Tíminn - 31.10.1931, Blaðsíða 2

232
TlMINN
Framsóknarfélag Reykjavíkur.
heldur fund í Kaupþingssalnum kl. 4 síðdegis á morgun (sunnu-
dag). — Hannes Jónsson dýralæknir hefur umræður um innflutn-
ingshöftin.
FÉLAGSSTJÓRNIN.
Félag ungra Framsóknarmanna
í Reykjavik
Aðalfundur félagsins verður haldinn í Sambandshúsinu, þriðju-
daginn þ. 3. nóvember 1931 kl. 8V2 e. h.
Fundarefni:
1. Lagabreytingar og stjórnarkosning.
2. önnur félagsmál.
Félagar, mætið vel og stundvíslega.
Félagsstjórnin.
um. Fyrir skömmu sagði einn af
vitrustu þingmönnum socialista í
Skandinaviu, að þegar flokkur hans
kæmizt í algerðan meirihluta í þing- ;!
inu, þá yrði reynt að fá kaupfélögln |
til að taka að sér sem allra mest at
verzluninni og iðnrekstrinum, til að
komast hjá eiginlegum ríkisrekstri.
En hér verður alveg hið gagnstæða
uppi á teningnum. Blað verkamanna,
sem á að berjast fyrir sönnum hags-
munum fátækustu stéttarinnar i
landinu, gerir sig að undri með þvi
að fjandskapast við samvinnuhreyf-
inguna, sem frekar en nokkur önnur
stefna getur bætt lífskjör þeirra og
mannfélagsaðstöðu. Slíkt syndafall
hjá leiðtogum verkamanna er aðeins
hugsanlegt í landi þar sem forkólfar
socialista hafa lagt höfuð sín yarnar-
laus í kjöltu Ólafs Thors og Jóns
porlákssonar.
Athugum nú rök Alþbl. í þessum
tveim árásarmálum á kaupfélögin.
Tökum fyrst dylgjur um að kaupfé-
lögin hafi aflað samvinnuflokknum
kjörfylgis með verzlunarkúgun. Hvar
eru rökin? þau sjást hvergi. Alþýðu-
blaðið hefir ekki enn nefnt eitt ein-
asta dæmi um „verzlunarkúgun"
frá hálfu forvígismanna kaupfélag-
anna. Blaðið hefir flutt um þetta
mál róg, dylgjur og ósannindi en
ekki rök. Og ástæðan er augljós. ís-
lenzkir samvinnumenn hafa aldrei
notað verzlunarkúgun-, hvorki í sam-
bandi við kosningar eða önnur mál-
efni. Sigrar samvinnumanna eru
unnir með gagnstæðum vopnuin.
Samvinnufélögin hafa kennt þús-
undum af sundruðu alþýðufólki
að vinna saman um innkaup og af-
urðasölu, um vöruvöndun, um vissar
framkvæmdir í iðnaði og siglingum.
í skjóli þessara samtaka hefir þús-
undum af borgurum landsins vaxið
kjarkur og manndómur, trú á land-
ið og trú á þjóðina. í skjóli sam-
vinnufélaganna hefir myndazt hinn
sterkasti og stærsti umbótaílokkur,
sem nokkumtíma hefir starfað hér á
landi. Og sá álitsauki sem þjóðinni
hefir hlotnazt hjá öðrum menntuð-
um þjóðum, við umbætur síðustu
ára, andlegur og efnalegur, er að
langmestu leyti að þakka starfi
kaupfélaganna, Sambandinu og sam-
vinnuflokknum á Alþingi. það er
þessvegna- um meiriháttar sögulega
fölsun að ræða, þegar Alþbl. heldur
að samvinnuflokkurinn hafi grætt
atkvæði fyrir verzlunarkúgun i
kaupfélögunum. — Kosningasigrar
Framsóknarfl. eru að þakka frelsis-
og menningarbaráttu samvinnufélag-
anna og Sambandsins. En ósigur
Alþfl. hinn síðasti er sérstaklega því
að kenna, að fjöldi dugandi verka-
manna horfði með lítilsvirðingu á
þróttleysi Alþbl., á bandalag þess við
Ólaf Thors, og ekki sízt fyrir athafna-
leysi v.erklýðsleiðtoganna við að
minnka dýrtíðina í landinu.
