Tíminn - 16.07.1932, Blaðsíða 4

118
TlMINN
Kreppuhugleiðing.
Heixnskreppan æöir yfir löndin og
nístir alt i klóm sínum. Atvinnu-
vegir sem áður þóttu tryggir riða nú
til falls. Fjöldi manna — jafnvel
heilar stéttir — sem fyrir nokkrum
árum gátu lifað sómasamlegu lífi
af framleiðslu sinni, lifa nú við sult
og seyru og stritast við að fram-
leiða þá vöru, sem enginn virðist
vilja eða getur keypt fyrir það verð
sem fyrir hana þarf að fást. Fnginn
veit hvenær þessum ósköpum léttir
og fáum ber saman um orsakir fárs-
ins.
Öllum kemur þessi kreppa illa. Og
enginn veit hversu mikið af djörfum
draumum og glæsilegum framtíðar-
áætlunum hún leggur í rústir. En
sennilega leikur hún þó enga ver
en bændur. Bændur á íslandi eiga
svo að segja alt ógert, en aðkallandi
störf bíða óleyst næstum því á hverju
strái. Verklegar framkvæmdir hljóta
nú að stranda í bili. Bændur standa
uppi allslausir, með ösku eina milli
handa. Afurðir þeirra mega heita
verðlausar og bústofninn stórum fall-
inn í verði. Slíkt er ekk iglæsilegt
ástand hjá stétt, sem er í þann veg-
inn í verði. Slíkt er ekki glæsilegt
og er að-byrja á því að byggja og
nema land sitt.
En fátt er svo ilt að ekki megi
hafa af því einhver not til góðs, sé
eftir þvi leitað. Og það er heldur
ekki ómögulegt, að þessi óáran verði
til þess, að menn fari að líta betur í
kring um sig og skygnast um eftir
nýjum leiðum til björgunar, þegar
hinar gömlu virðast vera að lokast.
pað eru ekki allir sem búa í svo
góðu landi sem Danir, að geta skipt
um framleiðslu svo að segja á svip-
stundu, og bætt sig á því, eins og
þeir gerðu á síðari hluta síðastlið-
innar aldar, þegar fótunum var kippt
undan komframleiðslu þeirra og ak-
uryrkju.
En skilyrði til breyttrar framleiðslu
geta leynst víðar en auga verður á
komið í fyrstu. Og stór þörf er á því,
að reynt verði að bæta úr hinni fá-
breyttu framleiðslu íslendinga. Aðal-
framleiðsluvörur landbúnaðarins —
kjötið og gærumar — eru nú verð-
lausar og tæplega miklar líkur
til þess að á næstu ámm fáist fyrir
þær það verð sem unandi sé við.
það er því lífsnauðsyn að breytt
verði til, þar sem því verður með
nokkm móti við komið, og iiætt að
framleiða þessar lítt eða óseljanlegu
vörur.
Segja má að strjálbýli og vondar
samgöngur á stórum svæðum valdi
því, að ekki sé hægt að gjörbreyta
um íramleiðslu á skömmum tíma, t.
d. að taka upp mjólkurafurða-
framléiðslu í stað sláturfjárafurða,
þó skilyrði væru til þess að öðru
leyti. En hér skulu menn ekki þreytt-
ir á neinum bollaleggingum um
mjólkurafarðafi’amleiðslu. jiessar hug
leiðingar eru aðallega miðaðar við
eitt bygðarlag á landinu: Breiðafjrð-
areyjar. þar er ég kunnugastur og
mér eru þær hugstæðastar.
Landbúnaður er nú stundaður all-
verulega í Breiðafjarðareyjum. Til
þess .eru að sumu leyti allgóð skil-
yrði og búskapurinn gefst sæmilega.
Sauðfé er þar t. d. frekar vænt og
margt tvílembt. Fóðurlétt er það sum
staðar, en þó er það ærið misjafnt.
