Tíminn - 22.08.1931, Side 1
2Kfgrei5öía
© 5 m a ti s ec í £ccf jargötu 6 a.
©pin öaglega'fl. 9—6
Sími 2353
©[aíbferi
og afgrei&sluma&ur ©imans tt
Hanndeig þorsteinsöóttir,
£ccfjargötu 6 a. JSéYfjaDtf*
XV.
ár.
Reykjavík, 22. ágúst 1931
57. blað.
Ráðuneytisbreyting tilkynnt á Alþingi í gær
Um leið og þingfundir hófust í gær tilkynnti forsætisráðherra deildunum báðum þá breytingu
á ráðuneytinu, að Sigurði Kristinssyni atvinnumálaráðherra hefði samkvæmt beiðni, af konungi ver-
ið veitt lausn frá starfi hans í ráðuneytinu, en jafnframt væri þeir Jónas Jónsson og' Ásgeir Ás-
geirsson, eftir tillögu forsrh. skipaðir til að taka þar sæti. Verkaskipting í ráðuneytinu, eins og það nú
er skipað er þessi: Tryggvi Þórhallsson forsætisráðherra, fer með atvinnu- og samgöngumálin.
jónas Jónsson er dóms-, kirkju- og kennslumálaraðherra. Ásgeir Ásgeirsson er fjármálaráðherra.
Tryggvi Þórhallsson.
Jónas Jónsson.
Ásgeir Ásgeirsson.
Heyskapurinn í sumar
og ásetníngurmn í haust
I.
Um allt land byrjaði heyskapur-
inn, þessi bjargræðistími sveita-
mannanna, seinna en vant er. Víð-
ast munaði það viku til hálfum
mánuði.
Túnannir eru víða búnar. Ann-
arstaðar standa þær yfir. Töðu-
fengur hefir verið með afdæmum
misjafn. Til eru heilar sveitir, þar
sem ekki fæst nema Vs hluti af
venjulegum töðufeng, og margar
sveitir, eða flestar á Vestfjörðum,
fá frá V3 til 2/3 af venjulegum
töðuheyfeng. Til eru tún, sem eru
svo slæm, bæði af bruna og köl-
um í vor, að þau verða ekki ljá-
borin í sumar.
Annarsstaðar t. d. í niðursveit-
um Suðurlands, eru tún sæmileg
og töðufengur manna í meðallagi,
og sumstaðar meiri.
Heita má að töður hafi alstað-
ar náðst með góðri nýting. Að
vísu mæddu óþurkar nokkuð, bæði
hey og' menn áNorður-og Austur-
landi, en ekki var það til muna,
né verulegs skaða. Og grasið á
jörðunni virtist vera í meðallagi
hvað gæði snertir, svo heyið, sem
af því verkast, ætti að verða
sæmilegt.
Engjasláttur er víða byrjaður.
Á öðrum stöðum byrjar hann á
næstunni. Flæðiengjar og fjalla-
flóar hafa verið vel sprottnir, og
spretta á öðru útengi er óðum að
jafnast og batna. Lítur svo út
sem grasspretta fari úr þessu að
verða í meðallagi. En heyskapar-
tíminn er orðinn stuttur og ekki
líklegt, að heyskapur geti orðið
góður, enda sýnt, að svo verður
ekki með töðurnar. En með út-
heyin veltur mest á mánuðinum,
sem eftir er. Verði þá hagstæð
tíð, svo lítið fari af tímanum í
tafir, getur farið svo að útheys-
aflinn verði ekki mikið undir
meðallagi. En heyskapartíminn
hefir stundum orðið endasleppur
á haustin. Svo getur farið, og þá
verða hey ískyggilega lítil víða.
Engar verulegar fyrningar voru
til í vor. Þær eru því ekki til að
hjálpa. Það er því sýnilegt, að
töðuforðinn, sem á verður sett í
haust, verður minni en venjulega.
