Tíminn - 22.08.1931, Blaðsíða 2

190
TlMINN
ekki-dýr matur. Það fer eftir því,
hve mikið er af henni, og það er
eins og gengur mjög misjafnt. I
fyrravetur í febrúar kom til mín
bóndi, ■ til að ræða við mig um
mjólk til fóðurs. Hann hafði fjóra
í heimili, átti 7 kýr, sem mjólk-
uðu þá 68 lítra á dag. Hann hafði
engan mjólkurmarkað, en gaf
kálfum og folöldum mjólkina. Um
sama leyti kom til mín annar
bóndi. Hann var einn með konu
sinni, átti 4 kýr og fékk úr þeim
32 lítra á dag. Hann gat selt
smjör fyrir 2,50 kg., en undan-
rennuna gaf hann ánum.
Báðum þessum bændum kom
saman um, að þeir yrðu að hafa
svona margar kýr vegna mjólkur-
þarfar að sumrinu. En ætli það
sé nú víst? Ég kom inn. hjá báð-
um efa, og ég vildi gera það hjá
fleirum.
Ég hygg, að það geti verið á
ekki svo fáum stöðum, sem mjólk-
in er óþarflega mikil eins og hún
var hjá þessum bændum. Og þar
á að skera kýr af fóðrum.
Hrossum má og á að fækka
víða. Að vísu réttlæta sumir
óþarfa hross með því að þau fái
ekki nema úrgang, „moð og rekj-
ur“ og því sé ekki svo kostnaðar-
samt að halda þau. En „moð og
rekjur“ þarf ekki að verða hesta-
matur. Svo má ganga um og svo
má hirða að hvorugt tilfalli frá
fénu né kúnum.
Aðstaðan til hrossanna hefir
breyzt. I stað þess að vera þarf-
asti þjónninn eru nú margir hest-
ar réttnefndir óþarfa þjónar. Og
þá má drepa af fóðrum.
Það getur meira að segja sum-
staðar verið töluvert vafamál
hvort bóndinn getur fengið ódýr-
ari fóðurbæti á annan veg en
þann, að slátra óþarfa hesti og
nota ketið og mörinn til fóður-
bætis. Að minnsta kosti er meira
fóður í því en því síldarmjöli, sem
hægt er að kaupa fyrir afsláttar-
hestsverðið. Þetta vildi ég biðja
bændur í hrossasveitunum, og þar
sem óþarfahestar eru, að athuga.
Ég segí því: Sauðfé á hvergi að
drepa af fóðrum, stofninn má
ekki minnka. Sumstaðar getur
verið réttmætt að drepa kýr af
fóðrum. Það eiga bændur að at-
huga vel.
Víða getur verið réttmætt að
Bólusetnmg
viö brádafári
Eftir Pál Zóphóníasson.
Um langt skeið hefir bráðafárið,
fárið eða pestin, verið einn af vá-
gestum sveitabóndans. Féð hrundi
niður og menn stóðu varnarlausir.
Á sumum jörðum var pestarhæxt-
an &’to mikiþ að menn siátruðu
aldrei heima og áttu þó fullerfitt
með að koma öllu pestarkjötinu í
lóg. Þær jarðir voru kallaðar
pestarbæli, og það talið þeim til
stórgalla, hve þar var pestarhætt.
Nú er þetta mikið breytt, síð-
an farið var að bólusetja féð til
varnar gegn pestinni, Þeir menn,
sem þar voru brautryðjendur, éiga
miklar þakkir skyldar af bændum
landsins. Fé var fyrst bólusett til
varnar við fári hér á landi 1896,
fyrir tilstilli Magnúsar heitins
Einarssonar dýralæknis, en bólu-
efnið var búið til af prófessor
C. 0. Jensen, sem jafnan síðan
hefir búið til bóluefni það, sem
hér hefir verið selt, og hin síð-
ari ár verið kallað danskt bólu-
efni meðal almennings.
