Tíminn - 20.02.1932, Side 2
80
TlHðílllf
En ef slíkur frambjóðandi yrði
hvergi löglega kosinn sem þingmað-
ur, sem mjög er hætt við, því kjós-
endur myndu lítið kæra sig um svo
margskiptan mann, þá safnaði hann
þó atkvæðum handa flokki sínum til
uppbótarsæta og mun það vera ætl-
unin, en eiga þá flokkamir með
réttu öll þau atkvæði sem flokks-
menn þeirra fá við þingkosningar?
Ég held að það geti leikið vafi á
því. Ég held að frambjóðandinn einn
,eigi mikinn hluta þeirra, því margir
kjósendur eru svo skapi farnir að
þeir láta ekki bjóða sér allt, og
kjósa þá eina sem þeim líkar, án til-
lits til þess hvaða flokk þeirr fylla.
Tökum dæini. í Austur-Húnavatns-
sýslu var þórarinn Jónsson í kjöri
möti Guðmundi í Ási. Var þar að
.vísu strax i byrjun vonlaust um
sigur fyrir sjálfstæðið, en þórarinn
íékk þar samt 417 atkv. en Guð-
mundur 513, og það er ég viss um,
að hver annar Sjálfstæðismaður
hefði eigi hlotið nema hálfdrætting
af atkvæðum þórarins, og þótt það
hefði verið sjálfur Jón þorláksson.
Sama má segja um Skagafjarðar-
sýslu. Engir hefðu fengið þar jafn
mörg atkv. og gömlu þingmennirnir
og enginn hefði haldið þar velli fyrir
Framsókn annar en Magnús Guð-
mundsson. Af þessu sést að það ex-u
frambjóðendurnir sjálfir en ekki
flokkar þeirra er eiga mikið af at-
kvæðatölunnL
Að lokum vil ég minnast á þau
meðmæli, er Jón þorláksson færir
fram með tillögum sínum í kjör-
dæmaskipuninni. þau ei-u það-, að
Danir hafi tekið upp þetta skipulag
og fleygt þvi svo frá sér sem óbrúk-
legu. það eru ágæt meðmæli! þá
vil ég með fáum orðurn minnast a
hugmynd jafnaðarmanna, um að
gjöra landið allt að einu kjördærm
með hlutfallskosningu. það vii-ðist
mér sýnu skárra en uppbótarhug-
myndin, en gjöri þó eigi ráð fyrir
að það komi til greina, það er svo
stórstíg breyting og hlutfallskosning-
ar ekki v.el ræmdar meðal kjósenda,
því þar íá þeir liltu að í'áða um
hverjir verða í kjöri, en það er
éinmitt það sem kjósendur vilja og
eiga að ráða.
Nú skal minnast á landkjöi'iö.
það vildi ég helst að lagt væxi niður
ef þess væri kostur, vegna fækkunar
þingmanna. Fækkun þingmanna hef-
ir eðlil.ega i för með sér aukið starf
fyrir þá sem ’eftir eru, og getur það
orðið til þess, að starfstími þingsins
lengist að mun, og ef svo væri, er
mjög vanséð hvort fækkunin borgai-
sig, en breyta mætti þó til með land-
kjörið og vildi ég stinga upp á að
þessir 6 landkjömu þmgmenn væru
kosnir þaimig:
4 þeirra væru kosnir af landsfjórð-
ungum, 1 í hverjum fjórðungi og
væru þeir búsettii' hver í þeim
fjórðungi, þar sem hann væri kos-
inn og elcki yngri að aldri en 45
ára.
2 væru kosnir í Reykjavík, sinn
af hverjum tveim kjördæmum henn-
ar og séu þeir búsettir þar og á
sama aldri og þeir fjórðungakjörnu.
Með þessu fyrirkomulagi fær hver
kjósandi í landinu að kjósa 1 mann
fyrir kjördæmið og 1 mann fyrir
landið og er varla hægt annað að
segja, en að.það sé jafnrétti.