En til að láta yfir ijúka í þessum
málum, er hérmeð skorað á Alþbl.,
að rökstyðja dylgjur sínar um að
Framsókn hafi aukið atkvæðamagn
sitt með verzlunarkúgun í kaupfé-
lögum. Geti blaðið það ekki, mun
því vænst að nota rúm sitt til ann-
ars en að flytja meira aí þessháttar
kaupmennskuvamingi.
Um innflutningshöftin segir Alþbl.
23. okt., að Sambandinu haíi legið á
að koma á höftunum „til þess að
breiða yfir þrot það sem mörg kaup-
iélög eru komiu í vegna gegndar-
lausrar útlánsverzlunar“. Daginn
eftir endurtekur blaðið sömu stað-
lausu ósannindin nálega með sömu
orðum. Mbl. hefir síðar bergmálað
þessa uppgötvun socialistablaðsins.
En Alþbl. hefir gefið þpóðinni enn
meiri fræðslu um félagsmálaþroska
þeirra, sem að blaðinu standa. það
segir um innflutningshöftin:
„Frá Alþýðuflokkssjónarmiði verða
innilutningshöftin eingöngu að skoð-
ast út frá því, hvort þau gagni eða
skaði verkalýðinn".
Svo mörg eru þessi orð. Samband-
ið á aö hafa sett á innflutningshöft
af því að kaupfélögin séu skuldug,
af því þau hafi útvegað félagsmönn-
um sínum fé að láni í kreppunni.
Gætum nánar að. Lögin um heim-
ild til að hefta innflutning óþarfa
vamings em frá 1920. Jón Magnús-
son var þá stjómarforseti og M. Guð-
mundsson hans hægri hönd. Hvomg-
ur þeirra var kaupfélagsvinur. Báðir
voru þeir nánir fylgifiskar Mbl.
Magnús Guðm. beitti sér á Alþingi
fyrir að fá heimild þessa, og fékk
hana. Og heimildin var notuð í sin
5 ár, seinast af M. Guðm. sjálfum
sem atvinnumálaráðherra, sem þá
starfaði við hlið Jóns porl., sem orð-
inn var fjármálaráðherra. fhaldið bjó
til lögin um höftin, og beitti þeim í
mörg ár. Og ástæðan til þess að T.
M., M. Guðm. og Jón þorl. notuðu
höftin var alls ekki nein ofur-
ást á kaupfélögum landsins.. Heldur
ekki af fjandskap við kaupmenn
landsins með því að áðurnefndir
íhaldsleiðtogar vom í mesta máta
þegnlegir vinir kaupmanna. íhalds-
menn bjuggu til höftin og notuðu þau
árum saman nákvæmlega af sömu
ástæðu eins og núverandi landsstjórn
til að verja þjóðina alla fyrirsjáan-
legri hættu af gjaldeyrisskorti.
það er mælt að núverandi lands-
stjórn hafi spurt miðstjórnir íhalds-
manna og socialista um viðhorf þess-
ara flokka til innflutningshafta, er
sett væru til að verja almenning
fyrir hættu af verðhruni afurðanna.
En það er fullyrt, að M.G. og J. þorl.
hafi nú verið snúnir frá fyrri að-
stöðu, og að vinir Alþbl. hafi gengið
í slóðina, eins og stundmn áður,
fylgt íhaldinu til þess sem ver
gegndi.
En M. Guðm. hafði skilið eftir
þennan arf, lögin frá 1920, líklega
eina arfinn frá allri sinni þingmanns-
tíð, sem er nokkurs virði fyrir þjóðar-
heildina. Og nú tók Framsókn vopnið
upp og notar það með einhuga stuðn-
ingi yfirgnæfanda meirahluta af
borgurum landsins. En þegar Mbl. og
Vísir fordæma innflutningshöftin, þá
mega þau blöð aldrei gleyma, að það
eru leiðtogar flokks þeirra, sem gerðu
lögin frá 1920 og hafa lengst af not-
að þau.
