Tíminn - 20.02.1932, Side 2

Tíminn - 20.02.1932, Side 2
80 TlHðílllf En ef slíkur frambjóðandi yrði hvergi löglega kosinn sem þingmað- ur, sem mjög er hætt við, því kjós- endur myndu lítið kæra sig um svo margskiptan mann, þá safnaði hann þó atkvæðum handa flokki sínum til uppbótarsæta og mun það vera ætl- unin, en eiga þá flokkamir með réttu öll þau atkvæði sem flokks- menn þeirra fá við þingkosningar? Ég held að það geti leikið vafi á því. Ég held að frambjóðandinn einn ,eigi mikinn hluta þeirra, því margir kjósendur eru svo skapi farnir að þeir láta ekki bjóða sér allt, og kjósa þá eina sem þeim líkar, án til- lits til þess hvaða flokk þeirr fylla. Tökum dæini. í Austur-Húnavatns- sýslu var þórarinn Jónsson í kjöri möti Guðmundi í Ási. Var þar að .vísu strax i byrjun vonlaust um sigur fyrir sjálfstæðið, en þórarinn íékk þar samt 417 atkv. en Guð- mundur 513, og það er ég viss um, að hver annar Sjálfstæðismaður hefði eigi hlotið nema hálfdrætting af atkvæðum þórarins, og þótt það hefði verið sjálfur Jón þorláksson. Sama má segja um Skagafjarðar- sýslu. Engir hefðu fengið þar jafn mörg atkv. og gömlu þingmennirnir og enginn hefði haldið þar velli fyrir Framsókn annar en Magnús Guð- mundsson. Af þessu sést að það ex-u frambjóðendurnir sjálfir en ekki flokkar þeirra er eiga mikið af at- kvæðatölunnL Að lokum vil ég minnast á þau meðmæli, er Jón þorláksson færir fram með tillögum sínum í kjör- dæmaskipuninni. þau ei-u það-, að Danir hafi tekið upp þetta skipulag og fleygt þvi svo frá sér sem óbrúk- legu. það eru ágæt meðmæli! þá vil ég með fáum orðurn minnast a hugmynd jafnaðarmanna, um að gjöra landið allt að einu kjördærm með hlutfallskosningu. það vii-ðist mér sýnu skárra en uppbótarhug- myndin, en gjöri þó eigi ráð fyrir að það komi til greina, það er svo stórstíg breyting og hlutfallskosning- ar ekki v.el ræmdar meðal kjósenda, því þar íá þeir liltu að í'áða um hverjir verða í kjöri, en það er éinmitt það sem kjósendur vilja og eiga að ráða. Nú skal minnast á landkjöi'iö. það vildi ég helst að lagt væxi niður ef þess væri kostur, vegna fækkunar þingmanna. Fækkun þingmanna hef- ir eðlil.ega i för með sér aukið starf fyrir þá sem ’eftir eru, og getur það orðið til þess, að starfstími þingsins lengist að mun, og ef svo væri, er mjög vanséð hvort fækkunin borgai- sig, en breyta mætti þó til með land- kjörið og vildi ég stinga upp á að þessir 6 landkjömu þmgmenn væru kosnir þaimig: 4 þeirra væru kosnir af landsfjórð- ungum, 1 í hverjum fjórðungi og væru þeir búsettii' hver í þeim fjórðungi, þar sem hann væri kos- inn og elcki yngri að aldri en 45 ára. 2 væru kosnir í Reykjavík, sinn af hverjum tveim kjördæmum henn- ar og séu þeir búsettir þar og á sama aldri og þeir fjórðungakjörnu. Með þessu fyrirkomulagi fær hver kjósandi í landinu að kjósa 1 mann fyrir kjördæmið og 1 mann fyrir landið og er varla hægt annað að segja, en að.