Tíminn - 05.03.1932, Blaðsíða 3

TÍMINN
87
Félag ungra Framsóknarmanna
Fundur verður haldinn mánudaginn 7. þ. m. kl. 8V2 í Sam-
bandshúsinu.
Fundarefni: KREPPAN.
Málshefjandi: Stefán Jónsson.
STJÖRNIN.
Þvottaráðskonustaðan
við þvottahús Landspítalans verður laus þ. 1. okt. n. k.
Ætlast er til, að umsækjandi vinni til reynslu í þvottahúsinu,
frá 15. maí þ. á.
Eiginhandar umsóknir, ásamt upplýsingum um fyrra starf og
meðmælum, sendist til skrifstofu spítalans fyrir 15. apríl n. k.
Stjórn Landspítalans.
Fréttir
Tíðin í febrúar mun hafa verið hin
bezta og mildasta í mannaminnum.
Frá jólum og. fram yfir 20. jan. var
talsvert vetrarríki hér á landi. og
snjóþyngsli orðin allmikil í sumum
héruðum. í síðustu viku janúar brá
til S-áttar og þíðviðra og var allur
snjór horfinn af láglendi þegar vika
var liðin af febrúar. Hélzt svo stöð-
ug en yfirleitt hæg S-átt allan mán-
uðinn, allajai'na með 6—8 st. hita og
oft upp undir 10 st. á Norður- og
Austurlandi. — í Reykjavík var með-
alhiti mánaðarins 5,3 st., en meðal-
hiti allra febrúarmánaða síðan 1872,
eða síðustu 60 árin, eru -f-* 1 0,5 st.
Jörð var orðin marþíð í mánaðar-
lokin og ribsrunhar að því komnir
að springa út í görðum. Hafíshroði
var á sveimi úti fyrir Norðurlandi
mestan hluta mánaðarins. Lá nærri
að hann loggðist upp að Tjörnesi og
Sléttu, en lónaði heldur frá aftur.
Síðasta febrúar var símað frá
Grímsey, að ís væri yíir öllu hafi
frá Húnaflóa að -Sléttu í 8—10 sjóm.
fjarlægð norður af Grímsey. par' var
töluvei't af borgarísjökum. Síðustu
dagana lxefir brugðið til V-áttar með
nokkru frosti og snjókotnu, og þegar
þetta er ritað, er N-stomiur og stór-
lirið á Vestfjörðum og hríðarveður í
útsveitum noi-ðan lands. Frostið er
3—6 st. um allt land.
ísfregn. Skipstjórinn á „Súðin“
símaði 3. þ. m.: „ís alla leið að
Rauðagnúpi og svo langt til hafs
sem augað eygir. — 6 sjóm. norð-
austur af Rauðagnúpi er dálítið
sund siglingafært. íshroði alla leið
inn fyrir Melrakkanes".
Norðixrþingeyingamót var haldið í
Reykjavík síðastl. miðvikudagskvöld.
Sóttu það úm 70 manns.
Læltnir slasast. þ. 6. f. m. var hér-
aðlæknisins á þórhöfn á Langanesi
vitjað inn í Axarfjörð í forföllum
læknisins á Kópaskeri. Á leiðinni
reið læknirinn yfir ísi lagða á, en er
hann var nærri því kominn yfir ána
sprakk isinn undan afturfótum hests-
ins svo að hann féll aftur yfir sig, en
við það varð læknirinn á milli hests-
ins og skararinnar. Við þetta fékk
læknirinn áfall mikið. Var h.ann
fluttur sjóveg aftur til þórshafnar og
hefir hann legið mjög þungt haldinn
til skannns tima. Læknirinn á þórs-
liöi'n heítir Eggert, sonui' sr. Einars
fyrrum prests í Reykholti.