Með útheyið er þetta enn í óvissu,
en líkur eru til að það verði með
minna móti, og víst er, að víða er
nú slegið á margra ára sinu, svo
þó það að hestaflatölu verði líkt
og vant er, þá verður það lélegra
til fóðurs.
Þegar þess er ennfremur gætt
í þessu sambandi, að kúm hefir
fjölgað um í/q en sauðfé um x/io
nú hin síðustu 5—6 ár, þá er
augljóst, að heyin, sem til verða
á haustnóttum, hrökkva skammt
til að fóðra bústofninn, sem nú
er til í landinu. Og hvað skal þá
til varnar verða?
Margir, sérstaklega Vestfirðing-
ar, hafa skrifað mér og spurt um
fóðurbætiskaup o. fl. Þó ég geti
ekki svarað þeim eins og skyldi,
og hafi svarað sumum þeirra
bréflega, þá vildi ég þó með þess-
ari grein reyna að hjálpa þeim,
sem heylitlir verða í haust og
óvissir í hvað gera skal, til að
svara sjálfum sér.
II.
Til hafa þeir bændur verið hér
á landi, sem hafa gripið tíl þess
úrræðis, þegar íitiö hefur heyjast,
að ætla hverri skepnu nokkru
minna fóður en venjulegt er. Þeir
hafa gert ráð fyrir því, að jörð
mundi notast betur en venjulega.
Þeim hefir fundizt það óréttlátt
af forsjóninni að láta fylgjast að
slæmt sumar og hagaskarpan vet-
ur. Þeir hafa ekki getað sam-
rýrnt það með því að guð væri
algóður og almáttugur, en því
trúðu þeir. Þessvegna treystu
þeir á það, sem þeim fanst rétt-
látt, en það var, að góður vetur
kæmi eftir slæmt sumar. En þessi
trú hefir margsvikið Tíunda hvert
ár í sögum umliðinna alda er
blettað með fellivetursnafni. Tí-
unda hvert ár í sögu aldanna, sem
landið okkar hefir verið byggt,
er litað blóði fénaðar, sem fallið
hefir af fóðurskorti. Þessí spor
hræða. Þau breyta trú manna.
Menn fara meir og meir að
treysta á eigin mátt, meir og
meir að skilja það, að guð hjálp-
íu' kanski bara þeim, sem hjálpa
sér sjálfir.
Ég er nú að vona, að nú sé
trú manna í landinu orðin svo
breytt, að sá búandi maður sé
ekki til í öllu landinu, sem lætur
sér detta í hug að bjargast út úr
rýrum sumarheyskap með því að
„setja á Guð og gaddinn“ Detti
einhverjum það í hug, á hann
umsvifalaust að fleygja þeirri
hugsun. Hún er ekki samboðin ís-
lenzkum bónda. Bóndinn á að
vera búinn að læra það, að skepn-
an er lifandi vera, gædd sál og
tilfinningu. Hún er ekki skynlaus
né tilfinningalaus. Bóndinn hefir
ábyrgð á líðan hennar, þá ábyrgð
hefir hann tekið á sig, þegar
hann gerðist framfærandi skepn-
unnar, og svifti hana frelsi sínu,
svo hann hefði meiri hagnað af
henni. Þetta er ég að vona, að
bændur nútímans séu farnir að
skilja, og þessvegna setji enginn
á „Guð og gaddinn“ í haust. Vet-
urinn sýnir, hvort sú von mín
rætist. Ég er að vona það, en
annars er það í valdi bændanna
sjálfra að láta hana rætast.
III
Gætnu bændurnir, sem höfðu
tilfinningu fyrir líðan skepnunn-
ar, tóku það ráð, þegar illa heyj-
ast, „að skera af heyjum“. Það
þótti ekki gott að þurfa þess, en
væri það gert að haustnóttum,
var það þó allur munur.
Nú er það svo, aS sauðfjár-
stofninn má ekki minni vera.
