Tíminn - 01.08.1931, Blaðsíða 1
jA.fgteibsía
C f m a n s er í €œf jargötu 6 a.
©pin öaglega* fl. 9—6
Stmí 2353
Jlufta££að
©faíbferi
09 afgreiðslumaður íimans er
Kannucig £>orsteinsðóttir,
ítvfjargötu 6 a. ^eyfjaDÍf.
II. árg.
Reykjavík, í ágúst 1931.
6. blað.
Kfiilit oin nnkkra litimsiiíliiiji
Leifur heppni
Fulltrúar Bandaríkja Norður-Ameriku tilkyntu á Alþingishátíð-
inni í fyrra, að þing Bandaríkjanna hefði ákveðið að gefa íslenzku
þjóðinni gjöf til minningar um þúsund ára afmæli Alþingis, og sú
gjöf væri þá þegar ákveðin: Standmynd af Leifi heppna. Myndin
var þá í smíðum. Standmyndin sjál'f, sem sýnd er hér að ofan, er
úr bronse, 10 feta há og á að standa á fótstalli úr rauðleitum
granít, 15 feta háum.
Fímm ára áætlun
Rússa.
Hin margumtalaða 5 ára áætl-
un rússnesku mðstjómarinnar
gekk í gildi 1. okt. 1928 og á að
vera komin í framkvæmd í árs-
lok 1933. Þá á Rússland að vera
orðið eitt af mestu iðnaðarlönd-
um jarðarinnar.
Eftir að heimsstyrjöldinni lauk
gætti rússneskrar fi'amleiðslu
fyrst í stað lítið sem ekkert á
heimsmarkaðinum. Þjóðin fram-
leiddi ekki meira en hún þurfti
til .eigin notkunar, og auk þess
var hið rússneska stjórnarfyrir-
komulag því til fyrirstöðu, að
viðskiptasambönd tækjust við
umheiminn. Hið skyndilega hvarf
rússneskrar framleiðslu af mai'k-
aðinum olli fyrst í stað talsverð-
um erfiðleikum í viðskiptalífinu.
En þegar árin liðu fóru menn að
hætta að gjöra ráð fyrir rúss-
neskum vörum. Nú þegar Rúss-
ar hefja útflutning í stórum stíl,
veldur það álíka erfiðleikum, og
hvarf rússnesku varanna olli áð-
ur. Heimurinn var hættur að
gjöra ráð fyrir útflutningi frá
Rússlandi og enginn bjóst við
samkeppni úr þeirri átt. Þess
vegna valda rússnesku vörurnar
nú svo mikilli truflun á heims-
markaðinum, það sem áður var
keypt af Rússum, voru menn nú
farnir að framleiða annarsstað-
ar.
Framleiðendur víðsvegar um
lönd líta rússnesku vörurnar ó-
hýru auga og eigi sízt af því að
þær eru seldar mjög lágu verði.
í Bandaríkjunum t. d. selja
Rússar unninn trjávið, sem er
mun ódýrari en timbur, sem
framleitt er í iandinu sjálfu, og
eru þó Bandaríkin með skógauð-
ugustu löndum jarðarinnar. Því
hefir verið haldið fram, að þetta
lága verð væri gjört mögulegt
með óeðlilegum aðferðum, t. d.
með því að láta kauplausa fanga
vinna að framleiðslunni. Sum-
staðar hefir innflutningur á rúss-
neskum vörutegundum verið
bannað'ur og þetta fært fram
sem ástæða. En hvað sem kann
að vera hæft í þessu, þá er hitt
víst, að rússneska stjómin verð-
ur að selja ódýit af því að hún
þarf á peningum að halda. Og
peningarnir fara fyrst og fremst
í það að framkvæma 5 ára áætl-
unina. Öllu sem þjóðin má án
vera og seljanlegt er vierður hún
að koma í peninga, og landsins
eigin börn leggja hart á sig nú,
í von um að hinn stóri draumur
rætist, og þjóðin fái þá endur-
goldið áralangt erfiði og sjálfsaf-
neitun í bættum lífskjörum og
aðstöðu til að lifa menningarlífi.
Um hina stórfelldu aukningu
rússneskrar framleiðslu síðustu
árin má fá nokkra hugmynd af
eftirfarandi atriðum.
Árið 1913 var áætlað að kola-
notkun Rússlands næmi alls ca.
33 milj. smálesta. Þá þurfti að
flytja inn ensk kol. 1930 var
kolaframleiðslan 46'/2 milj. smál.
og útflutningur 2V2 milj. Kola-
notkunin er þá 11 milj. smál.
meiri en 1913. Sú aukning er
vegna hins nýja iðnaðar.
í árslok 1933 á kolaframleiðsl-
an að verða 130 milj. smál. sam-
kvæmt 5 ára áætluninni.
i 1913 var olíuframleiðslan nál.
; 9 milj. smál. og út- og-innflutn-
ingur stóðst nokkurnveginn á.
1930 var framleiðslan 17 milj.
smál. og útflutningurinn S/o
milj. I árslok 1933 á olíu (og ben-
zin) framleiðslan árlega að verða
41 milj. smál.
