Tíminn - 10.10.1931, Qupperneq 1

^fgreifcsía
í í m a n s er í €œf jargötu 6 a.
(Dpin baglega fl. 9—6
Sirni 2353
©jaíbfert
og afgrciöslumaður Cimanj tt
HannDCÍg þorsteinsöóttir,
Coffjargötu 6 a. ÍÍCYfjoDÍf.
XV. árg.
Reykjavík, 10. október 1931.
65. blaS.
Þegar rofar til
i.
Bylgja heimskreppunnar er
skollin yfir Island. Þetta mikla
veraldarböl er oss Islendingum
óviðráðanlegt á hliðstæðan hátt
og hafís, grasbrestur eða afla-
leysi. Frammi fyrir verðhruni
og gengissveiflum hinna stóru
þjóðfélaga erum við jafn van-
máttugir og gagnvart hafstraumn-
um, sem ber hingað hinn hvíta
vágest frá Grænlandsströnd. Við
getum ekki knúið erlendar þjóðir
til að borða íslenzkt kjöt eða
íslenzkan fisk, ef þær vilja ekki
gjöra það eða hafa ráð á að
kaupa þessar vörur svo háu
verði, sem nauðsynlegt er til
þess að íslenzk framleiðsla beri
sig. Við, sem í hópi þjóðfélag-
anna, erum hinir smæstu meðal
hinna smáu, verðum að sætta
okkur við þau félagslegu mistök
á sviði viðskiptalífsins, sem
skammsýnt mannkyn hefir kallað
yfir höfuð sér. Þeir kraftar, sem
þar eru að verki, eru okkur ofur-
efli eins og náttúruvöldin.
Það er mikil gæfa okkar Islend-
inga, að viðskiptakreppan og
harðindi af völdum náttúrunnar
hafa að þessu sinni ekki orðið
samferða. Um flest það, sem
undir náttúrunni er komið, hefir
árið, sem nú er að líða verið hag-
stætt. Hið slæma útlit um gras-
vöxt, sem var í flestum sveitum
landsins s. 1. vor breyttist svo til
batnaðar, er á leið sumarið, að
heyfengur mun nú vera fullkom-
lega í meðallagi. Sumarið hefir
verið þurkasamt og nýting heyja
góð. Fóðurbætiskaup bænda í
haust verða því miklu minni en
búizt var við. Veldur þar tvennt
um: Hagstætt tíðarfar og hin
mikla nýrækt, sem unnin hefir
verið í landinu síðustu árin, og nú
eykur til muna heyfeng og sparar
vinnukraft. Eigi hefir heldur
skort aflaföng til sjávarins það,
sem af er árinu. Náttúran verið
gjöful hvarvetna. Hvergi skortir
á innlend matföng handa mönnum
eða skepnum nú, þegar veturinn
fer í hönd.
Þess ber að minnast, að krepp-
an hér á Islandi, þó þungbær sé, er
þó hvergi nærri eins ískyggileg og
víðast annarsstaðar. Þó að hér sé
nú atvinnuleysi við sjávarsíðuna,
og búast megi við að það fari vax-
anda, er á veturinn líður, er það
þó enganveginn sambærilegt við
það atvinnuleysi, sem nú er í al-
gleymingi alit umhverfis okkur, og
hvað mest í hinum auðugustu
löndum. 1 Bandaríkj unum eru nú
taldar um 6 miljónir atvinnuleys-
ingja, það þýðir, að Bandaríkja-
þjóðin þarf nú að sjá fyrir 6 mil-
jónum vinnufærra manna til við-
bótar þeim, sem sjúkir eru eða
ósjálfbjarga sakir æsku eða elli.
Þetta svarar til þess, að í Reykja-
vík væru 1400 menn atvinnulausir
eða 5 þúsundir á öllu landinu. I
Englandi eru 3 miljónir og í
Þýzkalandi 4 miljónir atvinnuleys-
ingja. Mikið af þessum mönnum
nýtur nú opinberra stykja til
framfærslu sér og sínum. Þó að
þessi samanburður sé oss Islend-
ingum hagstæður, má hann samt
enganveginn gjöra oss tómláta
um það alvörumál, sem hér er á
ferðum. Vér, sem höfum fyrir oss
dæmin um félagslegan ófarnað
stórþjóðanna eigum, að iáta þau
verða oss til varnaðar. Opinber
framfærsla atvinnulausra manna
má aldrei verða landlæg á íslandi.
Gæfa þjóðarinnar á komandi öld-
um, verður mjög undir því komin,
að takast megi að sjá svo um, að
hér á landi hafi allir menn verk að
vinna. En samanburður, sem
þessi er þó eigi þarflaus, því að
metnaðarsök má það vera oss Is-
lendingum, að lyfta vorum byrð-
um, þegar aðrar þyngri hvíla á
ílestra herðum.
