Tíminn - 19.03.1932, Blaðsíða 3

TÍMINN
45
Leitið til mín ef yður yantar
Orgel-harmoníum
frá
Miiller eða Mannborg
Eg hefi þau hér til sölu.
Elías Bjarnason,
Sólvöllum 5, Reykjavík
og Guðbrandar Jónssonar væru rétt-
ar.
Rétt eftir að vinnudeilan byrjaði,
átti ég tal við Hannes Jónsson kaup-
félagsstjóra og hvatti þá til að leit-
að væri samninga um málið. Úr
þvi varð þó ekki að svo stöddu, en
nokkru síðar talaðist svo til milli
okkar Hannesar, að ég ætti tal við
einn úr stjórn Verkamálaráðs Al-
þýðusambandsins, sem verkamanna-
félagið á Hvammstanga var þá búið
að fela að semja um ágreiningsat-
riðin, til þess að komast eftir að
hvaða samningum hægt væri að
komast. Talaði ég þrisvar sinnum
við hann um málið, en engu varð
umþokað frá þeim kröfum, sem
verkamannafélagið setti fram í
fyrstu. Ég skýrði kaupfélagsstjóran-
um jafnóðum frá hvað málinu leið
pg mun hann hafa ráðfært sig við
ítðra vinnuveitendur á Hvamms-
tanga, hvort gengið skyldi að þeim
skilyrðum, sem verkamannafélagið
setti. Endirinn varð sá, eins og
kunnugt er, að verkamannafélagið
fékk kröfum sínum framgengt. Mun
kaupfélagsstjórinn o g aðrir vinnu-
veítendur á Hvammstanga hafa talið
réttara, eftir atvikum, að láta und-
an kröfum verkamanna, þó að 6-
sanngjarnar væru, heldur en að
vera útilokaðir frá öllum samgöng-
um á sjó svo og svo langan tíma,
sem meðal annars hefði leitt það af
sér, að verzlanir þar hefðu ekki get-
að komið frá sér miklum hluta af
haustvörunum. Önnur afskifti en
þessi hefi ég ekki haft af Hvamms-
tangadeilunni, og það eru tilhæfu-
laus ósannindi, að ég hafi skipað
Hannesi Jónssyni kaupfélagsstjóra
að léta undan kröfum verkamanna
enda hafði ég heldur ekkert vald til
þess, og engum, sem þekkir Hannes,
dettur í hug að tráa því, að hann
hefði farið eftir slíkri skipun.
það er annai’s merkilegt, hvað
Morgunblaðið þykist hafa mikinn á-
huga fyrir því, að kaup verkamanna
úti um land hækki ekki. Hitt virð-
ist því liggja í léttara rúmi, þó að
kaup verkamanna hér í höfuðstaðn-
um sé hátt. Vorið 1930 hælckuðu
verkamenn hér kaup sitt úr kr. 1,20
um klt. upp í kr. 1,36. þá hreyfði
blaðið engum mótmælum, en ein-
mitt þessi kauphækkun mun hafa
orðið til þess meira en flest annað,
að hækka kaup víða út um land.
þegar verkamenn é Hvammstanga
fá vitneskju um hve kaupið er
hátt hér í Reykjavík, þrátt fyrir
örðugleika atvinnuveganna, vilja
þeir fá sitt kaup hækkað, hversu ó-
sanngjamt sem það er. Verkamenn
þessir geta vitanlega ekki í fljótu
bragði skilið, að þeir eigi að fá kr.
þó* að erfðafesta' sé á ábúðinni.
Systkini geta mjög auðveldlega fjölg-
að heimilum á jörð foreldra sinna,
við arfaskipti, og þá á hið sama engu
siður við á eignum ríkisins. Um jarð-
ir, sem eru í eign einstakra manna
en í erfðaábúð gildir hið sama. Nýju
heimilin yrðu að myndast í óræktaða
landinu og hóflegar hætur að koma
fyrir aðþi’engingu eldri heimila. Og
landeigandi myndi alltaf fá meiri
vexti af jarðeigninni, því meir sem
tækist að auka ræktun og fjölgun
býla, þó að löggjöfin yrði að sjálf-
sögðu fyrst og fremst að líta á hag
leiguliðans.
