Tíminn - 15.08.1931, Page 1

,lA|greibsía
C i m a n s ec i Ccefjargöhi 6 a.
©pin öaglega- fl. 9—6
Sími 2353
©jaíbfeti
og af(jreiösluma&ur Cimans et
Kannueig þorsteins&óttir,
Sa'fjarjötu 6 a. Keyfjamf.
XV. ár.
Reykjavík, 15. ágúst 1931.
í>ingstörfin.
Yfirlit um nokkur mál.
I dag er liðinn réttur mánuður
síðan Alþingi kom saman. Ef eng-
ar óvæntar tafir hamla, ætti það
að geta lokið nauðsynlegustu
störfum fyrir lok þessa mánaðar.
Hér í blaðinu hefir jafnóðum
verið birt skrá um þau mál, sem
borin hafa verið fram í þinginu,
af ríkisstjórninni og einstökum
þing-mönnum. Hinsvegar hefir
ekki unnizt rúm til að greina frá
uroræðum eða meðferð mála til
neinnar hlítar. í þessari grein og
fleiri slíkum, verður gefið stutt
yfirlit um nokkur helztu þingmál-
in, og hvað þau eru komin áleiðis.
Fjárlögin eru nú í nefnd í efri
deild og væntanleg til 2. umr. eft-
ir helgina. Lauk fjárveitinganefnd
neðri deildar störfum á miklu
skemmra tíma en venjulegt er
eða rúml. vikutíma, en oftast tek-
ur meðferð fjárlaganna í nefnd í
nd. nokkuð á annan mánuð. Kom
nú að góðum notum vinna sú, er
lögð hafði verið í afgreiðslu fjár-
laganna á vetrarþinginu. Helzta
breytingin, sem nefndin gjörði á
frv. frá í vetur og samþykkt var
í deildinni var um að hækka fram-
lög til verklegra framkvæmda um
1/2 miljón. Breytingartillögur voru
margar bæði við 2. og 3. umræðu
í neðri deild, en flestar felldar.
Þar á meðal var tillaga frá jafn-
aðarmönnum um 300 þús. kr.
framlag til atvinnubóta og önn-
ur frá Einari Arnórssyni um y%
miljón í sama skyni. En ekki gáfu
flutningsmenn neinar bendingar
um, hvar taka ætti þessa peninga,
og er slíkt merkilegt ábyrgðar-
leysi. Framsóknarflokknum er
hinsvegar ljóst, að ekki getur ver-
ið um það að ræða, að leggja fram
fé til atvinnubóta í harðæri, nema
séð sé fyrir sérstökum tekjum í
því skyni. Fjárlögin voru afgreidd
til efri deildar með nál. 20 þU3.
kr. tekjuafgangi, og má hann vit-
anlega ekki minni vera.
Samkomulag varð um það milli
flokkanna, að fresta eldhúsdegi,
sem venjulega er við framhald 1.
umr. í nd. (þegar fjárlögin koma
úr nefnd), til 3. umr. En þegar til
3. umr. kom, lýstu stjórnarand-
stæðingar yfir því, að þeir myndu
ekki nota rétt sinn til eldhúsum-
ræðna í deildinni að þessu sinni.
I sjálfu sér er það líka alveg meih-
ingarlaust að hafa eldhúsumræður
á þingi, sem háð er, að nýafstöðn-
um kosningum, þar sem flokkun-
um hefir gefizt kostur á að ræða
ágreiningsmálin í áheyrn kjós-
enda í öllum kjördæmum landsins.
Slíkt er óverjandi eyðsla á tíma
og fé. Mun og ekki örvænt um,
að íhaldsmenn hafi fengið nokk-
urt samvizkubit út af þeim óhóf-
lega löngu og óþörfu eldhúsum-
ræðum, sem þeir hafa haldið uppi
á undanförnum þingum, og- þótzt
sjá litla uppskeru í kosningunum.