það sé jafnrétti. Ekki vil ég beint halda því fram, að hver þingmaður sé búsettur í sínu kjördæmi, þótt það sé að mörgu mjög æskilegt, því þá verða þeir vel kunnir öllum högum þess og áhuga- málum, en vel getur komið fyrir að kjördæmi vanti v.el hæfan mann til þingsetu og sé því gott að geta feng- ið hann annarsstaðar frá. Líka getur það koinið fyrir, að þingmaður, sem öllum líkar vel við, flytji sig ein- hverra orsaka vegna burt úr kjör- dæminu, og ef búsetuskilyrðið værí haft, væri búið með þann þingmann og myndi mörgum þykja það illa íarið. Ekki sé ég ástæðu til að kosn- ir Séu varaþingmenn, heldur megi koma því fýrir á annan hátt. Nú vil ég í fáum tillögum taka upp aftur til skýringar, það sem ég tel réttast og bezt í máli þessu. 1. Tala kjördæmakosinna þing- manna sé söm og nú er. 2. Tvímenningskjördæmum sé skipt í einmenningskjördæmi og Reykjavik í 4 einmenningskjördæmi. 3. Landkjörið sé lagt niður, en í þess stað sé kosin 1 maður í hverj- um landsfjórðungi (4 menn) og 2 í Reykjavik. 4. Landsfjórðungaþingmenn séu bú- settir hver í sínum fjórðungi og séu ekki yngri en 45 ára. Sama gildi um hina 2 þingmenn er Reykjavík kýs. 5. Kjördæmi annara þingmanna miðast við 25 ára aldur, en kosninga- réttur við 21 árs. Allir hafi kosning- arrétt, karlar sem konur, er náð hafa þessum aldri og hafa óflekkað mann- orð. þó margt megi enn um mál þetta segja, iæt ég hér staðar numið, en þó eitt að endingu. Bændur og búaliðar! þið hafið haft og hafið enn, rétt til að velja mikinn meirahluta þeirra manna er sæti eiga á löggjafarþingi þjóðarinnar. Gætið þess réttar vel, svo liann verði ekki aí ykkur tekinn og fenginn öðr- um í höndur. Hafið það líka hugfast, sem Einar jfveræingur sagði forðum, þegar Nor- egskonungur ætlaði að ginna íslend- inga til að gefa sér Grímsey við Eyja- íjörð, sem konungur nefndi eitt út- sker. Margir af höfðingjuin landsins vildu verða við bón konungs, og þar á meðal Guðmundur ríki, bróðir Ein- ars, en Einar var því mótfallinn og hélt þá snjalla ræðu, sem lengi mun í minnum höfð. Meðal annars sagði liaxm: „Gætum þess, að það sem vér gjörum i þessu efni, gjörum við eigi eingöngu fyrir sjálfa oss, heldur og niðja vora, og alla ætt vora, sem byggja þetta land“. Vöglum i Skagafirði, 26. jan. 1932. Gísli Björnsson. ----0----- Áburðarkaup bænda i ár Flestir munu v.era sammála uni það, að nú þurfi bændur að draga til muna úr öllum íramkvæmdum, minnka framleiðslukostnaðinn, en haida búskapnum i horfinu eftir föngum. Síðustu 2 árinu hafa kaup á til- búnum áburði verið all-stói' liður i íramleiðslukostnaði bændanna. Mikiil íjöldi þeira hefir árlega keypt áburð fyrir 2—300 kr. og margir meira. Tilbúinn áburður liefir verið ein hin öflugasta lyftistöng nýyrkjunnar. En í ár verður að spara á þesum út- gjaldalið og það til muna. Að vísu má segja sem svo, að alltaf sé liægt að nota tilbúinn áburð, því að rækt- un túnanna okkar sé léleg og það má sýna fram á það með fallegum tölum, að það borgi sig að kaupa mikið af útlendum ábui'ði, jafnvel fyrir alit að 200 kr. á lia. Slíkur útreikningur