Tíminn - 16.07.1932, Qupperneq 2

116
TÍMINN
Tálvonir
Jðns Þorlákssonar.
Jón Þorl. hefir nýlega látið í
ljós mjög meiðandi skoðun um
Framsóknarflokkinn. J. Þ. hefir
talað þannig, að það verður ekki
skilið öðruvísi en að nokkur hluti
af þingflokki Framsóknarmanna
sé reiðubúinn til að yfirgefa
flokk sinn og stefnu sína og taka
að hrinda áfram áhugamálum
sinna gömlu og nýju andstæð-
inga, íhaldsmannanna.
1 Mbl. 5. júní s. 1. hreyfir J. Þ.
þessari skoðun allítarlega. Hann
segir fyrst, að eftir kosningarn-
ar í vor sem leið hafi annar af
tveim möguleikum til stjórnar-
myndunar verið: „samvinna milli
Sjálfstæðisflokksins og þeirra
manna, sem honum standa næst-
ir til þess að stýra landinu eftir
S jálf stæðisstef nunni“.*)
Síðan bætir J. Þ. við í sömu
grein:
„Tilgangurinn með baráttu
Sjálfstæðismanna er auðvitað sá,
að stefna þess flokks sé ráðandi
í löggjöf og landstjórn. Eftir
fylgi flokkanna í landinu er sem
stendur unt að ná þessu marki
með samvinnu við þann hluta'
Framsóknar, sem stendur næst
Sjálfstæðismönnum í skoðunum
og ekki á neinn annan hátt.
Þessarar samvinnu hljóta Sjálf-
stæSismenn því að óska, vegna
hagsmuna þjóðarinnar, á hverj-
um þeim tíma, sem Sjálfstæðis-
flokkurinn hefir ekki einn út af
fyrir sig nægilegt kjörfylgi til
þess að fá hreinan þingmeira-
hluta. Þetta breytist ekki þótt
réttlætiskröfunni fáist fram-
gengt“.*)
Jón Þorl. hefir áður látið til
sín heyra jafn fáránlegar skoð-
anir. I hinum venjulega nýárs-
boðskap sínum bauð hann, að því
er lesendum blaðsins skildist, þá-
verandi forsætisráðherra Tr. Þ.
upp á glæsilegri samvinnu við í-
haldið ef hann vildi bregðast
flokki sínum og stefnu. Tr. Þ.
hafði alls ekki gefið hið minnsta
tilefni til þessarar óheiðarlegu á-
rásar. Og J. Þ. fekk aldrei
minnstu viðurkenningu fyrir til-
boð sitt. Hið eina sem fram kom
út af þessu ógiftulega biðils-
bréfi Jóns var það, að margir
af þróttmestu samherjum Tr Þ.
á Ströndum lýstu því yfir, að svo
mjög sem þeim þætti máli skifta
að njóta hans sem þingmanns,
þá myndu þeir snúa við honum
baki ef hann gengi á hönd íhald-
inu.
Strandamenn hafa sýnt það í
verki síðan 1923, að þeir búast
einmitt við öðru af Tr. Þ. en að
hann gefist upp fyrir íhaldinu.
Fylgi hans hefir að sama skapi
farið vaxancli á Ströndum, sem
fylgi M. G. hefir rénað í Sgaga-
firði.
Bónorðsför J. Þ. á grundvallar-
lagahátíð Dana nú í ár, er eins-
konar stækkuð útgáfa af hinni
fyrstu. Hann fullyrðir að önnur
líklegasta stj órnarmyndunin 1931
hafi verið sú, að íhaldið hefði
tekið við stjórn og fengið síðan
„lánaða“ nokkra Framsóknarþing
menn til að styðja fyrirtækið.