Ekki vil ég beint halda því fram,
að hver þingmaður sé búsettur í sínu
kjördæmi, þótt það sé að mörgu
mjög æskilegt, því þá verða þeir vel
kunnir öllum högum þess og áhuga-
málum, en vel getur komið fyrir að
kjördæmi vanti v.el hæfan mann til
þingsetu og sé því gott að geta feng-
ið hann annarsstaðar frá. Líka getur
það koinið fyrir, að þingmaður, sem
öllum líkar vel við, flytji sig ein-
hverra orsaka vegna burt úr kjör-
dæminu, og ef búsetuskilyrðið værí
haft, væri búið með þann þingmann
og myndi mörgum þykja það illa
íarið. Ekki sé ég ástæðu til að kosn-
ir Séu varaþingmenn, heldur megi
koma því fýrir á annan hátt.
Nú vil ég í fáum tillögum taka
upp aftur til skýringar, það sem ég
tel réttast og bezt í máli þessu.
1. Tala kjördæmakosinna þing-
manna sé söm og nú er.
2. Tvímenningskjördæmum sé skipt
í einmenningskjördæmi og Reykjavik
í 4 einmenningskjördæmi.
3. Landkjörið sé lagt niður, en í
þess stað sé kosin 1 maður í hverj-
um landsfjórðungi (4 menn) og 2 í
Reykjavik.
4. Landsfjórðungaþingmenn séu bú-
settir hver í sínum fjórðungi og séu
ekki yngri en 45 ára. Sama gildi um
hina 2 þingmenn er Reykjavík kýs.
5. Kjördæmi annara þingmanna
miðast við 25 ára aldur, en kosninga-
réttur við 21 árs. Allir hafi kosning-
arrétt, karlar sem konur, er náð hafa
þessum aldri og hafa óflekkað mann-
orð.
þó margt megi enn um mál þetta
segja, iæt ég hér staðar numið, en
þó eitt að endingu.
Bændur og búaliðar! þið hafið haft
og hafið enn, rétt til að velja mikinn
meirahluta þeirra manna er sæti
eiga á löggjafarþingi þjóðarinnar.
Gætið þess réttar vel, svo liann verði
ekki aí ykkur tekinn og fenginn öðr-
um í höndur.
Hafið það líka hugfast, sem Einar
jfveræingur sagði forðum, þegar Nor-
egskonungur ætlaði að ginna íslend-
inga til að gefa sér Grímsey við Eyja-
íjörð, sem konungur nefndi eitt út-
sker. Margir af höfðingjuin landsins
vildu verða við bón konungs, og þar
á meðal Guðmundur ríki, bróðir Ein-
ars, en Einar var því mótfallinn og
hélt þá snjalla ræðu, sem lengi mun
í minnum höfð. Meðal annars sagði
liaxm: „Gætum þess, að það sem vér
gjörum i þessu efni, gjörum við eigi
eingöngu fyrir sjálfa oss, heldur og
niðja vora, og alla ætt vora, sem
byggja þetta land“.
Vöglum i Skagafirði,
26. jan. 1932.
Gísli Björnsson.
----0-----
Áburðarkaup
bænda i ár
Flestir munu v.era sammála uni
það, að nú þurfi bændur að draga til
muna úr öllum íramkvæmdum,
minnka framleiðslukostnaðinn, en
haida búskapnum i horfinu eftir
föngum.
Síðustu 2 árinu hafa kaup á til-
búnum áburði verið all-stói' liður i
íramleiðslukostnaði bændanna. Mikiil
íjöldi þeira hefir árlega keypt áburð
fyrir 2—300 kr. og margir meira.
Tilbúinn áburður liefir verið ein hin
öflugasta lyftistöng nýyrkjunnar. En
í ár verður að spara á þesum út-
gjaldalið og það til muna. Að vísu
má segja sem svo, að alltaf sé liægt
að nota tilbúinn áburð, því að rækt-
un túnanna okkar sé léleg og það má
sýna fram á það með fallegum tölum,
að það borgi sig að kaupa mikið af
útlendum ábui'ði, jafnvel fyrir alit að
200 kr. á lia. Slíkur útreikningur get-
ur litið vel út, þangað tii bændur
eiga að fara að borga áburðinn með
verðlitlum eða næstum verðlausum
afurðum sínum.
