Tíminn - 05.03.1932, Side 1
©Íaíbferi
og afgrci&slumaður C í m a n s t*
Kannpeig }Dorsteins&óttir,
ícefjargötu 6 a. SeyfjaDÍf.
2^fgteibsía
íimans er i €œfjargðtu 6 a.
©pin bdglegd' fL 9—6
Sími 2553
XVI. árg.
Reykjávík, 5. febrúar 1932.
10. blaö
Ávarp Búnaðarþingsins
til allra íslenzkra búnaðarfélaga.
Tímar >eir er yfir standa, gerast mjög alvarlegir fyrir þjóð
vora, ekki síður á sviði landbúnaðarins en annara atvinnuvega. Eins
og öllum er kunnugt, hafa helztu landbúnaðarafurðir stórfallið í
verði og, því miður, eru enn ekki sjáanlegar breytingar til bóta, um
þau mál. Hinsvegar er fjarri því, að framleiðslukostnaðurinn hafi
minnkað. Fjárhagsástæður landbúnaðarins eru því mjög ískyggilegar
og mikil hætta vofir yfir, ef ekki breytist bráðlega til bóta. Undan-
farin ár, til 1931, máttu heita hagstæð um afkomu bænda og verzlun.
En jafnframt þróaðist stórhugur og bjartsýni. Margir bændur réð-
ust í umfangsmiklar framkvæmdir, s. s. kaup dýrra verkfæra og
véla, jarðabætur, byggingar o. fl. Þessar framkviæmdir eru vitanlega
allmörg ár að svara kostnaði og þegar jafngífurlegt verðfall gjald-
eyrisvara skellur svo skjótt á, sem nú hefir orðið, er eigi að furða,
þótt hagur bænda gerist þröngur.
Þessar framkvæmdir hafa vitanlega kostað stórfé og margir
því orðið að nota lánsfé. En nú þegar mun sú hætta í aðsigi, að
bændum verði eigi — vegna hins mikla verðfalls vöruafurða — unnt
að standa straum af lánum við almenna sjóði. Einnig* munu verzlun-
arskuldir og aðrar lausaskuldir bænda, hafa hækkað að miklum
mun. Það er því mikil hætta á ferðum með það, að lánardrotnar sjái
sér eigi annað fært, en að ganga svo að eignum, manna, til greiðslu
umsamdra vaxta og afborgana, að fjárhagurinn stórlamist, svo þeir
eigi verði sjálfbjarga og gæti af því skapast víðtækt hrun.
Búnaðarþing það, sem nú starfar, hefir lagt drög til að, með
breyttum lagaákvæðum, verði að einhverju leyti komið í veg fyrir
þetta. En þótt það takist, sem enn er óvíst, þá nær sú ráðstöfun
eigi lengra en það, að einhver frestur fáizt á umsömdum greiðslum
vaxta og afborgana, eða hjálp, til að inna þær af hendi, til að forða
falli í bili, í von um betri tíma síðar.
Vér sjáum ekki að það geti, að nokkru ráði, verið á valdi
lánardrottna, Alþingis eða ríkisstjórnar, að minnka skuldabyrðina.
Enda hafa íslenzkir bændur jafnan kosið, að sjá sér sjálfir farborða
um þesskonar mál og vér viljum vona, að þrátt fyrir það óefni, sem
í er komið, takizt það nú sem fyr.
Það sem vér með bréfi þessu viljum sérstaklega benda bænd-
um á, sem vér þó vitum, að þeim muni ljóst, er það, að liið eina veru-
lega bjargi'áð er að öll hin íslenzka bændastétt geri sér ljóst, hvílík
hætta nú er á ferðum, hvílík nauðsyn á því er, að hver einasta
sveit, hvert einasta heimiii, sýni þá vitsmuni, ráðdeild og festu, er
hér má að gagni koma.
Þegar svo er ástatt 'sem nú, er lífsnauðsyn að draga sem
mest úr kaupum erlendrar vöru, en láta eigin framleiðslu fullnægja
þörfunum, svo sem unnt er, og eigi er um það að efast, að miklu
lengra má komast í því efni, en almennt hefir átt sér stað.
Með aukinni garðrækt, ættu bændur mjög að geta sparað
kornvöru og auk þess bætt úr garðmatarþörf kaupstaða og kaup-
túna. Búnaðarsambönd og ^únaðarfélög þurfa því af alefli að styðja
garðrækt á þessu ári og framvegis.
Kaffi, sykur og ýmsar sælgætisvörur, eru hjá mörgum bænd-
um talsverðir útgjaldaliðir. Eigi er á nokkurn veg unnt að afsaka,
ef eigi er stórlega dregið úr þeim kaupum.
