Tíminn - 05.12.1931, Blaðsíða 2

252
TlMINN
eyðslustétt íslenzkra kaupstaða sett
leiðinlegan blett á islenzku þjóðina
með heimskulegri og meiningarlausri
eyðslu.
Ég á bágt með að skilja það, að
nokkur hrollur þurfi að fara um
bændur landsins eða fiskimenn, þó
að kreppan hljóti að breyta lífsvenj-
um eyðslustéttanna í landinu, þó að
minna verði keypt af víni eða smygi-
að inn fyrir hátiðir óliófsmanna.
þó að iðjuiaust fólk íari að taka á
ór eða hrífu, þó að börn foreldra, sem
hafa orsakað bönkunum töp er nema
hundruðum þúsunda, hefjist nú
handa með að vinna í sveita síns
andlitis.
Dugandi menn þui'fa ekki að óttast
kreppuna. Letingjar og óhófsmenn
hafa heldur ekki ástæðu til þess, þvi
að það aðhald, sem kreppan veitir *
þeim mun einmitt vcrða þeim hin
nauðsynlegasta hjálp til betra og íull-
komnara lífs.
En það skulu menn hafa til marks
að hræðslumerkin munu þó koma frá
þessum lýð, frá hinum eyðslusama og
lingerða hluta þjóðarinnar, sem kvíð- J
ir fyrir að draga úr nautn víns og
vindlinga, sem ekki vill fækka bíó-
ferðum, og álítur að sáluhjálp þeirra
búi í skartklæðum fluttum úr fram-
andi löndum, og í léttúðugum skemt-
unum.
En dugandi menn landsins mega
ekki láta flóttamenn þessa draga úr
sér kjark að óþörfu.
J. J.
Æskumenn
á villigötum.
Um nokkurt skeið hefir mátt sjá í
einu Rvíkur:dagblaðinu einkennilega
ritdeilu. Einn eða fleiri nemendur,
sem voru i fyrra í 5. bekk menntu-
skólans hafa ritað kaldranalegar
greinar um gestaviðtökur á tveim
skólaheimilum ó Norðurlandi síðast-
liðið vor. þeir hafa samhliða þessu
staðið í þrálátum ritdeilum við einn
af kennurum skólans, vísindamann-
inn Guðm. Bárðarson, sem hefir vilj-
að bera klæði á vopn þau er þessir
nemendur hans hafa snúið móti
gistivinum sínum. Hvorttveggja er
jafn óvcnjulegt, að sjá skólanemend
ur í blaðadeilum við kennara sína,
og að heyra langferðamenn Jauna
með kaldyrðum auðsýnda gestrisni
hjá ókunnu fólki. Hvorugt atvikið
mundi geta komið fyrir nema frá
hálfu nemenda, sem hafa mótast í
þeim bæ, þar sem það fólk sem
kveður sig „yfirstétt", hefir Valtý,
Jón Kjartansson og Magnús staupa-
réttardómara fyrir andlega hús-
bændui'.
Ég hefi áður á þingi lýst þvi á-
standi, sem menntaskólinn var i
þegar íhaldið skildi við, éstandi sem
þá var orðið býsna gamalt. Menn
þekkja berklahættuna í skólanum,
útlit bekkjanna, sóðaskapinn úti og
inni, erfiða sambúð kennara og
nemenda, og þá gömlu andlegu sýki,
sem landlæg var í skólanum og
töluvert mun enn eima eftir af
þar, að nemendur eigi að iæra
fyrir prófið og ekki meira, prófið
hjálpi til embættis, og af embætt-
inu eigi að iifa létt og áreynslulitið
meðan auðið er. Ég hefi hvað eftir
annað í þinginu bent á, til varnar
ýmiskonar veikleika í framkomu
sumra lærisveina í þessum skóla, að
þeim mönnum væri nokkur vorkun,
sem ættu að baki sér hin sálar-
snauðu heimili þröngsýnna brodd-
borgara og bættu svo við vist í skóla
þar sem um langan aldur hefir ver-
ið landlæg andúð milli kennara og
nemenda.