Fyrstu árin, sem hér var bólu-
sett, voru nokkurskonar tilrauna-
ár á þessu sviði. Þá var bólusett
með „hvíta bóluefninu“, „bláa
bóluefninu", „rauða bóluefninu“
og silkiþráðunum. Síðar komst
bólusetningin í fastara form og
var þá farið að selja bóluefnið
og þá missterkt, þar sem talið var
að fé væri misþolið fyrir bólu-
setningunni.

Skemtilegar bækur með skínandi lýsingum.
Erich Maria Remarque:
Vér héldum heim.
Þessi bók er beint framhald af Tíðindaiaust á
vesturvígstöðvunum, sem út kom í fyrra, hefir
lilotið eindregið lof ritdómara og er talin enn
betri en fyrri bók höf., sem þó hlaut heimsfrægð
á nokkrum vikum. Kauoið þessa ágætu bók
við fyrsta tækifæri. — Báðar bækurnar fást hjá
bóksölum um alt land og gegn póstkröfu hjá
Birni Benediktssyni, Tjarnargötu 47, Reykjavík.
öagnlegar bækur með gullyægum hugsjónum.
drepa hross af fóðri, og það getur
komið til athugunar, hvort ekki
beri að nota óþarfahrössin til
fóðurbætis; (Meira).
Páll Zóphóníasson.

Magnúar Torfasonar, framsögu-
manns utanríkismálanefndar, um
till. til. þál. um gæzlu hagsmuna
Islands út af Grænlandsmálinu.
Flutt í sameinuðu Alþingí 20. ág.
Tillaga sú, sem hér er til með-
ferðar, hljóðar svo:
„Alþingi ályktar að skora á
ríkisstjórnina að gæta hagsmuna
Islands út af deilu þeirri, sem nú
er risin milli stjórna Noregs og
Danmerkur um réttindi til yfir-
ráða á Grænlandi“.
Það er kunnara en frá þurfi
að segja, að þál.till. þessi er bor-
in fram fyrir þær sakir, að Norð-
menn hafa tekið land á Austur-
Grænlandi og efnt þar til búða-
gjörðar.
Þótti, sem von var að, ekki
mega lengur hjá sitja er fram-
andi þjóð tók slíkan upp, þar
sem oss Islendinga vissulega
mun skipta máli, hvernig fara
kann um forráð Grænlands og
Grænlandsbyggða.
Að vísu verður því ekki neit-
að, að vér höfum enn ekki hag-
nýtt oss gögn og gæði þessara
landfláka.
En það skiptir ekki máli, því að
hér ræðir ekki fyrst og fremst
um hagsmuni líðandi stundar.
Hér er framtíðarmál á ferðum,
mál sem getur haft ómetanlega
þýðingu fyrir oss á ókomnum öld-
um.
Með aukinni þekkingu cg bætt-
um tækjum verður æ auðveldara
að hafa uppi á auðæfum þeim,
sem búa í skauti ísauðnanna, og
handsama þau.
Þessvegna vaxa þær árförum í
verði, eins og kappRlaupið, sem
háð er um yfirráð þeirra, ber svo
ljósan vott.
Og víst er um það, að enginn
sem þar ber skin á, er efins í
að hér geti orðið til mikilla muna
að slægjast. —
Að því nú tekur til Græn-
lands, standa Islendingar allra
þjóða bezt að vígi um að hagnýta
sér það.
Ber þar margt til, sem hér ei
hvorki staður né stund til að
rekja. Það skal þó drepið á
tvennt.
Við erum þar í nágrenni og
færumst tiltölulega nær, með
bættum samgöngutækjum, en aðr-
ar þjóðir tiltölulega fjær. Mun-
ar þar stórum í að þurfa ekki
að sækja þangað yfir Islands
ála eða gegn um þokubakkana
fram af Furðuströndum, enda nú
þegar borið í munni, að ekki verði
komist hjá að hafa flugstöð á Is-
landi, ef hafa eigi samband við
Austur-Grænland. —
Þá er það nokkurs vert, að Is-
lendingar eru eina þjóðin, sem
virðist vera í færum um að rækta
landið.
