Tíminn - 21.11.1931, Síða 1

^fgteifcsfa
2T í m a n s er í €cef jargötu 6 a.
(Dpin öd^Iega fl. 9—6
Sími 2353
©faíbferi
og afgrei&sluma&ur Ilntans tt
KannDÚ® þ o r s t eins&ótHr,
Ccefjargötu 6 a. ^Heyfjasifc
XV. árg.
Reykjavík, 21. nóv. 1931.
71. blaö.
íslendingar!
Notið íslenzkar vörur!
I.
Ægileg styrjöld í viðskiptum
og atvinnulífi geysar nú um víða
veröld. Ennþá er ekki séð fyrir
endann á þeirri baráttu. Voldug-
ustu ríki heimsins riða á grunnin-
um og neyðin bíður fyrir dyrum
hjá miljónum manna.
Viðskiptakreppan mikla hefir
komið liart niður á okkur Islend-
ingum. Útflutningsvörur okkar
hafa fallið stórkostlega í verði, og
sumar eru nú svo að segja verð-
lausar og óseljanlegar. Og þó
hefir þungi kreppunnar lagst
þyngra á margar aðrar þjóðir en
íslendinga.
Flestar þjóðir heimsins grípa til
sama ráðs: Að takmarka inn-
flutning á erlendum vörum og
búa að sinni eigin framleiðslu,
að svo miklu leyti sem unnt er og
beinum sparnaði verður ekki við
komið.
Frakkar, sem bezt eru stæðir
fjárhagslega af öllum þjóðum
álfunnar hafa leitt í lög innflutn-
ingsbann á ýmsum vörum, sem
hægt er að framleiða heima fyrir.
I Bandaríkjunum gilda geisiháir
innflutningstollar. Og sjálft Eng-
land, höfuðvígi frjálsrar verzlun-
ar, grípur nú til opinberra ráð-
stafana til þess að koma í veg
fyrir að meira flytjist inn en þjóð-
in getur borgað og knýja hana til
að nota sína eigin framleiðslu.
Takmörkun aðflutningsins er
neyðarvörn þjóðanna gegn yfir-
vofanda fjárhagshruni. Um það
má deila, hvort sú vöm sé í öllum
tilfellum æskileg, en hún er knúin
fram af ríkjanda neyðarástandi.
Svo mikið er víst, að íslenzka
þjóðin verður í þessu efni að
fylgja dæmi annara, svo framar-
lega, sem hún ætlar sér að vera
sjálfbjarga í framtíðinni og halda
rétti sínum meðal þjóðanna.
Nú er það mikla augnablik upp
runnið, að íslendingar eiga að
sýna það, hvort þeir geti staðið,
einir sér og óstuddir, þegar mest
reynir á lífskraft þjóðfélaganna
og þrautseigju.
n.
Stærsta verkefnið, sem liggur
fyrir þjóðinni nú þegar á næstu
mánuðum, er að færa búskaparlag
sitt í það horf, að hinar verð-
lágu íslenzku útflutningsvörur
nægi til að borga allt það, sem
þjóðin þarf til annara að sækja.
Og ráðið er ekki nema eitt.
Greiðslugetan verður ekki aukin.
Eina ráðið er að sækja minna til
annara en áður.
Alstaðar þar sem því verður
með nokkru móti við komið,
verðum við íslendingar nú að
nota íslenzka framleiðslu í stað
erlendrar.
Hvert krónuvirði, sem hægt er
að framleiða til notkunar í land-
inu 1. stað þess, sem áður var
keypt frá útlöndum, miðar að
því að skapa vinnu handa ís-
lenzku fólki og auka sjálfstæði
íslands út á við.
III.
Heimilisfaðir einn í Reykjavík
hafði fyrir nokkrum dögum orð
á því við kunningja sinn, að á
heimili sínu hefði þann daginn
ekkert verið á borðum nema ís-
lenzkur matur, og að hann hefði
aldrei staðið ánægðari upp frá
borðum en einmitt þann dag.
Það er alveg vafalaust, að fólk
yfirleitt, einkum í bæjunum, gæti
gjört mikla breytingu á matar-
æði sínu i þá átt, að neyta inn-
lendra fæðutegunda í stað er-
lendra. Islenzk síld er enn svo að
segja óþekkt á íslandi! Allt fram
á síðustu mánuði hafa íslenzkar
matvörubúðir verzlað með út-
lenda osta, þó að gnægar birgð-
ir séu fyrirliggjandi í landinu
sjálfu. Árið 1929 voru fluttir inn
ostar fyrir 46 þús. kr. Kjöt og
fisk á auðvitað að nota svo mik-
ið sem unnt er, eins og markað-
inum er nú komið erlendis. Smjör
og smjörlíki er framleitt meir
en nóg. Tólg má nota í stað er-
lendrar plöntufeiti o. s. frv.
