Tíminn - 18.06.1932, Blaðsíða 2

98
TlMINN
í fjarvevu
minni, til loka júlímánaðar, ann-
ast Guðbrandur Magnússon for-
stjóri ritstjóm Tímans.
Gísli Guðmundsson.
mikill áhug-i fyrir hagsmunum
verksmiðjunnar. Æskilegt að fé-
lögin hefðu fyrirliggjandi ýms-
ar af vörum verksmiðjunnar,
sem þau gætu afhent viðskipta-
mönnum gegn ull og greiðslu
vinnulauna. Hvatti ræðumaður
menn til að standa saman um
verksmiðjuna og skifta við hana.
Taldi heppilegt að kaupfélags-
stjóramir söfnuðu pöntunum á
kembingu og létu verksmiðjunni
í té áætlanir um hve mikið fé-
lögin þyrftu af lopa og öðrum
vörum verksmiðjunnar.
Allmiklar umræður urðu um
málefni vérksmiðjunnar. Þessar
tillögur komu fram:
Frá Hannesi Pálssyni:
„Fundurinn skorar á stjóm
Gefjunar að hafa lopa fyrirliggj-
andi til að senda út strax og ull-
arsendingamar koma frá u m-
boðsmönnum“. — Samþ. með
samhljóða atkvæðum.
Frá Davíð Jónssyni:
„Fundurinn skorar á stjórn
Sambandsins að vinna að því, að
stjórn heilbrigðismála og mennta-
mála ríkisins beiti áhrifum sín-
um í þá átt, að sjúklingar á
heilsuhælum og spítölum landsins
og nemendur í skólum þess,
klæðist sem mest innlendum ull-
arfatnaði'. — Samþ. með sam-
hljóða atkvæðum.
Fundarhlé IV2 klst.
Mætti á fundinum Karl Am-
grímsson fulltrúi frá Kaupfélagi
Eyfirðinga.
X. Tímaritið „Samvinnan“.
Jónas Jónsson alþingism. gaf
skýrslu um útgáfu tímaritsins,
bæði um fjárhagshlið þess og
annað. Urðu töluverðar umræð-
ur um málið og kom fram al-
mennur áhugi fyrir því, að tíma-
ritið yrði gert fjölbreyttara að
efni og ötullega unnið að út-
breiðslu þess. Var það álit ýmsra,
að í sumum tilfellum myndi
heppilegra, að ritið yrði sent
beint til kaupenda, en ekki kaup-
félögum til úthlutunar.
XI. Sambandsstjórnin '
hafði athugað inntökubeiðnina
frá Kaupfélagi Holtamanna og
ekkert athugavert við, að félagið
yrði tekið í Sambandið. Var sam-
þykkt í einu hljóði að veita fé-
laginu upptöku.
XII. Umræður út af skýrslu
framkvæmdastjóra útflutnings-
deildar:
Jón Árnason framkvæmdastj.
bætti nokkru við áður gefna
skýrslu. Tók það fram, að nauð-
synlegt væri að nota frystihúsin
sem allra mest, og að félögin,
sem hafa frystihús, sendi ekki
saltkjöt á innanlandsmarkaðinn,
svo að önnur félög, sem þurfa
að markaðurinn í Noregi lokist
að miklu leyti. Síðan urðu all-
miklar umræður og nokkrar fyr-
irspurnir bornar fram, sem fram-
kvæmdastjórinn svaraði. Þessir
tóku til máls: Sigurður Jónsson,
Arnarvatni, Bjöm Hallsson, Run-
ólfur Björnsson, Hannes Pálsson,
Björn Pálsson, Þorsteinn Jóns-
son og Bjöm Sigtryggsson.
Sigurður Jónsson taldi nauð-
synlegt að bæta féð, til þess að
geta fullnægt kröfum kaupenda
um góða vöru. Áleit einnig, að
matið á frysta kjötinu þyrfti að
verða strangara en nú er og
meiri vei$munur á góðu og lé-
legu kjöti.
BjÖrn Pálsson ræddi einnig um
fjárræktina og minntist í því
sambandi á innflutning á erlendu
fé til blöndunar. Taldi hann með-
ferð fjárins og skilyrði hér tæp-
ast nógu góð til þess að kjötið
gæti orðið svo gott sem skyldi.