Sparnaður í kaupum á tilbúnum
áburði er að nokkru leyti sjálfgerður.
það má ganga út frá því sem gefnu,
að nýrækt verði í ár með lang-
minnsta móti. Getur þvi mikið af
búfjáráburði komið túnum að gagni,
sem ella hefði vcrið notaður i ný-
rækt. Er þar fljótt að muna, því
að búfjáráburð á dagsláttuna af
nýrækt mun mega telja sæmilega
breiðslu á 2-—3 dagsláttur í túni
eða meira og má reikna á h. u. b.
100 kr. eftir núgildandi verðlagi á til-
búnum áburði.
En jafnvel þótt bændur rækti lítið
eða ekkert i ár, þá eru tún víða orðin
svo stór, að búfjáráburður nægir ekki
einvörðungu, til þess að viðunandi
uppskeru mngi vænta. Verður því
ekki unnt að komast hjá nokkrum
áburðarkaupum.
Nú er i blöðunum verið að aug-
lýsa tilbúinn álmrð og bændur þurfa
bráðlega að gera sér ljóst, liversu
mikið af honum þeir ætla sér að
kaupa og hvaða tegundir. Mér koma
þá í hug spurningar á þessa leið:
Iivernig geta bændur notfært sér bú-
fjáráburð sinn þannig, að hann komi
að sem beztum notum og geti sparað
sem mest útlend áburðarkaup? og
hvaða tegundir tilbúins áburðar eru
nú sem stendur ódýrastar í hlutfalli
við verðmæti þeira? þessar spum-
ingar eru að vísu ekki nýjar, en
aldrei í sögu hins íslenzka landbún-
aðar hafa þær verið jafnmikilvægar
og nú. Ég vil því miniíast hér á örfá
atriði þessum spurningum viðkom-
andi, en það verður að játast, að
fjölda margt er hér á huldu og bíður
þess, að íslenzk tilraunastarfsemi
dragi það fram í dagsljósið.
Vinnslu búfjáráburðar og notkun
yfirleitt er víða mjög ábótavant hér
á landi. þar sem borið er á að vor-
inu til, er það víða siður að bera
á 'og moka úr að miklu leyti á öllu
túnmu, áður en farið er að slóða-
draga. I þurkavorum verður afleið-
ingin eðlilega sú, að áburðurinn
gegnþornar og þegar slóðinn kemur,
þá veltur liann á hörðum áburðai'-
kögglunúm, í stað þess að mylja þá.
Mestum hluta áburðarins er rakað af
aftur og gagnið verður sáralítið. jieir,
sem svona i'ara að, fá slæma veynsiu
af voráburði, og er það sízt að furða.
Gagnstætt þessu eru aðrir, sem
slóðadraga ábui'ðinn, þegar hann er
hæfilcga þur og hvorki fyr né síðar.
Má þar oft ekki muna einum degi,
hvað þá meir. Sé áburðurinn of
blautur þá klcssist hann, sé hann of
þur þá mylst hann ekki ofau í,
Hvorttveggja er jafnillt. En þarna á
milli liggur meðalvegurinn og það er
engum örðugleikum bundið að iara
liann með nokkurri daglegri aðgæzlu.
Getur maðui' reynt, livernig áburður-
inn molnar uudir fótum manns og af
jm ályktað hvenær hæíilegt muni að
slóðadi-aga. Sé þessa gætt, má mylja
áburðinn olan i, i hvaða þurkatið
sem ei'. Hér á Hvanneyri er þessu
strangiega fialiiíylgt, enda er litlu
rakað liér al túni, þótt á sé borið
meira en almennt gerist og allt að
vorinu. Ég þykist sannfærður um
það, að víða eða jafnvel alstaðar hér
á landi mun þurfa mmni áburð að
vorinu, en að haustinu tii þess að
íá jafn uppskeru, ef áburðarvinnslan
er eins og vera ber.
