Tíminn - 30.01.1932, Síða 1
(öjaíbferi
09 afgrei&slumaður -Címans ef
Kanuueig porsteins&óttir,
Sœfjargötu 6 a. Heyfjatnf.
2^/gretbsía
Cimans er i £œfjar^ötu 6 a.
0pin ðaglega'fL 9—6
Simi 2353
XVI. árg.
Reykjavík, 30. janúar 1931.
4. blað.
„íslenzka vikan“
Ávarp til íslendinga!
Við undirrituð höfum tekið að okkur forgöngu þess, að haldin
verði „íslenzk vika“ um land allt á þessu ári. Við leyfum okkur hér-
með að beina þeiná beiðni til allra landsmanna, að þeir veiti aðstoð
sína til þess ,að viðleitni þessi megi að því gagni koma, sem til er ætl-
azt. En tilgangurinn er fyrst og fremst sá, að sýna það og sanna,
hverjir möguleikar eru á því, að þjóðin búi sem mest að sínu. Hitt ligg-
ur ef til vill fremur í augum uppi, að henni er það lífsnauðsyn, ekki
sízt í slíku árferði sem nú er.
Margar menningarþjóðir, og þar á meðal frændþjóðir okkar, hafa
fyrir allmörgum árum hafizt handa um slíka starfsemi sem þessa. Og
hefir henni verið haldið áfram árlega. En það er í fyrsta skipti nú, j
sem gangskör verður gerð að því, að hvetja alla íslenzku þjóðina til
þess að kaupa og nota eingöngu íslenzkar vörur í eina viku og reyna
hvernig henni gefst það. Mætti þá af því leiða, að íslendingar sann-
færðust um það, að meira mætti einnig nota af íslenzkum nauðsynja-
vörum aðrar vikur ársins en gert hefir verið hingað til. En því meiri
þörf er samúðar og skilnings allra landsmanna um framkvæmd þessa
máls, sem verkið er seinna hafið.
Vitanlegt er, að á undanförnum árum hafa verið keyptar inn í
landið vörur fyrir ógrynni fjár, sem komast hefði mátt hjá að allmiklu
leyti, ef í þeirra stað hefðu verið notaðar þær samskonar vörur ís-
lenzkar, sem til voru í landinu. Og enn meira hefði mátt spara af þess-
um útlendu vörum, ef þjóðin hefði fyrr hafizt handa um að framleiða
fleiri vörutegundir til eigin nota úr efnivörum þeim, sem til eru í
landinu, í stað þess að selja efnivöruna óunna úr landinu og kaupa
hana síðan frá öðrum löndum tilbúna til notkunar fyrir miklu hærra
verð.
Jafnaugljóst er þá einnig það, að hver sú króna, sem greidd er
út úr landinu að nauðsynj alausu, á sinn þátt í því, að erfiðari verður
þj óðarhagurinn og atvinna í landinu minni en ella gæti verið. Eins og
nú standa sakir, er sérstök ástæða til alvarlegrar og almennrar íhug-
unar um þetta efni, þegar telja má, að allar þjóðir keppi að því að
verða sjálfum sér nógar — ekki aðeins með frjálsum samtökum eins
og hér er um að ræða, heldur og einnig með margvíslegri löggjöf
og íhlutun stjórnarvalda.
Ráðgert er að hafa „íslenzku vikuna“ frá 3. til 10. apríl næstkom-
anda. Til undirbúnings henni er okkur nauðsynlegt að afla sem beztra
upplýsinga um allar þær íslenzku iðnaðarvörur, sem á boðstólum eru,
semja og gefa út heildarskrá yfir þær, ]?ar sem sé einnig getið, hvar
þær eru framleiddar og seldar í heildsölu. Það eru því vinsamleg til-
mæli okkar til allra þeirra, sem framleiða íslenzkar vörur til sölu, að
þeir sendi okkur tafarlaust ítarlega skýrslu um vörur þær, er þeir
hafa að bjóða. Skýrslur þessar má senda til framkvæmdanefndar „ís-
lenzku vikunnar", Læjargötu 2, Reykjavík, sími 1292.
Vöruskrá sú, sem samin verður eftir skýrslum þessum, verður
síðan send til allra verzlana á landinu, svo tímanlega, að þeim gefist
kostur á að aíla sér þeirra vörutegunda, sem þær búast við að geta
selt í „íslenzku vikunni“ eða síðar meir.
Nefndin væntir þess íastlega, að allar verzlanir á landinu bregð-
ist vel við þessu, ennfremur að þær sýni ekki erlendar vörur í glugg-
um sínum á meðan „íslenzka vikan“ stendur yfir, heldur aðeins ís-
lenzkar. Jafnframt er þess óskað, að allir sölumenn geri sitt ítrasta til
að selja aðeins íslenzkar vörur þann tíma.