Eggert Stefánsson söng i Osló uni
miðjaii janúar síðastl. Norsku blöðin
tóku honum rnjög vinsamlega. Aften-
posten segir m. a. 11. jan.: „Hér er
kominn íslendingur, sem ekki þai-f
að vekja eftirtekt á með því að segja,
að hann sé frá „Sögueyjunni". það tíri
íslenzki söngvai-inn Eggert Stefáns-
son, sem nú er orðinn kunnur um
alla Norðurálfuna. — — í íslenzkri
sönglist skipar hann svipað sæti og
Kjarval í málaralistinni, Einar Jóns-
son i myndhöggvaralistinni og Krist-
mundur Guðmundsson í bókmennt-
unum. Allir hafa þeir borið nafn ís-
lands langt út um heiminn. — •—
E. S. hefir aldrei fyr sungið í Noregi.
Úti um heiminn hefir hann gjört ís-
land kunnugt fyrir miljónum manna,
ekki sízt gegnum enskar og amei’ísk-
ar útvarpsstöðvar og kunnir söng-
dómarar (verdenskritikken) hafa oft
fariö um hánn loforðum. Við til-
færum hér brot af ummælum, sem
birtust um hann í „Le monde rnusi-
cal“ 'í París fyrir nokkrum árum síð-
an. þar segir: Islenzki tenorsöngvar-
inn E. S. hefir óvenjulega kraftmikla
•og auðsveipá íödd. Meðférð hans á
Scarlati og Perpolese var sönn list,
þó kom snilld hans é. t. v. bezt fram
i íslenzku söngvunum".
Hjónabaiid. Nýlega voru gefin sam-
an hér í bænum ungfrú Sólveig Ey-
jólfsdóttir og Eysteinn . Jónsson
skattstjóri.
Sundnámskeið í Reykjavík. Að íil-
hlutun í. S. í. verður sundnámsskeið
lxaldið í Reykjavík í maímánuði n.
k. fyrir sundkonnara og aðra þá, sem
vilja vinna að aukinni sundkunn-
áttu hér á landi. Námsskeiðið á að
standa yfir í mánaðartíma og hefst.
l. mai. Kennslan vcrður ókeypis og
bæði bólcleg og verkleg. í sambandi
við náihsskeiðið verða lialdnir fyrir-
lestrar um björgun, lífgun og nyt-
semi sundkunnáttu. Aðaláhersla
verður lögð á það að kenna nem-
endum/ til hlítar almenn sund, björg-
un og lifgun, einnig skriðsund
(crawl) og dýfingar, ef þess er ósk-
að. Yfirleitt eiga sundkennarar að
geta fengið alla þá sundmenntun á
liámsskeiðinu, sem þeir óska að fá.
Er hér því ágætt tækifæri fyrir sund-
kennara til framhaldsnáms. Aðal-
kennarar námsskeiðsins verða þeir
Jón og Ólafur Pálssynir.
Hjónabaiid. I dag verða gefin sam-
an 'í hjónaband ungfrú Nanna Ólafs-
son (dóttir Gísla sál. símastjóra) og
Ilalldór P. Dungal, auglýsingastjóri
Útvarpsins.
Lorentz Hop. Hinn frægi norski
snillingur Lorentz Hop, ætlar að
halda hér sina fyrstu hljómleika á
fimmtudaginn kemur. þetta verður
nýstárleg og einstök skemmtun, þar
sem Lorentz IIop er mesti sniílingur,
sem nú er upp i IIarþangursfi ð 1 u 1 eik
Hann er nýkominn heim úr sigurför
um gjörvalla Ameríku og mun því
marga fýsa að hlusta á þennan ein-
kennilega listamann, sem handleikur
fiðiu sína með afburðasnilld, fjöri og
ástríðu. Iiér í lleykjavík má búast
við að hvert sæti verði skipað í
Gamla Bíó, er þessi ágæti listamaður
lætui' til sin heyra. N.
María Markan söng í Hamborgar-
radio 11. des. f. á. nokkur íslenzk
lög í sambandi við fyrirlestur um ís-
land, eins og getið var um í blöðurn
hér. Um söng hennar skrifar dr.