get- ur litið vel út, þangað tii bændur eiga að fara að borga áburðinn með verðlitlum eða næstum verðlausum afurðum sínum. Sparnaður í kaupum á tilbúnum áburði er að nokkru leyti sjálfgerður. það má ganga út frá því sem gefnu, að nýrækt verði í ár með lang- minnsta móti. Getur þvi mikið af búfjáráburði komið túnum að gagni, sem ella hefði vcrið notaður i ný- rækt. Er þar fljótt að muna, því að búfjáráburð á dagsláttuna af nýrækt mun mega telja sæmilega breiðslu á 2-—3 dagsláttur í túni eða meira og má reikna á h. u. b. 100 kr. eftir núgildandi verðlagi á til- búnum áburði. En jafnvel þótt bændur rækti lítið eða ekkert i ár, þá eru tún víða orðin svo stór, að búfjáráburður nægir ekki einvörðungu, til þess að viðunandi uppskeru mngi vænta. Verður því ekki unnt að komast hjá nokkrum áburðarkaupum. Nú er i blöðunum verið að aug- lýsa tilbúinn álmrð og bændur þurfa bráðlega að gera sér ljóst, liversu mikið af honum þeir ætla sér að kaupa og hvaða tegundir. Mér koma þá í hug spurningar á þessa leið: Iivernig geta bændur notfært sér bú- fjáráburð sinn þannig, að hann komi að sem beztum notum og geti sparað sem mest útlend áburðarkaup? og hvaða tegundir tilbúins áburðar eru nú sem stendur ódýrastar í hlutfalli við verðmæti þeira? þessar spum- ingar eru að vísu ekki nýjar, en aldrei í sögu hins íslenzka landbún- aðar hafa þær verið jafnmikilvægar og nú. Ég vil því miniíast hér á örfá atriði þessum spurningum viðkom- andi, en það verður að játast, að fjölda margt er hér á huldu og bíður þess, að íslenzk tilraunastarfsemi dragi það fram í dagsljósið. Vinnslu búfjáráburðar og notkun yfirleitt er víða mjög ábótavant hér á landi. þar sem borið er á að vor- inu til, er það víða siður að bera á 'og moka úr að miklu leyti á öllu túnmu, áður en farið er að slóða- draga. I þurkavorum verður afleið- ingin eðlilega sú, að áburðurinn gegnþornar og þegar slóðinn kemur, þá veltur liann á hörðum áburðai'- kögglunúm, í stað þess að mylja þá. Mestum hluta áburðarins er rakað af aftur og gagnið verður sáralítið. jieir, sem svona i'ara að, fá slæma veynsiu af voráburði, og er það sízt að furða. Gagnstætt þessu eru aðrir, sem slóðadraga ábui'ðinn, þegar hann er hæfilcga þur og hvorki fyr né síðar. Má þar oft ekki muna einum degi, hvað þá meir. Sé áburðurinn of blautur þá klcssist hann, sé hann of þur þá mylst hann ekki ofau í, Hvorttveggja er jafnillt. En þarna á milli liggur meðalvegurinn og það er engum örðugleikum bundið að iara liann með nokkurri daglegri aðgæzlu. Getur maðui' reynt, livernig áburður- inn molnar uudir fótum manns og af jm ályktað hvenær hæíilegt muni að slóðadi-aga. Sé þessa gætt, má mylja áburðinn olan i, i hvaða þurkatið sem ei'. Hér á Hvanneyri er þessu strangiega fialiiíylgt, enda er litlu rakað liér al túni, þótt á sé borið meira en almennt gerist og allt að vorinu. Ég þykist sannfærður um það, að víða eða jafnvel alstaðar hér á landi mun þurfa mmni áburð að vorinu, en að haustinu tii þess að íá jafn