Tíminn - 07.05.1932, Síða 1

©Jaíbfert
og afg,rciösluma6ur Címans et
Hannueig }>orsteins6óttir#
Ccefjargötu 6 a.
'XeYfjamf.
^fgzeit&ía
tTlmans er i €œfjargötu 6 a.
(Dpin öa^Iegð' fL 9—6
5faW 2353
XVI. árg.
Reykjavík, 7. maí 1932.
19. blaö.
Frystiliús iii
ogf kjötútflntiimg'arinn
Élg skrifaði grein um kjötút-
flutninginn fyrir nokkru og
sýndi. þar fram á, að ekki væri
hægt að treysta lengur á salt-
kjötsmarkaðinn til að taka á
móti mestum hluta af útflutn-
ingskjöti landsmanna. Jafnframt
gat (?g um nauðsyn þess að
komið yi'ði upp frystihúsum
allsstaðar þar sem kjöt er flutt
út og aðstaða leyfir. Síðan þetta
var skrifað hefir verið afráðið
að koma upp frystihúsum í
Stykkishólmi, Borðeyri og
Vopnafirði. Er full nauðsyn að
reisa fleiri hús, en vegna hins
erfiða árferðis verður tæplega
um meiri framkvæmdir að ræða
á þessu ári, enda öllu til skila
haldið, að þessum húsum verði
komið upp fyrir sláturtíð. Þó
greiðir það nokkuð fyrir fram-
kvæmdum, að á öllum þessum
stöðum eru til hús sem verða
notuð sem frystihús með allmikl-
um breytingum og nokkrum við-
byggirigum. Þegar þessi hús eru
komiri upp, eru kjötfrystihús á
þessum höfnum:
Reyðarfii'ði,
Kópaskeri,
Akureyri,
Blönduósi,
Borðeyri,
Reykjavík,
Vopnafirði,
Húsavík,
Sauðárkróki (tvö),
Hvammstanga,
Stykkishólmi.
1 þessumi þremur nýju húsum
ætti að mega frysta um 25—30
þús. skrokka af kjöti og minnk-
ar þá saltkjötsframleiðslan sem
því svarar. Ennfremur má með
litlum kostnaði stækka nokkur
eldri frystihúsin, svo þau gætu
tekið á móti fleira fé.
Ég hefi reynt að gera mér
grein fyrir, hvað mörgu fé þau
frystihús, sem líkleg eru að
verði til afnota á komanda
hausti, muni geta tekið á móti.
Og mér telst til að hægt verði
að minnka saltkjötsframleiðsluna
um helming, ef frystihúsin eru
notuð eins vel og hægt er.
Hægt ætti að vera að reka fé
til Reyðarfjarðar sunnan úr
Breiðdal og af öllu Héraði. Til
Vopnafjarðar má reka fé sunn-
an úr Jökulsárhlíð og norðan af
Langanesströndum, til Kópa-
skers úr Þistilfirði og e. t. v.
lengra að austan á meðan ekki
er til frystihús á Þórshöfn. Við
Eyjafjörð hefir ætíð verið salt-
að kjöt af sláturfé úr Höfða-
hverfi og Svarfaðardal, en þessu
fé er auðvelt að koma til Akur-
eyrar. Frá Hofsós og Skaga-
strönd hefir verið flutt út mikið
af saltkjöti, en mestum hluta af
sláturfé af viðskiptasvæðum
þessara kauptúna má koma til
Sauðárkróks og Blönduóss. Slát-
urfé úr miklum hluta Dalasýslu
má koma til Borðeyrar, en þá
vantar tilfinnanlega frystihús á
Hólmavík. Þangað má reka fé
úr austurhluta Barðastrandar-
sýslu og frá innanverðu ísa-
fjarðardjúpi. Á öllu þessu svæði
er ágætt sauðfé. Engu sláturfé
verður komið í frystihús á Vest-
fjörðum og heldur ekki úr
Skaftafellssýslum né suðurhluta
Suður-Múlasýslu. Af öllu Suður-
landsundirlendi og úr Borgarfirði
má jöfnum höndum frysta kjöt-
ið til útflutnings og selja það
hér í bænum.