Fyrir stríð var lítið um raf-
virkjun í Rússlándi. 1913 var
rafmagnsframleiðslan um 2000
milj. kílówattstunda. Árið 1920
var eftir tillögum Lenins skipuð
nefnd til að gjöra tilraunir um
almenna virkjun fallvatna. Nú er
í-afmagnsframleiðslan 8800 milj-
ónir kílówattstunda. í árslok
1933 á hún að vera 33 miljarðar
kílówattstunda, eftir 5 ára á-
ætluninni. Stærsta virkjunin,
sem nú er unnið að, er við
Dnjeprfljótið.
Járn- og stálframleiðslan er
um 10% meiri nú en fyrir stríð,
en einnig á því sviði hafa Rúss-
ar stór áform í huga. Járnvinnsl-
an er aðallega fyrirhuguð á 2
stöðum, í Úralfjöllunum, og í
Mið-Síberíu. Til þessara staða
hafa nú verið lagðar járnbrautir
og er verið að byggja þar risa-
vaxna ofna til járnbræðslu eftir
amerískri fyrirmynd.
Útflutningur á timbri hefir
vaxið ákaflega síðustu árin. Um
og eftir styrjaldartímann hvarf
rússneskt timbur alveg af heims-
markaðinúm, en í stað þess kom
sænskt, norskt og pólskt timbur
og timbur frá Eystrasaltslönd-
unum. 1930 nam timburfram-
leiðsla Rússlands 110 milj. kúbik-
metra en var 61 milj. kbkm. árið
1929. Útflutningur er nú svip-
aður og fyrir stríð.
Útflutningur á vefnaðarvörum
er helmingi meiri nú en 1913.
Baðmullarræktin hefir aukizt
geisilega í Suður-Rússlandi,
Ivaukasus og suðurhluta Síberíu.
1913 var baðmullarframleiðslan
700 þús. smál. 1930 var hún 1
milj. 400 þús. smál.
Fyrir styrjöldina var Rússland
talið eitt af komauðugustu
löndum j arðarinnar. Árið 1913
' fluttu Rússar út 8/2 milj. smál.
af korni. Þar af var helmingur-
inn hveiti, hitt rúgur, bygg og
hafrar. Eftir byltinguna hættu
Rússar að flytja út korn og kom
þá um tíma innflutningur í stað
útflutnings áður. 1930 var korn-
framleiðslan 871/) milj. smál. en
1913 var hún 68 milj. smál.
Kornútflutningur liefrr þó ekki
hafizt enn svo nokkru nemi
þrátt fyrir þessa miklu aukning
framleiðslunnar. Fólkið er rúml.
20 milj. fleira nú en þá og þjóðin
þarf af þeim ástæðum meira til
lífsviðurværis, en auk þess gefur
ráðstjórnin þá skýringu, að
brauðneyzlan hafi aukizt meir að
tiltölu, því að áður hafi mikill
hluti bændastéttarinnar soltið
heilu hungri. Kornframleiðsla i
stórum stíl er nú rekin á búum
stjómarinnar víðsvegar um land-
ið, þar sem landið hefir verið
brotið með vélaafli.
Járnbrautarlínurnar voru 1913
rúml. 58 milj. km. 1930 voru
þær 78 milj. km. Farþegaflutn-
ingar höfðu þrefaldast og vöru-
flutningar nærri tvöfaldast.
En innflutningur hefir líka
aukizt stórum, einkum á vélum.
Um það verður því ekki sagt,
hvort verzlunarjöfnuður landsins
sé hagstæðari nú en fyrir stríð.
En vélainnflutningurinn er að
sjálfsögðu undanfari hinna risa-
vöxnu framkvæmda, það eru
Bandaríkjamenn og Þjóðverjar,
einkum hinir fyrnefndu, sem
með vélunum leggja til aflið í
hina rússnesku endurreisn. Ilinar
ótæmandi auðsuppsprettur lands-
ins kalla á aflið og hugvits-
semi mannanna til að hagnýta
þá lífsmöguleika, sem fólgnir eru
í skauti náttúrunnar. Svo sterkt
er aðdráttarafl náttúruauðæf-
anna, að hið vestræna auðvald,
sem í hjarta sínu hatar hið
rússneska þjóðskipulag og óttast
veldi hinnar risavöxnu austrænu
þjóðar, fær eigi staðizt. Og vest-
rænu þjóðirnar leggja tíl meira
en vélarnar, þær leggja líka til
verkf ræðingana, sem st j órna
framkvæmdunum, eftir boði
hinna rússnesku stjórnmála-
manna, sem nú vinna að því af
alefli að kollvarpa þjóðskipulag-
inu í föðurlöndum vélanna.
Frá
þjóðabandalaginu.
