Tíminn - 23.01.1932, Blaðsíða 1

©jaíbfeti
09 afgrciösluma&ur Cimanð et
Hannucig }5orsteinsö<5ttir,
fiœfjargötu 6 a. 2?eyfjamf.
' JZKfigteiböía
Címans er i tœfjargðtu 6 a.
(Dpin öaglega'fL 9—6
Simi 2353
XVI. árg.
Reykjavík, 23. janúar 1932.
3. blað.
Enn nm lífsvenjubreytingu
1 haust sem leið ritaði ég grein
hér í blaðið út af sölu íslenzkra
afurða. Ég benti á, að ef svo færi
sem útlit væri fyrir, að afurðir
landsmanna seldust 2/5 hlutum
minna en 1929, þá hlyti af því að
leiða að landsmenn yrðu að eyða
að sama skapi minna. Því að
þjóðin hefði ekki annað til að
borga með allar þarfir sínar
heldur en það sem inn kemur til
framleiðenda fyrir seldar vörur.
Ég benti á að af þessu hlyti að
leiða lífsvenjubreytingu. Ríkis-
sjóður, bæjasjóðir, bændur,
hlutafélög, samvinnufélög og
hver einstakur maður í landinu
hefðu úr minna að spila en áður,
og þar af leiðandi yrði minna til
að kaupa fyrir gagnlega og ó-
gagnlega hluti.
Þó undarlegt megi virðast, var
þessari afar einföldu og sjálf-
sögðu skoðun tekið illa. Hinir fáu
rússnesku rauðálfar, sem hlíta
forsögn Einars Olgeirssonar
sögðu í þessu efni jafnvel ó-
venjulega mikið af vitleysu við
þetta tækifæri. Þeir sögðu að ég
ætti við verkamennina, við öreig-
ana, Við smælingjana. Iijá þeim
ætti að lækka. Þá ætti að svelta.
Og þeir drógu ekki í efa, að það
væri Framsóknarmönnum alveg
sérstakt gleðiefni að geta gert
kjör þeirra fátæku lakari en áður.
Alþýðuflokksmenn sumir tóku
í sama strenginn. Hér væri kaup-
lækkun í aðsigi. Hér væri gam-
alt bandalag milli mín og Ólafs
Thors um að kúga verkamenn.
Þessi ásökun til mín var borin
fram af Alþýðublaðinu, sem gerði
sig í vor að auðmjúkum þjóni
Thorsbræðra, í því skyni að
brjóta niður með launbandalagi
við íhaldið þann rétt, sem sveitir
og sjávarþorp landsins hafa fram
að þessu haft til að ráða fram úr
málefnum þjóðarinnar.
En Mbl. tók þó næst sér skýr-
inguna um hina óhjákvæmilegu
lífsvenjubreytingu. Og Mbl. hafði
á réttu að standa. í skjóli Mbl.
stendur þétt fylking af fólki,
mörg hundruð manna, sem eyðir
miklu en vinnur lítið. Á einum
dansleik hér í bænum í vetur var
talið að yfirhafnir kvengestanna
einna saman hefðu verið 50 þús.
kr. virði. Sennilega hafa engin af
þessum skjólfötum verið gerð
hér á landi.
Fátæka fólkið á Islandi hefir
ekki lifað í neinum vellystingum.
Sjómennimir á línubátunum og
togurunum hafa haft töluvert
hátt kaup tíma úr árinu. En
þeir hafa verið fátækir samt.
Húsgrunnarnir og húsin í Reyk-
javík eru dýr. Vöruverðið er
hátt. Útsvörin eru þung. I góð-
ærinu hefir duglegur, vinnandi
maður varla haft nema til hnífs
og skeiðar. Dýrtíðin í Reykjavík
hefir svelgt þjóðarauðinn. Þó að
kreppan kæmi, getur engin veru-
leg breyting orðið hjá þeim, sem
mest hafa á sig lagt, því að það
er aðeins í Portugal, sem Grön-
dal segir að stolið sé frá þeim
sem ekkert eiga.