Sú stjórn átti síðan að stýra eft-
ir landabréfi Mbl. Og Jón bætir
síðan við, að þetta hafi ekki að-
eins verið nauðsynlegt í vor sem
leið (eftir hinn glæsilega kosn-
ingasigur Framsóknar) heldur að
það sé alt af nauðsynlegt. íhald-
ið sé ekki meirahlutaflokkur nú,
dg jafnvel þó að kjördæmabreyt-
ingin nái fram að ganga og veldi
héraðanna yrði brotið á bak aft-
ur, þá sé flokkur Jóns ekki nógu
sterkur einn saman til að leiða
yfir landið blessun íhaldsstefn-
unnar. Þrátt fyrir það verði í-
haldið að fá lánaða nokkra Fram-
sóknarþingmenn! Rétt er að geta
þess að Jón hugsar sér þó einn
*) Leturbreytingin gerð hér. J. J.
fræðilegan möguleika til að
sleppa þessari „kvöð“ af Fram-
sóknarflokknum, og það er í því
tilfelli að íhaldið hafi með ein-
hverjum dularfullum krafti feng-
ið þingmeirahluta. Jón er þá svo
göfuglyndur að heimta ekki
þennan skatt af Framsóknar-
flokknum meðan svo stendur á.
Þessi meiðandi ummæli Jóns
liggja að alveg sérstöku leyti í
því, að hann hugsar sér að í
Framsóknarflokknum séu nú og
geti verið til frambúðar nok^rir
þingmenn á hverjum tíma svo
lítilfjörlegir, að þeir hlaupi frá
stefnu sinni, flokki sínum, á-
hugamálum þeim, sem þeir hafa
verið kosnir til að fylgja, og
gangi yfir til andstæðinganna til
að fylgja þeim að málum, móti
málstað samherjanna, meðan
andstæðingarnir þurfa þess með.
Jón gerir svo lítið úr þessum í-
mynduðu bandamönnum sínum,
að hann hyggur að þeir komi
við minnstu bendingu andstæð-
inganna. Hann gerir ráð fyrir,
að þeir séu skoðanalausir og ætl-
ar auðsýnilega að þeir séu rétt-
lausir, því að hann spyr ekki um
þeirra þörf, heldur aðeins það,
hvenær íhaldið þurfi þeirra með.
í eitt ár hefir Jón Þorl. verið í
bandalagi við annan flokk, social-
istana, um kjördæmamálið, að
kallað var. En það bandalag var
milli tveggja flokka, sem fræði-
lega stóðu jafnt að vígi. Hitt er
annað mál, að íhaldið sveik
socialístana eftir eitt ár og gerir
þeim nú eins og áður allt það
tjón, er frekast má við koma. En
meðan samvinna stóð, var allt
íhaldið á þingi og allir socialist-
arnir í flatsænginni. Ég hæli ekki
því sambandi. Það var hvorug-
um þeim flokki til sóma. En þar
voru þó þau vinnubrögð viðhöfð
báðu megin, sem flokkar geta
gripið til, það er þeir ákveða með
samningi, og meirahlutaákvörðun
beggja, að allir flokksmenn beini
kröftum sínunx að sama 'átaki
um stundarsakir.
Ég sé í síðasta blaði Tímans
ummæli eftir Árna Pálssyni, sem
benda á að samflokksmenn ýmsir
hafi trúað þessum bollalegging-
um. Árni segir þar, að lítið gagn
yrði að því fyrir íhaldið, þótt það
fengi „Iánaða“ eða gefna 2—3
þingmenn úr Framsókn, ef kjós-
endurnir sætu eftir við sinn keip.
Af þessu var auðséð, að íhaldið
hafði ætlað að fá bæði þingmenn
og kjósendur. Það hafði ætlað að
kljúfa flokk Framsóknarmanna,
til að ná algerðum meirahluta,
til að geta stýrt eftir %tefnu í-
haldsins eins og formaður þess
flokks talar um. Og Árna eru
það auðsýnilega mikil vonbrigði,
að illa liti út með kjósendur
Framsóknar. Og það má víst
bæta því við, að það lítur líka
illa út með þingmannaveiðarnar.