Allt er enn óákveðið um kjöt-
tollsmálið í Noregi. Fáist samn-
ingurinn ekki framlengdur fellur
íslenzka kjötið undir hæsta toll-
flokk, en hann er sem stendur
54 aurar norskir á kg. Með því
móti. er öll saltkjötssala útilokuð
í Noregi, nema helzt eitthvað
lítilsháttar til skipa, en hingað
til hefir tollur fengizt endur-
greiddur af því kjöti í Noregi,
sem selt hefir verið til skipa.
Eitthvað verður hægt að selja
í Danmörku, en tæplega þó
meira en 1000—2000 tunnur.
Það skiftir því ákaflega miklu
máli, að sem allra mest af því
kjöti, sem selt er innanlands,
nýtt, frosið og saltað, sé tekið úr
þeim héröðuni, sem ekki eiga
kost á að senda út fryst kjöt.
Ætti að mega vænta þess, að all-
ir sem verzla með kjöt hér inn-
anlands, láti þessi héröð sitja
fyrir kaupum á kjöti. Mundi það
enn geta minnkað saltkjötsút-
flutninginn mikið og gert okkur
óháðari Norðmönnum í verzlun-
arefnum. Gæti þá svo farið, að
eftir 2—3 ár værum við ekkert
upp á það komnir að gefa Norð-
mönnum nein fríðindi hér á
landi, sem endurgjald fyrir sann-
gjarna samninga um kjöttoll- •
inn.
Reynt verður að haga útflutn-
ingi frosna kjötsins svo næsta
haust, að húsin verði tæmd á
hentugum tíma, svo þau geti
tekið á móti sem allra mestu af
kjöti. í þessu sambandi vil ég
benda bændum á, að það skiftir
ákaflega miklu' máli, ef hægt
verður að byrja slátrun nokkru
fyr en vant er. Mun flestum
koma saman um það, að lömb
bæti engu verulegu við hold eft-
ir miðjan september. Með því að
færa fjallgöngur fram um eina
viku, vinnst dýrmætur tími til
sláturstarfanna, einkum fyrir þá,
sem eiga langt í kaupstað með
sláturfé sitt. öll vinnubrögð í
sláturhúsum og frystihúsum
geta með því orðið betur af
hendi leyst, þar sem þá verður
síður nauðsynlegt að sækja slátr-
unina með því ofurkappi, sem
oft er gert, en þó hægt að taka
á móti fleira sláturfé en verið
hefir, þar sem þess er þörf.
Þá þurfa bændur að koma á
hjá sér föstu skipulagi um slátr-
unina, þar sem það fyrirkomu-
lag er ekki þegar komið á.
Verður að ákveða það fyrirfram,
hvenær hver bóndi kemur með
fé sitt til slátrunar, svo örugt
sé, að enginn þurfi að hverfa frá
húsunum vegna þrengsla eða
bíða óhæfilega lengi eftir slátr-
un. Þá mætti einnig haga svo til,
að þeir bændur, sem lengst eiga
að sækja og yfir fjallvegi, séu
látnir eiga þess kost að komast
að með * fé sitt áður en veðrátta
versnar.
Þó það sé, að mínu áliti, mjög
mikilsvert fyrir landbúnaðinn,
að dregið sé sem allra mest úr
útflutningi saltkjöts, en aukinn
útflutningur freðkjöts, þá má
ekki missa sjónar á þvi, -að freð-
kjötið verður að vanda svo sem
frekast er unnt, bæði að frá-
gangi og meðferð, og að kjöt-
gæðum. Meðferðin þykir orðin
sæmileg, en kjötið fremur hold-
lítið. Hvorttveggja verður að
batna. Fláning og önnur með-
ferð verður að vera svo góð, að
ekki verði með sanngimi að
fundið. Og kjötgæðin verða að
aukast. Því miður er það svo, í
nokkrum sveitum landsins, að
mikið af dilkum er svo rýrt, að
þeir eru ekki útflutningshæfir,
og þetta kjöt má ekki flytja út.