En vinna við pössun á því er mikil,
og flutningar á milli lands og eyja
haust og vor eru ærið fyrirhafnar-
samir. Arður af sauðfjárbúskapnum
mun því ekki vera meiri þar en í
öðrum landshlutum. Kúahagar eru
ekki góðir, einkum vegna vatnsskorts
á sumrum. Jarðvegur er grunnur og
grýttur, harður og óþjáll til ræktun-
ar. Jarðrækt og kvikfjárrækt verða
þvi tæplega aðalatvinnuvegir manna
þar í eyjunum er stundir líða. Land-
ið er meira en nóg, þó ekki sé verið
að teygja sig með jarðrækt út í
hólma og eyjar, sem lítt eða ekki
eru til þess fallnar. Og þá er ekki
síður framleitt nóg af kjöti og gær-
um á íslandi um þessar mundir, þó
ekki sé verið að bæta við þann forða
úr eyjum, þar sem tvímælalaust
mætti framleiða fjölbreyttari og eftir-
sóttari vörur. Viðleytni eyjabænda
til framleiðslu stefnir þvi ekki í rétta
átt meðan svo er haldið fram sem
nú er.
Hvað á þá að koma í stað land-
búnaðarins (aðallega sauðfjárræktar-
innar) í eyjunum, kynnu menn að
spyrja. því verður ekki leytast við að
svara hér til hlýtar, en bent skal á
þetta:
Deeríng rakstrarvélar
með stífum tíndum eru bestar.
Tvær stærðir 6% fets og 8 feta.
Samband ísl. samvínnufélaga.
Prentsm. A C T A
er flutt á Laugaveg 1 (b“LTi!ð ví8o
HAVNEM0LLEN
KAUPMANNAHOFN
mælir með sínu alviðurkennda RÚGMJÖLI og HVEITI.
Meirí vörugæði ófáanleg
S.X.S. slciftir ©iirg*ön.g‘-LX ■VA.-3 CDÍtc;]kfL3.r
Seljum og mörgum öðrum íslenzkum vei zli num.
Æðarvarp er nú allmikið í eyjun-
um, og er það tvímælalaust ein af
arðsömustu atvinnugreinum bænda
þar. En varpið eykst ekkert, enda
tæplega lögð við það sú alúð og rækt
sem skyldi. En þar sem varp er, þar
er um framtíðaratvinnuveg að ræða,
sem óefað ber að efla eftir föngum
og stunda betur en gert er.
Selveiði er talsverð í Breiðafjarðar-
eyjum haust og vor. Selurinn er þar
alfriðaður fyrir skotum. þrátt fyrir
það er eins með hann og æðarfugl-
inn að honum fjölgar ekkert. það er
engu líkara en að uppidrápin og net-
in hefti alla viðkomu. Eg tel þó sjálf-
sagt að auka mætti þann veiðiskap
tii hagsmuna fyrir bændur. Með
hæfilegri takihörkun á veiðinni í
nokkur ár, eða öliu heldur ef veiðin
væri takmörkuð ár og ár i bili, ætti
selnum að fjölga.
þá mun og valið pláss þar í eyjum
til loðdýraræktar. Sennilega gætu
refir gengið sjálfala að mestu i ein-
stöku ey utarlega á firðinum. En þó
svo reyndist ekki að vera, nema að
litlu leyti, þá mundi létt aú afla fóð-
urs fyrir nokkra’ tugi refahjóna og
fleiri dýra er þörfnuðust líkrar fæðu.
Sauðfjárafurðamarkaðurinn er í
kalda koli eins og öllum er kunnugt
og minnst hefir verið á að framan.
Á þeim vettvangi mun ekki mikils
að vænta á næstunni. það er því Ijóst
hvert stefna ber. það á að hætta við
allan sauðfjárbúskap í Breiðafjarð-
areyjum. Sauðfjáreignin veldur stygð
bæði í æðarvarpi og sel. Breiðfirskir
bændur eiga að keppa að því, að
auka og bæta hlunnindi sín. þeir
eiga að rækta æðarfugl, rækta sel,
notfæra sér fuglatekju og koma sér
upp loðdýrarækt ef tiltækilegt sýnist.
Eg læt svo þessum hugleiðingum
lokið. En Breiðafjarðareyjar geta ver-
ið til fleiri góðra hluta nytsamlegar.
