Tíminn - 09.01.1932, Side 1

(Siaíbferi
09 afgrciöslumaímr Címans et
Sannucig }5oisteinsöótfir,
Sœfjargötu 6 a. .XeipfjaDÍf.
^fgreibsía
ÍE í m a n s er í €cef jarsötu 6 a.
©pin öaglega* fL 9—6
Sírili 2353
XYI. árg.
Reykjavík, 9. janúar 1932.
1. blað.
r
Arið sem leið.
1.
Árið, sem leið, hefir hér á
landi verið gott framleiðsluár, en
slæmt markaðsár. Fyrir landbún-
aðinn mátti tíðarfarið heita mjög
hagstætt yfirleitt á árinu, og af-
koma búanna því góð, ef verðfall-
ið hefði ekki komið til. Fram-
leiðsla á frystu kjöti til útflutn-
ings hefir aukizt stöðugt undan-
farið og hélt áfram að aukast á
þessu ári. Framleiðsla og hagnýt-
ing mjólkurafurða hefir farið vax-
andi, og sama er að segja um
ýmsa aðra nýbreytni í landbúnað-
inum, svo sem grænmetisrækt,
alifuglarækt og svínarækt. Sjáv-
arútvegurinn hefir framleitt á ár-
inu til útflutnings um 404 þús.
skippund saltfiskjar*), um 212
þús. tunnur af verkaðri síld, og
síld, sem veidd var í bræðslu,
nemur nál. 570 þús. hl. Árið 1930
var tilsvarandi framleiðsla 441
þús. skpd. saltfiskjar, um 186
þús. tunnur af verkaðri síld og
535 þús. hl. af bræðslusíld. Enn
er ótalinn ísfisksafli togaranna,
sem seldur var á árinu fyrir um
280 þús. sterlingspunda, og er það
50 þús. pundum meira en árið
1930, en verðið þar svipað og því
um framleiðsluaukning að ræða.
Þar við bætist báta-ísfiskur, sem
fluttur hefir vei'ið út á leiguskip-
um ríkisins og erlendum togurum,
en um andvirði þess afla liggja
ekki fyrir áreiðanlegar tölur að
svo stöddu. Þegar tekið er tillit
til þess að fiskiflotinn hefir held-
ur minnkað á árinu, verður árið,
sem leið, í röð allra beztu afla-
ára.
Sölutregðan og verðfall afurð-
anna valda þeim erfiðleikum, sem
íslenzkir atvinnuvegir eiga nú
við að stríða. Samfara verðfalli
innlendu afurðanna hefir að vísu
orðið allmikil lækkun á verði
erlendra vara, og jafnframt
hefir dregið úr innflutningi að
verulegu leyti. Samkvæmt skýrsl-
um hagstofunnar lítur út fyrir,
að verzlunarjöfnuðurinn á þessu
ári muni ekki verða óhagstæður.
Eru horfur á að útflutningur hafi
numið um 45 miljónum króna og
innflutningur nokkru minna. Hafa
íslenzkar útflutningsvörur þá
selst fyrir nál. tveim fimmtu hlut-
um lægra verð en 1929.
Þegar litið er á þessa gífurlegu
verðlækkun framleiðsluvaranna,
kemur það ekkert undarlega fyr-
ir, þó að erfitt sé nú um vik í
atvinnu- og viðskiftum Islend-
inga. En jafn mikil fjarstæða
væri að halda því fram, að hér á
landi sé ástæða til að tala um
hallæri eins og nú standa sakir.
Verzlunarörðugleika margfalt
verri en þá, sem heimskreppan
skapar nú, átti þjóðin fyrrum
við að stríða í margar aldir, og
talaði þá enginn um hallæri,
nema þegar náttúruöflin skárust
í leikinn. En hér hafa ekki ver-
ið harðindi af náttúrunnar völd-
iim á þessu ári, hvorlti til lands
né sjávar, heldur þvert á móti
hin mesta árgæzka, eins og
framleiðslan ber vitni um. Hall-
æristal og æðruorð um afkomu
þjóðarinnar eru því ástæðulaus
eins og nú standa sakir. Ilinsveg-
ar verður að horfast í augu við
þá staðreynd, að þjóðin hefir ekki
*) Miðað við fullverkaðan fisk.
ráð á nú um stund að veita sér
lífsgæði eða framkvæmdir í sama
mæli og á þeim tíma, þegar hún
getur selt framleiðsluvörur sínar
fyrir helmingi meira verð en fá-
anlegt hefir verið á árinu, sem
leið.
