Tíminn - 25.06.1932, Side 1

©jaíbfeti
og afgreiösluma&ur Cimaní et
Hanuueig þorsteinsöótflr,
Ccefjargötu 6 a. ^eyPjoDÍf.
JAfgteibðía
C í m a 11 s er i Ccefjar^ötu 6 a.
©pin ðaijlega- fl. 9 -6
Stmi 2353
XVI. árg.
Reykjavík, 25. júní 1932,
28. blað.
Ferill íhaldsins
o g landsreikningurinn 1930
Síðan íhaldið missti völdin eftir
kosningarnar 1927 hefir það hagað
sér eins og óður maður. þaö liefir
bókstaflega barizt á móti öllum mál-
um sem Framsóldiarflokkurinn hef-
ir flutt, jafnt hvort íhaldið gat að-
hyllst þau eða ekki, aðeins til þess
að geta skammast og geta gert and-
stæðingunum erfitt fyrir.
þegar Tryggvi þórhallsson flutti
frumv. um rannsóknarstofu fyrir
landbúnaðinn og atvinnuvegina, þá
harðist auðvitað Valtýr Stefánsson,
sem átti að vera sérfræðingur í-
iialdsins í landhúnaðarmálum, en í
framkvæmdinni varð það í vitleys-
unni, á móti þessu máli og allt í-
lialdsliðið með honum. Nú er þessi
sami maður í blaði sínu hvað eftir
annað að tala um, livað þessi stofn-
un sé nauðsynleg og vitnar nú síð-
ast í prófessor Weis, sem í Politilcen
segir, að ef ísland eignist eigin vís-
indarannsóknarstofnun fyrir land-
búnaðinn, muni hann með litlum
kostnaði ná miklum framförum. Og
auðvitað endurtekur sama sagan
sig, sem gerzt hefir í samþykkt og
framkvæmd jarðræktarlaganna,
Ræktunarsjóðsins og Byggingar- og
landnámssjóðs, að eftir að íhaldið
hefir barizt á móti öllum þessum
málum, alveg eins og lögunum um
rannsóknarstofuna, þá endar það
með því, þegar málin hafa sigrað,
að eigna sér þau og segjast sérstak-
lega hafa barizt fyrir þeim.
Einn liðurinn í þessari baráttu í-
lialdsins á móti öllu sem Fram-
sóknarfl. hefir bax'izt fyrir, eru skrif
þess um landsreikninginn 1930. —
íhaldsblöðin, með Moi'gunbl. i bi'oddi’
fylkingar, liafa eytt feikna rúmi til
þess að ski-ifa um þetta mál og í-
haldið á þingi með M. Guðrn. sem
aðalframsögumann, hefir svo stöð-
ugt lesið upp þessar greinir yfir
þingmönnum og yfir þjóðinni í út-
varpinu og kallað þingræðui’.
Jafnvel þótt þessi blaða- og þing-
vaðall ihaldsins um landsx-eikning-
inn sé hinn ómerkilegasti, mun þó
i nokki-um greinum, sem liér fara
á eftir leitast við að svara þessu
nokkru. Vei’ðux' þá lögð til grund-
vallar langloka sú, sem birtist í nær
tuttugu iblöðum af Morgunbl., með
því, að þar mun í einni heild finn-
ast enduitekning á öllum þeim
staðleysum, sem ílialdið hefir látið
í'igna yfir þjóðina i i-æðu og í'iti.
En áður en vikið er að einstökum
atriðum, skal i grein þessari bent á
nokkur almenn ati’iði, sem nauðsyn-
legt er að glöggva sig á.
Landsi-eikningurinn 1930 sýnir að
reksti'ai-reikningur ríkissjóðs hefir
numið í'úml. 16,7 milj. kr. Fjói'laga-
áætlunin fyrir þetta ár var 11,9 mijl.
Greiðslur umfram ijárlöy hafa því
numið 4,8 milj. oy tekjuafyangur
var tæplega y2 milj. kr.
Ætla mætti eftir skrifum íhalds-
ins að dæma, að LR. 1930 sýndi al-
veg séi’staklega liáa umframgreiðslu,
en það er nú síður en svo. Ef um-
framgi'eiðslur ríkissjóðs eru athug-
aðar einmitt þau ár sem ílialdið
iiafði stjórnartaumana, kemur í
ijós, að þær nema:
1917 kr. 11,6 milj.