Álnavara, tilbúin föt og skófatnaður er árlega flutt inn fyrir
miljónir króna. Eru þessar vörur nú mjög orðnar notaðar til sveita
en ullin og skinnin seld fyrir lágt verð. Sjálfsagt má færa þetta til
betri vegar. Víða eru handspunavélar og prjónavélar. Ileynt hefir og
verið af húsmæðraskólum og námsskeiðunum að endurreisa vefnað-
inn og saumavél er næstum á hverju heimili. Þetta ætti með skipu-
lagsbundinni vinnu að vera góð hjálp til fatavinnzlu og að nokkru
að geta bætt upp fæð vinnandi fólks í sveitunum. En það sem heim-
ilin ekki geta unnið sjálf, ættu þau frekar að sækja til innlendu
klæðaverksmiðjanna en til útlanda.
Margar fleiri útlendar vörur mætti nefna, esm meira mætti
takmarka kaup á en verið hefir, ýniist með því að nota þær minna,
eða framleiða þær eða aðrar tegundir er komið gætu í þeirra stað.
Mætti til þess nefna ýmiskonar áhöld og húsbúnað, eldsneyti o. fl.
Oss er að vísu ljóst, að mörg sveitaheimili viðhafa svo mikla gætni
með kaup erlendra vara, að naumast verður lengra kornizt, en hér er
átt við það sem almennast er.
Eigi verður hjá því komizt- að tkamarka mjög ýmsar fram-
kvæmdir "Vneöan afurðasalan er jafn óhagstæð og nú er. Húsabygg-
ingar verða sem mest að bíða betri tíma og að stofna til skuldaaukn-
inga vegna jarðabóta, er í fyllsta máta varhugavert. Einnig 'Verður
að viðhafa hina mestu gætni um kaup útlendra verkfæra, áburðar og
fóðurefna.
íslenzk búnaðarfélög, bændur og húsfreyjur!
Það tjáir eigi að loka augunum fyrir þeirri hættu sem fram-
undan er. Útlitið er að vísu að sumu íeyti ekki lakara hjá oss íslend-
ingum en ýmsum öðrum þjóðum, enda hafa þær gert margháttaðar
ráðstafanir, sér til bjargar. Eru bændur þar engir eftirbátar. Slíkar
ráðstafanir þurfum vér einnig að gera og mega þær ekki dragast,
þar til í meira óefni er komið. Hér duga engin vettlingatök, engin
sundrung, engin léttúð um komandi tíð og engin hlífð við sjálfan sig
eða rótgróinn aldaranda. Hér dugar ekkert annað en glöggskyggni
Bunaðarþingið.
Auka Búnaðarþingið var sett
15. febr. sl. og lauk 1. marz, stóð
16 daga alls. Mættir voru þessir
fulltrúar:
Benedikt Blöndal, kennari,
Mjóanesi S.-Múlasýslu.
Guðm. Þorbjarnarson, bóndi,
Stóra-Hofi Rangárvallasýslu.
Hallur Kristjánsson, bóndi,
Gríshóli Snæfellsnesi.
Jakob H. Líndal, bóndi, Lækja-
móti Húnavatnssýslu.
Jón Hannesson, bóndi, Deildar-
tungu Borgarfirði.
Kristinn Guðlaugsson, bóndi,
Núpi Dýrafirði.
Magnús Þorláksson, bóndi,
Blikastöðum Kjósarsýslu.
Ólafur Jónsson, framkvæmda-
stjóri Ræktunarfél. Norðurlands,
Akureyri.
Páll Stefánsson, bóndi, Ásólfs-
stöðum Árnessýslu.
Sig. E. Hlíðar, dýralæknir, Ak-
ureyri.
Sveinn Jónsson, bóndi, Egils-
stöðum S.-Múlasýslu.
Mættir voru auk þeirra,
Tryggvi Þórhallsson forsætisráð-
herra, sem er formaður Búnaðar-
félags Islands og stýrði þinginu,
Bjarni Ásgeirsson stjórnamefnd-
armaður, svo og búnaðarmála-
stjórar og ráðunautar félagsins.
Búnaðarþingið hafði alls 34
mál til meðferðar, og náðu flest
afgreiðslu. Hér skulu nefnd nokk-
ur hin helztu:
Stjórn búnaðannála. Fyrir þing-
inu lá frv. um stofnun búnaðar-
ráðs, líkt og nú er í Danmörku.