íslenzku skipin, sem sigla milli
landa, kaupa oft og tíðum mest-
an hluta matvælanna erlendis. Á
þessu þarf að verða gagngerð
breyting, og er einmitt tækifæri
til að breyta þessu nú, þegar
Eimskipafélagið er að taka í sín-
ar hendur matreiðslu og fæðis-
sölu á skipunum.
Sláturfélag Suðurlands getur
auðveldlega soðið niður kjöt og
fisk, sem fullnægir allri eftir-
spurn eftir slíkum niðursuðuvör-
um eins og stendur, svo að ó-
þarft er að kaupa slíkt frá út-
löndum. Og innan mjög stutts
tíma má gjöra ráð fyrir, að
mjólkurniðursuða i hinu nýja
mjólkurbúi Kaupfélags Borg-
firðinga verði komin í gang, svo
að hægt sé að spara innkaup nið-
ursoðinnar mjólkur frá útlöndum.
Árið 1929 hefir samkv. verzlun-
arskýrslunum verið flutt inn
niðursuða fyrir rúml. 140 þús.
kr., egg fyrir 140 bús.; feiti fyrir
259 þús., mjólkurafurðir fyrir
517 þús. og garðávexti og aldini
fyrir 1 milj. 960 þús. Þar af kar-
töflur fyrir um 330 þús.
Um þennan innflutning, eins og
hann er nú, liggja engar skýrsl-
ur. En hann verður að hverfa al-
veg að svo miklu leyti sem unnt
er með því að nota og auka í
staðinn tilsvarandi íslenzka fram-
leiðslu.
■ Efni í ullarfatnað var flutt inn
árið 1929 fyrir nærri eina miljón
króna og tilbúinn fatnaður fyrir
hálfa sjöttu miljón.
Á sama tíma sem þjóðin kaupir
árlega ullarefni fyrir miljónir
króna liggur íslenzka ullin verð-
laus eða óseld í geymsluhúsunum.
Mikið af þeim tilbúna fatnaði, sem
inn er fluttur, er líka ullarfatnað-
ur. Og er ekki hægt að flytja inn
í landið eitthvað af þeirri miklu
saumavinnu, sem liggur í tilbúna
fatnaðinum?
Hér á landi eru nú starfandi
þrjár ullarverksmiðjur: Gefjun,
Álafoss og Framtíðin, sem búa
til fataefni og prjónles úr íí-
lenzkri ull. Og fatnaður úr ís-
lenzka efninu er tiltölulega ódýr
og hentugur í okkar kalda lofts-
lagi.
Hér í Reykjavík eru búin til
sjóklæði, sem munu að gæðum
fyllilega jafnast á við erlend sjó-
klæði.
Tilbúin net voru flutt inn í
landið árið 1929 fyrir um 900 þús.
kr. Bæði net og ýms önnur veið-
arfæri er hægt að búa til í land-
inu.
Innfluttur skófatnaður erlendur
nemur um tveim miljónum króna
árlega. Er ekki hægt að láta inn-
lenda framleiðslu koma í staðinn
fyrir eitthvað af þessu? Hér á
landi eru tæki til að súta leður,
miklu meira en nú er gjört. Geta
ekki íslenzku skósmiðirnir, sem nú
liafa atvinnu af skornum skammti
búið til t. d. sterka og ódýra
verkamannaskó úr íslenzku efní,
sem kemur í staðinn fyrir útlenda
skó úr leðri eða gúmmí*). Á
einum stað í Reykjavík var s. 1.
vetur byrjað að búa til leikfimis-
og inniskó. I skólum og í íþrótta-
félögum er mikið notað af slíkum
skóm. Æskilegt væri að láta búa
þá til í landinu sjálfu.
Kaffibætir, sápa, skósverta,
ýmiskonar húsmunir o. fl. er
framleitt í landinu sjálfu. Og það
eru fullar líkur til, að ekki óveru-
legan hluta af vélum og verkfær-
um, sem þjóðin þarf að nota, sé
einnig hægt að framleiða hér. Allt
þetta verðum við að taka fremur
en erlendu vörumar á þeim
krepputímum, sem nú standa yfir
til þess að vera sjálfbjarga.