Verðfall peninganna á síðast-
liðnu hausti hefir haft sína þýð-
ingu til að vega á rnóti erfiðleik-
um framleiðendanna bæði til j
lands óg sjávar. Ef krónan hefði |
haldið sama verðgildi og áður,
myndi verðlag bæði á land- og
sjávarafurðum vera óbærilega
lágt nú í íslenzkum peningum.
Það, að útgerðarmenn nú hafa
séð sér fært að halda áfram
rekstri nú eftir áramótin með
óbreyttum kauptaxta, og tekizt
hefir á þann hátt að halda vinnu-
friði, má vafalaust að mjög miklu
leyti þakka breytingu þeirri, sem
orðið hefir á verðgildi pening-
anna.
Einnig að öðru leyti hefir ís-
lenzka þjóðin hagnast á gengis-
breytingunum. fslenzku ríldslán-
in erlendis eru öll tekin og eiga
að greiðast í enskum pundum og
Norðurlandakrónum. En þessar
myntir eru nú fallnar í verði um
þriðjung frá því, sem var á fyrra
hluta ársins. Svo framarlega sem
gengi þessara mynta helzt lítið
breytt, eins og margir telja lík-
legt, hafa gengisbreytingarnar
orðið til þess að iækka íslenzku
ríkisskuldirnar um þriðjung.
Lækkun íslenzku krónunnar skipt-
ir þar engu máli, því að þjóðin
borgar skuldir sínar með fram-
leiösluvörum, sem seldar eru gegn
erlendri mynt.
II.
í pólitísku lífi þjóðarinnar hefir
árið, sem leið, verið viðburðaríkt.
Á áliðnu þingi síðastliðinn vetur
breyttist afstaðan milli flokkanna
þannig, að jafnaðarmenn, sem allt
kjörtímabilið höfðu haft hiutleys-
isaðstöðu gagnvart stjórninni,
tóku höndum saman við íhalds-
flokkinn gegn Framsóknarflokkn-
um. íhaldsmennirnir, sem árum
saman höfðu átalið Framsóknar-
stjórnina fyrir að þiggja hlutleysi
jafnaðarmanna og stuðning þeirra
til að koma fram hinni stórmerku
landbúnaðarlöggjöí, tóku þessari
samvinnu feginsamlega. Sam-
komulagið milli þessara tveggja
fyrverandi andstöðuflokka var
byggt utan um fyrirhugaða gjör-
byltingu á stjórnarfari landsins.
Skyldi afnema hin gömlu kjör-
dæmi og rétt þeirra til að ráða
sjálf fulltrúum sínum, og stofna
í stað þeirra til stórra kjördæma
með hlutfallskosningum, þar sem
val frambjóðendanna væri tekið
af héruðunum og lagt á vald
flokkanna, og fulltrúatala væri í
beinu hlutfalli við kjósendatölu
án tillits til aðstöðumunar lands-
hlutanna eða nauðsynjar ein-
stakra héraða til að gæta sér-
hagsmuna sinna. Byltingin átti
að framkvæmast, án þess að þjóð-
inni gæfist kostur til umhugsun-
ar, þannig að sett væri inn í
stjórnarskrána tiltölulega mein-
leysislegt ákvæði, sem þó var
nægilegt til þess að gjörbreyta
vaíi þingsins með einföldum lög-
um, hvenær sem byltingarflokk-
arnir tveir yrðu í meirahluta, og
án þess að þau yrðu borin undir
þjóðina á eftir.