Búnaðarráðsmenn skyldu valdir
af Búnaðaríélagi Islands, Alþingi,
samvinnufélögum bænda. Búnað-
arbankanum og ríkisstjórninni.
Ákvörðun um þetta mál var frest-
að til reglulegs búnaðarþings á
næsta ári.
Ræktun og sala jarðepla. Um
það efni lágu fyrir fry. fyrir þing-
inu. Skorað á búnaðarsamböndin
að hefjast handa um að auka kar-
töíluræktina, svo að nóg verði
framleitt til neyzlu í landinu. Af-
greitt frv. til að leggja fram á
Alþingi, um að ríkið komi upp í
Reykjavík öruggri geymslu fyrir
kartöílur og aðra innlenda garð-
ávexti, svo að hægt sé að varð-
veita þessa framleiðslu áhættu-
laust á markaðinum.
Tollar og innflutningsbönn á
landbúnaðarafurðum. Skorað á
Alþingi að lækka innflutningstoll
á niðursoðinni mjólk, ostum, eggj-
um og kartöflum, og koma á eftir-
liti á eggjum til tryggingar vöru-
gæðum, og banna innflutning á
smjöri og allskonar kjötmeti.
Útflutningur á skyri. Fyrir
þinginu lá erindi þessu máli við-
víkjanda frá Ingólfi G. S. Es-
pholin í Reykjavík. Telur Ingólf-
ur sig hafa fundið upp aðferð til
að geyma skyr óskemmt í flutn-
ingi á erlendan markað. Afgreitt
með eftirfarandi tillögu:
„Búnaðarþingið mælir eindreg-
ið með því, að Alþingi veiti nú
þegar stuðning, er það sér sér
fært, til tilrauna með skyr sem
útflutningsvöru og veiti einhverj-
um þeim félagsskap mjólkurfram-
leiðenda, sem þegar er til eða
stofnaður kann að verða í því
skyni, eða forgöngumanni máls-
ins, Ingólfi G. S. Esphólín, nauð-
synlegan styrk til að koma upp
þeim tækjum, sem þörf er á í
þessu augnamiði og við útbreiðslu
þessarar vöru á erlendum mark-
aði“.
Rannsókn búnaðarhátta: Svo-
hljóðandi ályktun afgreidd frá
júnginu:
„Búnaðarþingið æskir að skip-
uð verði þriggja manna nefnd,
sem falið verði að rannsaka bú-
rekstur vorn, og komast að niður-
stöðu um hvernig haganlegast sé
að reka búnað. Nefndarmenn
skulu skipaðir þannig: Einn kos-
inn af Búnaðarþingi en tveir af
Alþingi. Nefndinni er heimilt að
krefja skýrslna um allt er að
þessu lýtur af opinberum starfs-
mönnum.
Nefndarmenn fái engin laun,
en kostnað þann er leiðir af
nefndarstörfunum, skriftir og
ferðakostnað skal greiða af rík-
issjóði.
Verkefni nefndarinnar er aðal-
lega að rannsaka:
1. Hver munur sé á búrekstri
á smábýlum og stórbýlum.
2. Hver munur sé á búrekstri
í nánd við kauptún og þar sem
skilyrði eru bezt, samanborið við
búrekstur upp til sveita og á af-
skekktum stöðum.
3. Hvert ráðlegt sé að flytja
byggðina saman, og gera þar
ákveðnar skipulagstillögur um
hvemig bezt sé að skipuleggja
þau svæði.
4. Hvert líkur séu til að stór
samvinnubú geti þrifist hér á
landi og hvemig þeim skuli fyrir
komið.
5. Hvert líkur séu til að hent
sé hér að taka upp nýjar fram-
leiðslugreinar, svo sem loðdýra-,
alifugla- og fiskirækt.
6. Athuga um hvort eigi sé
hægt að koma á betra skipulagi
með búsafurðaviðskipti innan-
lands og hafa betri búsafurðir á
boðstólum fyrir útlendan markað,
en nú tíðkast.
Nefndin skal leggja tillögur
sínar fyrir næsta Búnaðarþing“.
Sútunarverksmiðja. Svohljóð-
andi tillaga samþykkt:
„Búnaðarþingið ályktar að
skora á Alþingi og ríkisstjóm að
láta svo fljótt sem við verður
komið, fara fram rannsókn um
það, hvað kosta muni að koma á
fót fullkominni sútunarverk-
smiðju í landinu, og að rannsókn
lokinni stuðla að þvi, að henni
verði komið upp, ef tiltækilegt
þætti“.