1918 - 7,5 -
1919 — 13,9 —
1920 — 10,9 —
1921 - 7,4 -
1924 — vl,54 —
1925 — 3,38 —
1926 — 2,48 —
1927 — 1,75 —
Á ái'unum 1917—’21, jxegar um-
framgreiðsluniar ei'u mestar, voru
fjármálaráðherrar þeir Bjöm Ki-ist-
jánsson, Sig. Eggerz og Magnús
Guðmundsson. Og á árunum 1924—
’27 var Jón þorláksson fjármálaráð-
lierra.
Ástæðan fyrir öllurn skrjfum og
skrafi ihaldsins um LR. 1930 er því
ekki sú, að þeir sýni neina óvenju-
lega háa umframgreiðslu. Umfram-
greiðslur íhaldsráðherranna voru öll
árin 1917—1921 miklu hærri og auk
þess var 1,5 milj. til 2,6 milj. kr.
tekjuhalli öll árin nema 1919. Raun-
verulega ástæðan fyrir öllum þcss-
um skömmum íhaldsins um LR. er
fyrst og fremst þeirra algilda regla,
að skammast yfir höfuð um allt,
sem Framsóknarfl. hefir gei't og gei'-
ir, eins og bent liefir vei’ið á liér að
framan. En auk þess hefir íhaldið
alvcg séi-staka ástæðu til ]>ess að
teygja lopann eins mikið um þetta
efni og frekast er unnt, þar sem
umframgreiðslur LR. 1930 kr. 4,8
miij., er óneitanlega allhó uppliæð.
það vill mikla þessa upphæð sem
mest í augum almennings, og reyna
að gera hana hærri en hún raun-
verulega er, í von um að geta falið
sínar eigin fjármála- og óreiðusynd-
ir á bak við LR. 1930, og á þann
hátt fengið almenning til þess að
gleyma þeim.
Auðvitað er það, að íhaldið þarf
að geta falið og fcngið almenning til
að gleyma allri sinni fortíð, ef það
á að hafa nokkra von um að geta
náð völdum aftur, en ekki gildir það
sízt um fjái-málafei'il flokksins. Ef
almenningur á að Jíta við íhalds-
flokknum, þarf flokkurinn að fela
14 milj. ki’. skuldasöfnun ríkissjóðs
á árunum 1917—1921, hann þarf að
fela 11 milj. kr. enska lánið 1921,
sem Magnús Guðmundsson tók með
aðstoð Kúlu-Andersen og lónaði svo
íslandsbanka af því 7 milj., án þess
að hafa nokkra heimild tii þess frá
þinginu, hann þarf að fela alla sína
hjólp og alla sína samúð með fjár-
sukki og fjái'málaóreiðu íslands-
banka, hann þárf að fela 8 milj. kr.
sem Jón þoi’lóksson lét ííkissjóð
taka til þess að lána að mestu veð-
deildinni, tiJ þess að byggja villur
í Reykjavík og til þess að Jána út
á gömul hús og hækka þau þann
veg vaianlega í verði, hann þarf að
fela meir en hálfan fjórða tug milj-
óna af bankatöpum, hann þarí að
fela það þegar Jón þorláksson lét
Landsbankann taka 1927 lón í Ame-
ríku til þess að lóna aftur íslands-
banka, hann þai’f að fela tekjulialla
Jóns þoi'lókssonai’, liann þarf að
fela gengishækkunai-fávizku sama
manns, hann þarf að fela sjóðþurð
Brunabótafélagsins, hann þai’f að
fela Einar og Jóliannes, liann þarf
að fela skattsvikin, aðferð sína við
niðurjöfnun útsvara í Rvík og fríð-
indi þau, sem flokkurinn veitir ýms-
um af sínum mönnum, til þess að
verzla við ríkisstofnanir, hann þai’f
að fela kaupskap sinn við jafiiaðai-
menn fyrir þingi’ofið 1931 um að
láta ríkissjóð ganga í ábyrgðir og
talca ný lán, sem námu 14 milj. kr.
— þá var ílialdsflokkurinn ekki
liræddur við fjái’hag í-íkissjóðs eða
landsmanna. íhaldið þarf að fela ó-
endanlega margt, svo margt, að það
er ómögulegt að fela það með nokkr-
um ráðum.
Almenningur vei’ður að skilja
þessa Jöngun og þörf íhaldsflokksins
til þess að fegra sig á kostnað LR.