En kosningabandalag íhalds-
manna og jafnaðarmanna náði
ekki tilætluðum árangri. Hvar-
vetna úti um hinar dreifðu
byggðir landsins risu kjósendurn-
ir gegn því, að svo hvatskeytilega
væri að því farið að breyta lög-
gjafarvaldinu í landinu, og að
möguleikar yrðu skapaðir til þess
að svifta meira eða minna af
kjördæmum landsins fulltrúum
]:eirra fyrirvaralaust. Meirihluti
kjósendanna í sveitakjördæmum
neitaði að sætta sig við svo hast-
arlegar aðfarir. Hitt voru flestir
fúsir til að viðurkenna, að gild-
andi lög um þingkosningar gætu
þurft einhverra breytinga við,
enda hafði þá þegar komið fram
frá Framsóknarflokknum tillaga
um afnám landkjörsins, enda yfir-
lýst af formanni Framsóknar-
flokksins í kosningabaráttunni,
að flokkurinn myndi fús til sam-
vinnu um rannsókn á kjördæmá-
skipuninni og þær breytingar, er
sanngjarnar mættu teljast, og
þjóðinni gæfist ráðrúm til að átta
sig á og taka afstöðu til. Þann
vilja sýndi flokkurinn í verki með
því að gangast fyrir því á sum-
arþinginu, að skipuð yrði nefnd
sú, er nú starfar að rannsóknum
þessa mikilvæga máls.
Kosningaúrslitin urðu, eins og
kunnugt er, þau, að fylgi Fram-
sóknarílckksins jókst gífurlega
samanborið við þá atkvæðatölu,
sem hann hafði áður haft, og í
hlutfalli við atkvæðatölu hinna
flokkanna, og að flokkurinn kom
með hreinan meirahluta inn á Al-
þingi, stærsta þingmeirahluta,
sem verið hefir hér á landi síðan
1908.*)
Þó að nú hafi í bili dregið úr
því stórfellda viðreisnarstarfi,
sem hafið var í landinu í góðær-
inu, verður ekki annað sagt en að
fyllilega hafi verið haldið í horf-
inu á árinu, sem leið, eftir því
sem framast má gjöra sér vonir
um á slíkum tíma. Trúin á landið
hefir enn engan hnekki beðið af
þeim áföllum, sem atvinnulíf
þjóðarinnar hefir hlotið af utan
að komandi öflum. Ræktuðu blett-
irnir í sveitum' landsins færðust
drjúgum út á síðastliðnu sumri og
endurreisn sveitabæjanna miðaði
vel áfram. En reynsla þessa árs
hefir þó jafnframt sýnt það, að
bændastéttinni er fullkomlega ljós
þörfin á að sníða sér stakk eftir
vexti og takmarka kröfur sínar á
erfiðum tímum. Sú reynsla
mætti sýna það, að fésýslumenn
Reykjavíkur, sem fundið hafa upp
kröfuna um nýja kjördæmaskipun
af ótta við að greiða af höndum
of mikið fé í hið nýja landnám,
eiga margt þarfara að vinna en
að æsa reykvíska alþýðu, sem þeir
yfirleitt ekki bera umhyggju fyr-
ir nema við hátíðleg tækifæri, til
óvildar gegn sveitafólkinu, fyrir
meira og minna loftkenndar hug-
myndir um réttindarán.
-----o----
*) Tala greiddra atkvæða var mun
hærri við kosningamar í sumar en
kosningarnar 1927. Fylgi Framsókn-
arflokksins jókst um 4200 atkvæði
eða 44%. Hinsvegar jókst at-
kvæðatala íhaldsflokksins, þrátt fyr-
ir hina miklu kjörsókn, aðeins um
1700 atkv. eða 10% og- atkvæðatala
jafnaðarmanna stóð svo að segja al-
veg í stað (hinsvegar fengu kom-
komistar um 1100 atkv.), jókst um
ein 100 atkv. eða 1%%- þessar tölur
tala skýru máli um það, að Fram-
sóknarmenn eru hinn vaxandi flokk-
ur í landinu.