Tveir af þrem bankastjórum Lands-
bankans mæltu með að nota nú höft
þessi til að verja fjárhagslegt sjálf-
stæði landsins. Og sá þriðji greiddi
ekki atkv. á móti till., bersýnilega
af því hann hefir ekki álitið rétt að
íordæma þessa gömiu varúðarreglu
M. Guðm. Og sá bankastjórinn, sem
mest beitti sér fyrir að nota höftin
nú, almenningi til bjargar, er gamail
stórkaupmaður, annar aðalstofnandi
stærsta heildsölufirma í Reykjavik,
sem rekið er á kaupmannavísu. Og
það er vitað að hvorki hann sé aðrir
af bankastjórum Landsbankans hafa
nokkurntíma verið félagsmenn j
nokkuru kaupíélagi.
Sú staðreynd, að einn af fram-
kvæmdarstjórum Sís var í bankaráð-
inu, og greiðir atkv. með því að nota
hið gamla bjargráð M. Guðm. sann-
ar víst ekki að Sís hafi haft nokk-
urra sérhagsmuna að gæta við höftin
fremur en íhaldsmenn þeir er bjuggu
lögin til, og gamlir stórkaupmenn,
sem álíta höft nú bjargráð fyrir
landið.
Sannleikurinn er sá, að kaupfélög-
in og Sís hafa engin afskipti liaft af
haftamálinu nú, fremur en 1920 eða
1924. þegar M. G. notaði þetta sparn-
aðarúrræði. Allar dylgjur kaup
mannablaðanna um þetta atriði eru
undirstöðulaus ósannindi, annaðhvort
sett fram af miklum illvilja eða
mikilli heimsku.
Innflutningshöftin eru sett vegna
kreppunnar, vegna þess að útfluttar
vörur landsmanna seljast dræmt, og
íyrir óvenjulega lágt verð. Ef fluttur
er inn óþarfi, og gjaldeyrir landsins
að verulegum mun notaður til að
greiða hann erlendis, hlýtur að koma
að því að gjaldeyri vanti til að borga
lífsnauðsynjar almennings. Ef gjald-
eyri skortir til að borga lögmætar
crlendar kröfur, þó að mikið af þeim
kynni að vera fyrir glingur og óþarfa,
þá fellur krónan meir en orðið er.
Enginn getur sagt hve mikið. Óskur
Alþýðublaðið þessara tveggja góðu
hluta til handa verklýðnum, auknu
óákveðnu hruni krónunnar og hung-
ursneyð, sem fyrst myndi bitna á
hinum fátæku i kaupstöðunum, sem
ekki hafa sjálfstæða framleiðslu, ef
ekki væri til gjaldeyrir í þjóðbank-
anum til lúkningar á matvöruskuld-
um?
Hin almennu brigsl Alþbl. til kaup-
félagsmanna um skuldir eru bæði
ódrengileg og órökstudd. Hér hafa
verið kreppur fyr en nú, og bankar
tapað fé hjá atvinnurekendum og
verzlunum, en reynslan er sú, að af
öllum miljónatöpum bankanna stafar
aðeins hverfanda lítið frá samvinnu-
félögum.
Og ekkert bendir til að reynslan
muni verða önnur nú, einkum þegar
þess er gætt, að kaupfélögin hafa á
undanförnum árum á ýmsan hátt
bætt efnahag sinn bæði með auknuin
sjóðeignum og breyttum framleiðslu-
háttum.
Ódrengileg er aðdróttun þessi enn-
fremur af því að Alþýðublaðið sjálft
hefir gert sitt til að gera samvinnu-
erfitt fyrir.
Alþbl. hefir stutt að þvi að gera
framleiðsluna dýra í landinu, líka hjá
bændastétt landsins. En Albþl. hefir
verið athafna og áhugalaust um að
minnka dýrtiðina í kaupstöðum
landsins. En það er hið uppskrúfaða
verðlag í kaupstöðunum, sem hefir
lamað alla framleiðslu til lands og
sjávar, en um leið haldið verka-
mönnum á barmi neyðarinnar. Fjand-
skapur Alþbl. við samvinnustefnuna
og kaupfélögin er sprottin af dæma-
íáu getuleysi blaðsins til að sjá hver
eru hin söniiu bjargráð verkalýðs-
ins.