Nauðsynlegt væri að matið á
kjötinu væri í góðu samræmi
hjá félögunum, og tæki ekki
breytingum frá árí til árs. Þá
hvatti hann menn til að gelda
hrútlömbin og taldi einnig heppi-
legra, að frysta kjötinu yrði eft-
irleiðis skift í 8 flokka, til þess
að 2. flokks kjötið gæti orðið
betra en það er nú. Ræðumaður
áleit þess fulla þörf, að einhver
maður kynnti sér rækilega allt
sem að sauðfjárrækt lýtur, og
gæfi bændum síðan leiðbeiningar.
Svohljóðandi tillaga frá Run-
ólfi á Komsá var samþykkt:
„Fundurinn beinir þeirri ósk
til framkvæmdastjórnar S. í. S.
að hún beiti sér fyrir, að lög-
festur verði ákveðinn mánaðar-
dagur, ekki síðar en 16.—20.
sept. ár hvert, til réttarstarfa“.
Fundi frestað til næsta dags.
Föstudaginn 10. júní, kl. 91/0
árd., var fundi framhaldið. Var
tekið fyrir:
XIII. Reikningar Sambandsins:
Sigurður Jónsson á Arnarvatni
var framsögumaður af hálfu
reikninganefndarinnar, og lagði
hann fram svohljóðandi
Nefndarálit:
„Vér undirritaðir, sem aðal-
fundur S. I. S. kaus í reikninga-
nefnd, höfum, eins og venja er
til, athugað reikningshag Sam-
bandsdeildanna gagnvart S. í. S.
með hliðsjón af hagskýrslum
deildanna. En þar sem hagskýrsl-
urnar eru enn ókomnar frá mörg-
um félögum, höfum vér hvorki
getað lagt í eins nákvæma at-
hugun á hag einstakra Sam-
bandsdeilda, og reikninganefnd
hefir oft gjört á undanförnum
fundum, og sáum ekki heldur, að
það myndi hafa verulega þýð-
ingu, þar sem nefndin hefir yfir
mjög takmörkuðum tíma að ráða.
Eru því litlar líkur til, að rann-
sókn nefndarinnar leiddi annað í
ljós, en það sem þegar er kunn-
ugt orðið framkvæmdastjórn og
endurskoðendum Sambandsins.
Er nefndinni ljóst, að báðir þeir
aðilar vaka vel yfir þessum mál-
um. En engu að síður höfum vér
tekið til athugunar og umræðu
hinar örðugu fjárhagsástæður
Sambandsdeildanna og viðskipta-
kreppuna, sem þjakar öllum. I
sambandi við þá athugun vill
nefndin benda stjórn S. í. S. á,
að taka til yfirvegunar, hvort
eigi muni nauðsynlegt, að S. í.
S. veiti þeim félögum, sem tæp-
ast eru stödd, meiri aðstoð og
eftirlit við stjórn og rekstur, en
gjört hefir verið.
Að því er snertir viðskipti á
yfirstandanda ári, álítur nefndin
sjálfsagt að beita þeim við-
skiptareglum, sem reikninga-
nefnd síðasta aðalfundar lagði til
að innleiddar væru gagnvart
Sambandsdeildunum, og sem,
stjórn S. I. S. hefir nú tekið upp
á þessu ári. Virðist eigi ástæða
til að gjöra nýjar tillögur um
reynslan verður af þeim við-
skiptaráðstöfunum, sem þegar
hafa verið gerðar.
Nefndin vill, í samræmi við
það sem reikninganefnd lagði til
á síðasta aðalfundi, leggja á-
herzlu á, að S. í. S. gjöri hið
fyrsta tryggingarsamninga, eða
tryggingar- og afborgunar-samn-
inga um skuldir Sambandsdeild-
anna, að því leyti sem það er
enn ekki komið í framkvæmd.
Þá leyfir nefndin sér ennfrem-
ur að benda á, að hún telur eðli-
legt, jafn örðugt og nú er fyrir
S. I. S. að hafa nægilegt rekst-
ursfé, þá sé farið mjög varlega
að veita nýjum Sambandsdeildum
lán til viðskipta, og félögum ut-
an Sambandsins alls ekki lánað,
nema framkvæmdastjórn S. I. S.
hafi fulla vissu fyrir, að Sam-
bandið geti, þrátt fyrir það, full-
nægt nauðsynlegri og réttmætri
rekstursfjárþörf Sambandsdeild-
anna.