þessi afsökun gat verið réttmæt
um stund, en ekki til lengdar. Að-
staða skólapilta hefir breyzt. Bærinn
hefir stækkað og áhrifa broddborgar-
anna gætir minna en fyr. þing og
stjórn hefir gert talsvert mikið fyrir
skólann. Húsakostur hans hefir ver-
ið bættur. Aðstaða til kennslu, bóka-
safnsvinna, framhaldsnám og í-
þrótta, hefir batnað í verulegum at-
riðum. Nokkrir ungir og áhugasam-
ir kennarar hafa komið til skólans
og flutt með sér áhrif, sem meir voru
í samræmi við nútímalíf, heldur
vænta mátti frá gömlum og þreyttum
mönnum.
Álirif þessara aðgerða eru nokkur
nú þegar. Íþróttalífið er til muna
fjölbreyttara en áður, og lijá all-
mörgum némendum virðist koma
fram áhugi um að láta skólaveruna
efla á ýmsan liátt eiginleika sem
enn eru iagðir á vogarskál við burt-
fararpróf, en koma þó að meira
haldi en margt prófnám í hversdags-
iegri lifsbaráttu nútímamanna.
Ein af þeim nýjungum, sem brotið
hefir verið upp ó við skólann, til að
beina hug nemenda meira að við-
fangsefnum samtíðarinnar eru ferða-
lög 5. bekkinga um hálfsmánaðar-
tíma hvert vor, í rannsóknarferð með
náttúrufræðiskennara sínum, til
merkilegra héraða, sem nemendur
þekktu ekki áður af eigin sýn. Eitt
vorið var farið austur í Hornafjörð
og nú síðastliðið vor að Jökulsár-
gljúfri, um Mývatnssveit til Akur-
eyrar. I bæði skiftin voru nemendur
sóttir og fluttir á varðskipum lands-
ins. það heyrði undir „snattferðir",
þær sem íhaldsmenn fordæmdu svo
mjög, og töldu eingöngu gerðar fyr-
ir gæðinga stjórnarinnar, en aldrei
fyrir Mbl.-fólkið. Kennslumálastjórn-
in hafði undirbúið þessar ferðir, út-
vegað farkostinn, nægileg tjöld, teppi
til að nota í tjöldunum um nætur
og nauðsynleg suðuáhöld handa
FrinsiknarfélaD Rökjauiknr
heldur aðalfund í Sambandshúsinu þriðjud. 8. þ. m. kl. 81^ síðd.
Dagskrá:
1. Skýrsla félagsstjórnar.
2. Uppkast að lögum fyrir Framsóknarfélög, samið af flokks-
stjórninni, lagt fyrir fundinn til umræðu og atkvæðagreiðslu
3. Kosning félagsstjómar og endurskoðanda.
4. Kosning fulltrúaráðs.
5. Eysteinn Jónsson skattstjóri hefur umræður um skattamál.
Félagstjórnin.
hafi verið nægileg gestrisni sýnd
þessum langferðamönnum í mennta-
skóla Akureyrar og að gisting hafi
verið of dýr i Laugaskóla. pó hefir
gisting hvers ferðamanns þar að
sögn nemandans sjálfs álíka dýr og
kaffibolli með þjórfé í gildaskálum
Reykj avíkurbæjar.
(Meira). J. J.
---o---
Minningarorð.
Síðastliðinn páskadag andaðist í
Reykjavík, af hjartabilun, Salína
Metúsalemsdóttir frá Bustarfelli í
Vopnafirði. Hún var fædd að Bustar-
felli 1884, og voru foreldrar hennar
hin alkunnu merkishjón, Metúsalem
Einarsson og Elín Ólafsdóttir, er
langa tíð bjuggu að Bustarfelli, hinu
nafnkennda höfuðbóli Vopnafjarðar,
enda Metúsalem ættborinn af hinum
fornu höfðingjum, er Bustarfell
byggðu fyrrum, og ættin búið þar
óslitið yfir fleiri mannsaldra, og býr
enn. En Elín móðir Salínu var Ólafs-
dóttir bónda á Sveinsstöðum í Húna-
vatnssýslu Jónssonar prófasts í Stein-
nesi Péturssonar. Kona Jóns próíasts,
en móðir Ólafs, var Elísabet Björns-
dóttir prests í Bólstaðarhlíð, og fyrri
konu hans, Ingibjargar Ólafsdóttur
frá Frostastöðum í Skagafirði. þau
Bólstaðarhlíðarhjón eru talin ættfor-
eldrar hinnar fjölmennu og merku
Bólstaðarhlíðarættai'. Dætur þeirra
voru níu, er til aldurs komust, og
urðu allar kynsælar mjög. T. d. var
Ólafur á Sveinsstöðum, einn af 16
börnum Elísabetar og sr. Jóns í Stein-
nesi. Einn meðal þeirra systkina, var
hinn þjóðkunni prestur og prófastur
Halldór Jónsson ó Hofi í Vopnafirði.