Það er haft fyrir satt, að Græn-
lendingar séu alls ófærir til þess
að rækta það.
Og nefnd danskra þingmanna
hefir nú nýlega lýst því yfir, að
Dönum muni það heldur ekki fall-
ið.
Hinsvegar hafa Islendingar að
fornu ræktað landið, eftir land-
kostum að þeirrar tíðar hætti, og
haldið þar uppi háborinni menn-
ingu, á borð við það, sem þá
gerðist hér í landi. —
Og raun ber vitni, að landinn á
enn í fórum það þol og þrek,
þrautseigju og langlund, sem þarf
til slíks landnáms í afskekktum
óbyggðum, því að sú þjóð, er
áratugum saman hefir beitt sér
fyrir handplóginn, er sannarlega
ekki á vegi til grafar.
Og loks — vér einir þjóða ber-
um þá elsku til landsins, sem
megnar að byggja það og ldæða.
I umræðu um tillöguna hefir
verið spurt um, hvert tilkall vér
hefðum til réttinda á Grænlandi.
Þessu ber ekki að svara hér,
því að tillagan gjörir einmitt ráð
fyrir málatilbúnaði af vorri hendi
og hæfir þá alls ekki að láta neitt
uppi um, hver gögn eru í máli.
Því einu skal yfir lýst, að vér
höfum hvorki fyr né síðar samið
af oss rétt í því efni, er hér um
ræðir, heldur á sínum tíma gjört
aðvart um, að geymt væri ekki
gleymt. —
En hvað sem öðru líður, þá efi
enginn, að tómlæti af vorn hálfu
um þetta mál mundi verða virt
oss Islendingum til ógagns.
Væntir mig því að hæstvirt Al-
þingi samþykki tillöguna einum
rómi.
---o---
Fréttir
Látin er hér í bænum 17. þ. m.
Valgerður Arnljótsdóttir alþm. og
prests Ólafssonar. Hún var 61 árs að
aldri, fædd 13. maí 1870, orðlögð gáfu-
lcona, en átti við þungbæran lieilsu-
brest að stríða mikinn liluta æfi
sinnar.
Helgi Briem bankastjóri hefir sagt
lausri stöðu sinni við Útvegsbank-
ann frá næstu mánaðamótum. Tck-
ur hann þá við starfi því, scm Helgi
Guðmundsson nú gegnir í Miðjarð-
arhafslöndunum, en Helgi Guðmunds-
son verður bankastj. Útvegsbankans.
Aflafréttir að norðan. Síldarverkun
síðastliðið laugardagskvöld: Grófsölt-
un 41654 tn., sérverkun 36368 tn.,
samtals 98022 tunnur. Ríkisbræðslan
hefir á sama tíma tekið á móti 74000
máltunnum.
Gísli J. Ólafson landssímastjóri and-
aðist í Kaupmannahöfn 15. þ. m.,
eftir uppskurð á sjúkrahúsi þar. Hann
var, eins og kunnugt er, sonur Jóns
Ólafssonar ritstjóra, fæddur 1888, varð
símritari í Rvík 1906, þá stöðvarstj.
á Akureyri og í Rvík og landssíma-
stjóri eftir O. Forberg.
Flugslys. Amei’ískur flugmaður
Cramer að nafni, kom hingað rétt
eftir síðustu mánaðamót í flugvél við
annan mann á leið yfir Atlantshaf.
Höfðu þeir félagar hér skamma dvöl
Við Fæi’eyjar lxlekktist flugvélinni eitt
livað á. En síðan hún fór fram hja
Shetlandseyjum hefir ekkert til lienn-
ar spurst. Hafa þeir félagar farizt
einhversstaðar á leiðinni milli Shet-
landseyja og Noregs. Félag það, sem
gjörði út þennan leiðangur, er þó ekki
af baki dottið vegna þessarar ógæfu
og er nú önnur flugvél frá því lögð
af stað sömu leið, og er væntanleg
hingað innan skamms. I Ameríku er
nú, eftir því sem fregnir herma, tals-
vert um það rætt, að koma á föstum
flugferðum yfir norðanvert Atlantshaf
með viðkomu á íslandi.