Að síðustu lýsir nefndin á-
nægju sinni yfir 'því, að starfs-
menn S. í. S. hafa fúslega fall-
ist á launalækkun á þessu ári.
Tekur nefndin þetta fram, af því
að það sýnir réttan skilning á
því ástandi, sem nú er hér í
landi, og af því, að helzta vonin
um lagfæringu á ástandinu virð-
ist vera sú, að samvinnumenn-
irnir gjörist þar brautryðjendur.
Lögfræðisráðunautur S. í. S.,
herra Ragnar Ólafsson, vann
með nefndinni og veitti henni þá
aðstoð og upplýsingar, sem hún
óskaði.
Á aðalfundi S. I. S. í Reykjavík,
9. júní 1932.
Sigurður Jónsson.
Vilhjálmur Þór. Jakob H. Líndal.
Runólfur Björnsson.
Kristinn Guðlaugsson.
Jón ívarsson. Sigfús Jónsson.“
í sambandi við reikningana og
nefndarálitið urðu töluverðar
umræður, aðallega um skulda-
málin og möguleika til að lækka
vexti af skuldum. Ræðumenn
voru þessir: Sigurður Þórðarson,
Hannes Pálsson, Tómas Jóns-
son, Sigurður Jónsson og Sigurð-
ur Kristinsson forstjóri. Að lokn-
um þeim umræðum voru reikn-
ingar Sambandsins fyrir árið
1931, með tveim athugasemdum
endurskoðenda, bornir upp og
samþykktir í einu hljóði.
Fundarmenn vottuðu stjórn og
framkvæmdastjórum Sambands-
ins þakkir fyrir vel unnin störf
á síðastliðnu ári með því að rísa
úr sætum sínum.
XIV. Skifting tekjuafgangs:
Eftir tillög-u stjórnarinnar var
samþykkt með samhlj. atkvæð-
um að ráðstafa arði þeim, kr.
64.631,87, sem varð á rekstri
Sambandsins síðastl. ár, þannig:
a. Til garnastöðvar-
innar -........kr. 25.635,41
b. Til gæruverksmiðj ^
unnar..........— 10.661,00
c. Til KJæðaverksm.
„Gefjun“ .. .. — 4.669,05
d. Yfirfærist til
næsta árs. . .. — 23.666.41
XV. Kosningar:
a. Tveir stjórnamefndarmenn til
3ja ára:
Einar Ámason Eyrarlandi, með
42 atkv. og sr. Sigfús Jónsson
Sauðárkróki með 28 atkv.
Jón í Stóradal hlaut 18 atkv.
b. Varaformaður til eins árs:
Sigurður Jónsson á Arnar-
vatni, með 30 atkv.
Jón í Stóradal hlaut 9 atkv.
c. Tveir varastjómarnefndar-
menn til eins árs:
Vilhjálmur Þór, kfstj. Akur-
eyri með 30 atkv. og Jón ívars-
son, kfstj. Höfn, með 30 atkv.
d. Endurskoðandi til 2ja ára:
Tryggvi Ólafsson Reykjavík,
með 26 atkv.
e. Varaendurskoðandi til einsárs:
Guðbrandur Magnússon forstj.
Reykjavík, með 25 atkv.
XVI. Skýrsla ferðakostnaðar-
nefndar:
Skýrslan framlögð og upplesin.
Fundarhlé IV2 klst.
XVII. Önnur mál:
Hannes Pálsson talaði um út-
flutning á skyri og tilraunir Ing-
ólfs Esphólín í því efni. Lýsti
hann undrun og óánægju yfir
því, að styrkveiting til þess var
1‘elld á Alþingi nýafstöðnu. Urðu
töluverðar umræður um þetta
mál, og komu fram svohljóðandi
tillögur:
Frá Ilannesi Pálssyni:
„Aðalfundur S. í. S. felur fé-
lagsstjórn *að skora á ríkisstjórn-
ina, Búnaðarfélag íslands og
Búnaðarbankann, að veita þann
fjárstyrk, sem með þarf, iil að
gera skyr — verkað með aðferð
I. G. Esphólín — að útflutnings-
vöru“. — Till. felld með 15:3
atkv.