Út frá bollaleggingum J. Þ. og
Á. P. fór ég að athuga, hvað
miklar líkur væru til að ég myndi
geta flutt yfir til íhaldsins eitt-
hvað verulegt af því fylgi sem
hingað • til hefir gefið mér umboð
við kosningar, ef mér kæmi í
hug sú ótrúlega hugsun að yfir-
gefa Ftamsóknarflokkinn, fara að
vinna móti samvinnustefnunni
og heilbrigðum framförum í land-,
inu, en hjálpa fjársvikurum,
afturhaldsmönnum og réttarbóf-
um. Frá landkosningunum 1926
til 1930 stækkaði kjósendaflokk-
ur Framsóknar um nokkuð meira
en Um helming. Ég var í kjöri í
seinna skiftið. Ég hafði í undan-
farin ár milli kosninganna unnið
eftir mætti fyrir Framsóknar-
stefnuna og á móti íhaldinu.
Kjósendurnir virtust meta þetta.
Traust þeirra var auðsýnilega
bundið við starf að framförum
og móti afturhaldi, en vitanlega
ekki við mig persónulega.
Ég hefi þess vegna komizt að
þeirri skoðun, eftir að hafa lesið
grein J. Þ. og heyrt af orðaræðu
Árna Pálssonar, að ef ég ætlaði
að hjálpa íhaldinu, en svíkja,
málstað umbjóðenda minna, þá
myndi ég koma algerlega án
kjósendafylgis yfir í herbúðir
kyrstöðunnar. Ekki einu - sinni
5% af hinum gömlu stuðnings-
mönnum myndu fylgja mér yfir
þau landamerki. Og ég er hrædd-
ur um að svo myndi fara um
hvaða Framsóknarþingmann sem
gerðist flokkssvikari að beiðni J.
Þ. eða annara andstæðinga. Jafn-
vel Árni Pálsson er of bjartsýnn
í þessu efni.
Ég hefi nú um stund komið
við í ýmsum héruðum út um
land á flokksfundum Framsókn-
armanna. Og á hverjum einasta
fundi hefir verið heitur áhugi
og fastur vilji að standa móti í-
haldinu. Móti ofbeldi þess og á-
gangi í kjördæmamálinu og í
öllum öðrum efnum. Ég hefi
allsstaðar orðið þess var, að kjós-
endur Framsóknar eru sann-
færðir um, að hið gamla kjörorð
Tímans er rétt, að allt er betra'
en íhaldið. Á einum fundi sem
ég var ekki staddur á, var sam-
þykkt sérstök óánægjutillaga yf-
ir fulltrúa íhaldsins í landsstjóm-
inni og ákveðin ósk um að sam-
vinna við íhaldið stæði sem allra
skemmsta stund. En umfram allt
eru Framsóknarmenn hvarvetna
um land eldheitir í kjördæma-
málinu. Þeir fordæma tillögur J.
Þ. í því máli og allan óeðlilegan
afslátt. Allsstaðar þar sem tillaga
M. G. um að innleiða hlutfalls-
kosningar utan Reykjavíkur hef-
ir verið til umræðu, hefir henni
verið tekið með megnum kulda
og almennri fyrirlitningu.
Uppástungu J. Þ. um að leggja
nokkurn hluta Framsóknarflokks-
ins í andlega og siðferðislega
þrælkun hjá íhaldinu, er svo
furðulegt sönnunargagn um hug-
arfar og mannþekkingu íhalds-
manna, að rétt hefir þótt að
vekja sérstaklega athygli á þeirri
móðgun sem í henni felst. Það,
er ekki kunnugt um að flokks-
foringi í nokkru landi, annar en
J. Þ. hér, hafi gert ráð fyrir svo
stórfelldum málefnasvikum eins
og hér var gert ráð fyrir. Niður-
staða þessa máls verður áreiðan-
lega sú, að bæði þingmenn og,
kjósendur Framsóknar munu á
næstu árum reyna að búa þannig
að íhaldsstefnunni, að bæði J. Þ.
og Árni Pálsson hætti að sjá
þar lokkandi og óheilbrigðar
draumsjónir, sem virðast hafa
bugað dómgreind þeirra nú um
stund. J. J.