Hann jjarf að vaxa, en má ekki
minnka. Því kemur ekki til nokk-
urra mála, að skera sauðfé af
heyjum í haust.
Öðru máli er að gegna með
kýrnar. Sem stendur er víða á
landinu ekki til neinn markaður
fyrir mjólkurafurðir. Á þeim
stöðum takmarkast kúafjöldinn
eingöngu af mjólkurþörí heimil-
anna. Um það, hve mikil hún er,
eða eigi að vera, má deila. Ég
skal ekki leggja dóm á það nú, en
í þessu sambandi vil ég biðja
Utan úr heimi.
i.
Frakkneski stærðfræðingurinn
og stjórnmálam. Painlevé, sem
er frægu.r vísindamaður og fyr-
verandi forsætisráðherra í Frakk-
landi ritaði á síðastliðnum yetri
grein um heimskreppuna í eitt af
stærstu blöðum Norðurlanda. I
greininni kemst hann m. a. að
þessari eftirtektarverðu niður-
stöðu: I fyrri daga stöfuðu hall-
ærin af ótíð og uppskerubresti.
Þá var fólk hungrað, af því að
enginn matur var til og klæðlaust
af því, að ekki var til efni í föt.
En kreppan og neyðin, sem nú
gengur yfir heiminn er af gagn-
stæðum oi’sökum. Nú hungrar
verkafólkið af því að of mikið er
til af mat. Og nú deyja fátæk-
lingarnir úr kulda í vetrarfrost-
unum af því, að verksmiðjurnar
eru búnar að framleiða of mikið
af fötum.
Þessi ummæli hins reynda
st j órnmálamanns lýsa svo vel
sem hægt er að gjöra í fáum orð-
um kreppunni, sem nú gengur yf-
ir allan heiminn. Þetta hallæri,
sem nú þjakar öllum þjóðum, er
ekki af völdum náttúrunnar.
Þettá hallæri er af mannavöldum.
Það er af því, að skipulagsgáf-
ur marmanna hafa ekki vaxið í
hlutfalii við framleiðslumöguleik-
ana, það er af því, að mennirnir
hafa ekki fundið ráð til þess að
koma brauðinu til hinna hungr-
uðu og fötunum til þeirra, sem
naktir eru.
Um allan heiminn undantekn-
ingarlaust geisar nú hin ægilega
fjárhags- og viðskiptakreppa. At-
vinnurekendurnir fá of lítið fyrir
framleiðsluna. Verkafólkið hefir
of lítið að vinna. Ríkisstjórnirnar
og löggj afarþingin í öllum lönd-
um. eru í vandræðum með að
afla þeirra tekna, sem nauðsyn-
legar eru til brýnustu útgjalda.
II.
I Bretlandi, auðugasta ríki
Norðurálfunnar, hefir nú um
stund setið spafnaðarnefnd á rök-
stólum. Henni hefir verið fengið
það hlutverk, sem nú er orðið
vandasamt, að finna ráð til að
láta tekjur og gjöld brezka heims-
veldisins standast á. Og nefndin
hefir gefizt upp við það hlutverk.
Hún 'hefir komizt að þeirri
niðurstöðu, að á brezku fjárlögun-
um næsta ár hljóti óhjákvæmi-
lega að verða tekjuhalli. Sá tekju-
bændur í þcim sveitum, sem ekki
hafa markað fyrir mjólkurafurðir
að athuga tvennt.
Annað er það, að fullnægja má
mjólkuiþörf heimilisins bæði með
fáum góðum kúni og' mörgum lé-
legum. Og undantekningarlaust
þu'fa fleiri kýrnar meira fóður.
3 kýr, sem vel er gert við, geta
mjólkað eins og 5, sem sæmilega
er farið með. En þær þurfa alltaf
milli 30 og 40 hesta minna fóður.
Fjölda dæma má tilfæra, sem
sýna þetta. Þau eru til úr sögu
allra eldri nautgriparæktarfélag-
laganna. Og þetta er auðskilið.