Frá Runólfi Björnssyni:
„Fundurinn felur stjórn S. I.
S. að reyna að komast í sam-
að salta allt sitt kjöt, geti notið f það efni, heldur sjá fyrst, hver
hans, þar sem hætta er nú á því,
band við Kaupfélag Eyfirðinga
um áframhaldsrannsóknir á
frystingu skyrs, og heimilar lít-
ilsháttar fjárframlag í þessu
skyni, ef með þarf“. — Samþ.
í einu hljóði.
Fulltrúar frá Kaupfél. Stykk-
ishólms hófu umræður um bygg-
ingu dúnhreinsunarstöðvar og
kom eftirfarandi tillaga frá Jóni
Árnasyni framkvæmdastj óra, er
var ^amþykkt:
„Fundurinn heimilar stjórn S.
í. S. að leggja fram nokkurt
lánsfé til að koma upp dún-
hreinsunarstöð í Stykkishólmi".
Fundargerð upplesin og sam-
þykkt.
Fundarstjóri þakkaði fundar-
mönnum góða samvinnu, óskaði
þeim góðrar heimferðar og sagði
því næst fundi slitið.
Sigurður S. Bjarklind.
/Skúli Guðmundsson.
I.
Þess verður lengi minnst í
stjórnmálasögu íslands hverja
þjóðhollustu hinir pólitísku flokk-
ar sýndu á Alþingi, á hinu mikla
kreppuári 1932.
Andstæðingar þáverandi ríkis-
sijórnar, Jafnaðarmenn og Sjálf-
stæðismenn, gerðu sameiginlegt
verkfall um að inna af hendi
þingmannsSkyldu sína. Sameigin-
lega neituðu þeir að samþykkja
nauðsynlegar framlengingar
skattalaga, fjárlögin og sparnað-
arfrumvarpið.
Sjálfstæðismenn voru öllum
þessum málum samþykkir. Full-
trúar þeirra í fjárveitinganefnd-
um beggja deilda höfðu afgreitt
fjárlagafrumvarpið athuga-
semdalaust, síðast í efri deild fá-
um dögum áður en þessi verk-
fallsyfirlýsing kom fram
Sparnaðarfrumvarpið höfðu
fulltrúar Sjálfstæðismanna í fjár-
veitinganefnd neðri deildar átt
þátt í að semja með fulltrúum
okkar Framsóknarmanna.
Og skattafrumvörpunum voru
þeir sammála öllum.
En vegna alóskylds máls grípa
þeir til þessa örþrifaráðs að
neita að gegna þingmannsskyld-
unni — örþrifaráðs, sem aldrei
hefir verið gripið til fyr í þús-
und ára sögu Alþingis.
Með þessu fantataki ætluðu
þeir sér að kúga okkur þingmenn
Framsóknarflokksins til þess að
greiða atkvæði í kjördæmaskip-
unarmálin u þvert ofan í vilja
kjósenda okkar og þvert á móti
okkar eigin samvizku. Og þetta
mál, er ekki enn nema hálfund-
irbúið og hálfrætt.
Þetta gerðu þessir sameinuðu
verkfallsflokkar, Jafnaðarmenn
og Sjálfstæðismenn, á hinu mesta
kreppuári sem komið hefir yfir
þetta land, á þessari öld og þó
miklu lengra sé leitað.
Tíminn var valinn þegar allur
atvinnurekstur er rekinn með
tapi. Atvinnuleysi og hörmungar
standa yfir og enn meiri eru
fyrirsjáanlega framundan. Ríkið
og allar stofnanir, bæði opinber-
ar stofnanir og einstakra manna,
standa höllum fæti bæði inn á
við og út á við.
Þegar nauðsyn þjóðarinnar
krafðist þess afdráttarlaust að
þingflokkamir létu allt víkja fyr-
ir því að bjarga þjóðfélaginu á
hinum mestu hættutímum, þá
var gripið til örþrifaráðsins.
