Tíminn - 06.08.1932, Blaðsíða 3

TlMINN
129
IKZSLTJLpfélSLgSStj C>3?£L371
Munið eftir því að haldbest og smjörilíkast er
„Smára“ - smjörlíkí
Sendið því pantanir yðar til:
H.í. Smjörlikisgerðin, Reykjavík.
með nemendunum að láta aðra
þjóna sér.
Við hlið alþýðuskólans er hús-
mseðraskóli. pað er að visu sjálf-
stæð stofnun bæði um stjórn og fjár-
hag. En aí þeim skóla iær alþýðu-
skólinn nokkuð af sinu gildi um
leið og liúsmæðraskólinn fær nokk-
uð af sínu gildi frá aiþýðuskólan-
um. Húsmæðraskólinn er að búnaði
öllum, niðurröðun, irágangi, störf-
um, fyrirmyndar sveitaheimili. Hann
skýrir markið, sem á að stefna að
um hibýlaprýði og umgengni. Ef
til vill er það mark, sem ekki er
unnt að ná við venjuleg kjör. En
markið er skynsamlega sett og leið-
in er sýnd: aiúö eigin handar.
Auðvltað á alþýðuskóli i s'veit að
bjóða í'ieira en verklega kennslu.
Iiann á jöfnum höndum að eiga
þátt i mótun hugsanalífsins sem at-
hafnalifsins. Laugaskóli á sinn heim-
ilisanda, sína heimilisiðnaði, sína
kennslu i þjóðlegum fræðum og al-
mennum fræðum. Hér er þvi ekki
lýst, þvi að það yrði fyrst og íremst
lýsing á minu eigin starfi og um
það vil ég hlita amiara dómi. Og
enn er' sá þáttur i starfi skólans, er
ég hirði eigi um að .lýsa, en vil þó
nefna: íþróttirnar. þær eru sjálf-
sagður þáttur í uppeldi hvers æsku-
manns, sjálisagður þáttur i starfi
hvers skóla. Laugaskóli hefir fyrst-
ur skóia hér á landi tekið upp sund
sem námsgreiu og þaö að gei'a úti-
leiki þátt i daglegum stöii'um skól-
ans. Haim byggði sór og mikinn í-
þróttaskála á siöasta ári. En um
þau efni hefir hann nú orðið enga
sórstöðu meðal alþýðuskólanna. þeir
íeggja allir mikia rækt við íþróttir
eins og sjálfsagt er.
Eins og Laugaskóli vill vera
sveitaskóli, vill hann og vera al-
þýðuskóli i raun og veru. þvi vill
liann gei'a skólavist svo ódýra, að
hver óbreyttur alþýðumaður geti
notið lians. Hann starfar eins og
kunnugt er 6 vetrarmánuðina, frá
því um 20. okt. tii 20. apríl, þann
tímann, er fæstSr hafa arðberandi
atvinnu. Kostnaður nemendanna
(kennsla, fæði, ljós, hiti, húsnæði)
hefir verið 60—65 krónur á mánuði
fyrir pilta og 50—55 kr. fyrir stúlk-
ur. Ekki verður hér fullyrt, að sá
kostnaður geti lækkað á þessu ári,
en vissulega er það von þeirra, er
skólann reka. En sannur alþýðu-
skóli þarí að hafa fleira til síns á-
gætis en að vera ódýr. Allt hans
starf þarí að vera sniðið við þörf
alþýðunnar, kjör hennar og við-
leitni. Hann þarf af þeim sökum að
vera bæði „almennur“ skóli og skóli
handa einstaklingum. Til að reyna
að þræða það hvorttveggja er lögð
áherzla á að kenna svo mikið sem
unnt er, af því, sem allir þurfa að
kunna og vita, í yngri deiid skól-
ans, en gefa kost á sérnámi í eldri
deild. Vegna sérnámsins leitar skól-
inn að mönnum meðal sinna nem-
enda. Sérnáminu i eldri deild ,er að
muni. Hamingja þín og ástvina
þinna veltur á, að þessa alls sé' vel
gætt, meðan atvik banna þér, að
gæta sjálfur. Myndir þú fela allt
þetta öðrum á hendur, án þess fyrir
fram að leitast við að gera þér gi;eip.