uppskeru, ef áburðarvinnslan er eins og vera ber. pá kem ég að öðru atriði þessa máls, sem bezt verður skýrt með dæmi. Segjum að bóndi telji sig eiga búfjáráburð á ~/a af túni sínu, sem er 15 dagsl. að stærð. þá getur verið um tVennt að velja: Hann getui' boriö íulla breiðslu búfjáráburðar á 10 dagsl. og keypt 5 tn. af nitrophoska á þær 5 dagsl., sem eftir eru. Kostar sá áburður um 170 krónur. En hann getur líka dreift búfjáráburðinum um allt túnið og geíið sem viðbót nokkuð af tilbúnum áburði. Af þessu tvennu tel ég það síðaruefnda hyggilegra. Að vísu verður tímaeyðsla dálítið meiri, en það er smávægilegt. Hins- v.egar hafa innlendar tilraunir sýnt, að þá verða bezt not að búfjáráburði, þegar með honum er gefinn skammt- ur af köfnunarefnfsáburði (t. d. salt- pétri). í nefndu tilfelli mundi mega komast af með Y-i—l/a jioka af salt- péti'i á dagsl. eftir því hver tegund væri notuð. jlessi áburður mundi eklci kosta meira en 88—100 kr. og þannig' væri alltað helmingur áburð- arverðs sparaður á móts við að kaupa nitrophoska, ef gengið er út frá sömu uppskeru og það ætla ég sanni næst. Hvaða tegundir tilbúins áburðar á að nota? þar sem hann er notaður einvörðungu, er sennilegast ódýrast að nota nitrophoska og saltpétur saman, t. d. nitrophoska að -/3 og saltpélur að x/a. En sem viðbót við búfjáráburð er ástæðulaust að nota svo dýra áburðartegund sem nitro- phoska er; þar sem nægir köfnunar- efnisáburður. Sú tegund hans, sem algengust er hér á landi, er kalk- saltpétur (þýzkur eða norskur). En það eru til margar fleiri tegundir, t. d. brennisteinssúr stækja, kallv ammonsaltpétur o. 11. Sá síðarnefndi héfir meira af köfnunarefni en kalk- saltpétur (20%y2 á móti 15%%) og var 1 fyrra a. m. k. 12% ódýrari en kalksaltpétur. 14 úr poka af kallc- ammonsaltpétri svarar tii (minnst) 3/s úr poka ag kalksaltpétri. (Verð s. 1. ár lilutfallslega kr. 23,60 og kr. 20,40 pr. poka). þeir, sem safna í þvaggryfjur, eiga þar ágætan áburð, bæði sem viðbót við fastan áburð og einvörðungu. Má tcljast sæmilegur áburður á dagsl. 4000 1. þvag og 1 poki superfosfat, er s. 1. ár kostaði kr. 8,40. Superfosfat þarf að bera á snemma vors (apríl), þvag í regni i gróindum, nitrophoska og saltpétur eitthvað í kringum miðjan maí, nokkru fyr eða ^siðar eftir árferði og landshlutur. Slóðadragið áburðinn hæfilega þurran, þá mylst hann ávalt vel ofan i. Ódýrustu áburðarkaupin er k a 1 k- ammonsaltpétur sem . viðbót við búfjáráburð. Berið á á hentugum tíma (sjá hér að framan). Slóðadragið nýju sléttumar með mestu gætni, þvj að þær þola illa umferð, eða malið áburðinn. Guðm. Jónsson frá Torfalæk. -----o---- Félag ungra Framsóknarmanna Fundur verður haldinn í Sambandshúsinu mánudaginn 22. þ. m. kl. 8i/2 síðd. Framhaldsmræður um Skólamál Stjórnin. Góð bújörð óskast keypt á Suðurlandi (á svæðinu frá Snæfellsjökli til Eyjafjallajökuls). Tilboð með öllum upplýsingum um jörðina, svo og verð og greiðsluskilmála, sendist í lokuðu umslagi í afgreiðslu Tímans