Alþýðublaðið - 23.05.1927, Blaðsíða 2

2
ALP. YÐuBLAÐÍÐ
ÍALÞÝBIJBLAÐIÐ \
5 kemur út á hverjum virkum degi. •
IAlgreiðsla í Alpýðuhúsinu við :
Hveríisgötu 8 opin Irá kl. 9 árd. ;
til kl. 7 síðd.
J Skrifstofa á sama stað opin kl. ;
5 9V2 — 10l/a árd. og kl. 8—9 síðd.
; Simar: 988 (afgreiðsian) og 1294 ;
5 (skriístoían). •
< Verðlag: Áskriítarverð kr. 1,50 á ;
5 mánuði. Auglýsingaverö kr. 0,15 :
| hver mm. eindálka. ;
! Prentsmiðja: Alpýðuprentsmiðjan |
< (i sama húsi, sömu símar). ;
íhaldsflokkuriim játar
kjördagsforelluua.
í fyrra dag' játar málgagn flokks-
stjórnar íhaldsmanna, „Vörðttr“, á
flokkinn stjórnarskrárbrelluna,
sem gerð var til að færa kjör-
daginn, prátt fyrir það, pó að
færslan væri feld. Hún hefir auð-
vitað verið alpjóð kunnug frá
upphafi, en flokkurinn sjálfur hef-
Jr ekki látið grímuna falia fyrr
en nú. Svo sem kunnugt er, hef-
ir þing verið rofið og efnt til
nýrra kosninga, til þess að kjós-
endum gefist færi á að láta uppi,
hvort þeir vilja sinna nokkru því
stjórnarskrárbreytingarkáki, sem
þingið samþykti, þó að þingrofið
og kosningin væri sjálfgerð, þar
sem kjörtímabilið er á enda. 1
grein með fyrirsögninni „Stjórn-
arskrárbreytingin samþykt" segir
svo um kjördaginn: „Þann dag
eiga kjósendur landsins að skera,
úr því, hvaða flokkur eða flokk-
ar skuli fara með völd næstu
fjögur ár. Hverjum einstökum
kjósenda(!) ber nú að hugsa það
mál.“ Það hefir auðvitað verið
öllum mönnum ljóst, að það væri
«m þetta, sem ætti að kjósa —
það hef.ir alt af verið tilætlun í-
haldsins — og að þeir hafi flutt
kjördaginn frá 1. vetrardegi til
9. júlí til þess eins, eins og „Vörð-
ur“ orðar það, að „kosningabar-
.daginn verður ekki mjög lang-
ur.“ En þetta er skrítið í munni
ihaldsins; það hefir rofið þingið
vegna stjórnarskrárinnar einnar
og fulikomlega að óþörfu. fhaíd-
ið ætti því aðallega að benda
kjósendum á, að þeir eigi að
þessu sinni að láta uppi álit sitt
um stjórnarskrána. En það er ekki
'nefnt á (nafn í allri gTéininni, held-
'ur er blygðunarlaust játað, að
ihalðið ætlasí íil þess, að nú
sé kosið uia pað eitt, hvórt i-
haMið eigi að sitja við völd
íiigstu fjögur ár.
Það er eitthvað annað en stjómar-
skrárbreyting.
Veðiiii.
Híti 7—11 stig. Átt suðvestlæg
ög vestlæg, fremur hæg víðast.
Skúráveður á Suðvesturlandi og
Vesturlandi. Lægð' fyrir norðan
land á austurleið. Otlit: Vestlæg
étt, skúraveður, nema þurt veður
á Austurlandi.
Gerið foáar kröfur!
[Danskur skólakennari, Hartvig
Frisch, sem er formaður stúdenta-
félagsins danska og nú orðinn fólks-
þihgsmaður, ritaði haustið 1924 neð-
anmálsgreinaflokk í „Social-Demo-
kraten“, aðalblað danskra jafnaðar-
manna. Hét greinaflokkurinn einu
nafni: „Staðleysa og stjórnmál."
Greinarnar hófust á frásögu um bók
eftir Englendinginn Thomas More,
er uppi var á 15. og 16. öld, en í
þéirri bók var lýst sameignarriki,
sem hvergi var til, og hét því bókin
„Utopia", en það er grískt orð og
þýðir „staðleysa" (er ■ ekki ólíklegt,
að íslenzka orðið „staðleysa", sem
haft er um hvað eina ótrúlegt, eigi
rót að rekja til þessa bókarnafns,
enda hefir „utopi“ í útlendum mál-
þjn fengið áþekka lítilsvirðingar-
merkingu). Er af þessu dreginn fyrri
hlutinn í nafninu á greinaflokkinum.