Nefndin mun af fremsta megni styðja verzlanir til þess, að árang-
urinn geti orðið sem beztur, meðal annars með því að láta þeim í té
vel gerð auglýsingaspjöld til notkunar á þessu tímabili.
Einnig væntir nefndin aðstoðar allra íslenzkra blaða, tímarita og
útvarpsstöðvar Islands til þess að greiða fyrir góðum framgangi þessa
máls. 1 leikhúsinu í Reykjavík verður sýnt íslenzk,t leikrit, þar sem
vakin verður athygli almennings á „íslenzku vikunni“ og kvikmynda-
hús bæjarins munu eimiig leggja sinn skerf til málsins.
íslenzk málverkasýning verður opnuð í Reykjavík, þegar vikan
hefst, og ef til vill fleiri sýningar.
Póststjórnin heíir gefið loforð um að bæta inn í póststimplana
þessum hvatningarorðum: „Kaupið íslenzkar vörur. Notið íslenzk skip“.
Alls þessa — og margs fleira — teljum við, að við muni þurfa
til þess, að samstarfið milli framleiðenda, verzlana og neytenda geti
orðið sem bezt og árangurinn sem mestur.
Hér er aðeins um byrjun að ræða, en tilgangurinn er að halda
slíkri starfsemi áfram eftirleiðis árlega. Og það mun gert verða í þeirri
trú, að landsmenn geta að miklu leyti búið að sínu. Þeir eiga að gera
það, og þeir verða að gera það, þegar önnur sund lokast.
Heitum við hér með á alla góða íslendinga að veita traust fylgi
góðu málefni. Minnist þess, að betra er hjá sjálfum sér að taka en
sinn bróður að biðja.
Reykjavík, 21. jan. 1932.
Helcji Bergs Brynjólfur porsteinsson
vegna Slátui’íélags Suðurlands vegna Verzlunarmannafél. Rvíkur.
Hi mji laniiö
I.
Tíminn leyfir sér að vekja at-
hygli alþjóðar á ávarpi því frá
undirbúningsnefnd „íslenzku vik-
unnar“, sem í dag birtist á fyrstu
síðu þessa blaðs.
Það er áformað — eins og í
ávarpinu stendur — að vikuna
3.—10. apríl næstk. verði íslenzk
framleiðsla til sölu í öllum verzl-
unum á íslandi, og það er skorað
á allar íslenzkar verzlanir að
leggja — meðan „íslenzka vikan“
stendur yfir — meira kapp á að
selja íslenzkar vörur en erlend-
ar.
Markmið „íslenzku vikunnar“
er tvennskonar: Að gjöra tilraun
til að fá alla landsmenn til þess
að verða samtaka á sama tíma
um að íhuga nauðsynina á því að
nota innlenda framleiðslu, svo
sem framast má verða, og að gefa
almenningi um allt land kost á
því að kynna sér og gjöra sér
glögga hugmynd um, hvað nú er
framleitt í landinu, og að hve
miklu leyti er hugsanlegt, að inn-
lendu vörurnar geti komið í stað
erlendra.
Tíminn hefir fyrstur íslenzkra
blaða gjört rækilega að umtals-
efni nauðsynina á því, að íslend-
ingar fari að dæmi annara þjóða í
því að búa að sínu nú 1 við-
skiptakreppunni. Var sérstök at-
hygli vakin á þessu máli í grein,
sem út kom hér í blaðinu 21. nóv.
s. 1. Allar þjóðar reyna nú eftir
fremsta megni að takmarka inn-
kaup sín frá öðrum, sumpart með
innflutningshöftum og verndar-
tollum og sumpart með því að
nota sínar eigin vörur í stað er-
lendra, og þá jafnframt að taka
upp nýjar framleiðslugreinar, þar
sem aðstaða og geta leyfir.
Kreppan hefir skapað eitt meg-
in boðorð meðal allra þessara
þjóða: Að verja landið. Ekki með
drápsvélum og blóðsúthellingum
eins og 1 síðustu heimsstyrjöld,
heldur á svipaðan hátt og í sög-
unni um hollenzka drenginn, sem
stöðvaði hafið með því að stinga
handleggnum í opið á flóðgarðin-
um — með friðsamlegum mann-
dómsátökum í sínu eigin lífi.
H.