Það er ekki aðeins hætt við lágu
verði fyrir þetta rýra kjöt, held-
ur mundi það líka stórspilla áliti
og sölumöguleikum betra kjöts-
ins. Kröfur til kjötgæða verða
að hækka. Þegar fengin er á-
þreifanleg reynsla fyrir því, að
kjöt af geldingslömbum sé hold-
meira og fallegra en af hrútum,
má banna að meta kjöt af hrút-
lömbum til útflutnings. En þetta
er ekki hægt að gera strax, held-
ur færa sig upp á skaftið smátt
og smátt.
Um leið og stefnt er að því,
að koma sem mestu af kjötinu á
brezkan markað, verður að hefja
nýja sókn um bætta meðferð á
sauðfé, kynbætur og kynblönd-
blöndun við erlent fé og hrein-
ræktun beztu sauðfjárkynja eft-
ir því sem færustu búfjárrækt-
arfræðingar telja bezt henta til
öflunar mikilla og verðhárra
sauðfjárafurða.
Þyrfti að styrkja efnilegan
mann til rækilegs sauðfjái'rækt-
arnáms í Bretlandi og nýlendum
Breta. En þar stendur sauðfjár-
rækt á hæstu stigi.
Jón Árnason.
----0-----
íhaldið sparar!
5 Fi'arnsóknarmenn, Magnús
Torfason, Guðm. Ólafsson, Jón
Jónsson, Einar Árnason og Jón-
as Jónsson fluttu í efri deild
frumvarp um, að dýrtíðaruppbót
embættismanna skyldi ekki
reikna af hærri launmn en svo,
að samanlögð laun og dýrtíðar-
uppbót nemi eigi meiru en 3000
kr. fyrir einhleypa og 4200 kr.
fyrir fjölskyldumenn. Þegar frv.
þetta kom í fyrsta sinn til um-
ræðu, gerðust þau undur, að í-
haldsmennirnir allir með tölu, á-
samt Jóni Baldvinssyni neituðu
að láta athuga málið í nefnd og
felldu frumvarpið frá annaxá um-
ræðu. Þess ei'u ákaflega fá dæmi,
að mál séu felld við fyrstu um-
ræðu á Alþingi. Undarlegast rná
þetta framfei’ði heita af því, að
hér er um talsvert fjárhagsat-
riði að ræða fyrir í'íkissjóð. Eða
er íhaldið að i’efsa Jónasi Jóns-
syni og Magnúsi Torfasyni af
því að þeir hafa afsálað sér dýr-
tíðaruppbót á launum sínum?
2. þingmaður Skagfirðinga,
Magnús Guðmundsson, sagði
við 2. umræðu stj órnarski'ár-
málsins í neðri deild í gær:
„Eins og kjöi'dæmaskipunin er
rm, getur hún alls ekki staðizt,
ef nokkurt réttlæti á að vera
til í þessu landi“.
Tíminn telur sjálfsagt, að
koma þessmn skilaboðum þing-
mannsins áleiðis til skagfirzkra
bænda.
Kaflar úr bréfl
— frá bónda —.
I.
þó að F ram sókn arstj ór n i n hefði
ekki framkv. neitt annað fyrir okkur
bændurna, en að reisa útvarpsstöð-
ina, mundum við verða henni þakk-
látir alla daga og aldrei gleyma.