Hin mikla breyting sem verð-
lækkunin hlýtur að valda hér á
landi kemur fram á hinni iðju-
litlu eyðslustétt. 1 Reykjavík
hafa á nokkrum undanförnum ár-
um verið byggðar „villur“ fyrir
margar miljónir. 1 fjölmörgum
af þessum húsum er ekki hægt
að búa nema að hafa 15—50
þús. kr. í árstekjur. I þessum
húsum gerist hin mikla eyðsla
og hið mikla iðjuleysi. Erlendur
fjármálamaður sem þekkti nokk-
uð vel til í Reykjavík, sagði
haustið 1930, að þessi eyðslu-
„aðall“ í Reykjavík væri að setja
bæinn og landið í stórkostleg
fjárhagsleg vandræði. íslenzka
þjóðin hefði ekki efni til að rísa
undir svo mikilli eyðslu.
Framsóknarmenn eru eini
stjórnmálaflokkurinn, sem hefir
séð að eini færi vegurinn er að
minnka dýrtíðina, og þá fyrst og
fremst í Reykjavík. Kaupfélögin
hafa sett hér á fót hina beztu
fatagerð og fatasölu. Samvinnu-
menn Rvíkur liafa átt þátt í að
koma skipulagi á fisksöluna í
bænum, til hagsmuna fyrir fram-
leiðendur og neytendur. Fram-
sóknarmenn hafa byrjað sann-
virðisverzlun hér í bænum, sem
virðist geta haft stórmikil áhrif.
Fyrir atbeina Framsóknarmanna
er nú að byrja hér brauðgerð,
sem mun verða rekin þannig
meðan Framsóknarmenn ráða, að
neytendur eigi kost á að fá vöru
þar með sannvirði. Og helzt er
svo að sjá, sem vinum dýrtíðar-
innar standi stuggur af þessu
fyrirtæki, úr því reynt hefir
verið að eyða húsunum með eldi,
af glæpsamlegum öfundarhug.
En það þarf meira að gera.
Húsaleigan í gömlum timburhús-
um er víða sjöföld við það sem
hún var fyrir stríð, en fram-
leiðslan helmingi lægri að verði,
hver eining. Vitaskuld getur
þjóðin ekki risið undir slíkri
húsaleigu. Framsóknarmenn á
þingi hafa tvisvar borið fram
frv. um að lækka leiguna með
mati. En íhaldið hefir varið háu
húsaleiguna eins og önnur röng
mál.
Nýju húsin, sem byggð eru síð-
an dýrtíðin hófst, krefjast hárr-
ar leigu. Undir venjulegum
kringumstæðum verður húsaleiga
að miðast við það, sem hægt er
að byggja hús íyrir. En á
krepputímum er þetta ekki rétt.
Ef allir sveitabændur fá 2/5
minni tekjur nú en 1929, þá geta
þeir ekki lagt mikið í hús og
byggingar. Þeir hafa minna fé
handa milli en áður. Hversvegna
eiga húseigendur að sitja við
sömu hlunnindi í kreppu eins og
þegar gott er í ári ? Og hvemig á
yfirleitt að bera háa húsaleigu
meðan verðfallið er svo gífurlegt,
sem raun ber vitni um?
Lækning kreppunnar liggur í
því að draga úr eyðslu hinna iðju-
lausu. Með tekjuskattslögum má
klippa ofan af háu laununum a..
m. k. meðan kreppan er í al-
gleymingi, alveg eins og draga má
úr eyðslu hinna iðjulitlu með því
að lækka húsaleigu og setja veru-
legan skatt á lóðir, sem bíða eftir
spekúlöntum og verðhækkun.