Við fyrstu umr. í ed. hurfu
stjórnarandstæðingar hinsvegar (
frá hinum góða ásetningi í neðri j
deild, og stóðu þar eldhúsumræð- j
ur í tvo daga. Stóðu íhaldsmenn
og Jón Baldvinsson þar saman og
deildu á stjórnina. Tvennt bar
einkum á góma í þessum umræð-
um: Skýrslur þær um fram-
kvæmdir ríkisins á árunum 1927
—’30, sem atvinnumálaráðuneytiö
hefir gefið út, og viðskipti stjórn-
arinnar við Læknafélagið og að-
gerðir hennar í þá átt að draga úr
berklavarnakostnaðinum. Allir
stjórnarandstæðingar í deildinni,
að tveim undanskildum, tóku þátt
í þessum umræðum og töluðu sig
flestir dauða. Af hálfu Framsókn-
armanna töluðu forsætisráðherra,
Jónas Jónsson, Einar Árnason og
Ingvar Pálmason.
Árásir stjórnarandstæðinga á
ríkisstjórnina út af skýrslunum
um framkvæmdir hins opinbera,
eru í mesta máta furðulegar. Erf-
itt er að segja, hversvegna al-
menningur má ekki vita, hvað það
er, sem þjóðin eignast af verð-
mætum fyrir þá peninga, sem hún
leggur fram til umbóta í landinu.
Enginn hefir neitt á móti því þó
að stjórnir ýmsra einstakra ríkis-
stofnana, t. d. skóla, pósts, síma,
vita 0. s. frv. gefi út skýrslur um
athafnir sínar á einstökum árum.
Hér er í rauninni ekki urn annað
að ræða en að fá yfirlit í þessu
efni, sem nær yfir nokkurra ára
tímabíl og alþýða manna hefir að-
gang að. Kostnaðurinn við út-
gáfuna er auðvitað hverfandi lít-
ill fyrir ríkið raunverulega, þar
sem það á sjálft prentsmiðjuna,
og skýrslurnar eru sendar út með
póstum ríkisins, sem hið opinbera
þarf að standa straum af hvort
eð er. Tölur þær, sem íhaldsblöðin
hafa birt í sambandi við útgáfu-
kostnaðinn eru því vitanlega
markleysa ein.
Berklavarnakostnaðurinn hefir,
eins og kunnugt er, lækkað um
300 þús. kr. í stjórnartíð Fram-
sóknarflokksins. Hefir þessu m. a.
verið komið í kring með því að
koma skipulagi á lækningarnar
og beita meiri gagnrýni en áður
viðvíkjandi þeim reikningum, sem
ríkinu berast frá læknum og
sjúkrahúsum. Af ræðum þeim, er
fulltrúar læknastéttarinnar í deild-
inni, þeir Bjarni Snæbjörnsson og
Halldór Steinsson, fluttu, kom það
fram, sem áður var vitað, að
læknastéttin, sem alt fram á síð-
ustu ár hefir haldizt uppi meiri
aðgangsfrekja gagnvart því opin-
bera en flestum öðrum, unir ekki
allskostar sínum hlut. En forráða-
menn Læknafélagsins munu nú
hafa komist að raun um það, að
læknastéttin muni ekki um fyrir-
sjáanlegan tíma komast upp með
það að beita aðstöðu sinni gagn-
vart þjóðfélaginu á þann hátt,
sem Læknafélagið ætlaði sér að
gjöra, og að þjóðin í heild kann
læknunum engar þakkir fyrir
þann vafasama heiður, sem þeir
hafa gjört henni með ýmsum þeim
aðgjörðum seinni tíma, sem mest
hafa verið umtalaðar.
Sú nýlunda varð í neðri deild
11. þ. m., að allir íhaldsmenn og
jafnaðarmenn í deildinni greiddu
atkvæði móti samþykkt landsreikn
ingsins 1929. Færðu þeir fram
þær ástæður, að útgjöld á lands-
reikn. 1929 hafi farið fram úr
áætlun. Lét Ölafur Thors á sér
skilja, að þessar umframgreiðslur
myndu vera „tugthússök“. Hann-
es Jónsson benti honum á, að eft-
ir þessari kenningu myndi vænn
hópur af fyrverandi ráðherrum
hafa unnið fyrir tugthúsi, þvl að
allar stjórnir hefðu notað fé um-
fram ákvæði fjárlaga. En það fá-
ránlegasta í þessu máli er það,
að Ólafur Thors og Magnús Guð-
mundsson höfðu báðir undirrit-
að fyrirvaralaust álit fjárhags-
nefndar, þar sem deildinni er ráð-
ið til að samþykkja landsreikm
inginn og ennfremur þær fjár-
aukalagaheimildir fyrir árið 1929,
sem farið hafði verið fram á
vegna umframgreiðslna á árinu.