Utan úr heimi. j
______ I
Um áramótin.
Árið 1931 var viðburðaríkt. Ef
greina skal helzlu málin, sem at-
hygli og umtal liafa vakið í er-
lendum blöðum, og alþjóðaþýð-
ingu hafa, verða fyrst fyrir:
Byltingin á Spáni, tillögur Hoo-
vers um greiðslufrest ófriðar-
skuldanna, kosningamar í Eng-
landi, fall sterlingspundsins, Fas-
cistahreyfingin í Þýzkalandi,
fimrn ára áætlun Rússa, sjálf-
stæðisbarátta Indverja og nú síð-
ast styrjöldin milli Japana og
Kínverja.
Eftir því sem á horfist, lítur út
fyrir að þeir stórviðburðir, sem
hér eru taldir, muni einnig verða
ærið umtals- og viðfangsefni á ár-
inu, sem nú fer í hönd. Bylting-
unni á Spáni er að vísu lokið á
þann liátt, að landið er orðið lýð-
veldi og hefir eignast einhverja
frjálslegustu stjórnarskrá, sem til
er í álfunni, í stað svartasta ein-
ræðis og hervaldsstjórnar, sem
fyrir var. En viðskiptaþjóðir
Spánverja, bíða þess með óþreyju,
hversu lýðveldisstjórninni tekst
að skapa öryggi í landinu og við-
unandi kjör hjá almenningi.
Skuldagreiðslufrestur Hoovers
hefir nú alveg nýlega verið sam-
þykktur í þingi Bandaríkjanna
eftir geysiharða baráttu, og með
þeim fyrirvara, að eigi þurfi að
gjöra ráð fyrir slíkum ívilnunum
af hálfu Bandaríkjanna framveg-
is. Hverjar afleiðingar kosninga-
úrslitin í Englandi kunna að hafa
nú á næstunni, er alsendis óvíst.
Mac Donald veitir að vísu „þjóð-
stjórninni" forstöðu enn sem
komið er, ehda var yfirlýst í
kosningabaráttunni, að svo myndi
verða, ef verkamannaflokkurinn
yrði undir. En áhrif íhaldsflokks-
ins, sem einn út af fyrir sig hefir
hreinan meirahluta, koma stöð-
ugt meir og meir í ljós. Og svo
telja margir, að Mac Donald muni
ekki geta unað því til lengdar og
eigi heldur ráðherrar Frjálslynda
flokksins, sem nú verða að sætta
sig við eindregna tollastefnu, sem
algjörlega fer á bága við stefnu
flokksins um „frjálsa verzlun“. I
Þýzkalandi hefir Brtining og
ílokkur hans, katólski miðflokk-
urinn, tekið sér nokkurskonar ein-
ræðisvald og gefið út skipanir
um valdboðnar neyðarráðstafanir,
svo sem minnkun launa, lækkun
verðlags og niðurfærslu vaxta án
þess, að ríkisþingið hafi verið
kallað saman. Iiefir hann til þess
stuðning sósíalista, sem óttast
byltingu og ríkisupplausn. Hins-
vegar vex óðfluga fylgi Fascista
í lándinu, og er stefnuskrá þeirra
nú sambland af kommúnisma og
]:j óðernissinnaðri hervaldsstefnu.