Walter Hopke í „Der Rundfunk-
hö'rer“ 5. jan. þ. á. þannig í íslenzkri
þýðingu: „þegar ég opna viðtæki
mitt, hittist svo á að verið er að til-
kynna, að nú eigi menn að fá að
heyra Maríu Markan syngja, ein-
hverja fegurstu kvenrödd íslenzka.
það má maður ekki láta fram hjá
sér fara. Auk raddarinnar er veit að
leggja eyrun við íslenzku lögunum.
Ef til vill er listagildi þeirra ekki
svo ýkja mikið, en þau eru mjúk,
þrungin tilfinningu og þunglyndisleg
og hrífa hugann. Og fögur er þessi
rödd og íestuleg. Fylling og hlýleiki
er á yfirborðinu, en undir niðri er
eldur og heitar tilfinningar. Röddin
rnundi betur hæfa óperulögum en
þessum einföldu og iátlausu alþýðu-
lögum. Hver sem á yfir slíkri rödd
að ráða, ætti ekki að láta neina örð-
ugleika aftra sér frá að ná lræstu
stigurn listarinnar“.
Kolstad, forsætisráðhera Noi’ð-
manna, er látinn.
Stjórnarskipti eru nýorðin í Frakk-
landi. Laval baðst lausnar, að feng-
inni vantraustsyfirlýsingu, en við tók
Tardieu, áður forsætisráðherra og nú
siðast utanríkisi’áðhei’ra i ráðuneyti
Laval.
Lappómenn i Finnlandi draga sam-
an lið og stefna Jjví í áttina til
Helsingfors. þeir ásaka stjórnina fyr-
ir, að hún liafi ekki gengið nógu
hart fram gegn jafnaðarmönnum.
Stjómin hefir kvatt herinn lil vopna.
Frá Bandaríkjunum. Öldungadeild
þjóðþingsins hefir fellt frumvarp La
Follette, sem fór fram á 75 milj.
dollara fjárveitingu til hjálpar bjarg-
arvana atvinnuleysingjum.
----O----
Iieikhúsid.
Leikfélag Reykjavíkur hafði í fyrra-
kvöld frumsýningu á tveim smáleikj-
um, sem ekki hafa sézt hér áður á
leiksviði. Annað er gamanleikur og
heitir „Afx’itið“. Hinn leikurinn,
„Ranafell“, er eftir fæx’eyskan mann,
I-Ieinesen að nafni.
Gamanleikurinn „Afritið1', ijallar
um ástarþanka ungrar konu, einnar
af mörgum á þessari órólegu öld,
sem hvergi þrífast í neinu hjóna-
bandi, eiginmann hennar og tvo elsk-
huga. Arndís Björnsdóttir leikur
ungu konuna mjög ánægjulega. Ind-
riði Waage leikur eiginmanninn,
Brynjólfur Jóhannesson gamla elsk-
hugann og Alfreð Andrésson þann
nýja, sem konan ætlar að hlaupast
á brott með, að honum sárnauðug-
um.
„Ranafell" ’er sorgarleikur í tveim
þáttum. j)að mun vera fyrsta. fær-
eyska leikritið, sem sýnt er hér, enda
sem eðlilcgt er eigi um fjölslu-úðug-
an garð að gresja í þeirri grein bók-
menntanna hjá svo fámenm-i þjóð,
sem Færeyingar frændur vorir eru.
En margan fýsir sjálfsagt að sjá
þennan leik, þótt ekki ^æri nema
vegna upprunans.
Leikurinn fer íram í Færeyjum.
þórir bóndi í Ranafelli er maður
hníginn á efra aldur, harðlynaur og
ann óðali feðra sinna meir en öllu
öði-u. Til þess að sameina tvær beztu
jarðirnar í sveitinni segir hann skilið
við Ólöfu æskuunnustu sina og geng-
ur að eiga dóttur efnaðs nágranna.