Hafa þeir Ö. Th. og M. G. þannig
greitt atkvæði á móti sjálfum
sér(!), og er slík frammistaða fá-
gæt á Alþingi.
Frv. um einkasölu á tóbaki,
sem flutt var í efri deild, er nú
komið til neðri deildar og nær
væntanlega samþykki þingsins.
Tóbaksverzlunin hefir undanfarið
gefið mjög mikinn gróða til
þeirra einstaklinga, sem hafa hana
með höndum, og er gjört ráð fyrir
að hér sé um að ræða tekju-
aúka handa ríkissjóði, sem nema
muni á annað hundrað þús. kr.
árlega án þess, að verð á tóbaki
hækki. Ákvæði um að taka jafn-
framt einkasölu á eldspýtum var
fellt úr frv. eftir tillögu frá Páli
IJermannssyni.
Frv. stjórnarinnar um umbætur
á bókhaldi ríkisins, sem flutt var
í ed., er komið þar til 3. umræðu.
Munu nú flestir viðurkenna nauð-
syn þess máls, enda hér um það
eitt að ræða, að færa bókhald ís-
lenzka ríkisins í sama horf og
tíðkast í öðrum löndum, sem hafa
viðunandi bókfærslu. Ihaldsmenn
í þinginu munu nú flestir hafa
gjört sér ljóst, að andstaða þeirra
við frv. síðastl. vetur er of hlægi-
leg til þess að hyggilegt sé að
halda henni til streitu.
Frv. stjórnarinnar um búfjár-
rækt, sem einnig var til umræðu
s. 1. vetur, en nú var flutt í efri
deild, er nú komið gegnum 2.
umr. í neðri deild og á vissan
framgang í þinginu. Er þar á
ferðinni mjög merkilegt mál fyrir
landbúnaðinn. Annað búnaðarmál,
er frv. um innflutning sauðfjár
til sláturfjárbóta, og hefir það
verið afgreitt sem lög frá þing-
inu.
Frumvarp Jörundar Brynjólfs-
sonar um ráðstafanir til að lækka
húsaleiguna í Reykjavík flutt í
neðri deild, er nú í nefnd í deild-
inni. Er þar um að ræða merki-
legan lið í þeirri viðleitni, sem
Framsóknarflokkurinn hefir fyrir-
hugað til að draga úr dýtíðinni í
höfuðstaðnum og því ósamræmi,
sem nú er á verðlagi í landinu, og
einkum kemur hart niður á þjóð-
inni á þeim erfiðu tímum, sem nú
standa yfir.
Frv. um að leggja Skildinganes
undir Reykjavík er komið gegn-
um neðri deild og er nú nefnd í
efri deiid. Nær væntanlega sam-
þykki, enda um sjálfsagt rétt-
lætismál að ræða, þó að nokkrir
stóreignamenn, sem flúið hafa úr
bænum til að komast hjá opinber-
um gjöldum hafi beitt sér á móti
því nú og áður.
Frumvörpin um hafnargerðir
á Sauðárkróki, Dalvík og á Akra-
nesi, sem flutt voru í neðri deild,
en komin til efri deildar.
Frv. um útflutning á nýjum
fiski, er komið gegnum neðri
deild og nú í nefnd í efri deild.
Úti um land, einkum á Austfjörð-
um er þegar hafinn undirbúning-
ur um stofnun félagsskapar með
samvinnusniði til að skipuleggja
útffutninginn. Er mikið í húfi
fyrir bátaútveginn, að vel takist
að hagnýta það bjargráð, sem Al-
þingi býður fram í þessu máli.