Hvílík dásemd er að vera á
hverju kvöldi fluttur of veröld víða,
eða öllu heldur fá lieimsókn gjör-
vallrar lieimsbyggðar, ýmist fregnir
eða tóna. þegar í'ökkrið er orðið
hljótt, finnst mér stundum öll þjóð-
in eitt heimili, sem sitji hérna i
kring um mig og hlusti á kvöld-
skemmtunina eða fróðleikirin frá Út-
varpinu. Allar fjarlægðir verða að
engu. Og kvöldseta allrar þjóðarínn-
ar við skemmtun og fróðleik er svo
skemmtilega þjóðleg. Enginn efi er
að útvarpið verður alþýðu menhtá-
lind. Menningin mesta er að fylgj-
ast með sínum tíma. Heimsviðburð
um, nýjum vísindakenningum, nýj-
um skáldskaparstefnum, nýjum tón-
smíðum o. s. frv. Hagrænt gildi hafa
ýmsar skýrslur urn landsins hag,
búnaðarfyrirlestramir, veðurskeyt-
in o. s. frv. þjóðin er liæstiréttur
yfir þingi og stjórn. það má heita
svo að þjóðin hafi orðið að dæma
blindandi fram að þessu. En nú eru
málsskjölin öll lögð fyrir í útvarp-
inu, með þingfréttunum daglega, er
segja frá öllum gangi mála og at-
kvæðagreiðslum. Og við vonum að
sá siður haldist, að flokkarnir, eða
foringjar þeirra, leggi öll spilin á
borðið, eigi sjaldnar en einu sinni
á ári, reki mál sín fyrir þjóðinni á
sama hátt og mál eru sótt og varin
fyrir liæstarétti.
II.
Svo að segja allir bændur í sveit-
inni hérna hlustuðu á eldhúsdag-
inn. þeir bændur, sem ekki höfðu
útvarp sjálfir, veigruðu sér ekki við
að koma til nágrannanna, þótt stór-
hrið væri seinni daginn, og í nátt-
myrkri heim að fara. Næstu daga
var eigi um annað talað. —
Einkennilega fer íhaldið að því að
„rnanga" til við kjósendur. Báðir eru
þó Magnúsarnir þess hverjum manni
hvimleiðir sem ræðumenn. Guðfræði-
Magnús með sinn fúkyrða-fellibyl og
blekkingamoldviðri. Krossanes-
Magnús með allt „pexið“, sparða-
tinsluna og smámunasýtinginn. Báð-
ir fara kring um málefnin, eins og
köttur kring um heitt soð. Sannar-
lega rnundu þeir líka brenna sig, ef
þeir snertu á málunum. Ekki er Ól-
afur Thoi-s út af eins leiðinlegur,
með allan sirtn sultarsöng og kveld-
úlfinn í skapinu.
Glöggt sést stefnumunur í fjár-
málaumræðum. Einskisvirði telja í-
haldsmenn alla símana, alla vegina
og strandferðimar. Við bændur finn-
um þó hvers virði bættar samgöng-
ur eru. Einskisvirði útvarpið eða
helmingi fleiri póstferðir. Einskis-
virði öll nýju steinhúsin, tvöföldun
ræktunarframkvæmda, innleiðslu
uýrra verkfæra og margfaldaða
notkun tilbúins áburðar. Einskis-
virði bætt tolleftirlit, embættisrann-
sóknir, bætta dómgæzlu og lögreglu-
stjórn. Einskisvirði alla héraðsskól-
ana, landsspítalann, Ivristneshælið,
Reykjahælið, Litlahraun, Arnarhvol,
nýju símastöðina, síldarverksmiðj-
una o. s. frv. Einskisvirði endur-
reisn bankanna. — Öllu þessu
gleyma ihaldsmenn. Magnúsarnir
muna það eitt i fjármálum lands-
ins, að Tryggvi og Jónas aka stund-
um i ríkisbílum, en ihaldsmenn riða
nú sjaldnar feitum rikishestum. þeir
hafa gerst svo feikna djarfir, að
lialda því fram, að af þessu stafi
skuldir ríkisins, af þessu stafi
heimskreppan. Öllum landslýð er þó
kunnugt um hitt, að ríkisskuldirnar
standa á föstum íhaldsrótum. Önn-
ur rótin er skuldasöfnun fjármála-
ráðherra íhaldsins fyrir 1924. Hin
eru bankamir, sem íhaldsmenn hafa
stjórnað, svo að alls hefir tapast
hjá þeim milli 30 og 40 miljónir, en
ríkissjóður hefir orðið að leggja
þeim milli 20 og -30 miljónir.