Frakkneski utanríkisráðherr-
ann Briand vakti máls á því
fyrir nokkrum árum, að hag-
kvæmt myndi vera, að Norður-
álfuríkin gjörðu samtök sín á
milli í því skyni að gæta sameig-
inlegra hagsmuna. Er Briand nú
talinn aðalforvígismaður hug-
myndarinnar um Bandaríki Ev-
rópu. Á þingi Þjóðabandalagsins
1930 var ákveðið að skipa nefnd
til að taka þetta mál til athug-
unar.
Nefnd þessi hélt fundi dagana
16.—-21. jan. sl. og mættu þar
fulltrúar allra Norðurálfuríkja,
sem í Þjóðabandalaginu eru. Eng-
in endanleg ákvörðun hefir þó
verið tekin. En störf nefndarinn-
ar hafa vakið Þjóðabandalagið
til athugunar og rannsókna á
ýmsum sameiginlegum vanda-
málum Norðurálfunnar, og þá
aðallega þeirri miklu viðskipa-
kreppu, sem nú gengur yfir
heiminn. Þau tvö atriði, sem
einkum hafa verið athuguð í
þessu sambandi, er komvöru-
verzlun álfunnar og lánsþörf
landbúnaðarins í hinum ýmsu
löndum. Sérstökum undirnefndum
var falin rannsókn þessara mála.
Á fundi komvörunefndarinnar,
sem haldinn var í París dagana
23.—26. marz sl. var upp tekið
til rannsóknar, kornvörufram-
leiðsla og kornvörunotkun ein-
stakra landa. Viðvíkjandi hveiti-
framleiðslunni lágu fyrir ná-
kvæmar upplýsingar. Þau lönd,
utan Rússlands, sem íramleiða
meira hveiti en til eigin notkunar
eru Ungverjaland, Rúmenía,
Jugoslavía og Búlgaría. Hveiti-
innflutningur er hinsvegar mest-
ur í Englandi, þá í Ítalíu og
Þýzkalandi, þá í Frakklandi og
Belgíu. I hveitilöndunum liggur
nú framleiðslan óseld. Ilinsvegar
er hveitinotkun hinna landanna
svo míkil, að mörgum sinnum
nemur því, sem út þarf að flytja.
Belgía ein þai'f :á meira hveiti
að halda árlega en út er hægt að
flytja í öllum hveitilöndunum ut-
an Rússlands. En nú sem stendur
er kornið flutt vestan yfir At-
lantshaf, meðan birgðirnar í Suð-
austur-Evrópu fúna í kornhlöðun-
um af því að enginn vill kaupa.
Undirnefndin, sem rannsaka
skyldi peningamál landbúnaðarins
í hinum ýmsu Norðurálfulöndum
kom saman á fund 20. apríl s .1.
Á þessum fundi var einkum um
það rætt, að nauðsyn bæri til að
halda lánastarfsemi landbúnaðar-
ins sem mest út af fyrir sig með
því að landbúnaður allra landa
þyrfti ódýr lán til langs tíma.
Hollendingurinn Ter Meulen, sem
sérstaklega hefir rannsakað þessi
efni af hálfu þjóðabandalagsins,
hefir gjört tillögur um stofnun
og fyrirkomulag sameiginlegs
landbúnaðarbanka fyrir alla Norð-
urálfuna. Gjörir hann ráð fyrir,
að með því megi koma á svipuð-
um lánskjörum . fyrir landbúnað-
inn í öllum löndum álfunnar.
Samkvæmt tillögu hans eiga ríkis-
stjórnirnar að leggja bankanum
til í upphafi 10 milj. dollara
hlutafé og varasjóð, þvínæst er
gjört ráð fyrir sölu skuldabréfa,
er nemi tífaldri þeirri upphæð,
eða 100 milj. dollara, með 1. veð-
rétti í eignum, sem lánað er út á.
Að því loknu er áætlað að bjóða
út hlutabréf fyrir 50 milj. dollara.
Gjört er ráð fyrir, að bankinn
hafi aðsetur í París, og er aðal-
lega vænst markaðar í Frakklandi
fyrir skuldabréfin fyrst um shm.
I byrjup marzmánaðar var
haldinn fundur hagfræðinga og
fulltnáa frá hagstofum ýmsra
landa til að .ræða um viðskipta-
kreppuna og orsakir hennar. Einn
af þekktustu hagfræðingum álf-
unnar, sænski prófessorinn Ohlin,
taldi orsakir kreppunnar einkum
tvær: Verðfallið á hráefnum, sem
síðar hefði haft í för með sér
markaðsrýrnum fyrir iðnaðarvör-
ur, af því að kaupmáttur land-
búnaðarins þvarr um leið og hrá-
efni þau, sem hann framleiðir,
féllu í verði. Aðra höfuðorsökina
taldi hann vera þær miklu sveifl-
ur á peningamarkaðinum, sem átt
hefðu sér stað og oi’ðið landbún-
aðinum í flestum löndum ofur-
efli.
Fundinum lauk með því, að
fulltrúum þeim og stofnunum, er
þátt tóku í fundinum var falið
að rannsaka þau atriði, er mestu
þykja máli skipta í atvinnu- og
viðskiptalífinu, hver í sínu landi,
Framhald á 4. síðu.