pá kem ég að öðru atriði þessa
máls, sem bezt verður skýrt með
dæmi. Segjum að bóndi telji sig eiga
búfjáráburð á ~/a af túni sínu, sem
er 15 dagsl. að stærð. þá getur verið
um tVennt að velja: Hann getui' boriö
íulla breiðslu búfjáráburðar á 10
dagsl. og keypt 5 tn. af nitrophoska
á þær 5 dagsl., sem eftir eru. Kostar
sá áburður um 170 krónur. En hann
getur líka dreift búfjáráburðinum um
allt túnið og geíið sem viðbót nokkuð
af tilbúnum áburði. Af þessu tvennu
tel ég það síðaruefnda hyggilegra. Að
vísu verður tímaeyðsla dálítið
meiri, en það er smávægilegt. Hins-
v.egar hafa innlendar tilraunir sýnt,
að þá verða bezt not að búfjáráburði,
þegar með honum er gefinn skammt-
ur af köfnunarefnfsáburði (t. d. salt-
pétri). í nefndu tilfelli mundi mega
komast af með Y-i—l/a jioka af salt-
péti'i á dagsl. eftir því hver tegund
væri notuð. jlessi áburður mundi
eklci kosta meira en 88—100 kr. og
þannig' væri alltað helmingur áburð-
arverðs sparaður á móts við að
kaupa nitrophoska, ef gengið er út
frá sömu uppskeru og það ætla ég
sanni næst.
Hvaða tegundir tilbúins áburðar á
að nota? þar sem hann er notaður
einvörðungu, er sennilegast ódýrast
að nota nitrophoska og saltpétur
saman, t. d. nitrophoska að -/3 og
saltpélur að x/a. En sem viðbót við
búfjáráburð er ástæðulaust að nota
svo dýra áburðartegund sem nitro-
phoska er; þar sem nægir köfnunar-
efnisáburður. Sú tegund hans, sem
algengust er hér á landi, er kalk-
saltpétur (þýzkur eða norskur). En
það eru til margar fleiri tegundir,
t. d. brennisteinssúr stækja, kallv
ammonsaltpétur o. 11. Sá síðarnefndi
héfir meira af köfnunarefni en kalk-
saltpétur (20%y2 á móti 15%%) og
var 1 fyrra a. m. k. 12% ódýrari en
kalksaltpétur. 14 úr poka af kallc-
ammonsaltpétri svarar tii (minnst)
3/s úr poka ag kalksaltpétri. (Verð
s. 1. ár lilutfallslega kr. 23,60 og kr.
20,40 pr. poka).
þeir, sem safna í þvaggryfjur, eiga
þar ágætan áburð, bæði sem viðbót
við fastan áburð og einvörðungu. Má
tcljast sæmilegur áburður á dagsl.
4000 1. þvag og 1 poki superfosfat, er
s. 1. ár kostaði kr. 8,40.
Superfosfat þarf að bera á snemma
vors (apríl), þvag í regni i gróindum,
nitrophoska og saltpétur eitthvað í
kringum miðjan maí, nokkru fyr eða
^siðar eftir árferði og landshlutur.
Slóðadragið áburðinn hæfilega
þurran, þá mylst hann ávalt vel
ofan i.
Ódýrustu áburðarkaupin er k a 1 k-
ammonsaltpétur sem . viðbót
við búfjáráburð.
Berið á á hentugum tíma (sjá hér
að framan).
Slóðadragið nýju sléttumar með
mestu gætni, þvj að þær þola illa
umferð, eða malið áburðinn.
Guðm. Jónsson
frá Torfalæk.
-----o----
Félag ungra Framsóknarmanna
Fundur
verður haldinn í Sambandshúsinu mánudaginn 22. þ. m. kl.
8i/2 síðd.
Framhaldsmræður um Skólamál
Stjórnin.
Góð bújörð óskast keypt
á Suðurlandi (á svæðinu frá Snæfellsjökli til Eyjafjallajökuls).
Tilboð með öllum upplýsingum um jörðina, svo og verð og
greiðsluskilmála, sendist í lokuðu umslagi í afgreiðslu Tímans
fyrir 20. apríl, merkt „Bújörð“.