Lífsvenj ubreytingin kemur óhjá-
kvæmilega með verðfalli afurð-
anna. Skynsamir og þjóðræknir
menn vinna að því að gera ódýr-
ara að lifa í landinu. Og því fá-
tækari sem menn eru, því meira
verða þeir aðnjótandi þeirrar
statrfsemi. En urn leið þarf að
ganga fast fram í að afla bæjar-
sjóði og ríkissjóði fjár með skött-
um á óhófið, á háar tekjur, á háa
húsaleigu, á hátt lóðaverð, á létt-
úðugar skemmtanir, á kaffihúsa-
setur, á vín, tóbak og skartgripi.
Ef þjóðin ber gæfu til að fara
þessa leið, þá verður lífsvenju-
breytingin henni til ánægju og
eflingar. J. J.
----o----
Dylgjur Mbl.
um Samband ísl. samvinnufélaga.
í Mbl. 16. þ. m. stendur m. a.
þessi klausa:
„Meðal eigna ríkissjóðs telur ríkis-
stjórnin varasjóð landsverzlunarinn-
ar gömlu, á aðra miljón króna —
— Heyrst hefir, að Sambandið muni
skidda um % miljón af þessum
gömlu leifum . . . “.
Vegna þessara ummæla blaðs-
ins hefir forstjóri Samb. ísl. sam-
vinnufélaga, Sigurður Kristins-
son, ritað blaðinu á þessa leið 18.
þ. m.:
„Ritstjórn Morgunblaðsins,
Reykjavík.
Út af dylgjum i blaði yðar, er út
kom 16, þ. m., um að Samband ísl.
samvinnufólaga skuldaði varasjóði
Landsverzlunar 500,000 kr., vil ég
biðja yður að birta í næsta blaði
meðfylgjandi vottorð frá endurskoð-
anda og reikningshaldara Lands-
verzlunar".
Bréfi forstjórans fylgdi eftir-
faranda vottorð:
„Samkvæmt ósk, vottast hér með,
að Samband ísl. samvinnufélaga,
Reykjavik, skuldar hvorki Lands-
verzlun eða varasjóði hennar. Var
það skuldlaust, þegar hún hætti
verzlunarstarfsemi sinni og hefir
ckki skuldað lienni síðan.
Reykjavík, 18. janúar 1932.
F. h. Landsverzlunar íslands.
Gísli ísleifsson
(endurskoðandi).
G. Kr. Guðmundsson
(rcikningshaldari)."
Leiðréttingin kom út í Mbl. 19.
þ. m„ á lítt áberanda stað í blað-
inu, þar sem ætla má, að fáir taki
eftir henni. Eftir er að vita,
hvort hún kemur í ísafold. Frá-
sögn Mbl. hefir á sér öll einkenni
vísvitandi ósanninda. Ekkert var
auðveldara en að fá upplýsingar
um hvort þessi skuld raunverulega
var til eða ekki. En þetta er ekki
í fyrsta sinn, sem braskarablöðin
verða að éta ofan í sig dylgjur
og ósannindi um samvinnufélög-
in.
-----o----
„Réttlætishugsj ónir“ öfg aflokkamia.
Mbl. og Alþýðubl. eru nú í mjög
göfugu kapphlaupi um að afsaka
lögbrot, eftir því sem hvor flokkur-
inn telur sér hag að. Socialistar
hafa um mörg undanfarin ár beitt
ójöfnuði og yfirgangi í sambandi við
kaupkröfur, og eru þær ávirðingar
nú að koma í ljós, þar sem hvað
eftir annað hefir verið beitt y'fir-
gangi og ofbeldi við bátaeigendur
sunnan með sjó, út af svokölluðu
afgrciðslubanni á Keflavíkurhrepp.
Ráðist hefir verið á mann sem
keypti fisk úr Keflavíkurbát og bar
liann upp bryggjuna og fiskinum
fleygt í sjóinn. Bátur, fullur af fiski
úr Keflavík, fékk ekki að selja vöru
sína í Rvík eða í erlendan togara,
Utan ár heimi.
Frá Frakklandi.