Að lokum sýna hin tilfærðu um-
mæli Alþbl. um það að socialastar
cigi eingöngu að líta á höftin frá
sjónarmiði vissrar stéttar, að flokkur
þeirra er á góðri leið yfir í ábyrgðai-
leysi kommúnismans. Eftir kenningu
Alþbl. eru samherjar þess ekki ís-
lendingar, ekki borgatar í landinu, og
líklega l.clzt ekki menn með holdi
og blóði, heldur socialistar, sem eru
þó um lcið einskonar „undirsæng'*
lijá broddum íhaldsins. Alþbl. virð-
ist halda, að ef höftin geri grammo-
fónplötur og silkisokka eitthvað dýr-
ari, meðan kreppan er mest, þá sé
það tordæmanlegt frá sjónarmiði
verkalýðsins. Aftur finnst blaðinu
það verkalýðnum óviðkomanda þó
að gjaldeyrir landsins gangi til að
borga silki og glymskrattaplötur, og
ekkert sé t il fyrir kornvöru lianda
þjóðinni, þar á meðal verkalýðnum.
Greinar Alþýðubl., þær sem drepið
hefir verið á hér að framan, sýna
að þetta málgagn stendur á allt öðru
þroskastigi heldur en samskonar blöð
hjá öðrum þjóðum. Annarsstaðar
hafa leiðtogar socialista samvinnu-
stefnuna í hávegum og styðjast mjög
við árangur af starfsemi kaupfélaga
og samvinnusambanda. Hér flytur
Alþbl. ósannindi og rætnar greinar
um kaupfélögin og Sambandið, alveg
eins og þetta blað væri aumasta am-
bátt Garðars Gíslasonar eða Jóns
þorlákssonar. í öllum næstu löndum
taka socialistar (auðvitað elcki kom-
múnistar) þátt í umbótabaráttu nú-
tímans með öðrum framfaraflokkum.
I Danmörlcu er stjórn socialisía, sem
gætir í einu liagsmuna verkalýðsins
og þjóðarheildarinnar. Hér predikar
blað socialista, að þvi og flokki þess
komi ekkert við þjóðarhagsmunir,
heldur þrengstu flokkshagsmuna-
sjónarmið. En þetta sjónarmið Al-
þýðubl. breytist með málunum. þeg-
ar atvinnuleysi ber að höndum í
bæjunum, þá vill blaðið að aðrar
stéttir leggi fram peninga til að
hjálpa verkamönnum yfir erfiða
tíma. En endranær virðist það vera
skoðun Alþbl., að það eigi að ein-
angra verkamenn frá öðrum stéttum
og þjóðarheildinni í þau fáu skifti,
þegar verkamönnum kynni að vera
gagn að einangrun, en að aftur á
móti eigi að hrópa sem hæst um
„samábyrgð þjóðfélagsins" þegar
verkalýðurinn getur haft eitthvert
beint gagn eða stuðning af öðrum
stéttum.
Að öllu samtöldu er þessi herferð
Alþbl. gegn kaupfélögunum og Sam-
bandinu eitt af átakanlegustu dæm-
unum um heimsku og vanþekkingu
sem á siðustu tímum hefir gætt í ís-
lenzku þjóðlífi.
Samvinnumaður.
Orðsending.
í 50. tölubl. Tímans þ. 4. júlí þ. á.
stondur auglýsing frá Kjartani Ólafs-
syni augnlækni um, að hann dvelji á
Egilstöðum 13.—16. ágúst. í tilefni af
auglýsingu þessari kom ég undirrit-
aður ásamt nokkrum öðrum að Egils-
stöðum þ. 15. ágúst s. 1. til þess að
finna nefndan augnlækni, en þá var
hann horfinn þaðan burtu, án þess
að nokkur á heimilinu vissi hvert
hann hafði farið. Sumir af sjúkling-
um þessum hurfu að kvöldi þ. 15.
burtu írá Egilsstöðum, en jeg beið íil
næsta morguns og vissi þá heldur
enginn neitt um það, hvar auga-
læknirinn væri niðurkominn, svo ég
áleit þá til einskis að bíða lengur,
þó illt væri, að vera á dýrum tíma
gabbaður yfir tvær brattar heiðar.