1930 og almenningur vei’ður einnig
að gera sér það ljóst, að það voi-u
alveg sérstakar ástæður fyrir liendi
alþingishátíðarárið 1930, sem hlutu
að auka útgjöld ríkissjóðs að mikl-
um mun. Margt og mikið var það,
sem menn. úr öllum flokkum höfðu
miðað við 1930 og mörg voru þau
verlc sem lokið var við á þessu ári
og ákaflega margbi'otinn og kostn-
aðarsamur undirbúningur ó öllum
sviðum, som ríkið varð að standa
straunx af. Meðal annars huggaði í-
lialdið sig um stund við það, að
engin stjórn mundi geta varið þann
kostnað, sem hlyti að vera samfai’a
Alþingishátíðinni. það hafði reynslu
frá tveimur lvonungsJieimsóknum,
1921 og 1926. Við báðar þessar lieim-
sóknir sóaði ihaldið of fjár, þótt um
enga þjóðhátið væi'i að ræða. Kostn-
aðurinn var fólginn i því að metta
fómenna íhaldsklíku, sem notaði sér
t.ækifæiið að vanda og lifði í „vel-
Jystingum praktuglega".
Ekkert fé var áætlað á fjárlögum
til þess að standast straum af Al-
þingishótíðarkostnaðinum, sem nam
nál. 1 milj. ki’., og auk þess voru
umframgreiðslur til vegagerða meir
en 1 milj. kr., sein að miklu leyti
stöfuðu af því, að nauðsynlegt var
að hraða þeim framkvæmdum, til
þess að létta allar samgöngur og
greiða fyrir mönnum. Vegirnir eru
varanleg endurbót, som eykur sjálf-
bjargarmöguleikana og verðmæti
landsins. Og Alþingishátíðin liefir
sleapað vakningu inn ó við og aukið
hróður okkar mjög út á við þannig,
að okkur er nú slcipað varanlega á
liekk með menningarþjóðum. Er-
lendar þjóðir sæmdu okleur gjöfum,
peningúm sem skifta hundruðum
þúsunda og um leið er viðurkenn-
ing á menningarstarfi okkar eins og
t. d. Snorrasjóðurinn, sem Norð-
menn gáfu, listaverkum eins og
myndastyttu Leifs lieppna, sem um
leið er viðurkening fyrir því, að við
höfum fundið Ameríku og hinum
fullkomnustu áhöldum í væntanlega
íannsóknarstofu í þágu atvinnuveg-
anna og nemur sú gjöf fleiri liundr-
uðum þúsunda króna að verðmæti.
það liggja þvi mjög eðlilegar á-
stæður til þess að umframgreiðslur
rikissjóðs 1930 hlutu að verða ó-
venjulega háar, liversu sparlega sem
haldið var á fé hans. En þessa að-
stöðu reynir nú íhaldið að • nota lil
þess að brigsla Framsóknarstjórn-
inni um óhófseyðslu í von um að
geta með því falið sina eigin óhófs-
eyðslu. Nú skrifar og ræðir íhaldið
um það, að það vilji fara sparlega
með landsfé, styðja gætilega fjór-
máJastjórn og ekki hleypa landinu í
skuldir; allt saman blekkingar, sem
einlcenna ílialdsflokkana og sem
Jón þorláksson lýsti svo vel í Lög-
réttugreininni frægu 1908.
---O----
Sög'ufölsun
Magnúsar prcslakennara
Snemma á sl. vetri barst ritstjóra
Tímans eftirfaranda plagg- liá Magn-
úsi prestakennara Jónssyni:
„Lciðrétting”.
í síðasta tbl. Tímans (28. nóv.)
er sagt, að ég hafi „orðið uppvís
að því að falsa ummæli úr Alþingis-
tíðindunum til pólitískra órása, (eins
og t. d. Sigfús Halldórs hefir sann-
að á M. J.)“. þessa umræddu sönn-
un“ Sigfúsar rak ég jafnskjótt ofan
í hann aftur, eftir að grein lians
var komin út, með því einfalda móti,
að tilgreina stað í Alþingistíðindun-
um, þar sem nefnd ummæli eru
prentuð (sjá ísafold 30. júní 1931).
Fer þá að verða minna úr „fölsun-
inni“ af minni hendi, en hættara
við að hún festist á einhverjum
öðrum. Ilvort ummælin eru rétt liöfð
eftir J. J. í Alþingistíðindunum get
ég á hinn bóginn ekki borið ábyrgð
á.
Leiðrétting þessi krefst ég, sam-
kvæmt tilsk. 9. maí 1855, að birt
verði í fyrsta eða öðru tölublaði af
Tímanum eftir að hún berst ritstjórn-
inni í liendur.