Mínningarorð
Á síðastliðnu hausti andaðist Sig-
urjón Sigurðsson á Bjamastöðum í
Blönduhlíð, tæpt þrítugur að aldri.
Banamein hans var lungnabólga.
Frá öndverðu liafði hann vanheill
verið, og eigi sjaldan sárþjáður. Fór
lil Reykjavíkur fyrir nokkurum ár-
um til að freista þess, að fá ein-
hverja bót meina sina. En eigi varð
árangur af þeirri för.
Faðir Sigurjóns var Sigurður þor-
steinsson, bóndi á Lóni, Bakka og
Ásgeirsbrckku í Viðvíkureveit, og
síðast á Bjamastöðum í Blönduhlíð.
En móðir hans er Dagný, dóttir Sig-
iúsar Dagssonar, er lengi bjó á
Keldulandi og Ásgeirsbrekku, en
dvelur nú hjá dóttur sinrii á Bjarna-
stöðum, liáaldraður, en þá furðulega
crn.
Sigurðui' á Bjarnastöðum, faðir
Sigurjóns, dó veturinn 1928, á sex-
tugsaldri, eftir langvarandi vanheilsu
og þjáningar. Hann var þessháttar
maður, að átt hefði það meir en
skilið, að liaus hefði veriö rækilega
minnst. Hann var fyrir ýmissa hluta
sakir einstakur maður. Dugnaðurinn
var frábær og áliugi með eindæmum.
Eignarjörð sinni, Bjamastöðum,
breytti liann svo á fáum árum, bæði
með ræktun og byggingum, að vart
var þekkjanleg. Og þó var hann ein-
yrki. Mátti furðu gegna^ hversu
miklu liann kom í verk heirna fyrir,
því að jafnan dvaldi liann öðru
hvoru annarsstaðar við smíðar. Var
hann smiður ágætur og mjög eftir-
sóttur. — Gestrisimr var hann svo
sem hezt gerist, greiðvikinn og lijálp-
iús, — jafnan til þess búinn að leysa
livere manrts vandræði, ef kost átti
á. Enn er þó ótalinn sú eigind Sig-
urðar, er auðkenndi hann mest frá
öði-unr mönnum íiestum. En það var
glettnin, glaðværðin, — hin sífrjóa,
einlæga, uppgerðarlausa glaðværð og
kímni, er goldið fær bros og gaman-
yrði við hverju sem er. Enda var
jafnan kátína og fjör kringum Sig-
urð. Hann kom öllum mönnum í
gott skap, þeim er í návist lians
voru. Með þvílíkum mönnum er gott
að vera. —-
Sigurjón sál. var einkabarn for-
eldra sinna. Við hann hafa að sjálf-
sögðu verið tengdar rniklar og bjart-
ar vonir. En þær brugðust — að
nokkru. Heilsu hans var frÆ önd-
verðu þann veg háttað, að augljóst
var, að eigi myndi honum auðnast
að uppfylla þær framtíðarvonir, er
ávalt eru bundnai' við einkabam.
þetta mun hann glöggt hafa fundið
sjálfur. Og ef til vill hefir við það
oflst hin óvenjulega ást til'foreldr-
anna, er lronum var í blóðið borin.
Hann var framúrskarandi ástríkur
sonur. Banalega föður hans var bæði
löng og sti'öng. Eg þekki fá dæmi svo
einlægrai' umhyggju, svo ástríkrar
nákvæmni, sém hann, sjálfur van-
iieili þó, sýndi föður sínum í hinni
löngu legu. Og eftir andlát föður
síns þráði hann ekkert jafnheitt og
að doyja — svo að hann féngi að
hitta föður sinn sem fyret. Hann ef-
aðist ekki um samfundina.
Og nú stendur hún ein eftir, ekkj-
an, með fjörgömlum föður, svift
eiginmanni og einkasyni. Margur
hefir liognað við minni raun. En
jafnan eru það nokkurar bölva bæt-
ur, að eiga samúð allra kunnugra.
Og hana á Dagný á Bjamastöðum
heila. og óskipta. G. M.