fyrir 20. apríl, merkt „Bújörð“. Mínningarorð Á síðastliðnu hausti andaðist Sig- urjón Sigurðsson á Bjamastöðum í Blönduhlíð, tæpt þrítugur að aldri. Banamein hans var lungnabólga. Frá öndverðu liafði hann vanheill verið, og eigi sjaldan sárþjáður. Fór lil Reykjavíkur fyrir nokkurum ár- um til að freista þess, að fá ein- hverja bót meina sina. En eigi varð árangur af þeirri för. Faðir Sigurjóns var Sigurður þor- steinsson, bóndi á Lóni, Bakka og Ásgeirsbrckku í Viðvíkureveit, og síðast á Bjamastöðum í Blönduhlíð. En móðir hans er Dagný, dóttir Sig- iúsar Dagssonar, er lengi bjó á Keldulandi og Ásgeirsbrekku, en dvelur nú hjá dóttur sinrii á Bjarna- stöðum, liáaldraður, en þá furðulega crn. Sigurðui' á Bjarnastöðum, faðir Sigurjóns, dó veturinn 1928, á sex- tugsaldri, eftir langvarandi vanheilsu og þjáningar. Hann var þessháttar maður, að átt hefði það meir en skilið, að liaus hefði veriö rækilega minnst. Hann var fyrir ýmissa hluta sakir einstakur maður. Dugnaðurinn var frábær og áliugi með eindæmum. Eignarjörð sinni, Bjamastöðum, breytti liann svo á fáum árum, bæði með ræktun og byggingum, að vart var þekkjanleg. Og þó var hann ein- yrki. Mátti furðu gegna^ hversu miklu liann kom í verk heirna fyrir, því að jafnan dvaldi liann öðru hvoru annarsstaðar við smíðar. Var hann smiður ágætur og mjög eftir- sóttur. — Gestrisimr var hann svo sem hezt gerist, greiðvikinn og lijálp- iús, — jafnan til þess búinn að leysa livere manrts vandræði, ef kost átti á. Enn er þó ótalinn sú eigind Sig- urðar, er auðkenndi hann mest frá öði-unr mönnum íiestum. En það var glettnin, glaðværðin, — hin sífrjóa, einlæga, uppgerðarlausa glaðværð og kímni, er goldið fær bros og gaman- yrði við hverju sem er. Enda var jafnan kátína og fjör kringum Sig- urð. Hann kom öllum mönnum í gott skap, þeim er í návist lians voru. Með þvílíkum mönnum er gott að vera. —- Sigurjón sál. var einkabarn for- eldra sinna. Við hann hafa að sjálf- sögðu verið tengdar rniklar og bjart- ar vonir. En þær brugðust — að nokkru. Heilsu hans var frÆ önd- verðu þann veg háttað, að augljóst var, að eigi myndi honum auðnast að uppfylla þær framtíðarvonir, er ávalt eru bundnai' við einkabam. þetta mun hann glöggt hafa fundið sjálfur. Og ef til vill hefir við það oflst hin óvenjulega ást til'foreldr- anna, er lronum var í blóðið borin. Hann var framúrskarandi ástríkur sonur. Banalega föður hans var bæði löng og sti'öng. Eg þekki fá dæmi svo einlægrai' umhyggju, svo ástríkrar nákvæmni, sém hann, sjálfur van- iieili þó, sýndi föður sínum í hinni löngu legu. Og eftir andlát föður síns þráði hann ekkert jafnheitt og að doyja — svo að hann féngi að hitta föður sinn sem fyret. Hann ef- aðist ekki um samfundina. Og nú stendur hún ein eftir, ekkj- an, með fjörgömlum föður, svift eiginmanni og einkasyni. Margur hefir liognað við minni raun. En jafnan eru það nokkurar bölva bæt- ur, að eiga samúð allra kunnugra. Og hana á Dagný á Bjamastöðum heila. og óskipta. G. M. -----O----- Leikhúsið