Síðan er í greinaflokkinum lýst
kenningum Karls Marxs eða hinni
„vísindalegu jafnaðarstefnu" og því
einkennilega móti, sem hún hefir
fengið á sig i þremur þjóðlöndum,
Þýzkalandi, Italíu og Rússlandi. I
framhaldi af því eru rakin áhrif
jafnaðarstefnunnar á stjórnmál í
Norðurálfu og sýnt, hvernig háar
tsröfur, þótt „staðleysur“ séu- kall-
aðar, haldi stjórnmálunum upp úr
því að verða að fúlu lýðsmjaðri.
Af því er síðan komist að þeirri nið-
urstöðu, að nauðsynlegt sé að gera
háar kröfur í stjórnmálum, halda
fram „staðleysum".
Hér á landi gætir nú í fjármálum
og jafnvel f’eirum opinberum málum
ríkra áhrifa frá Dönum og ekki sízt
frá efnamannastétt þeirra, sem eðli-
legt er, þar sem eitt af helztu blöð-
um höíuðstaðarins er undir Béinum
yfirráðum danskra kaupsýslumanna.
Er því ekki úr vegi, að gefinn sé
kostur á að kynnast hagsmunum
fleiri stétta, og eru því hér á eftir
þýddir kaflar úr síðasta hiutanum
af áður nefndum greinaflokki og
þar með gefið dálítið sýnishorn af
því, hvernig danskir mentámenn
hugsa nú á dögum. Það eitt er
tekið, sem hefir sameiginlegt gildi
hvar sem er, en hinu slept, sem að
eins á við danska þjóðhætti.]
•
„Staðleysa verður ekki hrakin.
Markmiði hennar má neita blátt
áfram, en ráðin, sem stungið er
upp á, ef til kæmi, má rannsaka
og meta. Þá er komið að þeirri
gagnrýning, sem hinir hagsýnu
stjórnmálamenn munu hefja. Þeir
munu segja: Slíkar hugsanir um
fyrirmyndarríki eru hinum megin
við öll stjórnmál. Munið: Stjórn-
múlastarfsemi er list máttuleik-
anna. Það er þá sama sem að
stjórnmálastarfsemi sé heitisig’ing
yfir grynningar veruleikans eða
það, sem kallað er gagnsamleg
stjórnmálastarfsemi, og ber ég að
vísu fulla virðingn fyrir henni; ég
hugsa ósjálfrátt til manna eins og
Þemistoklesar, Cromwells, Bis-
marcks, Hörups og P. Knudsens.
En þagar menn gæta dálítið nán-
ara að, uppgötva menn, að nokk-
uð alt annað er fólgið undir þess-
um orðum. Það, sem flestir mumi
hugsa með orðunum: gagnsamieg
stjórnmálastarfsemi, er fléóuh g
stjórnmálastíirfsemi, þar sem á
því ríður að hafa framvísa til-
finningu fyrir því, að hverju
skepnunni getist bezt, eða, eins
og sagt er, hvað „efst er á baugi“.
Meginregia slíkrar stjórnmála-
starfsemi er: Hvað vill fólkið?
Eitthvert stórhlaðið spyr: Hvað
segja lesendurnir? eða þá einhver
öflugur bókaútgefandi: Hvað vill
almenningur lesa? Hjá slíku fyrir-
tæki verður árangurinn óumflýj-
anlega nokkurs konar beinkröm
og kvapi, enginn „stíll“, engin
festa, engin uppistaða, en menn
safna holdum, þangað til róið er
í spikinu. Að sínu leytinu fer eins
fyrir þeirri stjórnmálastarfsemi,
sem rekin er fyrir sem ajlra stutt-
legast kjósendasjónarmið.
En á friðartímum þjóðfélagsins
er margt, sem mælir með því,
að hentistefnusinnarnir og áhang-
endur hinnar gagnsamlegu stjórn-
mátastarfsemi hafi rétt fyrir sér.
Állar breytingar eru svo örsmáar;
þjóðin sjálf og hinn þjóðfélagslegi
veruleiki eru þung og óbifanleg.
Það er næstum því broslegt, þeg-
ar ofstækismaður fer i einhverju
skotinu að tala hástöfum um
stefnuskrá; menn ljá efninu tæp-
lega eyru, en glápa á mannskepn-
una sem vofu: Óhreinn línkragi,
seglgarn í stað skóreima! Eða á
hinn bóginn: Maðurinn er snyrti-
legur, en rödd hans lætur illa í
eyrum! Alt saman virðist þýð-
ingarlaust.