Hér hefir verið lauslega drepið á
þetta hið mikla vandamál landbún-
aðarins, hinar dýru jarðir, og úti-
lokun mikils hluta af æsku sveitanna
frá að geta fengið afnot af ræktan-
legu landi. Hættan sem vofir yfir
landbúnaðinum í þessu efni, fer vax-
andi með hverju ári, og réttmæt
gagnrýni allinikils hluta ungu kyn-
slóðarinnar í sveitinni er að verða að
þungri öldu, sem þýðingarlaust er
að ætla að brjóta á bak aftur með
skilningsleysi og þröngsýni. Ef ís-
lenzkur landbúnaður á að geta notið
sín í framtíðinni eins og hingað til,
þarf að gera landið eins ódýrt til af-
nota eins og unnt er, tryggja í sveit-
inni skilyrði til heimilamyndunar
fyrir alla þá, sem þar vilja leggja
fram krafta sína.
II.
Á sumarþinginu síðasta var sam-
þykkt tiltölulega smávægileg breyt-
ing á lögunum um byggingar- og
landnámssjóð. Við Bjami Ásgeirsson
höfðum oftar en einu sinni hreyft
þessu máli og nú hefir það náö sam-
þykki þingsins. Breytingin var fólgin
0,85 um tíamnn þegar verkamenn i
Rvík fá kr. 1,36, þó að það kunni að
vera réttmætt af því að svo miklu
dýrara er að lifa hér.
Ef Morgunblaðinu er nokkur al-
vara með að kaupið lækki úti um
sveitir landsins, ætti það að beita
sér fyrir því að kaupið lækkaði hér,
því að ef hægt væri að fá því fram-
gengt, mundi kaupið brátt lækka
annarsstaðar á landinu. En nú er
fróðlegt að sjá, hvemig Morgunblaðs-
mönnunum gengur, þegar þeir ætla
sér að fara að fá kaupið lækkað.
Félag ísl. botnvörpuskipaeigenda
sagði upp launasamningum við há-
seta frá síðustu áramótum. Krafðist
félagið, að kaup háseta lækkaði um
15% en verkamanna í landi20%.
Morgunblaðið og útgei’ðarmenn hafa
haldið því fram, að útgerðin bæri
sig ekki með því kaupi, sem nú er,
og það er vitanlegt, að hún hefir
ekki gert það árið sem leið,
Ætla mætti nú, að hér yrði ekki
látið sitja við orðin tóm, heldur
gerðu útgerðarmenn alvarlega til-
í-aun til þess að fá kaupið niður og
bjarga þannig útgerðinni. En hver
verður endirinn á málinu? Togar-
arnir leggja af stað til veiða hver
eftir annan án þess að kaup sjó-
manna eða verkafólks i landi sé
nokkuð íækkað. þetta sýnir, að út-
gerðarmenn treysta sér ekki til,
þrátt fyrir sína sterku aðstöðu hér,
2 stór dagblöð og sterkan pólitísk-
an meirahluta að baki, að leggja
út í vinnudeilu við Sjómannafélagið
og önnur verkalýðsfélög með Vei’ka-
málaráð Alþýðusambandsins í
broddi fylkingar, af ótta við að
þeir muni tapa deilunni,
Sigurður Kristinsson.
—0-----
Fréttir
Atvinnuleyfi útlendinga. Alþingi
hefir borizt erindi, þar sem á það
er skorað m. a, að taka nú þegar
„til rækilegrar athugunar, hverjar
ieiðir séu til þess að takmarka end-
urnýjun dvalar- og atvinnuleyfa út-
lendinga, sem atvinnu stunda hér á
landi, en sem hérlendir menn eru
færir til“, Ennfremur er talið æski-
legt, að þegar um það er að ræða,
að veita atvinnuleyfi erlendum
mönnum, sé „leitað álits þess félags,
sem hlut á að máli um það, hvoi't
ekki sé völ á innlendum mönnum
til starfsins". Erindið er undirritað
af fulltrúum fyrir Verzlunarmanna-
félagið Merkúr, Matsveina- og veit-
í því, að Alþingi heimilaði Búnaðar-
bankanum að lána með góðum kjör-
um hófl.egar upphæðir til að reisa
viðunanleg húsakynni fyrir fjögur
kennslubú, eitt í hvei’jum1 lands-
fjórðungi. Á búnaðarþinginu í vetur
hreyfði ég þessu máli stuttlega og
fékk nýjung þessi þar hinar beztu
undirtektir.