John Galsworthy: Silfuröskjurnar. Höfundurinn er annað frægasta leikritaskáld Breta uni þessar mund- ir. Leikfélaginu verður því ekki bor- ið á brýn, að það hafi valið af verri endanum í þetta sinn. Efnið er í stuttu máli þetta: John Bartvick þingmaður og kona hans, sem eru í góðum efnum, eru að dómi sjálfra sín frjálslyndar og heiðarleg- ar manneskjur, öðrum til fyrirmynd'- ar, kenna í brjósti um fátæklinga og vilja láta lögin ganga jafnt yfir alla. Á heimili þeiri’a vinnur fátæk þvottakona. Enginn veit neitt um hana á hcimilinu, nema að hún á drykkfelldan mann, sem ekki getur séð fyrir henni eða bömunum. Son- ur þingmannsins kemur dauðadrukk- inn heim á næturþeli og hefir lent í óþægilegu æfintýri. Maður þvottakon- unnar, sem ráfar atvinnulaus á göt- unni, hjálpar lionurn inn í húsið, drekkur sig ölvaðan og tekur á brott með sér silfuröskjurnar. pvottakon- unni er kennt um hvarfið. Maðurimr hennar játar að hafa tekið öskjumar. E11 álit Bartvickfjölskyldunnar er í hættu vegna æfintýra sonarins. Mála- lyktii' verða þó þær, að þingmaður- inn sleppur við að „komast í hlöðin“, i'átæklingurinn, sem tók öskjumar, er dæmdur í fangelsi og þvottakonunni er sagt upp vinnunni. Inn í þessa at- burði er svo fléttuð eldri raunasaga íatæku hjónanna. Meðferð leiksins er yfirleitt góð. Eftirtektarverður er leikur Arndisar Björnsdóttur, sem leikur þvottakon- una, aðallilutverkið, og Mörtu Kal- mann, sem leikur konu þingmanns- ins, næsta „óhuggulega" frúartegund, sem því miður er farin að þekkjast talsvert hér á landi. Sigrún Magnús- dóttir, sem leikur „ókunnu stúlkuna" af götunni, leysir í þetta sinn hlut- verk sitt prýðilega. Haraldur Björns- son (maður þvottakonunnar) kemst líka, eins og vænta mátti, vel frá sínu lilutverki. Valdemar Helgason er rösk ur dómari, en tæpast nógu íúlmann- legur tii að dæma saklaust íólk fyr- ir annara manna syndir. pttð er ávinningur að koma i leik- húsið og horfa á „Silfuröskjumar". Gágnrýni sú, sem komið hefir fram á einum stað viðvíkjandi meðferð hlut- verka og þýðingu leikritsins, er að* ýmsu leyti óréttmæt. það væri Reyk- víkingum til skammar ef þeir ekld sæktu vel þessa sýningu, þegar tek- ið er tillit til þeirrar aðsóknar, sem „Októberdagur" og viðlíka sálargraut ur hefir hlotið á sínum tíma hér i leikhúsinu. -----O------ Skugga-Sveinn hefir nokkrum sinn- um verið leikinn í Grindavík nú ný- lega. það er eftirtektarvert, hversu vel leikurinn tekst, þegai' þess e,r gætt, að leikendurnir stunda aðra atvinnu og vprða þvi algjörlega að hafa æfingarnar í hjáverkum og það í frcmur afskekktu og fámennu þorpi. Leiktjöldin eru yfirleitt spotur og smekkleg. Eiga þau sinn góða þátt í leiknum. Kvenfélag Grinda- víkur stendur að sýningunni. það er mjög áhugasamt og duglegt félag. Hefir meðal annars byggt samkomu- hús, sem kostaði yfir 30 þús. krónur. Ritstjóri: Gísli Guðmundsson Mímisveg 8. Sími 1245. Prentem. Acta.

x

Tíminn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.