Veldi Frakklands hefir aukist sí-
fellt að undanfömu og árið 1931
verður að telja, að veldi Frakka
sé meira en nokkru sinni síðan á
mestu veldisdögum Napoleons
mikla. Kom það betur í ljós en
áður hve mikil stjórnmálaáhrif
Frakkar hafa, er Laval forsætis-
ráðherra fór til Washington í
oktober, til þess að ræða heims-
vandamálin við Hoover forseta.
Skoðanir Frakka máttu sín meira
sem kunnugt er. En fjármála-
áhrif Frakka eru að sínu leyti
eigi minni, nema síður sé, en
stjórnmálaáhrif þeirra. Frakkar
iáða yfir meira gullforða en nokk-
ur önnur þjóð, að einni und-
antekinni. í neðanjarðargeymslum
Frakklandsbanka eru 70 miljarð-
ar franka af gullstöngum. Þegar
stjórnmálaveldi Breta var lamað,
varð þess skammt að bíða, að
fjármálaveldi þeirra biði alvarleg-
an hnekki. I hvorttveggja skiptið
hagnaðist Frakkland og varð að-
al-lánveitandi ýmissa þjóða í
Austurálfu og víðar. Og þar með
fengu Frakkar betri aðstöðu til
að beita stj órnmálaáhrifum sín-
um meira og víðar en áður. Fjár-
mál Þjóðverja versnuðu á árinu.
Frakkland lánaði bæði Þýzkalandi
og Bretlandi af gnægð sinni. Pól-
land, Rúmenía, Búlgaría, Jugo-
slavía, Tékkóslóvakía, Spánn og
Grikkland fengu öll lán í Frakk-
landi 1931. Ekkert hefir verið
látið uppi um það opinberlega, að
Frakkland hafi hagnast stjórn-
málalega af þessum lánveitingum,
en víst er, að stjórnmálaveldi
Frakka hefir aukizt mikið við
þær. — Á seinasta fjórðungi árs-
ins fór kreppunnar fyrst að gæta
verulega í Frakklandi. Vínupp-
skeran var með minna móti. At-
vinnuleysi var að kalla ekkert í
Frakklandi til skamms tíma. í
árslok 1931 er svo komið, að 600
þús. menn alls eru atvinnulausir
í landinu, en l'/i miljón verka-
manna hafa aðeins atvinnu
og er snúið lieim, þar seni aflinn er
óseljanlegur, og eins og á stendur lít-
ils eða einkis virði. Mbl. átelur rétti-
iega þessar ofbeldisathafnir, en Al-
þýðubl. lætur eins og þær séu rétt-
mætar. En þegar útgerðarmenn í
Keflavík taka með ofbeldi socialista-
foringja, sem þar er staddur og
senda bát með liann til Réykjavíkur,
þá fagnar Mbl. þvi og lætur liið bezta
aí. En Alþýðubl. vill að lögin séu i
gildi, þegar þess mönnum kemurvel
og heimtar að tekið sé til sérstakra
ráða til að bæla niður lögbrota-
hneigð Keflvíkinga. Við nánari at-
hugun sjá báðir málsaðiljar líklega,
að þeir eru á villigötum. Hinum
gætnari mönnum verkamannaflokks-
íns hlýtur að skiljast það, að ofbeldi
þeirra, ógnanir og ruddaskapur í
sambandi við kaupsamninga getur
ekki annað en skaðað þá og þeirra
málstað til lengdar. Ef þeir brjóta lög
og rétt hvenær sem einhyerjir leið-
togar í flokknum halda að ofbeldi
verði bráðabirgðahjálp, þá eru þeir
i raun og veru orðnir jafn lítilfjör-
legir eins og ihaldsmenn, sem verja
sjóðþurðir sinna manna eða yfirgang
við dómara, sem er að starfi sínu. Og
ásama hátt er óverjandi framrnistaða
Morgunblaðsins, er það mælir bót
yfirgangi og lögbrotum gagnvart
verkamönnum eða trúnaðarmönnum
þeirra. Alþ.bl. dylgjar um að stjórnin
nokkra daga viku hverrar. At-
vinnuleysistölur þessar bera vitni
um minnkandi viðskipti, enda hef-
ir verzlun Frakka við önnur lönd
minnkað um 33%. í októbermán-
uði til dæmis að taka námu inn-
flutningar rúml. 3100 milj., en út-
flutningur rúml. 2500 milj. frönk-
um.