Þrátt fyrir það umtal, sem orðið
hefir um íslenzkar ríkisskuldir, má
það þó einnig vera oss áhyggju-
léttir, að samanborið við flest
önnur lönd má ísland heita skuld-
laust ríki. Og við íslendingar get-
um borið okkar skuldabyrðar með
glaðara geði en flestar aðrar þjóð-
ir, því að okkar lánum hefir, a.
m. k. hin síðari árin, verið varið
til góðra verka og nytsamlegra,
þar sem lánum stórþjóðanna vel
flestum hefir. verið varið til tor-
tímingar lífi og mannvirkjum í
blóðugri styrjöld eða til undirbún-
ings framhaldandi mannvígum og
eyðing verðmæta.
II.
Verðhrun útflutningsvaranna
og umfram allt sölutregðan lama
nú atvinnuvegina, bæði til lands og
sjávar. Tvær aðalútflutningsvörur
landbúnaðarins, ullin og gærum-
ar, eru nú svo að segja einskis
virði, sama má segja um eina
aðalútflutningvöru s j ávarútvegs-
ins, síldina. Innfluttar vörur hafa
ekki lækkað í hlutfalli við þær út-
fluttu. Afleiðingarnar eru óhag-
stæður verzlunarjöfnuður, þ. e.
að þjóðin kaupir fyrir meira fé
en hún getur selt fyrir. Viðskipta-
kreppa umheimsins hindrar nú
sem stendur aukning á verðmæti
útflutningsvaranna. Það sem
fyrst og fremst stendur í okkar
valdi, eins og málum horfir nú,
er að draga úr innflutningnum.
Leiðirnar til þess að draga úr
innflutningum eru tvær: í fyrsta
lagi að nota íslenzkar framleiðslu-
vörur til hins ítrasta, þar sem
þær eru fyrir hendi og auka fram-
leiðslu þeirra vara, sem nú eru
keyptar frá útlöndum, en fram-
leiða má í landinu sjálfu. I öðru
lagi að neita sér að meira eða
minna leyti um innflutning á
þeim varningi, sem ekki telst til
brýnustu lífsnauðsynja.
Síðustu sundurliðaðar skýrslur,
sem fyrir liggja um innfluttar j|
vörur, eru verzlunarskýrslur hag- jj
stofunnar fyrir árið 1929. Það ár
nam útflutningurinn nál. 74,2
milj. Hallinn á verzlunarrekstri
íslendingar við aðrar þjóðir var
það ár nál. 2,8 miljónir.
Hér fer á eftir yfirlit um verð-
mæti nokkurra vörutegunda, sem
fluttar voru inn á árinu 1929, en
ýmist gæti komið til mála að
framleiða í landinu sjálfu eða tak-
marka til muna notkun á, þegar
erfiðleika ber að höndum. Töl-
urnar eru teknar eftir verzlunar-
skýrslunum. Er þar að venju talið
innkaupsverð varanna í útlöndum
og flutningskostnaður til landsins,
í svo að tollar og álagning koma
eigi til greina í því sambandi
ií (Minni tölum en þúsundiun er hér
j sleppt):
Garðávextir og aldini kr. 1,960 þús.1
Mjólkurafurðir...........— 517 —
Egg......................— 140 —
Niðursuðuvörur ......... — 143 —
Kjöt.....................— 74 —
Feiti....................— 259 —
Kaífi, te, kakao.........— 1,675 — 2
Sykur....................— 1,655 —
Tóbak....................— 1,319 —
Vínandi..................— 288 —
Efni í ullarfatnað .... — 992 —
Silkivefnaður............— 303 —
Tilbúinn fatnaður .... — 5,436 —
Borðbúnaður úr postulíni — 103 — 3
Illjóðfæri allskonar .... — 660 — 3
Barnaleikföng............— 78 —
Sú upphæð, sem hér er um að
ræða, nemur hálfri sextándu
miljón króna. Ef þjóðin hefði ár-
ið 1929 getað sparað helminginn
af þessum innkaupum ýmist með
því að framleiða vörurnar, eða
með beinni sjálfsafneitun, hefði
verzlunarjöfnuðurinn orðið rúml.
8 milj. kr. hagstæðari en hann
raunverulega var.
Ef Islendingar hefðu farið að
dæmi Bandaríkjamanna, myndu
hér nú vera háir verndartollar á
vörum eins og mjólkurafurðum,
kartöflum og fataefnum úr ull.
Þjóðin myndi á þann hátt hafa
verið knúin til að búa að sínu.
Það ráð hefir ekki enn verið upp
tekið, og yrði þó naumast talið Is-
lendingum til ámæhs í þeirri tolla-
styrjöld, sem nú gengur yfir
heiminn. Hitt þarf engan að
undra, þó að hið opinbera verði áð-
ur langt líður að gjöra aðrar ráð-
stafanir til að draga úr innflutn-
ingi, meðan tímarnir eru erfið-
astir.