---—©---
SanaBburðarfölsan
Morgunblaðsins.
Sjötti kaflinn í skrifum Mbl. heit-
ir „Dýr embætti" og byrjar á því að
tilfæra athugasemd yfirskoðunar-
mannanna um kostnaðinn við rekst-
ur þriggja embætta 1930:
„Skrifstofukostnaður tollstjóra,
lögmanns og lögreglustjóra í Reykja-
vík er eins og hér segir:
a) Tollstjóra............... 109 015,42
b) Lögmanns................. 32 744,48
c) Lögreglustjóra........... 41799,68
Kr. 183 559,58
Auk þess hefir tollstjóranum verið
greitt:
a) Fyrir eftirlit með skip-
um, löggæzla........... 52 579,23
b) Fyrir álímingu toll-
merkja................. 22 695,52
Kr. 75 274,75
Starfræksla þessara embætta virðist
því nokkuð dýr“.
það er engu líkara en það leggi
yl af einum yfirskoðunarmanninum
Magnúsi Guðmundssyni í þessari
athugasemd. Hann og flokkur hans
hefir stöðugt og látlaust barist á
móti þeirri nýju skipun, sem gerð
var á þessum embættum 1928, sem
var í þvi fólgin að bæjarfógeta- og
lögreglustjóraembættinu var þá skift
í þrjú embætti: tollstjóra-, lögmanns
og lögreglustjóraembætti. Rökin hafa
ávalt verið þau, að þrjú embætti
hljóti alltaf að vera dýrari en tvö,
enda segir í athugasemdinni að
starfræksla þessara embætta virðist
vera nokkuð dýr. það þurfti að
minna á, að starfrækslan væri dýr,
þótt athugasemdin svona orðuð
gefi enga meiningu, því að við hvað
er miðað, að embættin séu nolckuð
dýr. Um það gefur athugasemdin
ekkert til kynna og er því sett svona
út í bláinn til þess að koma því að,
að embætti þessi séu dýr. Og svo
bætir Mbl.'við:
„Árið 1928, seinasta árið áður en
fjölgað var, nam skrifstofukostnað-
ur bæjarfógeta og lögreglustj. um
130 þús. kr. Tveim árum síðar eða
árið 1930 nemur kostnaðurinn við
embættin þrjú, tollstjóra, iögmanns
og lögreglustjóra um 260 þús. kr.
þetta er með öðrum orðum tvöíöld
sú upphæð, sem fór til embættanna
tveggja fyrir skiptinguna“.
Nú eru menn beðnir að taka eftir
því í hverju sú blekking er fólgin
að kostnaðurinn við embættin hafi
tvöfaldast síðan 1928. það er rétt, að
skrifstofukostnaður þessara þriggja
embætta hefir numið kr. 183 559,58
samkvæmt LR. 1930 eins og fvrri
liðurinn i atliugasemd endurskoðun-
armannanna ber með sér. En það
* .
er rangt að telja síðari liðinn kr.
75 274,75, sem er fólginn í kostnaði
við álimingu tollmerkja og eftirliti
með skipum, löggæzlu eins og end-
urskoðunarmennimir orða það, með
skrifstofukostnaði tollstjóraembætt-
isins, þótt greiðslur fyrir þessi störf
gangi í gegnum kassa tollstjóra.
Enda er þessum tveimur liðum
iialdið aðgreindum í atlmgasemd
endurskoðenda, en Mbl. gerir sér
hægt um hönd og lcggur þá saman
og segir svo að kcstnaðurinn við
embættin þrjú sé kr. 260 þús.
Álíming tollmerkja var byrjuð
1926, eða þrem árum áður en lögin
um skiftingu emliættanna kom til
framkvæmda, eftir að íhaidið á
þinginu 1925 hafði gengið af af-
kvæmi Magnúsar Guðmundssonar,
tóbakseinkasölunni, dauðri, og þessi
tollmerkja álíming er nú hætt, eftir
að tóbakseinkasalan tók nú til
starfa að nýju. Kostnaðurinn við
álíminguna nam 1926 kr, 25122,90
og hefir verið mjög svipaður öll ár-
in og ávalt talinn á sérstökum lið
í LR.