Menn munu spyrja: Hver er til-
garigur þessara kennslubúa, og hvaða
samband er milli þeirra og bollalegg-
inganna um erfðaábúð og heimila-
fjölgun í sveit. Ég vil reyna að út-
skýra þetta í sem fæstum orðum.
íslendingar eiga nú tvo búnaðar-
skóla. þar er tveggja ára nám. Fram
að þessu hefir nám þetta aðallega
verið fræðilegs efnis, en minni stund
lögð á verklega kennslu. þetta tr að
vísu að breytast. Verklega kennslan
er að aukast í búnaðarskólunum og
hún mun vafalaust verða aukin enn,
að verulegum mun. En tveggja ára
nám á bændaskólunum er nokkuð
langt. Og auk þess geta þessar tvær
stofnanir aldrei rúmað nema fremur
litinn hluta af hinni ungu bænda-
stétt, meðan helmingur þjóðarinnar
lifir i sveit Kennslubúin, eitt í hverj-
um landsfjórðungi, eiga þessvegna að
verða viðbót við búnaðarskólana, en
sízt af öllu keppinautar þeii’ra. Bún-
aðarskólarnir hljóta jafnan að vera
þeir staðir, þar sem kostur sé hinn-
ar beztu búnaðarmenntunar, bæði
fræðilegrar og verklegrar, þó einkum
hinnar fymefndu. En á hverjum tíma
er fjöldi efnalítilla bændaefna, sem
ekki getur sinnt löngu búnaðamámi.
þeir vilja fá verklega þekkingu, læra
fyrst og fremst af vinnunni, hvemig
þeir eiga að taka á viðfangsefnum
samtíðarinnar.
Ef ungur maður hér á íslandi seg-
ir: Mig langar til að læra vel að
ingaþjónafélag íslands, Félag ísl.
hljóðfæraleikara, Stýrimannafélagið,
Trésmiðafélagið, Úrsmiðafélag Reyk-
javíkur, Kennarafélagið, Símamanna-
félagið, Sölumenn í Rvík, Bakara-
sveinafélagið, Félag járniðnaðar-
manna, Rafvirkjafélag Rvíkur, Fé-
lag ísl. hjúkrunarkvenna, Sjómanna-
félág Rvíkur, Málarasveinafélagið,
Hið ísl. prentarafélag, Klæðskerafé-
lagið, Hárgreiðslukvennafélagið,
Rakarasveinaf élagið, V eggfóðraraf é-
lag Rvíkur, Bifreiðastjórafélagið
„Hreyfill”, Verzlunarmannafélag
Rvíkur og Ljósmyndarafélag Rvíkur.
Leikfélag Reykjavíkur sýndi á
fimmtudagskvöld var nýútkominn
sjónleik eftir Emar H. Kvaran.
Leikurinn er saminn upp úr skáld-
sögunni „Sambýli” og heitir „Jósa-
fat“ eftir aðal söguhetjunni. Efni
leiksins er því áður þekkt, og verð-
ur ekki um það rætt hér. Haraldur
Björnsson leikur Jósafat. Gunnþór-
unn Halldórsdóttir leikur Grímu
gömlu. Friðfinnur Guðjónsson leik-
ur Grim innheimtumann Jósafats.
Indriði Waage leikur vitfirringinn,
son Grímu. Frú Finndal og Gunn-
stein lækni leika Arndís Björnsdótt-
ir og Viðar Pétursson. — Mesta at-
hygli vakti að þessu sinni leikur
Gunnþórunnar Halldórsdóttur í hlut-
verki fátæku ekkjunnar, sem bar
Jósafat út úr eidinum. Létu áheyr-
endur það í ljósi með lófataki .oftar
en einu sinni. Og yfirleitt tókst sýn-
ingin vel, að undanteknu hlutverki
Viðars Péturssonar. Læknirinn er að
vísu mjög vafasöm persóna af hendi
höfundarins, og veranaði í meðferð-
inni, Viðar Pétursson er sjálfur
mjög myndarlegur maður, en virð-
ist enga leikarahæfileika hafa, m. a.