Er fullyrt, að foringi þeirra,
Adolf Hitler, muni verða í kjöri
við forsetakosningar á þessu ári,
þegar Hindenburg lætur af völd-
um. Um hin stórfenglegu áform
rússnesku ráðstjórnarinnar um
gjörbyltingu atvinnuhátta þar í
landi er nú e. t. v. meira rætt og
ritað en nokkuð annað í heimin-
um. En rússnesku kommúnistun-
um hefir, eins og alkunnugt er,
hugkvæmst það snjallræði, að láta
þjóðina taka í ákvæðisvinnu, að
gjörbreyta landbúnaðarlandi í
miðaldastíl í iðnaðarland með ný-
tízku framleiðslutækjum eftir
amerísku sniði, þannig, að þjóð-
in verði sjálfri sér nóg. Vekur
þessi djarfmannlega tilraun
undrun og athygli um heim
allan, þó menn séu misjafnlega
trúaðir á, hversu henni muni
reiða af. Frá síðustu tíðindum í
Indlandsmálinu er skýrt á öðrum
stað hér í blaðinu. Lítur út fyrir,
að ráðstefna sú, er haldin var í
Lundúnum á þessu ári, þar sem
mættir voru helztu áhrifamenn
beggja aðila og margir höfðu
gjört sér bjartar vonir um, ætli
lítinn árangur að bera. Deilumál
Kínverja og Japana hafa verið
eitt aðalviðfangsefni Þjóðabanda-
lagsins síðan í sept. í haust, án
þess að tekizt hafi að binda enda
á það mál. Kínverjar hafa á þessu
ári átt við að stríða bæði innan-
landsstyrjaldir og hungursneyð
sökum vatnsflóða, og í haust réð-
ust Japanar inn í Manchuriu og
hafa nú mikinn hluta hennar á
valdi sínu. En risaþjóðin, Kín-
verjar, sem telur nærri eins
marga menn og öll Norðurálfan,
stendur svo að segja varnarlaus
uppi, og hefir það vopn eitt hand-
hægt að neita að kaupa japansk-
ar vörur. Því vopni gæti þjóða-
bandalagið einnig beitt, ef til-
tækilegt þætti vegna þeirra mark-
aðserfiðleika, sem allar þjóðir
eiga nú við að stríða.
Kosningarnar í Englandi s. 1.
haust hafa, eins og áður er fram
tekið, haft alvarlegar afleiðingar
fyrir viðskiptin milli þjóðanna.
Hingað til hafa Englendingar
fylgt þeirri stefnu, að leggja sem
minnstar hindranir (innflutnings-
tolla eða þvíl.) á viðskipti milli
sín og annara þjóða. En nú hefir
tollastefnan orðið ofan á einnig
þar í landi. Fylgismenn tollastefn-
unnar halda því fram, að alþjóða-
viðsldptin hafi á síðustu árum
ekki haft nema bölvun eina af
frjálslyndi Englendinga í við-
skiptamálum, því að aðrai* þjóðir
hafi einskis svifizt í því að girða
sig með tollmúrum, í þeirri trú,
að enski markaðurinn yrði ávalt
opinn, hvað sem öðru liði. Á
Frökkum og Bandaríkjamönnum
koma ensku tollarnir hart niður,
og mun það eiga sinn þátt í
því, að á þingi Bandaríkjanna er
nú fram komin tillaga um, að
sjálf Bandaríkin, sem hingað til
hafa gengið allra landa lengst í
verndartollastefnunni, eigi frum-
kvæði að alþj óðasamkomulagi um
friðarsamninga í verzlunarvið-
skiftum milli þjóðanna.
Að einu leyti a. m. k. hefir
kreppan liaft góð áhrif. Hún hef-
ir knúið ríkisstjórnirnar til að
leita úrræða til að draga úr þeim
stórkostlega og voveiflega víg-
búnaði, sem færst hefir í vöxt
með ári hverju. Þegar ríkissjóð-
irnir eru tómir, koma hin ó-
hemju miklu útgjöld til vígbún-
aðarins óþægilega við stjórnend-
ur landanna. Sjálfur Mussolird,
sem hafði við orð að endurreisa
hið forna Rómaveldi með vopn-
: um, er nú orðinn friðarvinur af
i sparnaðarástæðum!
r Brezka stjórnin gengst nú fyr-
| ir nýjum alþjóðafundi til að ræða
; um skaðabótamálin. Mótmæh
! þýzku þjóðarinnar gegn því að
bera meira en aðrir af byrðum
heimsstyrjaldarinnar verða . há-
værari með degi hverjum og eftir
því sem Fascistaflokknum þýzka
eykst fylgi. Fjöldi manna virðist
nú vera að missa trúna á það, að
ófriðarskuldirnar verði nokkurn-
tíma greiddar. Og á vesturlönd-