Sérstakur liður í LR. hefir verið
, áður en embættunum var skift og
er enn. „Annar sakamálakostnaður
og lögreglumála". Nemur þessi liður
í LR. 1930 kr. 121353,70, en yfirskoð-
unarmenn hafa í þetta sinn klofið
út úr gjaldlið þessum kr. 52 579,23,
sem þeir nefna „Fyrir eftirlit með
skipum, löggæzla". Telja þeir að í
honum séu fólgin iaun 9—10 rnanna
sem hafi liaft -með höndum tolleftir-
lit síðustu árin í Reykjavík. Er það
á allra vitorði, að eftirlit þetta hef-
ir bjargað í ríkissjóð miklu hærri
upphæðum í auknum tolltekjum en
nemur launum þessai’a manna. Ef
laun þeirra ættu því að teljast
til skrifstofukostnaðar tollstjóra, sem
auðvitað nær engri átt og hefir
aldrei verið gert, þá ætti auðvitað
að telja embættinu til tekna þær
stóru upphæðir í tollum, sem ríkis-
sjóði hafa áskotnast beint og óbeint
fyrir starf þeirra. En auðvitað er
þetta ekki framkvæmanlegt og því
engin meining í því að telja laun
þessara manna með skrifstofukostn-
aði tollstjóra. En eins og sýnt hefir
verið frarn á í síðasta blaði, þá hef-
ir ihaldsbroddunum verið meinilla
við þetta aukna tolleftirlit og lítur
helzt út fyrir, að þeir telji það stór
tap fyrir sig. En ekki hefir þó
Magnús Guðmundsson enn treyst
sér til þess að segja þessum mönn-
um upp, því að það mundi reynast
áberandi lítill búhnykkur fyrir ríkis-
sjóðinn.
Mbl. telur nú þessa tvo liði: álím-
ingu tollmerkja og part af „annar
sakamálakostnað og lögreglumála"
með skrifstofukostnaði tollstjóra og
fær á þann hátt ca. 260 þús. kr.
skrifstofukostnaá við embættin þrjú,
en telur þá ekki mcð skrifstofu-
kostnaði gömlu bæjarfógeta og lög-
reglustjóra, þótt báðir þessir liðir
væru þá einnig á LR. og lcostnaður
við álímingu tollmerkja sízt minni
en 1930 og kemst svo að þeirri nið-
urstöðu að kostnaðurinn við þessi
embætti hafi einungis numið ca.
130 þús. á ári. Blekking þessi er
svo fyrirlitleg, að ekki þarf frelcar
um að ræða.
Hið sanna í þessu máli er að
skrifstofukostnaður bæjarfógeta og
lögreglustjóra var 1928:
Bæjarfógeta................. 33 864,71
Lögreglustjóra.............. 95 643,73
Samt. kr. 129 508,44
Nú er skrifstofukostnaður hinna
þiiggja embætta: tollstjóra, lög-
manns og lögreglustjóra, sem stofn-
xxð voru í stað bæjarfógeta og lög-
reglustjóraembættanna gömlu krónur
183 559,58 eða um 50 þús. kr. meii’i
á ári en áður var. En jafnframt
verður að gæta þess að laun bæjai'-
fógeta og lögreglustjóra voru áður að
miklu leyti fólgin í innheimtulaun-
um, sem auðvitað drógust frá, svo
tekjur i'íkissjóðs urðu það minni
sem íaununúm nam. Fiáðindin sem
íylgdu þessum tveimur embættum
munu varlega í’eiknuð 70 þús. kr. á
ári og hafa því tekjur í-ikissjóðs
aukist um þessa upphæð. Er því
ljóst, að þessi 3 embætti kosta xákis-
sjóðinn nú sízt meira en hin tvö
kostuðu áðui’.