Systkini Salínu sál. eru sex á lífi.
Ólafur kaupfélagsstj. á Vopnafirði.
Metúsalem bóndi á Bustarfelli. Ein-
ar heildsali á Akureyri. Halldór trje-
smíðameistari í Winnipeg og Björn
kaupmaður einnig í Ameriku, og
Oddný kona Friðriks bónda Sigur-
jónssonar í Ytrihlíð 1 Vopnafirði.
Systkin þessu eru öll myndarmenn
sýnum, og manndómsmennn í raun,
Húsgögn og fatnaður, langt
fyrir neðan allar útsölur.
FORNSALAN Aðalstræti 16.
Sími 1529.
og svo var einnig hin látna systir.
Salína var fjölgefin og hafði sér-
staklega listræna gáfu. Hún lagði
margt á gjörva hönd, og fleira en
konur gera almennt, og fórust öll
störf prýðilega úr hendi. Einkum var
hún oddhög og fjekkst enda dálítið
við útskurð í tómstundum sinum. Á
listaskóla hefði Salína verið á rétt-
um stað í lífinu, þó að allt færist
henni vel er hún vann að. Hún hafði
einkar glöggt auga fyrir öllu því, er í
sér fól hagleik og list. pað var henni
að erfðum komið, einkum frá móð-
urætt, er svo fjölmenn er að listfeng-
um mönninn. Salína flutti ung til
Ameríku, en festi þar ekki yndi, enda
veiktist þar af illkynjaðri „tauga-
veiki“, er henni varð svo afleiðinga-
þung, að hún beið þess aldrei bætur,
og naut sín því aldrei eins, og annars
mátti verða. Nú yfir allmörg ár hin
síðari, hafði hún verið á sumrum
ráðsltona hjá bróður sínum á Bustar-
felli, og sýndi þar meðal annars, að
hún var ágætlega húsmóðurstörfum
vaxin, því heimili það, er eitt af
prýðisheimilum þessarar sveitar. Sal-
ína var glaðvær í framkomu og ein-
urðarmaður, eins og hún átti kyn til
að rekja. Myndarleg sýnum, nett og
kvenlega vaxin, og bauð af sér hinn
bezta þokka. Lík hennar var ilutt til
Vopnafjarðar, og jarðað að Hofi, þar
sem foreldrar hennar og fleiri vanda-
menn hvíla.
Ólafur bróðir hennar var staddui'
i Reykjavík, þá er hún dó, og annað-
ist flutning hennar heim.
Vopnafjarðarsveit þakkar heuni
starfið, og heiðrar hana látna, eins
og þá, er hennar naut.
Vopnfirðiugur.
-----0-----
Skýrslu þá, sem prentuð er hér
neðanmáls, sendi húsameistari Mbl.,
en blaðið vildi eigi birta.
Yélasalurinn
í nýju símastöðiimi.
[Út af orðrómi þeim, er gengið
hefir, — nú siðast í sambandi við
símagjaldamálið —, um mistök er
orðið hafi viðvíkjandi lofthæð véla-
salsins í nýju símastöðinni, og húsa-
meistari ríkisins, hr. próf. Guðjón
Samúelsson, hafi átt sök á, telur
Tíminn rétt að birta skýrslu þá um
málið, er húsameistari sendi ríkis-
stjórninni 11. febr. s. 1., þar sem
hann skýrir frá aðgjörðum sínum og
afstöðu þessu viðvíkjandi. Jafnhliða
eru birt þrjú vottorð, sem skýrslunni
fylgja, frá Guðm. Hliðdal núv. sett-
um landssímastjóra, Steini Steinssen
verkfræðingi og Einari Erlendssyni
byggingameistara. Bera gögn þessi
með sér að ásakanirnar á húsameist-
ai-a i þessu efni eru á misskilningi
byggðar. — Ritstj.].