III.
íslendingar eru því ekki óvanir
að sjá framan í harðæri. 1 fljótu
bragði mætti það þykja fásinna,
að afkomendur þeirra manna, sem
héldu uppi byggð á íslandi í
móðuharðindunum og á einokun-
artímunum, létu á sjá í ári, þeg-
ar nóg er um föng til lands og
sjávar og ís hefir ekki komið í
landsýn, og þegar þjóðin þar að
auki, þrátt fyrir hið mikla verð-
hrun, þó hefir efni á að kaupa
inn skuldlaust lífsnauðsynjar fyr-
ir nokkra tugi miljóna.
Sannleikurinn er líka sá, að nú
þrátt fyrir verðfallið' vinnur þjóð-
in í heild sinni fyrir svo miklu fé,
að fyllilega nægir til þess, að hér
þurfi enginn maður að þola skort
á lífsnauðsynjum, ef jafnt væri
miðlað til allra.
j Ef kröfur manna til lífsins
væru þær sömu nú og þær voru
fyrir 30 árum, þyrftu íslenzkir at-
vinnuvegir ekki að safna skuldum
nú í kreppunni.
Við því er ekkert að segja, þó
að þjóð, sem vill lifa menningar-
lífi, gjöri kröfur til lífsþæginda,
þegar góðæri er í landi, og hún
hefir efni á að veita sér þau —
a. m. k. ef þessi lífsþægindi
gengju nokkurnveginn jafnt yfir
allt vinnanda fólk.
En í harðæri verður að gjöra
þá kröfu til þjóðarinnar, og þá
x) þar af kartöflur fyrir kr. 329,951.
2) þar af súkkulaði og konfekt fyrir
kr. 435,988.
3) þar af grammófónar fyrir kr.
99,208 og grammofónplötur fyrir kr.
173,062.
Utan úr heimi.
Fréttabréf frá Kina.
Um vatnsflóðin miklu í Kína
ritar Ólafur ólafsson kristniboði
á þessa leið 12 ágúst (Ólafur er
búsetiur á vatnasvæðinu):
Menn verða að róa á bátum
milli húsa hér í Hankow. Samn-
ingar hafa verið gerðir við nokk-
uð á þriðja þúsund báta, sem
svo eiga að annast umferðina
þar sem vatnið er dýpst innan
bæjartakmarka. Á stóru svæði
eru reyndar flest hús í kafi, því
þar eru mestmegnis kínversk
hús, sem að eins eru ein hæð. I
stóra almenna sjúkrahúsinu var
alt í uppnámi í gær. Vatnið rann
inn um dyr og glugga á annari
hæð. Menn flýja þó ekki frá hí-
býlum sínum undir slíkum kring-
umstæðum fyr en á síðustu for-
vöðum. Fyrr búa menn um sig á
þakinu eða í trjátoppum. Slík
„krákuhreiður“ sjást víða í bæn-
um, rétt fyrir ofan vatnsflötinn.
I þessum hreiðrum er lítið um
matbjörg, regnverjur og önnur
lífsþægindi, en bágindin eru
naumast svo mikil, að ekki taki
verra við, neyðist menn til að yf-
irgefa þau. Liðlega 300,000 bág-
staddra manna hafa streymt til
Hankow síðustu viku og aukið
vandræði bæjarmanna um helm-
ing. En hér var þó helzt von til,
að einhver bjargráð fyndust.
Miklu er úthlutað af matvælum
svo tiltölulega fáir hafa dáið úr
hungri ennþá. En hreinlætisráð-
stafanir allar virðast hafa farið
út um þúfur, enda er kóleran
þegar farin að gera vart við sig.
Árið 1870 urðu mestir vatna-
vextir í Yangtzedalnum, sem sög-
ur fara af síðan nákvæmar at-
huganir var farið að gera og
mælingar. En þetta flóð sem nú
er, er þegar orðið talsvert meira
og hefir valdið svo ógurlegu
tjóni, að tjónið sem þjóðin verð-
ur fyrir af borgarastyrjöldinni á
þessu ári mun ekki verða þjóð-
inni tilfinnanlegra.