Það borgar sig ekki að halda
kaupafólk og hafa ekki vinnu til
handa því. Þetta vita allir, enda
láta allir kaupafólkið fara þegar
halli telst henni til að muni verða
um 120 miljónir sterlingspunda
(nál. 2660 milj. ísl. kr.) eða um
15% af fjárlagaupphæðinni, ef
engar sérstakar sparnaðarráðstaf-
anir séu gjörðar.
Nefndin hefir gjört nokkrar til-
lögur um sparnað til að draga úr
tekjuhallanum. Þær tillögur falla
aðallega í þrjál liði. Atvinnuleysis-
styrkina á að lækka um 66^2
milj. sterlingspunda, útgjöld til
fræðslumála um 13,6 milj. og
framlög til vega um 8 milj. ster-
lingspunda. En þó að allar sparn-
aðartillögur nefndarinnar komizt
í framkvæmd, verður tekjuhall-
inn samt rúml. 23 miljónir ster-
lingspunda (rúml. 500 milj. ísl.
kr.).
Árleg útgjöld brezka ríkisins
eru nú um 800 miljónir sterlings-
punda (17720 milj. ísl. kr.). Af
þeirri miklu fjárupphæð, sem ár-
lega þarf að heimta af landslýðn-
um er ein upphæð, sem sérstak-
iega stingur í augun. Það eru
rentur og afborganir af ófriðar-
skuldunum. Sú upphæð er um
350 miljónir sterlingspunda eða
fast að helmingi af öllum ríkis-
útgjöldunum.
III.
Þeim þætti heimsstyrjaldarinn-
ar, sem háður var á vígvöllunum,
lauk í nóvembermánuði 1918. En
styrjöldinni var ekki lokið þá, og
er ekki lokið enn. Blóð hinna
föllnu hefir komið yfir höfuð eft-
irkomendanna.
Vinnanda fólk um allan heim
ber nú þungann af því að endur-
greiða peningana, sem fóru til
þess að eyðileggja mannslíf og
verðmæti, sem iðnar hendur
höfðu skapað á áratugum og öld-
um.
Ofurþungi stríðsskuldanna, sem
komið hefir óeðlilegri truflun á
allt viðskiptalíf, eru líka ein af
orsökum heimskreppunnar.
Fyrir tillilutun stjórnarinnar í
Bandarík j unum hefir nú orðið
samkomulag um, að fresta
greiðslum stríðsskulda þeirra, sem
einstök ríki eru í hvert við önn-
ur, um eitt ár. Bandaríkjamenn
sem sjálfir eiga mest hjá öðrum,
hafa neyðst til að bera fram
þetta úrræði, af því að þeir sjá
að fjárhagshrun annara þjóða er
líka hrun þeirra sjálfra.
Og þannig hlýtur að fara á
fleiri sviðum. Ekkert ríki, eitt út
af fyrir sig, er fært um að bjarga
sér út úr kreppunni. Hún er sam-
eiginlegt vandamál og úrlausnar-
efni allra þjóða.
slátturinn er búinn. En kýrnar
eru nokkurskonar kaupafólk.
Þeirra vinna er að mynda mjólk.
Að ala 5 til þess, og láta þær hafa
svo knappan efnivið, að þær getl
ekki afkastað nema 3 kúa vinnu,
er heimskulegt. Það á vitanlega
ekki að ala nema 3, en láta þær
hafa nóg að gera, takmarka ekki
framkvæmdina við knappan efni-
við.
Bændur ættu að athuga þetta.
Það er vafalaust, að ýmsir geta
fækltað kúm, en farið betur með
þær, sem eftir eru, og með því
haft næga mjólk, og þó sparað
fóður. Þessir menn eiga að skera
af heyjum eina eða fleiri kýr eft-
ir atvikum.
Hitt er það, hvort mjólkin sé