Skýrsla húsameistara.
11. febi'. 1931.
Vegna þess orðróms sem gengur,
að aðal vélasalurinn í hinu nýja
símahúsi sé of lágur, og þetta stafi
jafnvel af yfirsjón minni, þá vildi
ég gefa hinum hæstvirta ráðherra
eftirfarandi upplýsingar viðvíkjandi
þessu.
pegar ég byrjaði að teikna síma-
húsið sumarið 1929, ræddum við
landssímastjóri og verkfræðingur
Guðm. Hlíðdal og Gunnl. Briem um
allt innra fyrirkomulag hússins, og
þá einnig um lofthæðirnar, en ekkert,
var þá fast ákveðið um neitt af
þessu, enda var þá lauslega rætt um
aðalatriðin.
Eftir að fyrsti uppdrátturinn var
gerður, voru hæðir á steypu í véla-
sölunum áætlaðar, i minni vélasaln-
um á 1. hæð 3,50 metrar, og í aðal-
vélasalnum á 2. hæð 3,51 metrar,
(hæðirnar mældar frá gólfi að neðri
brún bita). Um hæðirnar í vélasöl-
unum var svo ekki frekar rætt,
enda var þá ákveðið að ég færi til
Stokkhólms, við allra fyrsta tæki-
færi, til að ræða við firma það sem
seldi vélarnar, um ýmislegt fyrir-
komulag bússins, í sambandi við
vélarnar, og þá einnig lofthæðina.
Ég kom til Stokkhólms í febrúar-
mánuði 1930, og ræddi þá við for-
ráðamenn vélafirmans um ýms at-
riði viðvíkjandi húsinu, og þar á
meðal um lofthæðina, og sögðu þeir
mér þá, að hæðin á aðalvélasalnum
þyrfti að vera 3,80 metrar.
Meðan ég dvaldi í Stokkhólmi,
sýndu forráðamenn vélafii-mans mér
þrjá vélasali þar, tilsvarandi okkar.
Ég sá að salir þessir höfðu töluvert
mismunandi lofthæð, en lofthæðar-
mismunurinn kom aðallega — eða
eingöngu — fram á því, að hæðin
frá vélunum (grindunum) að loftinu
var mishá.
Ég spui'ði forráðamenn vélafirm-
ans að því, hvers vegna salurinn
mætti ekki vera lægri en þeir gáfu
upp (3,80 m), en þeir sögðu, að það
væri aðallega af því, að auðveldara
væri að leggja allar leiðslur ef hæð-
in frá grindunum að lofti væri ríf-
leg, og svo væri salurinn miklu
„flottari" ef lofthæðin væri mikil, en
á hinn bóginn sögðu forráðamenn
vélafirmans, að allir hinir þrir fyr-
slíkum leiðangursmönnum. Landið
borgaði allt sem með þurfti nema
nestið. F.n allur útbúnaðurinn var
miðaður við það, að skólaleiðangrar
þessir gætu verið sjálfum sér nógir.
Nemendur áttu að ferðast eins og
skátar, sem þjóðfélagið bjó að öllu
leyti vel út, og lagði þar að auki til
sem leiðsögumann, einn hinn merki-
legasta vísindamann sem þjóðin á.
í hvaða landi sem er, hefðu nem-
endur úr skóla með heilbrigðum
lífsvenjum og skoðunarhætti, fagnað
slíku tækifæri. Svo er og um alla
nemendur Akureyrarskólans, og
meirahluta nemenda úr Rvíkurskóla.
En þar hefir orðið á nokkur mis-
brestur hjá einstöku nemendum héð-
an úr bænum. Eftir hina fyrstu ferð
til Hornafjarðar, kom af völdum
sunnanmanns skætingur um eitt
hið prýðilegasta og gestrisnasta
heimili í Hornafirði, fyrir það að þar
hefði skort á um rausn gagnvart
ferðafólki þessu. Var allt það last
vanþakklæti eitt fyrir greiða, sem
engin skylda bar til að veita.