„Vér héldum heim“, framhald af
„Tíðindalaust á v.esturvígstöðvunum“,
eftir hinn heimsfræga þýzka höfund
Erich Maria Remarque, er lcomin út
í íslenzkri þýðingu eftir Björn Franz-
son. Fyrri bókin fjallaði um stríðið
sjálft, sú síðari um heimkomu hex’-
mannanna, sem lifðu af mannraunir
styi’jaldarinnar. Enginn höfundur hef-
ir eins og Remarque vakið almenn-
ing í hlutlausum löndum til skiln-
ings á því, í hverju hörmungar ófrið-
arins raunverulega voru fólgnar.
Hernaðai’- og þjóðernissinnar, einltum
í þýzkalandi og á Ítalíu hafa lagt
mikla fæð á þessar bækur og í Italíu
hafa þær beinlínis verið bannaðar,
enda ei-u þær til þess fallixar að draga
úr þeim dýrðarljóma, sem liégóma-
gjamir hei’shöfðingjar hafa reynt að
varpa yfir miljónamorðin fyr og síðai’.
Alþingi verður væntanlega slitið á
mánudag.
Skýrsla
um bólusetningu við brúðafári haustið 193 0.
Bólusett með imilendu Bólusett með dönsku § u ** oð 4-3 þ- •C3 U U
Nr. bólu- efnis bóluefni bóluefni 4J U-J > 4-3 E* S œ 70 ^ w.
-4-3 Þai af drapst 4J <D Þai af drapst CD vo §
t/3 0 rO œ < Af bóhi- setning’u Úr pest Alls dautt i °/o W 0 z rO Xfi <í 2 b£ S| Úr pest Alls dautt i o/o u 0 '0 0^ ~0 '0 ci p ö rO 0 -O -4-0 Ö CT» g I 0 .0 O ’ tn ci
1 699 5 0,71 569 9 1,58 47 I 14 fullorðin
(af mörgu
2 2012 7 0,35 211 »• 3 1,42 38 5 af 60
3 3584 n 26 0,72 509 n 11 2,16 122 (11 af 45 1 lömbum
4 3676 14 48 1,69 192 V 12 6,25 47 5 fullorðið
5 200 n n n n n n n marg't n
6 1546 12 0,77 oOb n 4 1,31 100 (3 af fáu full- | orðnu
10 11 2173 2179 13 3 4 5 0,78 0,32 353 701 n 17 4 4,81 0,57 marg't (21 af 170 j fullorönu
mai’g’t 10 fullorðið
12 663 1 0,02 36 n n nokkuð n
(5 fullorðið
13 1211 V) 13 1,07 ” n n n 7 1 lamb af ( fimm
14 1888 20 45 3,44 208 » 3 1,44 4,90 5 51 1 af fáu í 7 af möi'g'u
15 2791 44 9 1,90 491 V 24 (fullorðnu í 2, annað eitt

16 543 24 6 5,25 10 n n nokkuö lamb af ^ tveim
18 425 n 4 0,91 282 n 8 2,83 10 „
19 806 n 3 0,37 277 ; n 4 1,44 9 2 al' fáu
óvíst 504 í 2 0,59 304 r 2 0,66 12 »
25202 119 190 1,22 4448 ” 99 2,23 xnarg’t 871)
’) Þar af fjórða livert lainb, sem var óbólusett á þessum bæjum.