Hér í blaðinu hefir verið bent
á, að þjóðin flytur inn fataefni
fyrir margar miljónir króna, á
sama tíma sem íslenzka ullin er
fallin um 2/3 hluta síðan fýrir
2 árum. Við kaupum frá útlönd-
um osta, niðursoðna mjólk og
garðávexti. niðursoðið kjöt og
fisk, matvæli, sem við eigum
sjálfir nóg af eða gætum átt með
tiltölulega lítilli fyrirhöfn.
Það er alveg vafalaust, að hægt
væri, og þá einkum í kaupstöð-
unum, að breyta mjög um matar-
æði á þann hátt, að innlendur
matur kæmi í staðinn fyrir erlend-
an, án þess að fæði manna yrði
á nokum hátt næringarminna, 1
óhollara eða óaðgengilegra að öðru
leyti. Notkun erlendra fæðuteg-
unda er sumstaðar komin í vana,
án þess að nokkuð sé við það
unnið.
Á sama hátt heimtar kreppu-
ástandið, að gefinn sé fullur
gaumur yfirieitt að þeirri talsvert
fjölbreyttu framleiðslu, sem inn-
lend iðnaðarfyrirtæki og hand-
verksmenn hafa komið upp á síð-
Valgarður Stefánsson
vegna Verzlunannannafél. Merkúr.
Halldóra Bjarnadóttir
vegna heimilisiðnarins.
Tómás Jónsson
vegna félags matvörukaupmanna.
Aðalsteinn Kristinsson
vegna Sambands isl. samvinnufél.
Tómas Tómasson
vegna fél. isl. stórkaupmanna.
Sigurjón Pétursson
f. h. kvæðav.sm. „Álafoss".
Utan ár heimi.
Um ensku „þjóðstjórnina“.
I kosningabaráttunni í haust
gaf Baldwin foringi Ihaldsflokks-
ins yfirlýsingu um það, að íhalds-
flokkurinn myndi ekki nota sér
meirahluta í þinginu, þó að sá
meirihluti fengist, til þess að
mynda stjórn út af fyrir sig.
Kosningamar fóru svo, að flokk-
urinn fékk þennan meirahluta. og
hann stóran. En Baldwin efndi
loforð sitt. Mac Donald varð for-
sætisráðherra áfram og nokkrir af
samherjum hans, sem klofnað
höfðu út úr verkamannaflokkn-
um, tóku sæti í ráðuneytinu.
Frjálslyndi flokkurinn fékk líka
fulltrúa í stjórninni eins og áður.
En afleiðingar þess, að Ihalds-
flokkurinn fékk hreinan meira-
hluta, bæði í þingi og stjórn,
hlutu eigi að síður að koma fram
og hafa líka gjört það. Fjármála-
ráðherra varð Neville Chamber-
lain, sem nú er talinn raunveru-
legur foringi flokksins, þó annar
beri nafnið. Er talið, að hann hafi
mjög mótað stefnu stjórnarinnar.
En verzlunarmálaráðherran, Run-
ciman, var tekinn úr Frjálslynda
flokknum. Væntu ýmsir, að þá
mundi eigi eins langt gengið í
álagning tolla, því að Frjálslyndi
flokkurinn hefir ávalt verið toll-
um andvígur og er enn. En frjáls-
lyndi verzlunarmálaráðherrann
var ofurliði borinn. Hann varð að
undirrita tollalög Ihaldsmann-
anna, og taka á sig þær óvinsæld-
ir, sem þau höfðu í för með sér.
Stefna „þjóðstjórnarinnar“ varð
fullkomin innilokunarstefna. Jafn-
vel erlendum listamönnum hefir í
mörgum tilfellum verið sti’anglega
bannað að sýna sig í Englandi.
Vöktu þar ráðstafanir svo mikla
gremju í Frakklandi, að Parísar-
blöðin heimtuðu, að öllum ensk-
um listamönnum, svo sem leikur-
um og söngvurum og hljómlista-
mönnum yrði tafarlaust vísað úr
landi í mótmælaskyni. Og blöð
Frjálslynda flokksins í Englandi
urðu sárgröm út af því, að full-
trúar þeirra í stjórninni skyldu
hafa orðið að taka þátt í svo óbil-
gjörnum tiltektum.
ustu árum og á engan hátt stend-
ur að baki samskonar vörum er-
lendum. „íslenzka vikan“ mun
]?ar gefa mönnum ærið efni til
íhugunar.