En ég hygg, að á þessu sviði
gildi eitthvað það, sem nefna
mætti „Iögmál hámarkskröfunn-
ár“. Flestir munu kannast við sög-
una um Zarqvinius kóng og Si-
byllu; fyrst bauð hún honum níu
bækur fyrir vitleysislega hátt
verð, og hann hafnaði boðinu. Þá
varpaði hún þremur í eldinn og
bauð hinar, sem eftir voru, fyrir
sama verð; þrjár í viðbót fóru í
eldinn, en verðið var enn hið
sama. „Snortinn af býsnum j>ess'
um“ lét kóngur til leiðast.
Það, sem hér •ríöur baggamun-
inn, er að hpfa djörfung til að
halda fram skoðunum sínum. I-
mynd slíks manns var Bismarck,
sem í fyrsta sinni, er hann héit
ræðu, var skoðaður sem aftur-
ganga frá miðöldum og yfir-
guæfður með hrópum og sköll-
um: Hann snéri sér undan, tók
upp dagblað og las, þangað til
kyrð komst á.
ímynd s.líks manns var Lenin;
á einum stað vegsamar Gorki hið
hielga æði hinna djörfu („bolsi-
vikanna") og segir, að meðal
þeirra sé Lenin fremstur og lang-
æðisgengnastuv. Það, sem Gorki
á hér við með æði, er hámarks-
krafan. I henni felst í raun og
veru hin ósvikna gagnsemisstjóm-
málastefna. Þjódin oerdur snortin
af bysnum psssum.
Gerið háar kröíur! (Frh.)
Osló, FB., 20. maí.
Leikfimisamkeppni var haldin í
Osló í gærkveldi, og unnu Norð-
menn Dani. íslenzki kvennaflokk-
urihn sýndi í sambandi við
keppnina, og var konungurinn
viðstaddur. Mikil fagnaðarlæti. —
Kveðja.
Bertelsen.
Fnllíníaráð alMðuíÁraessvsIu.
I síðustu viku var stofnað á
Eyrarbakka að tilhlutun Alþýðú-
sambands íslands fuiltrúaráð
meðal jafnaðarmanna í Árnes-
sýslu.
Verklýðsféiögin „Báran“ á Eyr-
arbakka og „Bjarnii” á Stokks-
eyri eru þátttakendur í fulltrúa-
inu, og eiga sæti í því stjórnir
beggja félaganna.
1 stjórn fulltrúaráðsins voru
kosnir: Ingimar Jónsson, prestur
að Mosfelli í Grímsnesi, Bjarni
Eggertsson búfræðingur, Eyrar-
bakka, Guðmundur Einarsson
verkamaður, Stokkseyri, Berg-
steinn Sveinsson, verkamaður,
Eyrarbakka, og Nikulás Bjarna-
son verkamaður, Stokkseyri. Er
þetta samvalin stjórn ágætra og
eindreginna flokksmanna, og
liggja nú fyrir þeim og fulltrúa-
ráðinu mörg vandamál til úrlausn-
ar. Allir, sem til þekkja, vita, að
stofnun fulltrúaráðsins sameinar
kraftana austur þar og að málefni
lalþýðu í Árnessýslu eru vel kom-
(in í höndum þessara félaga vorra..
SSrlemcS síœns&eytf..
Khöfn, FB., 21. maí.
Vilhjálmur keisari fær ekkl
landsvistarleyfi á Þýzkalandí.
Frá Berlín er símað: Þingið
hefir framlengt lögin um verndun
lýðveldisins, er heimila ríkis-
stjórninni að banna Vilhjálmi fyrr
verandi keisara að setjast að í
Þýzkalandi.
Slita Bretar stjórnmálasam-
bandi við Rússa?
Frá Lundúnum er símað: Menn
bíða þess með óþreyju, að stjórn-
in skýri frá árangrinum af hús-
rannsókninni hjá rússneska verzl-
unarfélaginu x „Arcos“-bygging-
unni. Hefir stjórnin lofað upplýs-
ingum um þetta mál á þriðjudag-
inn. Churchill f jármálaráðherra og
Birkenhead vilja slíta stjórmuála-
'Sambandi milli Bretlands og Rúss-
lands, og er búist við því, að þeir
hafi sitt mál fram þrátt fyrir mót-
spyrnu Chamberlain’s, utanríkis-
málaráðherrans.
Atlant shaf sf lugið.
Frá New-York-borg er símað:-
Lindbergh flugmaður er einn í
flugvél sinni. Hann er væntanleg-
ur til Parísar í nótt.
Indlandsllug í einum áfanga.
Frá Lundúnum er símað: Eng-
Jendingarnlr Carr og Gillman eru
lagðir af stað í ílugferð frá Eng-