En jafnframt því sem þjóðin
leggur sig fram um það, að búa
að sinni eigin framleiðslu, á hún
vitanlega heimting á, að þessi inn-
lenda framleiðsla sé vönduð eftir
fremsta megni, svo að hún standi
hinni erlendu á sporði.
Og einu má ekki heldur gleyma.
Það af erlendum vörum, sem óhjá-
kvæmilegt er að kaupa einnig nú
— eigum við að flytja með ís-
lenzkum skipum.
Vöru, sem ekki er a. m. k.
annaðhvort framleidd á íslandi
eða flutt hingað með íslenzku
skipi, á enginn íslendingur að
kaupa eins og nú stendur á, og
engin verzlun á að leyfa sér að
bjóða slíka vöru.
Það er sjálfstæðismál Islend-
inga. Það eru herlög viðskipta-i
styrjaldarinnar, sem gilda um
heim allan, og verða að gilda
einnig hér.
IV.
Hér að framan hafa verið
nefndir nokkrir af möguleikum
íslenzku þjóðarinnar til að láta
íslenzka framleiðslu koma í stað
erlendrar meðan kreppan stendur
yfir.
En þeir möguleikar eru vafa-
laust miklu fleiri.
Skilyrðið til þess, að þetta megi
takast viðunanlega, er að ein-
staklingarnir verði samtaka.
Áður fyr var kornvaran til
manneldis eina erlenda neyzluvar-
an, sem íslenzka þjóðin gat ekki
án verið. Ef nóg korn fluttist inn
í landið og innlenda framleiðslan
var í meðallagi ■— þá var talið
góðæri á Islandi í þá daga.
Árið 1929 voru innfluttar vörur
til Islands samtals um 77 miljónir
króna. Þar af eru komvörur til
*) Innflutningur á gúmmístígvélum
og gúmmískóm (auk skóhlífa) nam
meira en hálfri miljón árið 1930. þar
við bætizt svo leðurskófatnaðurinn.
Dfrtíðaruppbótin
og kreppan
Á síðasta þingi bar Jón Bald-
vinsson fram till. í Ed. um að
framlengja dýrtíðaruppbót em-
bættismanna um tvö ár, bæði
fyrir árin 1932 og 1933. Ég bar
fram breytingartill. um að ekki
skyldi ákveða uppbótina nema
fyrir eitt ár í einu. Benti á að
verðlækkun sú sem fallin var á
afurðir landsins, væri svo stór-
kostleg, að vafasamt væri um
sanngirni fyrirfram ákveðinnar
dýrtíðaruppbótar.
Allir íhaldsmenn í Ed. og Jón
Baldvinsson gengu móti till.
minni og féll hún með jöfnum
atkv. Ihald og socialistar sam-
einuðust þannig um að ákveða
dýrtíðarupbót fyrir tvö ár, jafnt
af háum launum sem lágum, án
þess að líta á hag annara borgara
í landinu.
Ég sá að launagreiðslumál rík-
isins var á rangri braut, og að
kreppa sú er nú stendur yfir hlyti
að knýja Alþingi og stjórnir
ýmiskonar framleiðslufélaga til að
taka til athugunar hvort hin
hærri laun, séu ekki of há fyrir
gjaldgetu borgaranna í landinu.
I eðlilegu áframhaldi af þessu
tilkynnti ég ríkisféhirði, að ég
óskaði eftir að laun mín væru
greidd án dýrtíðarupbótar. Dýr-
tíðaruppbótin mun þá hafa verið
um 1800 kr. af árslaunum ráð-
herranna.
Ég gerði ráð fyrir, að ýmsir
þeir opinberir starfsmenn, sem
eru í hærri launaflokki, svo sem
biskup, landsbókavörður, forn-
menjavörður, dómarar í hæsta-
rétti, bankastjórar og betur laun-
aðir starfsmenn í bönkum lands-
ins myndu álíta viðkunnanlegt að
falla frá kröfu um dýrtíðarupp-
bót, þegar verðfallið þrengdi svo
mjög að almenningi, sem stendur
að framleiðslunni í landinu.
Ég varð þó ekki var við neitt
slíkt. En hitt frétti ég að embætt-
isliði Mbl. hér í bænum þætti það
meir en hláleg meinloka af starfs-
manneldis ekki nema 3'/2 miljón
króna!
Vitanlega ber í þessu sambandi
að taka tillit til hinna gjörbreyttu
framleiðsluhátta. Svokallaðar
framleiðsluvörur eru nú. um 60%
af öllum ínnflutningnum.