þar fellur til gnægð góðra og ódýrra
matvæla, sem þjóðfélágið þarf vitan-
lega að hafa sem mest not af. það
væri því ekki úr vegi að koma þar
fyrir gamalmennaliæli, geðveikraspít-
ala og fangahúsi. Ekki þyrfti að ótt-
ast að fangarnir strykju langt, nema
þá yfir í eilífðina ef þeir gengju fyrir
björg. B. Sk.
----•-----
Einar Þorsteinsson
Köldukinn, Hangárvallasýslu.
þegar ungur maður er til moldar
hníginn er þess varla von að æfi-
störf hans gefi efni í langa sögu.
þó getur stutt æfi skilið eftir minn-
ingar er lengi vara og s.eint gleymast
Jieim er næst standa og kunnugir
eru. Megum við fullyrða að svo var
um Einar sál. er nú skal minnast
að nokkru með línum þessum. Einar
sál. var fæddur 28. apríl 1904, að
Köldukinn í Rangárvallasýslu. Voru
foreldrar hans þorsteinn Einarsson
bóndi þar og fyrri kona hans Guð-
rún þórðardóttir. Ólst hann upp hjá
foreldrum sínum til 11 ára aldurs, að
hann misti móður sína. Móðurmiss-
irinn bættist honum nokkru síðar
með seinni konu þorsteins, Guðmnu
Guðjónsdóttur, sem rcynzt hefir böm-
uin hans af fyrra hjónabandi sem
bezta móðir. Fæðingarheimili sínu
unni Einar mjög, enda dvaldi þar
til dánardægurs, hinn 29. janúar þ.
ár. Einar sál. var elztur 7 systkina,
(fjögra alsystkina og þriggja hálf-
systkina). og varð því snemma að
standa föður sínum næstur við
framkvæmdir allar í heimilisþarfir.
Gjörðist hann með aldri og þroska
áhugasamur hvatamaður alls þess
er til umbóta og prýði horfði fyrir
heimilið. þessa sáust árlega merki, í
jarðar- og húsabótuA, er harm bæði
vann að sjálfur, og hvatti til að
framkvæmdar yrðu, á annan hátt.
Mun hann þó í engu verið hafa of-
ráðamaður föður síns, en jafnan ást-
úðlegt með þeim feðgum. Einar
sál. var gleðimaður. Glaðværð hans
var frjáls og einlæg. — Hvar sem
liann kom eða dvaldi varð hvers-
dagsmolla og deyfð að víkja. Kunn-
ingjar hans og nágrannar sakna
hans mjög og það því fremur, að
hann var sérstaklega hjálpsamur og
greiðvikinn. Var honum ljúft að
hjálpa, og virtist sem hann hefði
af því sérstaka ánægju og var þá
ekki að launum spurt.
Á heimilinu i Köldukinn hefir
æska og gleði lengi setið í öndvegi.
það er óhætt að fullyrða, að ekki
er á liverjum bæ, húsbóndi kominn
yfir 60 ára aldur, sem varðveitt hef-
ir æskuglaðværð sína og bjartsýni
jafn vel og búsbóndinn þar þor-
steinn Einarsson. Slíka skapgerð,
sem altaf eygir ljós gegnum myrk-
ur —■ þótt að syrti — og v.eit að sól-
in skín að skýja baki, verður að
telja öruggastan liöfuðstól í hverri
raun. Lát Einars sál., sem hér er
minnst, er beimili hans því tilfinn-
anlegra, sem það átti á bak að sjá
nafna og uppeldisbróður hans —
liinum bezta dreng — er drukknaði
við þerney síðastliðið vor. þegar
dauðann ber svo óvænt að garði,
sem hér átti sér stað, við fráfall
Einars þorsteinssonar, að hann
kippir burt ungum og hraustum
efnismanni, með fangið fult af
framkvæmda- og framfaraþrá, setur
flesta ldjóða. Mönnum verður að
spyrja: Hví falla hinir sterku stofn-
ar og laufríkari, sem mesta sýnast
eiga möguleika til að vaxa og þrosk-
ast, en eftir standa jafnvel fauskar
og lrinir iúnu viðir? — Hvað er
orðið um allar hinar glæstu vonir,
ástvina og sveitunga? Hafa faðir og
stjúpa vakað yfir velferð drengsins
síns, styrkt hann og stutt til mann-
dóms og drengskapar, aðeins til
þess eins, að sæta nú hinum sárustu
vonbrigðum og sorg? Nei — slík
munu ekki hin réttu rök. —
Við gröf Einars sál stóðu meir en
160 maniis. þetta er stór hópur, þeg-
ar athugað er hversu fámennt er
víða i sveitum nú á tímum, enda
miklu fleira fólk, en venja er hér
við jarðarfarir yngri manna, á vetr-
ardögum- Hluttekning fólksins, í
hörmum vandamanna hins látna,
var almenn og auðsæ. Sýnir ekki
hin almenna hluttekning, við slík
tækifæri sem þetta, jafnvel betur en
flest annað, að engu er á glæ kast-
að, en allt, sem vel er gert, þótt í
kyrþey sé unnið, er geymt og kem-
ur fram á réttum stað og réttum
tima? Myndu ekki faðir, stjúpa og
systkini hafa staðið vina færri yfir
moldum sonar og bróður, ef illa
hefði hann verið uppalinn og reynst
eftir því? þegar svona stendur á,
verður jafnvel sorgin sjálf dýrmæt
laun hinna trúu.