þetta atvik kastaði skugga nokkr-
um yfir ferðalag menntaskólapilta
það ár. En ekki var þar nema ein-
um um að kenna og allir hinir virð-
ast hafa haft gott af ferðinni og
komið fram til sæmdar skóla sínum.
Var tæplega að sakast um eindæmið.
En í vor tók verra við. Nemendur
höfðu verið fluttir norður og norðan
með varðskipi. Ferðin hafði lánazt
vel. Farið hafði verið um nokkur
hin fegurstu héruð landsins, þar
sem náttúra landsins býður ungum
iræðimönnum fjölbreytileg viðfangs-
efni. Eftir heimkomu piltanna nær
Vartýr Stefánsson í einhvern nem-
andann og birtir einskonar samtal.
Var þar dylgjað um að nokkuð hefði
skort á um góðar móttökur við
sunnanmenn, bæði í Laugaskóla og
menntaskólanum á Akureyri, hjá
Sigurði skólameistara og frú hans.
þetta umtal þótti bera vott um litla
smekkvísi frá hálfu blaðsins og
nemandans. En flestir munu hafa
gert ráð fyrir því, að ritstjóri Mbl.
hefði sökum alviðurkends gáfna-
leysis misskilið piltinn og þvi fært
gott mál til verra vegar.
En með haustinu byrjar einhver
pilturinn sókn í málinu aftur í öðru
ihaldsblaði hér í bænum. Og smátt
og smátt hefir komið i ljós, að til-
gangur þessa rithöfundar var sá, að
koma óorði á þessi ferðalög, ef til
vill svo, að þau legðust niður, að
því er snerti Reykvíkinga, en jafn-
framt að láta gremju og óvild bitna
á þeim hjónum, Sigurði skólameist-
ara og frú hans, einmitt þeim hús-
bændum norðlenzka menntaskólans,
sem hafa með svo mikilli giftu mót-
að eitt hið fegursta skólalíf, sem
þekkst hefir hér á landi.
Dylgjurnar hafa snúizt um, að ekki
nefndu vélasalir í Stokkhólmi gerðu
nákvæmlega sama gagn, og einkenni-
legast var það, að nýjasti salurinn
(þar var verið að setja vélarnar
niður) var loftlægstur. Auðsýnilega
gert til að spara í byggingarkostn-
aðinum.
Ég skal fyllilega játa það, að mér
fannst óþarfi að eyða stórfé í loft-
hæðina, ef það væri aðallega til þess
að salurinn sýndist „flottari", ef
gagnið annars yrði það sama.
þegar ég kom heim í marzmánuði,
byrjaði ég að hreinteikna símahúsið,
og tjáði ég þá landssímastjóra og
verkfr. G. Hlíðdal og G. Briem, að
íorráðamenn vélafirmans hefðu sagt
mér, að lofthæðin í aðalvélasalnum
þyrfti að vera 3,80 metrar. Ég sagði
þeim einnig, að ekki væri unnt að
fá þá lofthæð nema með miklum
kostnaði, sökum þess að lofthæðar-
mismunurinn yrði þá allt of mikill
á fram- og bakhúsi.
Lofthæðirnar i framhúsinu gat ég
ekki hækkað nema að lækka húsið
um eina hæð, sökum þess, að skipu-
lagið og byggingarnefnd höfðu á-
kveðið hæð veggbrúnai' að Thor-
valdsensstræti, og til þess að fá þann
hæðafjölda í húsið, sem nú er, varð
ég að hafa veggbrúnina að Thor-
valdsensstræti eins háa og frekast
var leyfilegt.
þegar ég hafði tjáð forráðamönn-
um símans frá þeim örðugleikum
sem stafaði af því hvað lofthæðamis-
munurinn var mikill á fram- og
bakhúsi, og ég á hinn bóginn vildi
alls ekki kosta stórfé til þess að sal-
urinn sýndist „flottur", ef gagnið yrði
sama, þá skildist mér svo að sam-
komulag v**ri um það, að hseðin í
aðalvélasalnum yrði 3,51 metrar,
enda var það sú ýtrasta hæð som
unnt var að fá, án mjög mikils
kostnaðar.