óheppilega rödd. Hann ætti ekki að
eyða tíma sínum á leiksviðinu. —
Húsið var troðfullt. Að lokinni sýn-
ingu var höfundurinn kallaður fram
á leiksviðið og hylltur þar af áhorf-
endum.
Nýlátinn er á Seyðisfirði einn af
elztu og vinsælustu borgurum þar,
Sigurjón Jónsson Sigurðssonar fræði-
manns í Njarðvík. Sigurjón var af
hinni alkunnu kraftamannaætt i
Njarðvík. Kvæntur var hann Maríu
Guðbi'andsdóttur þorlákssonar prests
Hallgrímssonar á Skinnastað. Sonur
þeirra er Jón prentari í Reykjavík.
Banamein Sigurjóns var krabbamein.
Leiðrétting. í frásögninni um Bún-
aðarþingið, sem birtist hér í blaðinu
5. þ. m., hefir slæðst inn sú villa,
að tillögumar um „rannsókn búnað-
arhátta" og neíndarskipun í þvi
skyni hafi verið afgreiddar sem
ályktun. þær urðu eigi útræddar að
þessu sinni.
Trúloíuu. Um siðastliðna helgi
hirða sauðfé, kýr, hesta, svín eða
hænsn, þá er sá maður töluvert illa
settur. Hér eru að vísu mörg heimili,
þar sem vel og myndarlega er farið
með búpeninginn, þó að víða sé því
miður áfátt. En ungu kynslóðinni
stendur ekki beinlinis opinn aðgang-
ur að þessum heimilum, og ekkert
lieimili á landinu hefir, að frátöldum
búnaðarskólunum búið sig undir að
taka á móti aðkomnum unglingum
beinlínis til að kenna þeim hirðingu
og kynbætur húsdýranna. Svo rammt
kveður að þessu, að þar sem byrjað
er á stórbúskap eins og t. d. alifugla-
rækt Einars kaupnmnns Einarssonar
í Grindavík, þá er engin leið opin,
nema fá útlenda menn til að vinna
að þessari tegund búskapar. Hið
sama mun hafa átt sér stað á sum-
um hinna stærri kúabúa hér á landi.
Tilgangur kennslubúanna er sá, að
vera einskonar útvirki búnaðar-
kennslunnar. þar á fyrst og fremst
að kenna verklega hirðing og með-
ferð allra þeirra húsdýrategunda,
sem að til verulegra muna eru rækt-
uð á íslandi. þangað eiga ungir
menn að geta komið, dvalið þar vetr-
arlangt og fram á vor þar til sauð-
burði er lokið, og fengið að vinna að
hirðingu búnpeningsins undir eftir-
liti og meö daglegri kennslu manna,
sem kunna til hlitar áð fara með
þann búpening, sem bændur lands-
ins lifa af.
í umræðum út af máli þessu er þvi
var fyrst hreyft á Alþingi, var tekið
fram til andsvara gegn Jóni á Reyni-
stað, sem hafði litla trú á þessu verk-
lega námi, að kennslubúin þyrftu að
vera eitt í hverjum landsfjórðungi,
að minnsta kosti vegna sauðfjárrækt-
arinnar. Hið sama á ekki við í öllum
atriðum um sauðfjárrækt í hinum
óliku landsþlutum. Sumt af því, sem
birtu hjúskaparheit sitt ungfrú Guð-
rún Rögnvaldsdóttir frá Stykkis-
hólmi og Gísli Kr. Skúlason hús-
gagnasmiður frá Skáleyjum á
Breiðafirði, bæði til heimilis hér í
Reykjavík.
HéraSsskólamir í Reykholti og á
Laugarvatni hafa námsskeið í vor,
að lokinni vetrarkennslu. f Reyk-
holti verður íþróttanámsskeið í maí.