Jafnframt þessu var mönnum
sjálfum kennt að búa til bóluefni
úr nýrum úr pestarfé. Þetta lærðu
nokkrir menn og hafa sumir
þeirra árlega síðan gert töluvert
að því að búa til „nýrna-bóluefni“
eins og það er kallað meðal bænda,
og bólusetja með því. Einn þeirra
manna er Sveinn Benediktsson á
Skipalóni í Eyjafirði. I full 30 ár
hefir hann bólusett með „nýrna-
bóluefni“og sérstaklega hefir oft
verið til hans leitað þegar pest
hefir farið að drepa fé, eftir að
búið var að bólusetja það með
dönsku efni. Hefir þá aldrei brugð
ist að hætt hefir að drepast, ef
hann hefir bólusett með bóluefni,
sem búið var til úr nýrum úr
kind á bænum, en komið hefir
fyrir að féð hefir drepist áfram,
hafi hann bólusett með nýrna-
bóluefni, sem búið hefir verið til
úr nýrum úr kindum af öðrum bæ.
Annars væri reynzla þessara
manna þess verð að hún væri
skráð og frá henni sagt, en hér
verður það ekki gert í þetta sinn.
Reynsla manna á danska bólu-
efninu hefir verið misjöfn. Sum
ár kom það fyrir að fé drapst af
bólusetningu. Bóluefnið var þá
talið of sterkt. Önnur ár aftur
þótti mönnum ekki vörn í bólu-
setningunni, og töldu menn, oft
að lítt rannsökuðu máli, að bólu-
efnið væri gagnslaust.
Þetta varð til þess, að á Bún-
aðarþinginu 1925 var þessu máli
hreyft, og þar samþykt:
1. „Að skora á Stjórnarráð Is-
lands að hlutast til um að nóg
bóluefni sé fáanlegt hér á landi
á hverju hausti“, og
2. „Að hlutast til um, á þann
hátt er hentast þykir, að bólu-
efnið sé sem bezt“.
Síðar komst málið til landbún-
aðarnefnda Alþingis, og eftir að
það hafði verið rætt mikið, var,
að tilhlutun landsstjórnarinnar,
farið að reyna að búa til bóluefni
hér á landi. Var það Níels Dungal
læknir, sem það gerði á rannsókn-
arstofu Báskólans. 1928 var þetta
Dungals-bóluefni fyrst reynt hér
á landi og kallað meðal almenn-
ings innlent bóluefni. 1929 var
það nokkuð notað, og hefir Dung-
al sjálfur, í grein í júníblaði Freys
í fyrra, skýrt frá árangrinum af
því, hvernig það þá reyndist.
1930 var það enn búið til og þá
selt í yfir 30000 fjár. Sagnir hafa
gengið milli manna um að það
liafi reynst misjafnt, og til þess
að menn fylgist með í því, hvernig
það raunverulega hefir reynzt, vil
eg hér birta árangurinn af þeim
bólusetningum, eins og þær nú
liggja fyrir.
Til þess að geta fengið að vita
hvernig bóluefnið reyndist, var
þeim, er það fengu, send eyðu-
blöð til útfyllingar. Þetta var
nauðsynlegt til þess að á því og
danska bóluefninu fengizt sem
beztur samanburður. En það var
þó enn nauðsynlegra, til þess að
hægt væri að laga þær misfellur,
sem kynnu að reynast á bóluefn-
inu. Á ferðum mínum um landið
hefi eg lagt að bændum að senda
skýrslurnar, og árangurinn er sá,
að komið hafa skýrslur um 25202
kindur, sem hafa verið bólusettar
með innlenda bóluefninu. Þetta
eru mjög góðar heimtur og betri
en menn gerðu sér vonir um. Og
eg vona að bændum sé það ljóst, 1
að svona þarf þetta að verða
áfram, meðan bóluefnið er að ná
festu og verða gott og örugt, sem
vörn við pestinni. Það getur ekki
orðið það, nema með samvinnu
milli þeirra og þess, sem býr það
til, og með því að skýrslurnar
komi vel útfyltar aftur og segi
satt og greinilega frá árangrinum.
! I haust er leið voru 15 númer á
bóluefninu, sem selt var. Skýrslan
hér að ofan sýnir hvernig hvert
númer hefir reynst og hve margt
fé, sem skýrsla hefir verið send
um, var bólusett með hverju
númeri:
Það sézt af skýrslunni, að af
sumum númerunum hefir féð