Sanngjai’nt virðist að augniæknirinn
borgaði öllum þeim sjúklingum. sem
fyrir gabbinu urðu, viðunanda ferða-
kostnað.
Stakkahlíð, 20. ágúst 1931.
J. Baldvin Jóhannesson.
Ofaníát enn.
Mbl. og vínveitingamáliS.
í Mbl. .. þ. m: birtist i Mbl. grein
með yfirskriftinni: „Hvað er að gjör-
ast á Hótel Borg?“ í grein þessari
var því dróttað að Hermanni Jónas-
syni lögreglustjóra, að hann myndi
liggja undir álcæru fyrir óleyfilega
áfengisneyzlu á Hótel Borg og bæri
honum þvi að víkja sæti sem rann-
sóknardómara í réttarhöldum þeim,
er fram hafa farið út af vínveiting-
unum á nefndu hóteli.
Hermann Jónasson hvað þegar í
stað niður dylgjur þessar með yfir-
lýsingu um, að slúðursaga Mbl. um
kærur á hendur honum væri til-
hæfulaus með öllu. Lét hann stefnu-
votta birta ritstjórunum leiðrétting-
una og knúði þá þannig til að láta
hana koma fram opinberlega í blað-
inu.
Jafnframt því að knýja Mbl. til að
birta ofangreinda leiðréttingu, stefndi
lögreglustjórinn ritstjórunum til
ábyrgðar fyrir aðdróttanir í sinn garð
sem dómara. Kom málið fyrir sátta-
nefnd s. 1. þriðjud. 27. þ. m. Mætti
Jón Kjartansson þar fyrir sína hönd
og Valtýs. Fer hér á eftir svohljóð-
andi:
„Útskrift úr sáttabók Reykjavíkur.
Árið 1931, þriðjudaginn 27. október,
hélt sáttanefnd Reykjavíkur fund á
venjulegum stað og tíma.
Var þá tekið fyrir málið 426/1931
Hermann Jónasson
gegn
Jóni Kjartanssyni og
Valtý Stefánssyni
út af meiðandi og móðgandi aðdrótt-
unum i 244 tbl. 18. árg. Morgunblaðs-
ins. Kærandi mælti sjálfur og sýndi
kæruskjal. Kærður Jón Kjartansson
mætti fyrir sína hönd og Valtýs
Stefánssonar, og sýndi umboð hans.
Sátta var leitað og varð sú sátt, að
Jón Kjartansson lýsir yfir því f. h.
ritstjórnar Morgunblaðsins, að um-
rædd grein hafi verið birt vegna
sögusagna, sem gengu um bæinn, en
í henni hafi ekki átt að felast nein
meiðandi aðdróttun til lögrgelustjóra
Hermanns Jónassonar sem embættis-
manns*). Kærandi lýsir þvi hins veg-
ar yfir, að Morgunblaðið muni, sem
önnur blöð, fá aðgang að gögnum
Borgaimálsins að rannsókn lokinni.
Sættin birtist í Morgunblaðinu á
morgun.
Sátt þessa undir rita aðilar
ITermann Jónasson. Jón Kjartansson.
Sáttafundinum slitið.
Árni Sigurðsson. Jón Sigurðsson.
Rétta iitskrift staðfestir
í sáttanefnd Reykjavíkur, 27. okt. 1931
Árni Sigurðsson."
Hingað til hefir það verið almanna-
rómur, að þrennt væri óteljanda á
íslandi. Bráðum bætist hið fjórða við:
Ofaníát Morgunblaðsins. Almenningi
er enn í fersku minni, hvernig þeir
Jón og Valtýr, jafnskjótt sem farið
var fram á, buðust til að éta ofan
í sig óhróðurinn um Pálma Hannes-
son rektor. Nú fyrir fáum vikum hafa
þessir sömu menn jafn greiðlega og
tregðulaust játað að hafa farið með
staðlausar lygar um búskipti þórðar
Eyjólfsonar lögfræðings. Og nú síðast
éta þeir ofan í sig hinn ódrengilega
áburð á lögreglustjórann, og segja, að
dylgjur þeirra hafi „ekki átt að vera
meiðandi fyrir hann sem embættis-
mann“, með öðrum orðum, að rit-
*) Auðkennt hér.
stjórarnir hafi ekki skiIiS þaS, sem
þeir höfðu sjálfir skrifað!