Yfir stjómmálunum heima fyr-
ir hefir verið kyrt. Mesta eftir-
tekt á því sviði hefir vakið hve
núverandi forsætisráðherra, La-
val, hefir aukizt að áhrifum, en
hann komst til valda, er Tardieu-
stjórnin féll. Talið er, að hann
muni verða áhrifamaður í frakk-
neskum stjórnmálum um langt
skeið.
Engu hefir orðið ágengt um
samkomulag um flotadeilumál
Frakka og Itala. Frakkland hefir
nóg fé aflögu til herskipasmíða,
ítalir ekki, og vilja því ná sam-
komulagi um takmöiK.un.
Áhrifa Briands gætir nú miklu
minna en áður, enda er það nú
stefna stjórnarinnar, að engin af-
vopnun verði framkvæmd án ör-
yggis. Frakkland hefir afl þeirra
hluta, sem gera skal, og leggur
áherslu á að hafa öflugan land-
her og flota, en það hefir í raun-
inni ekkert hinna stórveldanna í
Evrópu nú. Á fjárlögunum 1931
voru fjárveitingar til landvarna,
alls 11232 milj. franka, en út-
gjöldin námu alls samkvæmt fjár-
laga frumvarpinu 50146 milj.. —
Hinn nýi herskipafloti Frakklands
hafði útgjöld í för með sér fyrir
ríkið, sem námu 3650 milj. I flot-
anum eru um 4 þús. yfirforingjar
cg 53 þús. undirmenn. Þar með
eru ekki taldir flugmenn ' né
strandvarnarliðið. Frakkland er
enn að láta smíða herskip sam-
kvæmt desember-áætluninni frá
1924, sem var samin með hliðsjón
af fimmveldasamningnum, sem
gerður var í Washington. Sam-
kvæmt þeirri áætlun bætir Frakk-
land enn við herskipaflota sinn
240 þús. smálestum fyrir 1936.
Þegar búið er að ljúka við her-
skipasmíðar samkvæmt þeirri
áætlun er allur herskipafloti
Frakldands að kalla ný skip.
muni bafa stöövað mál, sem kom
fyrir í vetur, þegar frú ein hér i
bænum kom úr vinaboði kl. 3 um
nótt, og varð fyrir hroðalegri árás,
er drukkinn maður kastaði henni á
götuna og byrjaði að svifta hana
klæðum. Hið eina sem satt er í máli
Alþýðublaðsins er það, að nefnd
góðra borgara kom til stjórnarinnar
og bað liinum seka manni griða, en
fékk þau svör, að ef hilma ætti yfir
slik mál yrði að skipta um stjóm,
væntanlega þá að fá annaðhvort
Héðinn eða Ólaf Thors til þeirra
verka. Hefir málið síðan verið rann-
sakað i tveim lögsagnarumdæmum,
og hlutaðeigandi maður, sem nú bíð-
ur dóms, látinn setja 600 kr. trygg-
ingu fyrir þeim skaðabótum, sem
krafist var til handa konunni. —
Aðstaða Framsóknarmanna er glögg
og ljós. Öfgaflokkarnir til beggja
handa vilja mega hafa svikin síldar-
mál, mannrán, brjóta hús, ræna og
spilla eignum i sambandi við kaup-
þjark sitt. Framsóknaremnn vilja að
lögin gángi jafnt yfir alla, hvort sem
það snertir svik um mæli eða vog,
innbrot, árásir á borgara landsins á
götum úti eða í húsum inni. það er
verk dómstólanna að meta hegning-
una. Ef dómstólar reynast ranglátir
þarf að breyta þeim. En ofbeldis-
flokkana langar víst lítið í réttláta
dóma. K.