1 nágrenni Hankow er afar-
þéttbýlt, því sléttlendi er þar
mikið og frjósamt. Tugir þús-
unda manna hlaða flóðgarða til
þess að stemma stigu fyrir
flaumnum. Aðkomumönnum og
fólki úr bænum, sem hefir neyðst
til að flýja frá heimilum sínum,
þykir flóðgarðarnir ákjósanlegir
aðsetursstaðir. Þar úir og grúir
af fólki, svo þeir líkjast afar-
langri mauraþúfu. Svipað er að
segja um jámbrautina, sem er
á nokkuð upphækkuðu landi. En
járnbrautin gefur eftir fyrir
vatnsþunganum, flóðgarðamir
bresta og hæstu stíflurnar em
hættulegastar. Vatnið fossar inn
yfir sléttlendið, sópar húsum með
sér, fólki og kvikfénaði. Þar sem
áður voru blómleg þorp og gulln-
ir akrar, er nú gárótt, gulmó-
rautt haf, eins langt og augað
eygir. — Bærinn hefir orðið að I
leigja 80 báta til að safna líkum J
á reki, innan bæjartakmarkanna. J
Er miklum erfiðleikum bundið að
fyrst og fremst til þeirra, sem
mestra lífsþæginda njóta, að þeir
breyti háttum sínum og sníði við
hóf. Sú þjóð, sem heldur sig af
jafn mikilli rausn í harðæri og
góðæri, lífir um efni fram, og er
jarða þau, en það má ekki drag-
ast lengi á þessum tíma árs. Tvo
síðustu dagana hafa 600 manna
drukknað í Hankow. En alls hafa
8000 manna drukknað þar í flóð-
unum, þegar þetta er skrifað.
Frá því saga Kínaveldis hófst,
hefir fljótið Yangtze verið eitt
af lífæðum landsins. Fljótið hefir
upptök sín við rætur „himinstoð-
anna“ í Tibet, 2400 kílómetra frá
hafósum og klýfur landið frá
vestri til austurs, í tvo ekki mjög
ójafna hluti. Stór eimskip komast
nálega þriðjung þessarar miklu
vegalengdar upp eftir Yangtze-
fljóti. Á þeirri leið er það 80—60
feta djúpt og víða breitt eins og
stór fjörður. — Yangtzefljótið
rennur í gegnum sex fylki, sem
hvert um sig eru í rauninni stór
ríki eftir Evrópu-mælikvarða. Á
bökkum þess standa, auk höfuð-
staðarins, margir stórbæir, sem
annast a. m. k. 60% af verzlun-
arviðskiptum landsmanna við er-
lend ríki. Er Hankow þeirra
þekktastur. Samgöngur eru mjög
erfiðar inni í landi, en meginrás
þeirra streymir öll um Yangtse-
dalinn. Eru fljótabátarnir ennþá
helztu farartæki Kínverja. Dalur-
inn er víða breiður og óvenjulega
frjósamur. Veðuráttan er hag-
stæð, þótt hitar séu miklir á
sumrin. Þar er aðallega ræktað
te, hrísgrjón, silki og bómuU. Er
af þessu skUjanlegt, þótt Yangtse-
fljótið sé stundum kaUað GuU-
fljótið. — Rigningartíminn byrjar
vanalega ekki í Mið-Kína fyrr en
í ágúst. En nú var naumast þur
dagur allan júlímánuð. Vatna-
vextir hafa verið miklir í öllum
ám, en einkanlega í Yangtsefljót-
inu. Er leysingavatnið frá Hima-
laya bættist við í byrjun ágúst-
mán. urðu hamfarir fljótsins svo
miklar, að 60 miljónir manna hafa
orðið að flýja frá heimilum sín-
um, Neyð þessa fólks er átakan-
leg, þegar tekið er til greina hve
mikið illt það verður að þola. En
þegar það, eftir rúman mánuð,
getur horfið heim til sín aftur,
eru allar líkur til að pestin verði
farin að grípa um sig fyrir al-
vöru, síðari uppskera þessa árs
eyðilögð og öll hús úr jarðsteypu
hrunin að grunni. Efalaust rekur
nú marga minni til þess að Gull-
fljótið hefir oft áður valdið ógur-
legu tjóni, enda kalla Kínverjar
það „Sorg Kína“. Flóðgarðar hafa
verið hlaðnir meðfram bökkun-
um, alt að 20 feta háir. En fram-
burðurinn er mikill og þarna niðri
á láglendinu er straumhraðinn
minni og sezt þá framburðurinn
allur á botninn. Farvegurinn
hækkar því jafnt og þétt og flóð-
garðarnir hlutfallslega og verður
þannig með tímanum miklu hærra
en flatlendið beggja megin fljóts-
ins. En Gullfljótið lætur ekki
þröngva sér til þess að renna ei-
líflega eftir þessum upphækkuðu
farvegum. Einhvemtíma hljóta
flóðgarðarnir að láta undan. Árið
1877 breytti fljótið skyndilega um
rás, drukknaði þá ein miljón
manna, og 20 árum seinna ger-
eyddust 1300 þorp af völdum
þessa mikla flaums.
ekki þess umkomin að vera fjár
síns ráðandi.
4—5 síðsutu árin hafa verið
glæsilegt tímabil. Þjóðinni hefir
liðið vel, bæði til lands og sjávar.
Á þessu tímabili hafa jafnframt