En þó að öllum framleiðslu-
vörunum sé sleppt — og talsvert
af þeim má þó framleiða heima
fyrir — og neyzluvörurnar einar
teknar til samanburðar við það
sem áður var, verða þó eftir rúm-
lega 30 miljónir króna.
Af þessum rúml. 30 miljónum,
er kornmaturinn, sem áður fyr
var það eina, sem nokkru nam í
innflutningi íslendinga, ekki nema
314 miljón eða einn tíimdi hluti.
Þó að við nútíma íslendingar
neituðum okkur um níu tíundu
hlutana af þessum 30 miljónum,
ættum við að geta lifað fyllilega
eins góðu lífi og forfeður vorir
gjörðu á sama tíma, sem þeir
vörðu móðurmálið og gullaldar-
manni landsins að taka ekki dýr-
tíðaruppbót. Ég held að því hafi
fundizt það boða óvissu framtíð-
aruppbótar af hærri launum, ef
eitthvert skarð yrði höggvið í múr
samheldni þeirra, sem laun fá úr
ríkissjóði.
Mér skilst ennfremur að togara-
eigandi einn hér í bænum, hafi
beinlínis skrifað árásargreinar um
mig í íhaldsblöðin fyrir þessa goð-
gá að þiggja ekki dýrtíðaruppbót
í harðæri. Hann mun hafa spurt
um hve mikil laun ég fengi fyrir
að vera skólastjóri Samvinnuskól-
ans. Ég vona því um leið, að ef
landið gerði eins góð kaup við
alla starfsmenn sína um kaup-
greiðslur, eins og Sambandið við
mig fyrir forstöðu Samvinnuskól-
ans, þá sparaði landið nokkrar
miljónir á ári í launagreiðslum frá
því sem nú tíðkast.
Erlendis hefir talsvert borið á
því, að einstakir menn hafa lækk-
að kaup sitt sjálfir, með skír-
skotum til hinnar almennu kreppu
og áhrifa hennar á hag almenn-
ings. Hér þarf hið sama að koma
fram, frá þeim fjölmennu launa-
stéttum, sem eru betur settar 1
því efni en almenningur í landinu.
En ef starfsmenn landsins á
hærri launum, og menn sem hafa
háar tekjur sem forstjórar í fé-
lögum sem velta miklum pening-
um eins og t. d. í Kveldúlfi og
Alliance, leggja ekki á sig neinar
fórnir í þessu efni af fúsum vilja,
þá verður ekki annars úrkosta
fyrir Alþingi en að jafna metin
í þessu efni, með breytingu á
tekjuskattslögunum, meðan stend-
ur á mestu kreppunni.
Með innflutningshöftunum er
unnið á móti óhófseyðslu í verzl-
uninni til að verjast falli krón-
unnar, og til að verja landsmenn
fyrir heimskulegri skuldasöfnun
erlendis. En um leið þarf ríkissjóð-
ur að halda við gjaldgetu sinni.
Og í harðæri eru launagreiðslum-
ar stærsti liðurinn. Til að halda
þar jafnvægi er ekki önnur leið
opin en sú, að þeir sem breiðari
hafa bökin taki á sig meira af
byrðum þjóðfélagsins. Þess vegna
verður nú á þingi í vetur að
hækka skatta á tekjum, sem eru
minningaraar fyrir voðaöflum
náttúrunnar og erlendri kúgun.
Enginn ætlast til þess nú, að
við íslendingar tökum upp hinar
fábreyttu lífsvenjur forfeðra
vorra á 17., 18. eða 19. öld.
Slíkar fórair eru ekki heimtað-
ar nú af okkur íslendingum.
Og engar fórnir eru heldur af
okkur heimtaðar, líkar þeim, sem
Norðurálfuþjóðirnar vel flestar
urðu að færa í heimsstyrjöldinni.
ísland heimtar ekki mannfómir
eins og þær, sem færðar eru á
vígvöllunum.
En þessu verður hver Islend-
ingm* að gjöra sér grein fyrir eins
og nú stendur á:
Að okkar þjóð er í samskon-
ar vanda stödd og aðrar þjóðir
um víða veröld. Að okkar úrræði
í kreppunni verður að vera hið
sama og annara þjóða: Að fram-
leiða lífsnauðsynjar okkar sjálfir
að svo miklu leyti, sem í okkar
valdi stendur.
•fr AHt með íslenskuin skipuni! *