„Guð brosir alstaðar, börnin mín,
hann brosir í ykkar tárum“,
segir skáldið. Er þetta ekki einmitt
hinn stóri sigur, að geta leitað að
veruleik hins guðlega máttar og
kærleika í' sjálfri sorginni? Hver
myndi óska að standa við gröf síns
eigin sonar og hafa einskis að
sakna, og þora ekki neins að vona?
Tilefni hinnar sárustu sorgar er
oftast það, sem við viljum sizt
missa, — það er eignarréttur vor á
hinum dýrustu verðmætum.
Á. + S.
Heykjavík. Sími 249 (S linur).
Símnefni: Sláturfélag.
Áakurður (é brauð) ávalt fyrir-
llggjandl:
Hangibjúgu (Spegep.) nr. 1, gild
Do. — 2, —
Do. — E, mjó
Sauða-Hangihjúgu, gild,
Do. mjó,
Soðnar Svlna-rullupylsur,
Do. Kálfa-rullupylsur,
Do. Sauða-rullupylsur,
Do. Mosaikpylsur,
Do. Malacoffpylsur,
Do. Mortadelpylsur,
Do. Skinkupylflur,
Do. HamborgarpylBur,
Do. Kjötpylsur,
Do. Lifrarpylaur,
Do. Lyonpylsur,
Do. CervelatpylBur.
Vörur þessar eru allar búnar
til á eigin vinnuetofu, og atand-
ast — að dómi neytenda — sam-
anburð viö samskonar erlendar.
Verðskrár sendar, og pantanir
afgreiddar um allt land.
Hrifurnar frá okkur eru með
aluminiumtindum og alúminium-
stýfuðum haus, einungis smíðaðar
úr góðu efni og vandaðar að öll-
um frágangi. Þær eru orðnar þekt-
ar um alt land fyrir gæði og nú
oru þær miklu ódýrari en í fyrra.
Höfum lika orf og orfefni
úr fyrsta flokks furu og eski.
Trésmiðjan Fjölnir,
Kirkjustræti 10 — Reykjavík.
Sími 2336.
Sjálfs er hSndin
hollust
Kaupið innlenda framleiðslu
þegar hún er jöfn erlendri og
ekki dýrari.
framleiðir:
Kristalsápu, grænsápu, stanga-
sápu, handsápu, raksápu, þvotta-
efni (Hreins hvítt), kerti alls-
konar, skósvertu, skógulu, leður-
feiti, gólfáburð, vagnáburð, fægi-
lög og kreólins-baðlög.
Kaupið HREINS vörur, þær
eru löngu þjóðkunnar og fást í
flestum verzlunum landsins.
H.f. Hreinn
Skúlagötu. Reykjavík.
Sírni 1325.
FERÐAMENN
sem koma til Rvíkur, fá her-
bergi og rúm með lækkuðu
verði á Hverftegötu 82.
SKRIFSTOFA
FRAMSÓKNARFLOKKSINS
er á Amtmannsstíg 4 (niðri).
Ritstjóri: Gísli Guðmundsson
Mímisveg 8. Sími 1245.
Prentsmiðjan Acta.