En sambúðin verður köld. Kona þóris
deyr ung. Börn hans verða honum
fráhverf. Sonur hans hrekst úr fóður-
garði og dóttir hans vill sjálf ráða
gjafoi’ði sinu. Allan þennan tíma hef-
ir Ólöf dvalið sem óbreytt vinnukona
í Ilanafelli. Hún hefir horft á það,
hvernig skuggi ógæfunnar lagðist
„yfir Ranafell og hálfan dalinn".
Olöf er skygn og berdreymin. Hún
veit, að voði stefnir að bænum og
sendir fólkið burt. þau þórir eru tvö
ein heima. J)á rekur hún honum
haima sína og ást, sem enn er
ófyrnd, og tjáir honum, að hún lxafi
fyriríarið barni þeirra, er hann varð
lienni fráhverfur. þá hrynur skriðan
úr Ranafelli yfir bæinn, og tjaldið
fellur.
Aðalhlutverkin, Ólöfu og þói’i, leika
þau Ingibjörg Steinsdóttir og Har-
aldur Björnsson. Ingibjörg hefir áð-
ur leikið Steinunni í „Galdra-Loíti"
og Agnesi i „Dauða Nathans Ketils-
sonar“, en fyrir tveim árum fór hún
til leiklistarnáms erlendis, og liefir
ekki leikið hér síðan í'yr en nú.
Leikui' hennar var tilfinningaríkur og
Rðssieskiif virir:
Irúgmjöl, hveiti,
hrisgrjón, eldspýtur
timbur, sement,
kol, salt o. fl.
eru þær ódýrustu,
sem fást.
V örugæði viðurkend.
Kaupmenn og kaupfélög,
leitið tilboða!
Ulenzk-Rússneska
Verzlunarfélagið h.f.
Einkaumboð fyrir
Utanríkisverzlun Ráðstjórnarríkj.
Hafnarstræti 5, Reykjavík.
Sími 1493. Símnefni: Isruv.
víða fallegui’. Sigríði dóttur þóris
leikur Sólveig Eyjólfsdóttir. Hún
sómir sér vel é leikaviði, én hlut-
verk hennar gefur p.Vki t.il^fnl til
mikilla tilþrifa. Jón Aðils leikur
Símon son þóris, fulltrúa hins nýja
tíina, og hefði víst mátt gjöra eitt-
livað úr því hlutverki, ef efni stæðu
til.
að einstaklingurinn sem þaö notar í
svip, hafi sömu hvöt tii að gera því
til góða og hann ætti það sjáli'ur, og
þannig, að unibætuxnar vei'ði eklú
bundnar í jarðarvei’óinu við sölu,
heldur verði tryggt, að þær verði til
þess að létta niðjum okkur iífsbai’-
áttu þeirra.
IV.
Um áratugi höfum við íslendingar
búið við úrelt ábúðarlög. þau hafa
legið á leiguiiðum sem mara og ver-
ið sem hemill á íramkvæmdum.
Jafnframt hafa þau stutt að því að I
jarðir lentu 1 „braski“ og orðið til ^
þess að margar jarðir hafa koxuizt í
ceðlilega hált verð. Hér er þó margt
í'leira, sem hei'ir hjálpað til, en út i
það skal ekki í'arið.
])að var þvi kominn tími til þess
að fara að breyta ábúðarlögunum,
þegar frumvarp um það kom fram
frá milliþinganefnd þeirri í landbún-
aðarmálum, sem setið hefir nú und-
anfai’ið (Jörundur, Bemharð og þór- :
arinn).