-----O-----
Leikhúsið
John Galsworthy:
Silfuröskjurnar.
Höfundurinn er annað frægasta
leikritaskáld Breta uni þessar mund-
ir. Leikfélaginu verður því ekki bor-
ið á brýn, að það hafi valið af verri
endanum í þetta sinn.
Efnið er í stuttu máli þetta: John
Bartvick þingmaður og kona hans,
sem eru í góðum efnum, eru að dómi
sjálfra sín frjálslyndar og heiðarleg-
ar manneskjur, öðrum til fyrirmynd'-
ar, kenna í brjósti um fátæklinga
og vilja láta lögin ganga jafnt yfir
alla. Á heimili þeiri’a vinnur fátæk
þvottakona. Enginn veit neitt um
hana á hcimilinu, nema að hún á
drykkfelldan mann, sem ekki getur
séð fyrir henni eða bömunum. Son-
ur þingmannsins kemur dauðadrukk-
inn heim á næturþeli og hefir lent í
óþægilegu æfintýri. Maður þvottakon-
unnar, sem ráfar atvinnulaus á göt-
unni, hjálpar lionurn inn í húsið,
drekkur sig ölvaðan og tekur á brott
með sér silfuröskjurnar. pvottakon-
unni er kennt um hvarfið. Maðurimr
hennar játar að hafa tekið öskjumar.
E11 álit Bartvickfjölskyldunnar er í
hættu vegna æfintýra sonarins. Mála-
lyktii' verða þó þær, að þingmaður-
inn sleppur við að „komast í hlöðin“,
i'átæklingurinn, sem tók öskjumar, er
dæmdur í fangelsi og þvottakonunni
er sagt upp vinnunni. Inn í þessa at-
burði er svo fléttuð eldri raunasaga
íatæku hjónanna.
Meðferð leiksins er yfirleitt góð.
Eftirtektarverður er leikur Arndisar
Björnsdóttur, sem leikur þvottakon-
una, aðallilutverkið, og Mörtu Kal-
mann, sem leikur konu þingmanns-
ins, næsta „óhuggulega" frúartegund,
sem því miður er farin að þekkjast
talsvert hér á landi. Sigrún Magnús-
dóttir, sem leikur „ókunnu stúlkuna"
af götunni, leysir í þetta sinn hlut-
verk sitt prýðilega. Haraldur Björns-
son (maður þvottakonunnar) kemst
líka, eins og vænta mátti, vel frá sínu
lilutverki. Valdemar Helgason er rösk
ur dómari, en tæpast nógu íúlmann-
legur tii að dæma saklaust íólk fyr-
ir annara manna syndir.
pttð er ávinningur að koma i leik-
húsið og horfa á „Silfuröskjumar".
Gágnrýni sú, sem komið hefir fram á
einum stað viðvíkjandi meðferð hlut-
verka og þýðingu leikritsins, er að*
ýmsu leyti óréttmæt. það væri Reyk-
víkingum til skammar ef þeir ekld
sæktu vel þessa sýningu, þegar tek-
ið er tillit til þeirrar aðsóknar, sem
„Októberdagur" og viðlíka sálargraut
ur hefir hlotið á sínum tíma hér i
leikhúsinu.
-----O------
Skugga-Sveinn hefir nokkrum sinn-
um verið leikinn í Grindavík nú ný-
lega. það er eftirtektarvert, hversu
vel leikurinn tekst, þegai' þess e,r
gætt, að leikendurnir stunda aðra
atvinnu og vprða þvi algjörlega að
hafa æfingarnar í hjáverkum og það
í frcmur afskekktu og fámennu
þorpi. Leiktjöldin eru yfirleitt spotur
og smekkleg. Eiga þau sinn góða
þátt í leiknum. Kvenfélag Grinda-
víkur stendur að sýningunni. það er
mjög áhugasamt og duglegt félag.
Hefir meðal annars byggt samkomu-
hús, sem kostaði yfir 30 þús. krónur.
Ritstjóri: Gísli Guðmundsson
Mímisveg 8. Sími 1245.
Prentem. Acta.