Var það þó með öllu fyrirsjáan-
legt, að ef Framsóknarflokkur-
inn sýndi hinn sama skort á
þjóðhollustu og svaraði í sama
tón, þá hlaut að hefjast barátta
með þingrofi og nýjum kosning-
um, sem hefði í för með sér auk-
ið stórtjón fyrir þjóðin^, bæði,
inn á við og út á við og þó með
öllu fyrirfram vitað að kosning-
arnar nálægðu ekki lausn vanda-
málanna um eitt hænufet —
nema síður sé.
Þessi var þjóðhollusta Jafnað-
armanna og Sjálfstæðismanna
hundrað dagana fyrstu sem þing-
ið sat — og mun lengi minnst.
Hins er þó rétt að geta um leið,
að undir þinglokin var það þó
ekki nema annar þessara flokka
sem hélt áfram að berja höfðinu j
við steininn.
Það lá vitanlega mjög beint
við fyrir Framsóknarflokkinn að
svara í sama tón og á hann var
orpið kveðjunni af verkfalls-
flokkunum. Sama, en ekki meiri,
skylda hvílir á okkur Fi-amsókn-
armönnum að sjá farborða mál-
um þjóðarinnar.
En þó var það ráðið, þegar
að kalla, að miða svarið við
nauðsyn þjóðarinnar en ekki við
tilgerðir andstæðinganna.
Vil ég í því sambandi leiðrétta
þann misskilning, sem fram hef-
ir komið, að ákvörðun Frarn-
sóknarflokksins um þetta hafi
verið tekin í beinu eða óbeinu
sambandi við minn smávægilega
krankleik.
Ákvörðun Framsóknarflokks-
ins, að stofna ekki til þingrofs
og nýrra kosninga, var tekin áð-
ur en nokkuð bar á krankleika
mínum og var tekin með marg-
földum meirahluta atkvæða.
Ákvörðun Framsóknarflokks-
ins var tekin vegna þjóðhollustu
flokksins — útfrá þeirri hugsun
að það megi ekki ráða mikils-
varðandi ákvörðunum sem virð-
ast kann líklegt til bráðabirgða-
fylgisaukningar fyrir flokkinn,
heldur eigi þörf og heill heildar-
innar jafnan að ráða úrslitum.
Framkoma Framsóknarflokks-
ins á kreppuárinu mikla er óræk-
ur vitnisburður um það, að sá
flokkur lætur þjóðhollustuna
sitja í fyrirrúmi skilmálalaust
um allar ákvarðanir sínar. En
samanburðurinn sýnir að hinir
ílokkarnir hafa ekki sýnt hina
sömu þjóðhollustu í framkomu
sinni — heldur hafa þeir látið
annað sitja í fyrirrúmi og það
þó að ættjörðin væri í mikilli
hættu. Þeir létu Framsóknar-
mönnum það eftir að taka þær
ákvarðanir sem komu í veg fyrir
vandræðin.
III.
Þannig, eins og nú hefir verið
lýst, mun dómur sögunnar falla
um þjóðhollustu . stjórnmála-
flokkanna.
Og svo kemur eftirleikurinn,
afarkátbroslegur.
Nú bera þeir sér í munn and-
stæðingarnir, og láta það jafn-
vel koma fram í blóðum sínum,
að þeir geri sér vonir um sundr-
ungu innan Framsóknarflokks-
ins, sumpart í einstökum málum
að því er virðist, sumpart um
fullan klofning innan flokksins.
Það er líka sennilega til getið
eða hitt þó heldur, að sundrung
verði einmitt í þeim flokknum,
sem í langríkustum mæli hefir
rækt skyldu sína á alvarlegum
tímum.
Það er líklegast, eða hitt held-
ur, að sá flokkurinn sem einn
getur litið um öxl og haft full-
koinlega góða samvizku um fram-
komu sína — að sundrung rísi
einmitt í þeim flokki.
Er það sennilegt að sá flokk-
urinn eigi sízt þrifum að fagna,
sem ótvírætt hefir sýnt mesta
þjóðhollustu.
Það er meir en hlægilegt að
lesa og heyra um þetta fleypur
andstæðinganna — en við eitt-
hvað verða þefr að huggast og
hafa mikla þörf á því.
En til þess að þeir sem ókunn-