En Alþingi mun ekki hafa fundizt ,
að því lægi á. þing eftir þing var
það saltað af landbúnaðamefnd neðri
deildar, og loks á síðasta vetrarþingi
kornst það frá nefndinni. En svo er
líka sagan öll. Lengra er það ekki
komið enn. í allverulegum atriðum ;
var ætlast til þess, að hreytt væri
til bóta með frumvarpi því er ffá
milliþinganefndinni kom. það í’ýmk- ;
aði um hendur leiguliða, en áðui- ;
varð helzt ‘ekki annað séð en jaríj- j
eigendur hefðu mestu ráðið um þessa !
löggjöf. það hafa þá líka bæði fyr
og síðai’, ýmsir af þeim bænducij sem
eiga hvað i'lestar jarðir á leigu, setið
á Aiþingi, og þá vitaniega ráðið
miklu um þetta ei'ni.
En þó margar umhætur væru i
fruinvarþinu ,eins og það lá fyi’ir, þá
var gleymt að taka sérstakt tifiit til
jai'ða þess opinbera, og ekki lieldur
sjáanlegt, að ætlast væri til þess að
liætt yrði að selja þær.
En þessu livorugu má gleyma. það
þarf að vei’ða löyákvcðið að allar
þjóð- og kirkjujarðir, sem ekki eru
ákveðnar sem fastir bústaðir em-
bættismanna, eða á annan hátt
ákveðnar til opinberrar starffækslu,
verði leigðar á erfaulega erfðafestu.
Afgjaldið þarf að vera fast ákveðið,
t. d. 6% af íasteignamati og það má
ekki hækka meðan sama ætt heldur
ábúðinni.
Jarðabætur má ekki taka upp 1 af-
gjald eins og nú er, og ieiguliðar þess
opinbera verða að fá að veðsetja jarð-
irnar, fyrir lánum til húsabóta. Upp-
hæö tónsins má fastákveða og miða
við afgjaldið.
Ennfremur þurfa leiguliðar að fá
að hafa frjálsar hendur til þess að
skipta jörðunum milli barna sinua.
Að liinu leytiuu þarf það opinbera
líka að.hafa aðgang að því að geta
skipt jörðunum, en þegar til þess
þarf að taka, þer vitanlega að greiða
ábúanda fyrir það, sem jörðin hefir
hælckað í mati af hans völdum. Að
hinu leytinu eiga . þau kjör, sem
ábúandi býr við, að vera góð, að það
opinbera á að eignast alla verðhækk-
un landsins, þegar ættin hættir að
nota jörðina og ný ætt tekur við
henni. Um úttekt, kaup og sölu á
húsum jarðarinnar þegar ábúanda-

skipti verða, þarf skiljanlega að setja
ákvæði, en þar gæti ýmislegt liið
sama gilt og um aðrir jarðir.
Loks þurfa að setjast ákvæði um
það hvernig ábúðarrétturinn erfist,
og að liann geti ekki gengið kaupum
og sölu, inn í frumvarpið.
þegar kafla um þetta efni er bætt
við og frumvarpið að öðru leyti lag-
að ofurlítið enn, leiguliðum í hag, þá
fyrst hættir eigingirnin að knýja fáa
sjálfseignarbændui', til að gera mikið
fyrir sjálfan sig, en þá kemur fjöld-
inn með vegna framtíðarinnar.
V.
En jafnframt því, sem ábúðarlögin
eru bætt, þarl að afnema lögin um
sölu þjóð- og kirkjujarða. Og ekki
nóg með það, það þarf aftur að fara
að vinna að því jarðii’nar komist í
opinbera eign. þetta verður að gera
með með því að verja afgjaldinu;
sem sem kemur inn eftir jarðirnar og
lóðirnar, sem það opinbera á, til þess
að kaupa þær jarðir, sem bjóðast í
irjálsri verzlun fyrir jarðamatsverð.
Margur kynni að hyggja að það yrðu
ekki margar jarðir, sem það opinbera
fengi keyptar í frjálsri verzlun fyrir
jarðamatsverð. En mín spá er sú, að
þær yrðu fleiri en hægt væri að
kaupa. Ég veit af bændum, sem
hugsa mikið um það, hvernig þeir
geti tryggt jarðimar i sinni ætt, og
losað þær undan braski, og sem
hugsa um að gefa þær, líkt og Helgi
sál. í þykkvabæ gerði. Svo er hún
mikil, breytingin, sem orðið hefir á
hugsunarhætti manna í þessu efni.