Eru þar hin beztu skilyrði, ágætt
leikfimishús og hin fullkomnasta
sundlaug sem til er á fslandi. í
júníbyrjun verða húsmæðranáms-
skeið bæði í Reykholti og Laugar-
vatni í viku til 10 daga. Er það ný-
breytni sem áður er óþekkt hér á
landi. Er tilgangurinn sá að nám-
skeið þessi séu að nokkru leyti hvíld
en um leið til vakningar fyrir
sveitakonur. Er það mál manna, að
engin stétt í þjóðfélaginu hafi frem-
ur þörf fyrir þvílíkt sumarfrí held-
ur en sveitakonur, með því að þær
hafa lítið haft af þvílíkum fríðind-
um að segja á undangengnum tím-
um. Allt bendir til að námsskeið
þessi verði vel sótt á báðum stöðun-
um. Laugarvatnsskóli er búinn í lok
þessa mánaðar og verður þar í-
þróttanámsskeið í aprílmánuði.
Björn Jakobsson er þar aðalkennari.
Annað námsskeið í matreiðslu fyrir
ungar stúlkur hefst þar 1. maí og
stendur yfir í hálfan annan mánuð.
Kvöldvaka útvarpsins sl. sunnudag
var næsta nýstárleg og mun hafa
orðið mörgum minnisstæð. Nemend-
ur menntaskólans höfðu tekið að
sér að sjá um útvarpið frá kl. 8%
þangað til danslögin hófust, og voru
það nemendumir sjálfir, sem lögðu
til efnið. Skiftist á stuttar ræður,
söngur, hljóðfæraleikur og upplestur.
Ræður fluttu Birgir Einarsson um-
sjónarmaður skólans, Gylfi þ. Gísla-
son (um uppeldisskoðanir B. Rus-
sells), Helgi Scheving (Bindindi og
æskulýður), Dagný Ellingsen (Chiro-
.praktik) og Eymundur Magnússon
(þjóðtm). Hallgrímur Helgason lék
fiðlusolo með aðstoð Gunnars Sigur-
jónssonar. Amór Hallgrímsson og Ól-
afur Siggeirsson sungu tvísöng og
G. S. lék undir. Haraldur Hannesson
söng einsöng og Unnur Jónsdóttir
lék undir. Katrín Ólafsdóttir lék pi-
anosoló. þórarinn Guðnason las upp
kvæði, og menntaskólakórinn söng
undir stjóm söngkennara skólans,
Sigfúsar Einarssonar. Útvarpinu var
mikill fengur að þessu kvöldi og
nemendunum sómi.
-----O-----
Jón þorl. í Borgarnesi.
J. p. hafði mann að nafni Kolku
með sér á landkjörsfundum vorið
1930 og talaði þá mikið um heil-
brigðismál. Hann sagði að ef ein-
hver læknir lýsti yfir að hann væri
vitlaus, þá myndi hann athuga tvær
leiðir. Fyrst að fara til annara lækna
og fá vottorð um að hann væri h.eil-
brigður. Hin leiðin, og hana mundi
hann fremur taka, væri að sýna
með allri breytni og framkomu, að
hann væri heilbrigður. í báðum til-
fellunum gekk J. þ. frá að lækn-
irinn myndi gefa falsvottorð, sem
annaðhvort yrði að hrekja með nýj-
um vottorðum betri manna, eða með
því að almenningur sæi sjálfur að
læknirinn hefði skrökvað. Hið merki-
legasta við röksemd J. þ. var þaö,
að hann áleit mann sem dæmdur
væri geðveikur af ITæðimönnum i
þeirri grein, geta hugsað vel og vitur-
lega um málið, og ákveðið að láta
á engu bera, heldur vera heilbrigður,
án þess að hugsa um það, hvað lækn-
unum kom vel.
En nú hefir J. þ. brotið á móti
sinni eigin reglu. Menn vita ekki
annað en hann sé heilbrigður á sál-
inni. En þeir sem sjá hann dag eftir
dag flýja deildarsalinn, ef þingskrif-
ari einn kemur inn, geta varla varizt
þeirri hugsim, að J. þ. þurfi að minn-
ast sinna viturlegu ráða frá 1930, og
sýna í verki að hann háfi góða and-
lega heilsu.