Ríkisstjórnin hefir nú í vetur
sent mann um allmörg héruð
landsins til þess að leiðbeina al-
menningi um notkun síldar. Síld-
in er holl og næringarmikil fæðu-
tegund. Irar, sem eru fátæk
bændaþjóð, eins og mikill hluti af
íslendingum, hafa um langan ald-
ur lifað mestmegnis á síld og kai’-
töflurn. Hvoruga þessa fæðuteg-
und þai-f að kaupa inn hér. Sum-
staðar erlendis, sérstáklega í Sví-
þjóð, er íslenzka síldin mjög út-
breidd fæðutegund. En það hefir
töluvert oft komið fyrir, að ís-
lendingar, sem ferðast hafa um
Svíþjóð, hafa þar fengið síld að
borða í fyrsta sinni!
III.
Eins og Tíminn hefir áður gjört
það, sem í hans valdi hefir staðið
til að vekja almenna athygli á
nauðsyn þess að gefa gaum að
1 hinni innlendu framleiðslu — vill
íhaldsstefnan í „þjóðstjóm-
inni“ hefir þá eigi síðan komið
glöggt í ljós í viðskiptum við Ind-
verja. Fram á síðasta ár var
Irwin lávarður þar landstjóri.
Hann yar mildur maður og samn-
ingaþýður og virðist hafa gjört
sitt til að miðla málum. En „þjóð-
stjórnin“ sendi þangað Willing-
ton lávarð, sem meira átti sam-
eiginlegt með þeim, sem ekki vilja
slaka til við Indverja. Og þá var
skamrnt að bíða stórviðburða.
Rétt eftir að fulltrúar Indlands
komu heim af ráðstefnunni í
London, var Gandhi handtekinn
0g fluttur í fangelsi, þar sem
honum er haldið án yfirheyrslu
sem pólitískum fanga. Foringjar
indversku sj álfstæðishreyfinging-
arinnar hafa verið handteknir
hópum saman, ýms félög þeirra
bönnuð og flokkssjóðir þeirra
gjörðir upptækir. Og nú logar
Indland í uppreisn og gremju
gegn hinni brezku kúgun.
Ennþá situr „þjóðstjórnin“ við
völd. íhaldsflokkurinn ræður, en
Mac Donald og Frjálslyndi flokk-
ui’inn bera sinn hluta af ábyrgð-
inni. Hinn víðfrægi foringi
Frjálslynda flokksins, Lloyd
George, hefir þó ekki viljað eiga
þátt í slíki-i samvinnu. Hann var
sjúkur, þegar hinir áhrifaríku at-
bui’ðir gjörðust einna hluta sum-
arsins. Eftir að hann kom á fæt-
ur tók hann sér ferð á hendur til
Indlands. Leiðir hans og flokksins
hafa skilizt. Sumir halda að hann
muni ganga í lið með verkamönn-
um og verða foringi þeirra.
En síðustu skeytin frá Eng-
landi benda á að innan sjálfrar
,þjóðstjórnarinar‘ sé nú ekki leng-
ur allt méð felldu. Stjórnin hefir
ekki getað orðið sammála í tolla-
rnálunum. Opinberlega er til-
kynnt, að minnahlutaráðherramir
muni gjöra grein fyrir afstöðu
sinni sérstaklega í þinginu. Og
eftir það eru menn vantrúaðir á,
að þjóðstjóminni muni verða
langra lífdaga auðið. Ef Mac
Donald og frjálslyndu ráðherr-
arnir fást ekki til að beygja sig,
er sjálfsagt ekki um annað að
gjöra en að Ihaldsflokkurinn
neyti meirahlutans, ráði sjálfur
og beri ábyrgðina.
hann á sama hátt eftir fremsta
megni styðja þá lofsverðu við-
leitni, sem nú kemur fram hjá
þeim mönn'um, sem að íslenzku
vikunni standa.
„Islenzka vikan“ bendir ótví-
rætt í þá átt að skilningur sé nú
að vakna á þessu þýðingarmikla
máli hjá mörgum þeim mönnum,
sem þar hafa aðstöðu til áhrifa.
Um þetta merka mál er Tíminn
reiðubúinn til að eiga samvinnu
við hvem sem er og í hvaða
flokki, sem er.
Notkun íslenzkrar framleiðslu
er stærsta sjálfstæðismálið nú á
krepputímanum.
Alltaf getur það komið fyrir,
og jafnvel orðið enn meir áríð-
andi en nú, að Islendingar þurfi
að grípa til þess ráðs, að hætta
að flytja inn og búa eingöngu að
sínu. Blóðug styrjöld eða flutninga
bann er ekki fyrir hendi nú. En
á slíkum tímum getur það vel
komið fyrir, að smáþjóð eins og
við, verði að gjöra eitt af tvennu:
Leita vemdar hjá annari stærri
þjóð og voldugri, eða að vera
(Framh. á 4. síðu).
Sigurður Halldórsson
vegna iðnaðarins.