Reykjavík, 30. nóv. 1931
Magnús Jónsson.
Af því að ritstjóri Tímans fór i
fcrðalag vestur á Snæfellsnes rétt
eftir að „leiðrétting" þessi kom,
gleymdist í bili að birta iiana og
liefir dregizt siðan. En af því að M.
J. alveg nýlega hefir gefið tilefni til
er sjálfsagt að Játa liana koma fyr-
ir almennings sjónir, til þess að op-
inbert verði, þó að í litlu sé, liversu
samvizkusamur prestalcennarinn er í
heimildum.
Sigfús Halldói;s, skólastjóri á Ak-
ureyri, liélt því fram í opinbcru blaði
fyrir nokkuð löngu síðan, að M. J.
hefði haft eftir Jónasi Jónssyni, þáv,
ráðherra, ummæli, sem J. J. átti að
liafa látið falla í þingræðu, en væru
ranglega eftir liöfð og þvi íölsun á
þingtíðundunuin.
M. J. svaraði greininni þegar og
tilgreindi með tilvitnun i ákveðna
blaðsíðu í þingtíðundunum, hvar
þessi ummæli væri að finna.
Líklega hefir prestakennarinn treyst
því, að enginn myndi nenna að hafa
fyrir því að íletta upp í þingtíðind-
unum til að athuga, hvort tilvitn-
unin væri rétt, enda myndi enginn
trúa manni í slikri stöðu til þeirrar
bíræfni, að falsa tilvitnun í prentaða
heimild, sem almenningur á aðgang
að.
En af því að M. J. er áður kunn-
ur að miður vandaðri þingsöguritun,
datt manni einum -hér í bænum í
hug, rétt eftir að svar M. J. kom
út, að leita af sór gruninn i þessu
efni.
Samvizkusemi prestakennarans
reyndist þá á þessa leið: pingræðan,
sem M. J. vitnar í i Alþtíð., til að
sanna það, að hann haíi farið rétt
með orð J. J., er alls ekki eftir J. J.
Ummælin, ef þau væru rétt höfð
eftir, lilytu þó að vera prentuð i
ræðu J. J. í þingtíðindunum. En ræð-
an, sem M. J. vitnar í, er eftir Ólaf
Thors!
En það er svo sem ekkert undar-
legt, þó að hann falsi ummæli úr
Alþingistiðindunum, maðuiinn, sem
/
skrifaði „Reykjavíkurbréfið" um veik
indi Tryggva þórhallssonar, og sem
birt var i Morgunbl.
%
----o----
r
A víðavangi.
Bændur og kaupkröfur.
Mbl. og Vísir lialda því fram á
degi hverjum, að samvinnumenn í
landinu séu kommúnistar og ger-
byltingamenn. Ekki færa blöðin rök
fyrir þessu, enda myndi það erfitt,
og fáir samvinnumenn liafa tekið
þátt í byltingum Jóns þorl. bæði i
fyrra og nú, er hann og lið lians
vildi setja þjóðskipulagið í hættu
með skattaneitun. þá vilja þessi blöð
miklast yfir því, að samvinnubænd-
ur hafi ekki lialdið lilut sínum í
kaupdeilum á útflutningshöfnum
Húnvetninga. En þar hafa ilialds-
menn af litlu að státa. þeir hafa
undanfarin ár látið Héðinn Valdi-
marsson setja sér kaupið möglunar-
laust. þótt 3ja þús. kr. tekjúlialli
eða meira sé til jafnaðar á hverj-
um togara í Rvík, þá liafa Ólafur
Thors og lið lians livergi reynt að
spara, hvorki á stóreyðslu eigenda í
landi, né á öðru. þeir liaía lnildið
sania háa kaupinu. þeir tóku við
10% liækkun orðalaust vorið 1930. í
vetur sagði Mbl. að útvegsmenn
væru svo brostnir að kjarki, að
socialistar virtu þá eklti svars út af
kaupdeilum, og Mbl. ráðlagði þeim
að beygja sig í auðmýkt. Tvennt
liefir komið íhaldsmönnum til að
sýna þessa lítilmennsku, að reyna
ekki til að láta atvinnuna bera sig.
