að
sníða þær við getu þjóðarinnar á
hverjum tíma. Það má að vísu
lengi um það deila, hvað óhætt
sé að treysta á tekjur ríkissjóðs,
sérstaklega er erfitt að gera sér
grein fyrir hvað þær muni reyn-
ast það ár sem fjárlagafrv. nær
yfir. I þetta sinn er alveg sérstök
ástæða til að gera sér ekki of
bjartar vonir um afkomu næstu
ára, þegar fjárhagskreppan herð-
ir að á öllum sviðum.
Nefndin þorir því ekki, í þetta
sinn, að fara lengra í till. sínum
um fjárveitingar til ýmsra verk-
legra framkvæmda (brúa, síma,
vega og hafnarbóta) en sem nem-
ur 540 þús. kr., en ýmsar beiðn-
ir um smærri fjárveitingar mun
nefndin athuga nánar til 3. umr.
Með þessum till. fjárvn. verð-
ur fjárlagafi'v. með rúmi. 400
þús. kr. tekjuhalla, ef till. nefnd-
arinnar verða samþykktar. En
svo verður ailt það, sem kynni að
verða bætt við till. nefndarinnar,
til að auka á tekjuhallann. Nú
hefir nefndinni ekki þótt ráðlegt,
að bæta við hækkun teknanna
meira en um Vz milj. kr. og er
því sjáanlegt að varlega verður
að fara í aukningu gjalda fram
yfir það sem nefndin leggur til.
Nú munu ýmsir segja, að þessi
áætlun fjái'vn. sé ekki annað en
ágizkun ein, og að tekjurnar
muni reynast miklu meiri. En þó
svo yrði, þá verða menn að gæta
þess, að ekki er tekið með í áætl-
uninni fjárlagagreiðslur samkv.
sérstökum lögum og heimildum í
fjárlögum, sem oft hafa reynst
allháir útgjaldaliðir.
o~