Hefir Pálmi Loftsson útgerðar-
stjóri ríkisins unnið manna mest
að því að hrinda málinu áleiðis.
Er ætlast til, að skipaútgerð rík-
isins annist útgerðarstj órn þeirra
skipa, sem ríkið væntanlega tek-
ur á leigu í þessu skyni. Annað
merkilegt mál, sem .P. L. hefir
beitt sér fyrir og m. a. ritað um
í hér í blaðinu, bygging á þurrkví
j í Reykjavík, þar sem hægt sé að
framkvæma aðgerðir á skipinu,
sem nú þarf að gjöra erlendis, er
nú til umræðu í þinginu, og lík-
ur til, að stjórninni verði falið að
láta rannsaka það mál milli þinga.
Frumvarp Jónasar Þorbergsson-
ar og Steingríms Steinþórssonar
j um tekju og eignaskatt til at-
; vinnubóta, hefir undanfarið verið
til athugunar í fjárhagsnefnd
: neðri deildar. Eftir því sem blað-
S ið hefir frétt, er nefndin klofin í
málinu. Vill íhaldið eins og vænta
mátti hlífa stóreignamönnum
Reykjavíkur við að taka afleið-
ingum af hinum mikla flutningi
fólks í bæinn. Hinsvegar hefir
íhaldsflokkurinn, eins og drepið
var á hér að framan, látið einn af
sínum mönnum flytja tillögu um
1/2 milj. kr. ríkisframlag til at-
vinnubóta, sem væntanlega hefir
þá átt að fá með lántöku, þar sem
ekki var gjört ráð fyrir neinum
tekjustofni til að standast þau
útgjöld. Sjást á þessu sem fleiru
heilindi íhaldsmanna, sem deilt
hafa á Framsóknarflokkinn fyrir
lántökur. Jafnaðarmenn hafa fyr-
ir sitt leyti borið fram frum-
varpsbálk mikinn, þar sem gjört
er ráð fyrir, hvorki meira né
minna en 11 miljónum tll atvinnu-
bóta. Er engu líkara en að slíkt
sé gjört til að hæðast að verka-
mönnum, því að ekki verður séð,
hvernig útvega ætti þá fjárfúlgu.
Er og ekki að sjá, að mál þetta
hafi verið milúð hugsað af þeirra
hálfu, þar sem frumvarpið er eigi
fram komið fyr en langt er liðið
á þingtímann, og virðist auk þess
í miklum flýti samið.
Frv. um framlengingu verð-
tollslaganna er komið gegnum
efri deild. Jón Baldvinsson og
Guðrún I.ái'usdóttir greiddu þar
atkvæði gegn því. Ihaldið virðist
að vísu hafa haft mikla tilhneig-
ingu til að neita stjórninni um
þennan tekjustofn, nema því að-
eins að Framsóknarfl. gengi
að tillögum stj órnarapdstæðinga
í kjördæmaskipunarmálinu og
jafnvel ríkisábyrgð fyrir Sogs-
virkjunina, en horfið frá því ráði
af ótta við að stjórnin yrði þá
neydd til að hækka beina skatta
til verulegra muna og koma þann-
ig óvægilegar við buddu stór-
eignamannanna en íhaldinu þykir
þægilegt.
Samkomulagið milli stjórnar-
andstöðuflokkanna hefir gengið
misjafnlega í þinginu. Fyrstu
vonbrigði íhaldsflokksins voru
þau, að jafnaðarmenn neituðu að
liafa samvinnu við hann um kosn-
ingar í nefndir og til efri deildar.