Fyrst að þeir vildu ekki hafa kaup-
deilur við Héðinn til að geta haft
hann sem Jmndamann við að brjóta
niður sjálfræði bygðanna í kjör-
dæmamálinu. Og i öðru lagi er
mörgum útgerðai'mönnum nærri
sama á hverju veltur. Allt sem þeir
liafá handa milli, er frá bönkunum
og töp þeirra vaxa með liverju ári.
Friður og svefndauðl.
Margir dugandi menn, og sumir
Jitið dugandi predika nú frið. þeir
segja að minsta kosti megi Fram-
sókn til með að vera góð við íliald-
ið meðan viðskiptakreppan sé hörð.
Framsókn hefir jafnan sýnt friðar-
hug sinn á lcrepputímum, að því
leyt.i sem við á. þegar íhaldið tók
við stjórn 1924 gerðu Framsóknar-
þingmenn allt sem þeir gátu til að
hjálpa stjórninni bæði til að spara
og fá nýja skatta. Sama hafa þeir
gert nú, þótt íhaldið sé með í stjórn.
Framsókn álítur að hver lands-
stjórn eigi að íó þann stuðning seöi
skynsamlega má veita, til þess að
hún geti fyrir landsins hönd staðið
við samninga fyrir ríkið og innt af
hendi lögboðin gjöld. En íhaldsmenn
Jieimta meiri „frið“ en þetta. þeir
vilja að samvinnuflokkurinn haldi
að sér höndum meðan verið er að
rífa niður vald bygðanna í pólitísk-
um efnum. þeir vilja að Framsókn
leyfi þeim að leika lausum hala í
viðskiptamálunum, meðan verið er
að freista að rífa niður og eyðileggja
samyinnufélögin. Og íhaldsmenn
vilja um fram allt að liótekjumenn-
irnir og eyðslulýður landsins megi
áfram halda uppi sömu liínaðar-
háttum og fyr, þó að bændur lands-
ins liafi svo þrönga afkomu sem
mest má verða, ef ekki er bein
liungursneyð. í vetur báru Fram-
sóknarmenn í efri deild fram frv.
um að fella niður dýrtíðaruppbót af
hærri embættislaunum. íhaldsmenn
felldu það við fyrstu umræðu. Fram-
sóknarmenn komu með frv. um að
lækka húsaleiguokrið, leggja skatt á
stóríbúðir og verðhækkun húsa, sein
stafaði af dýrtíðinni, svo og að
hækka til muna skatt af liáum tekj-
um (þegar komið var á 6. þús. kr.).
Ihaklið reis á móti öllum þessum
frv. og eyddi þeim. það vill hafa
frið þar, til að eyða eins og óður,
þó að tekjur almennings hrapi niður
með verðfalli afurðanna. þeir vilja
að bankamir taki ný lán erlendis,
sem þeir geti lifað á þótt útgerðin
tapi. Seinni kynslóðir eiga að borga
bnisann, þeir sem vinna. En i þessu
efni eru samvinnumenn ekki líklegir
til að sofna á verðinum. þeir vita
að eyðslulýður landsins ætlar að
nota kreppuna til að vega að fólk-
inu í hinum dreifðu bygðum, til
að ræna af þeim pólitíska valdinu,
til að láta það bera byrðai' skatt-
anna, og á meðan ætla þeir að lifa
sania glaða óhófslífinu og áður, í
dýru villunum, sem landið stendur í
ábyrgð fyrir. K. F.
Iðnsýning
liin fjórða í röðiimi, sem lialdin
hefir verið í Reykjavík, var opnuð
17. júní. Er þetta tvímælalaust veg-
legasta iðnsýningin af þessum fjór-
um og auðsæjar framfarirnar sem
orðið hafa á siðustu árum. þá hefir
orðið umbót í því, hversu sýnis-
gripunum er nú komið smekklegar
fyrir en áður. Liðlega 100 einstakl-
ingar og iðnfyrirtæki sýna þarna
framleiðslu sína. Er sýningunni
komið fyrir í skólagarði, leikfimis-
liúsi og öllum 22 kennslustofum
gamla Barnaskólans. Ýmsar nýjung-
ar koma þarna fram, sem almenn-
ingi mun ókunnugt um að fram-
leiddar séu hér á landi og umbæt-
ur i .eldri iðngreinum. Hefir aðsókn
verið æði mikiJ að sýningunni og
vildi Timinn livetja sem flesta til
þess að láta sýningu þessa eigi fara
fram hjá sér.
----_o----
Gunnar Jóhannesson frá Fagradal
í Norður-þingeyjarsýslu lauk em-
bættisprófi í guðfræði við háskólann
15. þ. m.