það er mér kunnugt um frá ferðum
mínum um landið. J)vi er ég ekki
hræddur um að ekki bjóðist nægar
jarðir.
í' öðru lagi er alveg nauðsynlegt að
húa svo um, að styrkur sá, sem veitt-
ur er eftir jarðræktarlögunum, verði
ekki íestur í jörðunum við kaup og
sölu, heldur komi niðjunum að not-
um, og létti þeim lífsbaráttuna. Um
þetta þarf líklega sérstök lög, en
líka mætti lcoma kafla um það inn
i ábúðai’lögin.
VI.
! Nú stendur yfir „kreppa“. Menn
greinir á um orsakir hennar, og vel
má vera að þær séu mai’gar. En ætli
ein af þeirn helztu sé nú ekki það,
að landið hefir verið gert að eign
einstaklinganna, og þar með lokað
fyrir fjöldanum. í hverju lýsir krepp-
an sér? Lýsir liún sér ekki fyrst og
íremst í því, að rnargan manninn
vantar lífsnauðsynjar, eða peninga —
ávísun til að kaupa líísnauðsynjar
íyrir? Margir menn eru, sem ekkert
hafa að gera, vinna sér þessvegna
! ekkert inn, og geta því ekki keypt
sér lífsnauðsynjarnar. Og þeir geta
ekki sótt þær í skaut jarðarinnai’,
I
því þeir eiga ekki jörðina. Hún er
! eign annara einstaklinga. Gætu þeir
haft greiðan aðgang að henni, og þar
með að því að afla sér lífsnauðsynj-
ann, er enginn vafi á, að þeir gerðu
það heldur en svelta. því er það efa-
laust, að ein leiðin til þess að fyrir-
-byggja, að „kreppur" endurtaki sig,
er sú, að búa svo um ábúðarlögin,
• að landið vei’ði opið fyrir öllum er
vilja nota það. Og það verður ekki
' gert betur með öðru en því að vinna
að því að landið eignist sig sjálft,
ríkið eignist jarðimai’ og lóðimar.
Hér er enn ein ástæða til að breyta
um stefnu í þessum málum, hætta
að selja kirkju- og þjóðjarðirnar, en
fara að bæta við þær fleiri, og byggja
þær með þeirn kjörum, að á þeim
verði unnar framkvæmdir, sem niðj-
arnir njóti og sem létta þeim lífs-
hai’áttuna.
VII.
Senn kemur Alþing saman. Fulltrú-
ar þjóðarinnar setjast á í’ökstóla og
íara að ræða nauðsynjamál hennar.
En eru þau nú mörg nauðsynjamál-
in, sem skipta þjóðina meiru en það
hvernig búið er að moira en helming
bændanna? Og eru þau mörg nauð-
synjamálin, sem skipta þjóðina meira
en það hvernig búið er í hag fyrir
niðjana? Og ætli þau séu mörg
nauðsynjamálin sem skipta þjóðina
meira en það, hver grundvöllur verð-
ur lagður að framleiðu lifsnauðsynj-
anna, sem framleiddar eru hér i
landi, og sem framleiddar verða í
íramtíðinni? Ég hygg ekki. Og allt
þetta, og raunar fleira, verður að
ieysast með ábúðarlögunum. Annars
verða þau ekki viðunandi. Ég vona
að nú sitji svo margir menn á Al-
þingi, með skilningi á þessum mál-
um, að þeir láti ekki lengur ábúðar-
lagafrumvarpið liggja undir koddan-
um, heldur dragi það nú fram, og
aígreiði það í þvi formi, að það verði
bændum og þjóðinni allri til bless-
unar. Og vissir mega þeir, sem á
þingi sitja, vera um það, að því
verður veitt eftirtekt af bændum
landsins, hvernig þeir koma fram i
þessu máli. PéU Zóphóniasson.