Um mánaðamótin marz og apríl,
bað verkfræðingur G. Briem mig um
að láta sig fá uppdrátt (grunnmynd
og þverskurð) af báðum vélasölunum
1. og 2. hæð — bakbyggingarinnar,
með öllum málum, liæðar- og flatar-
málum, nákvæmlega eins og þau
yrðu, því hann vildi senda þennan
uppdrátt til vélafiimans í Stokk-
hólmi, svo firmað gæti hagað sér eftir
því, með tilliti til vélanna.
Uppdráttur þessi er dagsettur 2.
apríl f. á. og þar var skýrlega sýnt
með hæðartölum að salshæðin
(steypumál) er 3,51 metrar. G. Briem
fjekk svo afrit af fyrnefndum upp-
drætti, og gerði hann engar atliuga-
semdir um hæðina á aðalvélasaln-
um, eftir að hafa séð þennan upp-
drátt; enda bjóst ég ekki við því, þar
sem mér skildist svo, að vélasalurinn
væri ákveðinn frá okkur 3,51 metrai'.
Enda eins og áður er sagt, gekk ég
aldrei inn á það, að kosta stórfé fyrir
það að liækka vjelasalinn upp í 3,80
metra, þótt sænska firmað óskaði
þess, því óg þóttist sjá það, eftir því
sem ég hafði athugað í Stokkhólmi,
að vel mátti koma vélunum fyrir þó
salurinn væri lægri, með litlum eða
engum aukakostnaði, hefði það verið
ákveðið frá byrjun.
Ég fullteiknaði svo símahúsið, og
skrifaði á uppdrættina öll hæðarmál,
og þar gengið út frá, að hæð aðal-
salsins væri 3,51 metrar. Síðan er
húsið boðið út til byggingar, og fær
landssímastjóri ásamt Gunnl. Briem
eftirrit (Kopi) af þessum uppdráttum,
enda þurfti Gunnl. Briem sérstaklega
að fá eftirrit af öllum uppdráttunum,
þar sem hann gerði uppdrætti af öll-
um síma- og raflögnum í húsið. Einn-
ig eftir að hafa séð alla þessa upp-
drætti, gerir Gunnl. Briem og lands-
símastjóri engar athugasemdir við
salshæðina sem updrættimir sýna.
Fyrst daginn sem landssímastjóri
sigldi í haust, 20. nóv., kemur at-
hugasemdin. Jiann dag fyrir hádegi
geng ég ásamt landssímastjóra og
Gunnl. Briem verkfr. niður í síma-
húsbygginguna. þegar við komum í
aðalvélasalinn, talar landssímastjór-
inn um það, að sér sýndist lágt und-
ir loft, við mældum þá lofthæðina
(salurinn var þá að miklu óhúðað-
ur) og reyndist hún að vera 3,47
metrar, og töluðum við þá ekki frek-
ar um þetta.
Laust eftir hádegi sama dag hring-
ir Gunnl. Briem mig upp í síma, og
segir að salshæðin sé 0,30 metra of
lág. Ég sagði að þetta gæti ekki ver-
ið rétt, því við hefðum mælt sals-
hæðina saman um morguninn, og
hafi hún reynst rétt. Gunnl. Briem
segir mér þá, að komið hafi upp-
dráttur frá Stokkhólmi, og þar séu
hin réttu mál. Ég sagði þá að þessi
upplýsing kæmi nokkuð seint, en þá
segir verkfræðingurinn, að hann hafi
símað mér hin breyttu mál, en þa8 er
alls ekki rétt. Ég hefi aldrei heyrt
um þau fyr en 20. nóv., eða þennan
sama dag. Ég sagði einnig verkfræð-
ingnum, að það væri ófyrirgefanlegt
hirðuleysi, að senda ekki slíkan
uppdrátt sem þennan, þegar í stað
upp á teiknistofuna, svo hægt væri
að breyta málunum á húsuppdrætt-
inum eftir því.