á prýðil.ega við í fjárrækt í hinum
snjómiklu en þurviðrasömu héruðum
landsins á ekki við i hinum snjó-
litlu en rigningasömu landshlutum.
Á hverjum stað á a rækta þann bú-
stofn, sem mótast hefir heima fyrir
og haga meðferðinni ab vissu leyti
eftir landsháttum og veðuráttu á
þeim stað.
Ríkið rekur búnaðarskólana og þar
á að v.era hægt að afla sér hinnar
mestu fræðilegrar þekkingar um ís-
lenzkan búnað. En kennslubúin eiga
að vera einkafyrirtæki, sem njóta
einhvers styrks af almannafé, vegna
starfsins. Með þvi að vera einkafyrir-
tæki undir yfirstjórn og vernd Bún-
aðarfélags íslands, líkjast kennslubú-
in atvinnurekstri einstakra bænda,
aðeins sá munur, að hlutverk
kennslubúanna á að vera að kenna
ungum mönnum til fullnustu vinnu-
brögðin við hirðingu allra þeirra
húsdýra, sem hagnaður má vera að
ala upp á íslandi.
það er mjög undarlegt, að menn
virðast ekki hafa veitt því eftirtekt,
að það sé nokkur verulegur vandi
að hirða búpening svo að vel fari.
Menn nema ýmsar iðngreinar, svo
sem smíði, bókband, húsamálningu
og veggfóðraraiðn á 3—4 árum, og um
þetta eru sett ströng skilyrði með
félagssamþykktum og landslögum.
En til skamms tíma hafa menn talið
að annan helminginn af iðju allra
bænda, búfjárhirðinguna og kynbæt-
urnar þyrfti ekki að læra verklega,
alveg eins og allir væru fæddir með
nægilega mikilli verklegri kunnáttu
og æfingu í þessu efni.
Mönnum getur í fyrstu fundizt lít-
ill skyldleika milli heppilegrar bún-
aðarlöggjafar og verklegrar búnaðar-
kennslu. En þessi tvö atriði eru ná-
skyld. þjóðina vantar tilfinnanlega
löggjöf, sem tengir ættina við ábýlið
og tryggir, að allir þeir, sem hafa
góðan vilja og atorku til að bera
geti numið land og efnt til heimila
í sveit. Æska landsins gerir kröfur
til að úr þessu verði bætt og það sem
fyrst. En um leið og búnaðarlöggjöfin
verður til fulls i samræmi við rétt-
mætar kröfur þeirrar æsku, sem á
að ,erfa landið, þarf að sjá fyrir íleiri
möguleikum til þess að fleiri dugn-
aðamiönnum verði opinn aðgangur
að verklegu námi, þar sem bænda-
efnin læra hinar beztu aðferðir við
hirðingu húsdýranna eins og lær-
lingurinn nemur af meistara sínum
hin réttu handtök við iðn þá, er hann
ætlar að gera að lifsstarfi sínu.
Fyrir hér um bil öld voru dansk-
ir bændur mjög hirðulitlir um með-
ferð hústofnsins, sem þeir lifðu af.
Húsdýrin voru látin gæta sín sjálf,
eftir því, sem frekast var unnt, og
afraksturinn var eftir því næsta lít-
ill. En * smátt og smátt tóku bænd-
urnir dönsku að vanda alla meðferð
húsdýranna og mun nú talið að þeir
standi í því efni einna fremstir allra
þjóða. Að sama skapi hefir afrakst-
urinn af búum danskra bænda marg-
faldast. þekkingin hefir verið látin í
askana, með þeim árangri að hundruð
miljóna hafa streymt árlega í vasa
bændastéttar, sem ekki þóttist of góð
að nema eins og vandasama list, þá
iðju að gæta húsdýra sinna, eins og
hjúkrunarkonan stundar sjúklinga
þá, sem henni er trúað fyrir.
J. J.
----O-----
Norsku bankarair opnaSir. Bergens
Privatbank og Den norske Credit-
bank, sem lokað var í vetur um
stundarsakir vegna viðskiptaörðug-
leika, tóku aftur til starfa 15. þ. m.