Fátækralögin. Eftirfarandi á-
lyktun samþykkt:
„Búnaðarþingið ályktar að
skora á Alþingi að gjöra nú þeg-
ar bráðabirgðabreytingar á gild-
andi fátækralögum á þeim gmnd-
velli, að vemda sveitafélögin fyr-
ir yfirflóði sveitaþyngsla úr
kauptúnum, sem hætt er við
undir þeim kringumstæðum, sem
nú eru“.
Vinnufriður. Svohljóðandi til-
laga samþykkt:
„Búnaðarþingið skorar á Al-
þingi, að semja á yfirstandandi
þingi lög, er tryggi bændum og
öðrum framleiðendum vinnufrið,
þegar þeir vinna eða láta vinna
að sinni eigin framleiðslu, hvort
heldur er heima eða heiman“.
Kaupgjald. Búnaðarþingið lýs-
ir, að undangengnum rannsókn-
um, yfir þeirri skoðun, að kaup-
gjald almennt í sveitunum verði
að lækka um 30%.
Landbúnaðurinn og kreppan.
Er þá enn ótalið það mál, sem
fyrst og fremst var tilefni þess,
að meirihluti Búnaðarfélags-
stjómarinnar (Tryggvi Þórhalls-
son og Bjami Ásgeirsson) ákvað
að kalla auka Búnaðarþingið
saman, en það em þær sérstöku
ráðstafanir sem hugsanlegar em
í þágu landbúnaðarins vegna yf-
irstandandi viðskiptaörðugleika.
Eins og skýrf var frá hér í
blaðinu fór Bjarni Ásgeirsson
alþm. utan skömmu eftir nýár, af
hálfu Búnaðarfélagsins í þeim til-
gangi, að kynna sér sérstaklega
þær ráðstafanir, sem gjörðar
hafa verið af hálfu löggjafar-
valdsins, viðvíkjandi danska
landbúnaðinum nú í ár. En ráð-
stafanir þessar eru aðallega í því
fólgnar, að létta bændum afborg-
anir og vaxtagreiðslur af liánum
og koma í veg fyrir að gengið
sé að búum þeirra, í þeim ó-
venjulegu erfiðleikum, sem nú
hafa skollið yfir um stundar-
sakir.
I samræmi við þær erlendu
upplýsingar, sem á þennan hátt
hafa fengizt og með tilliti þess
sérstaka ástands sem fyrir ligg-
ur í íslenzkum landbúnaði, af-
greiddi Búnaðarþingið „frumvarp
um gjaldfrest á skuldum“, sem
nú hefir verið sent landbúnaðar-
á afleiðingum þess ástands, sem orðið er og enn getur versnað, vit-
urleg ráð, þrek og festa til að framíylgja þeim, enda þótt þau kosti
mikla sjálfsafneitun og óþægindi í bili. Öllum þarf að vera ljóst, að
landbúnaður vor og bændastéttin er sem stendur í alvarlegri fjár-
hagslegri hættu. Enginn má því liggja á liði sínu, allir verða að vera
samtaka til að standast örðugleikana og rétta þann halla sem orðinn
er. Þá væntum vér að vel fari.
I sambandi við framanritað vill Búnaðarþingið að síðustu
beina þeirri ósk til stjórnar hvers búnaðarfélags, að hún taki þessi
mál til ítarlegrar yfirvegunar og íhugi hvort ekki mundi full ástæða
að kalla saman félagsfundi — eða máske í samvinnu við hrepps-
nefndaroddvita almennan hreppsfund — til að ræða þau og taka af-
stöðu um þau. Mætti þá meðal annars gera alyktanir um:
1. Aukna framleiðslu og notkun hennar til fæðis, fata o. fl.
2. Hagkvæma félagsbundna samvinnu um notkun ýmsra jarð-
yrkju og heyvinnúvéla, handspunavéla, prjónavéla o. s. frv.
3. Spamað ýmsra útgjaldaliða, s. s. til kaupa á útlendum
klæðnaði og skófatnaði, kaffi, sykri og sælgætisvörum, einnig kom-
vörum að því leyti er garðávextir gætu komið í staðinn. Ennfremur:
að hve miklu leyti mætti í bili draga úr kaupum útlendra byggingar-
efna og húsgagna verkfæra og véla, áburðar, fóðurefna o. fl., án
þess þó að jarðirnar eða búreksturinn bíði við það verulegt tjón eða
afturför.
4. Almenn samtök, milli yngri og eldri, að standa sem fast-
ast saman um öll þau mál, er geta orðið landbúnaðinum til bjargar
og varðveitt menningu og atvinnurekstur sveitanna á yfirstandandi
tímum.