Ég vona að íhaldið vitkist svö, að
það reýni ekki oftár að deilá um
fjáimálin. Mér fyrir mitt leýt’i finnst
það brot á almennu velsæmi að tala
um fjármál við íhaldsforingjána, ís-
landsbankamennina, það er eins •
og að tala um snöru í hengds manns
húsi.
m:
Mönnum kom eigi að óvörum þótt
íhaldinu yrði sóknin erfið og árang-
urslaust danglið þeirra á virkisveggi
stjórnarinnar. Eri allir undrast
magnleýsi Haralds. Menn hafa hald-
ið, að hann yrði „hinn hárfagri"
þeirra jafnaðai-manna, en riú hefir
harin reynst „lúfa“ i þessum um-
ræðum. Hann hefir haft orð fyrir
góðar gáfur og mikla mælsku, en
þessar umræður bera honum þess
engan vott. það er meiri flónska en
ætlandi sé meðalmanni, að krefjast
í senn lækkaðra skatta og aukinna
framkvæmda af stjóminni, — á
krepputímum. Allar þjöðir heims,
þær, sem útvarpið ber okkur fregn-
ir af, hafa orðið að sætta sig við
að gera allt í senn: hækka skattaá
lögur, fella niður framkvætndir hins
opinbera og lækka launin. Öllum er
að vísu ljóst, að þetta eru engin
róttæk læknisráð við kreppunni,
heldur nauðvöm ríkisins. — Hver
einasti maður gripur til liríslunnar
i bakkanum, éf hann er að hrapa í
fossinn. — Hver stjóm gripur til
sömu kreppuráða. Brezka tröllið og
íslenzki dvergurinn halda báðir í
sömu greinarnar. Hindenburg og
Mussolini beita sömu bjargráöúm.
Bæði íhaldsmenn dg jafnaðar-
menn tóku líkingar af búskap okk-
ar bændanna. Auðséð var að hvor-
ugir voru búmenn. Ólafur Thors
sýndi jafnvel meiri fáfræði um ís-
lenzkan búskap, en algengt er með-
al Dana. Líking hans sýndi, að hann
hélt að það væri algengt að íslenzk-
ir bændur væru árum saman frá
búum sínum og létu ráðsmenn
stjórna. Síðan kæmi þessi „bóndi“
heim og liti eftir því einu hvort
fyrningar væru miklar. Um hitt
myndi hann ekki spyrja, hvort af-
urðir búsins hefðu margfaldast, liús
jarðarinnar öll reist af nýju, jarð-
ræktin tvöfaldast, verkfæri og verkn-
aður allur breytzt frá miðaldahátt-
um til fyllstu véltízku, lagður sími
heim að bænum, bilar á malarveg-
urn komnir í stað klyfjahesta á
troðningum, fólkið orðið mannað i
skóla 0. s. frv. — Bóndinn sá hefir
verið fullgildur „typiskur" íhalds-
maður, sem elskar þau veiðmætin
ein, sem í handraða liggja, og inöl-
ur og ræð grandar.
Við bændurnir getum nú frætt
þá íhaldsmennina og jafnaðarmenn-
ina, um hugarfar okkar sjálfra í
búnaðinum. Við þekkjum það bezt
sjálfir. Svo að segja hver bóndi á
landinu er framsóknarmaður í bú-
skap sínum. það er að segja: þeir
gera jarðir sínar og bústofn að
sparisjóði. þegar v.el lætur í ári,
leggja góðir búmenn ekki gróðann í
íslandsbanka eða annan, sem láta
mundi hann fara í útvegsbrall. Jörð
in og búið verður banki þeirra. í
góðærinu byggja þeir og rækta,
girða tún og engi,. fá sér útvarp,
raflýsa, mennta börnin sín o. s. frv.
þeir fara nákvæmlega eins með bú-
gróðann í góðærinu eins og Fram-
sóknarstjórnin hefir farið með gróða
ríkissjóðs í góðærinu.
Nú kemur kreppa. HVað gera
bændur þá? JJeir stftðva allar fram-
kvæmdir, sem ekki gefa skjótan arð.
Ræktun, byggingar, skólaferðir barn-
anna o. s. frv. bíða um stund. þeir
(Frh.. á 4. 'aíöu).