Komst Mbl. svo að orði einhvern
næstu daga „að vonandi hefðu
jafnaðarmenn ekkert ljótt í huga“
með þessu. Lengi 'framan af sýndi
þó Mbl. mikla ástundun í því, að
skýra sem nákvæmlegast frá
ræðum IJéðins og Jóns Baldvins-
sonar, einkum árásum þeirra á
| stjórnina. En síðustu dagana hef-
ir kveðið við nokkuð í öðrum tón
, í garð jafnaðarmanna í herbúð-
um íhaldsins. Bera þeir Jón Þor-
láksson, Ólafur Thors og Jakob
Möller annarsvegar og Héðinn og
Jón Baldvinsson hinsvegar hvorir
öðrum á brýn, að hafa svikið í
kjördæmaskipunarmálinu og geng-
ið í einskonar bandalag við Fram-
1 sóknarflokkinn, og sami söngur-
56. blað.
inn er svo endurtekinn í Morgun-
blaðinu og Alþýðublaðinu. Er nú
mjög skipt um samlyndi vopna-
bræðranna úr kosningunum, hvað
sem það ósamkomulag stendur
lengi. En um það er engu að spá,
því að þessir menn eru „eins og
veðrið í loftinu“.
----0-----
Mbl. og Sigurður Nordal.
Morgunbl. birti nýlega alllanga
grein og í alla staði réttmæta,
þar sem blaðið taldi það mikinn
heiður fyrir Island og Sig. Nordal
að honum er boðið að vera skip-
aður prófessor eitt ár í heiðurs-
sæti við einn hinn merkasta há-
skóla í Bandaríkjunum. En hverj-
um er það að þakka,- að Island
hefir nú þennan sóma af Sig.
Nordal? Ekki Mbl. og flokki þess,
því að á þinginu 1924 beitti Jón
Þorl. og nálega allur íhaldsflokk-
urinn öllum kröftum sínum til að
flæma Nordal úr landi til Noregs.
Ilefði starfsafl hans þá verið tap-
að þjóðinni. Framsóknarmenn og
jafnarmenn björguðu þá málinu,
þrátt fyrir leyndan og beran
fjandskap íhaldsins. Þeim fannst
ekki of mikið þótt varið væri
smáupphæð til að bæta launkjör
viðurkennds hæfileikamanns, svo
að hann gæti starfað hér við há-
skólann, úr því að mjög mikið af
tekjum ríkissjóðs færi hvort sem
er í svokallaða kaupgreið&lu til
miðlungsmanna.
Sig. Nordal starfar enn við há-
skólann, þrátt fyrir allt, sem Jón
Þorl. og lið hans gerði í gagn-
stæða átt. En nú miklast Mbl. af
því og með réttu, að Sigurður
gerir landinu heiður.
En hverjum er að þakka, að
landið fær þennan heiður?
Ekki íhaldinu.
B. P.
Fyrirspurnir
til borgarstjórans í Reykjavík.
Jón Þorláksson hefir í efri
deild borið fram tillögu um það,
aö forstöðumanni væntanlegrar
tóbakseinkasölu ríkisins skuli
bannað að taka þóknun fyrir um-
boðsstörf, og skuli brot gegn því
ákvæði varða hegningu.
I tilefni af þessari framtaks-
semi J. Þ. þykir blaðinu rétt að
fara þess á leit að flokksbróðir
hans, borgarstjórinn í Reykjavík
svari eftirfarandi spurningu:
Er borgarstjórinn í Reykjavík
búinn að endurgreiða bæjarfélag-
inu þá fjárupphæð, sem hann hef-
ir veitt móttöku sem umboðslaun-
um frá þýzka vátryggingarfélag-
inu „Albingia“, og ef svo er ekki,
hvenær hugsar borgarstjórinn sér
þá að endurgreiða þetta fé?
En úr því, að minnst er á nefnt
vátryggingarfélag, þykir einnig
rétt að spyrja umboðsmann þess,
borgarstjórann, sem jafnframt er
aðili fyrir hönd bæjarfélagsins,
hvort það sé satt, sem sumir ótt-
ast, að vátryggingarfélagið „Al-
bingia“, hafi mjög takmarkað fé
fyrirliggjanda hér á landi, þannig
að hætta sé á, að það geti ekki
fullnægt skuldbindingum sínum,
ef útflutningur peninga væri
bannaður í Þýzkalandi.
Óskað er eftir, að borgarstjór-
inn svari þessum fyrirspurnum
sem allra fyrst.
Látinn er hér í bænum 14. þ.
m. Kristinn Kjartansson trésmið-
ur, 66 ára að aldri, ættaður frá
Bíldudal.