En við skiftingu embættanna hef-
ir unnist þetta tvennt: 1. Sparnaður
á fé ríkissjóðs. Með vexti Reykja-
víkur, fólksfjölgun í landinu og sí-
auknum verkefnum alþingis og rík-
issjóðs hefir verksvið og þá um leið
skrifstofukostnaður við stöi’f þau
sem nú heyra til tollstjóra-, lög-
manns- og lögreglustjóraembættun-
um, aukizt geysilega. 1917 var bæj-
arfógetaembættinu skift í 2 embætti,
bæjarfógeta- og lögreglustjói’a og 1928
eða eftir 11 ár, er aftur þessum
tveimur embættum skift í þrjú. Og
það er vitanlegt, að jafnvel þótt í-
haldið færi með völdin, þá er þó
landrými og aðrir möguleikar það
miklir, að nokkur skilyi-ði eru fyrir
þi’ótt þjóðarinnar til þess að færa
út kvíarnar, svo að störfin hljóta
altaf að aukast og vex-ða marghátt-
aðri þann veg, að æ verða em-
bættin umfangsmeiri. Nú er slu’if-
stofukostnaður tollstjói’a orðinn
meiri en áður, meðan hann gegndi
lögi’eglu- og tollstjóraembættinu og
mun þó engu ólinlegai; unnið að
störfunum en áður var. í Reykjavík
ræður íhaldið lögum og lofum. þar
eykst skrifstofukostnaður borgarstj.
hi-öðum skrefum ársárlega. Kostnað-
ur þessi nam:
1927 ................... kr. 141545,81
1929 ........... .. .. — 176 064,98
1930 ..................... — 183 958,33
1931 (áætlun).............— 204 650,00
Með skiftingu þeirra er gei’ð var
á embættunum og launabreytingu
þeirri er henni fylgi, hefir nú um
nokkur ár og verður væntanlega enn
um stund, verið hægt að inna af
hendi stóraukin störf, án þess að
kostnaðarauki hlytist af íyrir í’íkis-
sjóð. En ef embættunum hefði ekki
verið slcift, hefðn þó störfin aukist
alveg eins fyrir það og þá um leið
útgjöld í’íkissjóðsins, en þá ekki það
fé fyrir hendi, sem spai’aðist við
launabreytinguna til þess að mæta
þeim útgjöldum. 2. Embættin gerS
viðráðanleg: Áður en lögreglustjóra-
embættinu var skift, heyrði undir
það meginhluti af þeim störfum, sem
tollstjói’i og lögreglustjóri annast
nú. Munu allir þeir sem þekkja til,
vera á eitt mál sáttir um það, að
hver þessara manna hafi ærið starf
að vinna. Áður en skiftingin var
gerð, mun fullerfitt hafa reynst að
sinna jafn ólíkum og umíangsmikl-
um stöi’fum fyrir einn mann, hvað
þá nú, eftir að störfin hafa stórauk-
ist. Lögreglustjói-astarfið í Reykjavík
er nú orðið eitt af umfangsmestu og
vandasömustu störfum. Væri það því
alveg óviðráðanlegt, ef lögreglustjór-
inn ætti einnig að hafa tollstjói'a-'
starfið með höndum og ekki hægt
með nokkurri sanngimi að heimta
það af lionum, að hann sinti báðum
þeim störfum að gagni svo viðun-
andi væri.
Að lokum skal svo Mbl. bent á
það, að almenningi mun fullljóst að
nauðsyn bar til þess að skifta um-
í-æddum embættum. Blaðið og flokk-
ur þess mun því skaðast á því að
beita frekara naggi og rakafölsun
um í málinu. Sá timi er áreiðanlega
kominn að skynsamlegast mun fyrir
Mbl. og íhaldið að haga sér sam
kvæmt sinni gömlu gmndvallai’-
í’eglu: og segjast, úr því málið er
búið að sigra í meðvitund almenn-
ings, hafa barist fyrir framgangi
þess með hnúum og hnefum frá
öndvei’ðu.
-----o-----