Svo langt eru nú þessir vesalingar
leiddir í virðingaleysinu fyrir sjálf-
um sér og baráttuaðferð síns eigin
blaðsl
]3að getur oftlega ltomið fyrir, að
staðhæfingar um menn og málefni
séu fyllilega réttmætar, þó að ekki sé
unnt að sanna þær frammi fyrir
dómstólunum, svo að fullnægt sé ítr-
ustu lagakröfum í því efni. Mun það
sannmæli allra góðra drengja, að
betra sé að þola sektir í slíkum til-
fellum, en að „láta satt kyrrt liggja“.
Drenglyndir menn og einarðir þurfa
aldrei að taka orð sín aftur og gjöra
það aldrei, ekki einu sinni framml
fyrir dómstólunum.
En þeir pólitísku sveitarlimir, sem
nú stjórna blöðum íhaldsins hafa
sínar eigin aðferðir í þessum efnum.
Hæfileikar þeirra til að segja ósatt og
óttinn við að standa reikningsskap
frammi fyrir heiðarlegum mönnum,
vega salt á „kærleiksheimili" íhalds-
ins!
---O----
Leíðrétting.
Morgunblaðið hefir síðasta laugar-
dag haft eftir mér þessi ummæli:
„Innflutningshöftin eru sett í sam-
ráði við Landsbankann, samkvæmt
bréfi til landsstjórnarinnar frá
bankaráði og bankastjórn hans“.
Ummælin eru rétt höfð eftir. Morg-
unblaðið flytur svo á þriðjudag
„leiðréttingu" frá Magnúsi Jónssyni
guðfræðiprófessor, þar sem hann
segir:
„Hver maður sem les þessi orð,
hlýtur að skilja þau þannig, að
„Landsbankinn" eða „bankaráð og
bankastjórn lians'' sé fylgjandi þess-
um innflutningshöftum og hafi i
nefndu bréfi „lagt" með þeim. En
þetta er alls ekki rétt“ o. s. frv.
í umræddu bréfi frá Landsbankan-
um til ríkisstjómarinnar stendur svo:
„Bankastjóm (= bankaráð og
bankastjórar)*) Landsbanka íslands
skorar á ríkisstjórnina að gjöra nú
þegar eftirfarandi ráðstafanir:
1.......................
2. Að gefa út bráðabirgðalög, sern
banni innflutning á öllum óþörfum
og lítt þörfum vörum" o. s. frv.
þess er og getið í bréfinu, að þessi
annar liður -áskoranarinnar hafi ver-
ið samþykktur með 4:3 atkv. en einn
hafi ekki greitt atkvæði.
Ummæli mín við Morgunblaðið eru
því fyllilega réttmæt. þar er haldið
óbreyttu orðalagi Landsbankabréfs-
ins og talað um „bankaráð og banka-
stjóm" í sameiningu.
í Landsbánkalögunum er svo fyrir
mælt, að bankaráð og bankastjórn
skuli greiða atkvæði sameiginlega
um tiltekin mál, t. d. um vexti, og
formaður bankaráðsins hefir tjáð
mér, að hann hafi talið sjálfsagt að
bankastjórn hefði atkvæði með
bankaráði í umræddu máli, þar sem
það var almenns eðlis. Er það og
eðlilegt að bankastjórnirnar taki þátt
í atkvæðagreiðslu með bankaráði,
þegar um gjaldeyrisverzluii er að
ræða og þau mál, sem hana snerta,
því gjaldeyrisverzlunin og fram-
kvæmd hennar heyrir alveg sérstak-
lega undir þá. Ekki er þess getið í
bréfi Landsbankans til ríkisstjómar-
innar, að nein mótmæli eða um-
kvörtun hafi komið fram á fundi
bankaráðsins gegn þessari tilhögun
atkvæðagreiðslunnar, enda hefi ég
*) þannig í bréfinu og fundargerð
bankaráðsins.