fyrir því, hvers þú mættir af slilc-
um manni vænta? Ef þú gerðir það,
myndir þú verða álitinn ekki ein-
ungis auli, heldur ófyrirgefanlega
hirðulaus um þinar eigin helgu
skyldur. pá myndir liefja persónu-
rannsókn, til þess að skapa þér slcoð-
un um, hvort þú mættir fela þess-
um manni svona mikið. þú myndir
ekki þora, að láta reynsluna eina
skera úr um þetta. En þú gætir látið
jæssa persónurannsókn fara fram í
kyrþey.
Nú væri í þessu falli aðeins um
þitt eigið líf'og hamingju að ræða,
að vísu allsvarðandi fyrir sjálfan þig
og mikilsvirði fyrir þjóðina, en
þó henni verðar aðeins í hlutfalli
sjálfs þín til allrar þjóðarinnar. Get-
ru þú með sanngirni gert þá kröfu
til þjóðarinnar að hún fleygi málum
sínum, umboði sínu á Alþingi eða
mikilsverðum embættum í hendur
manna án þess að leitast við að
gera sér grein fyrir, hvers hún má
af slíkum mönnum vænta. Mál þjóð-
arinnar eru þeim mun meira verð
þínum málum, sem hún er stærri en
þú. En engin getur vitað, hvers má
af mönnum vænta í opinberum trún-
aðarstöðúm nema æfi þoirra sé rann-
sökuð, ferill þeirra, viðhorf til mála,
hæfileikar þeirra, dugnaður, dreng-
nokkru lýst hér að framan, en að
öðru leyti má vísa til Ársrits Nem-
endasambands Laugáskóla. ])aö rit
verður eftirleiðis að fá hjá Eggert
Briem í Rvík, þorst. M. Jónssyni á
Akureyri og svo beint frá Lauga-
skóla.
Vegna aukinnar bygginga á síð-
astliðnu ári getur Laugaskóli enn
tekið 10—15 nemendur n. k. vetur
t.il viðbótar þeim, er þegar hafa sótt
um skólann. Víst er það vilji allra
þeirra, er „ að skólanum standa, að
þar séu alltaf margir nemendur.
Og þó ekki of margir. Hann vill
fyrst og fremst íá góða nemendur,
áhugasama um eigin þroska og heil-
brigðar framfarir þjóðar sinnar,
þegar þeir koma, þroskaðri og á-
hugasamari þegar þeir íara. þeir,
sem fyrst og fremst vænta sór
skemmtunar af skóiavist, skulu leita
annarsstaðar fyrir sér. Laugaskóli
vill að vísu gera nám þegna sinna
skemmtilegt og skólavistina ánægju-
lega. En hann vill sizt af öllu, að
nemendur hans kaupi sér skemmt-
anir á kostnað þroska síns og heil-
brigðis.
Og að lokum ein bón til íslenzkra
kennara. Vill ekki einliver þéirra,
cinhvei' einn, koma um stundar-
sakir norðúr að Laugum næsta vet-
ui' og kynnast starfi skólans, ekki
aðeins á yfii'borði, heldui' í raun og
veru? Ennþá hefir enginn sýnt skól-
únum það lítillæti. Tómlæti er skól-
anum andstæðingur þungur í skauti.
En þeim, er leita að nýjum leiðum,
er mestur greiði gerður með því að
ieitað sé með þeím.
Arnór Sigurjónsson.
-----o-----
Morgunblaðið
hreinsar askana
þrítugasta og fyrsta athugasemd-
in við LR. 1930, er dálítið leiðinleg
fyrir þá, sem sömdu hana. Hún er
út af 70 kr. sem endurskoðunar-
mennirnir segja að hati verið
greiddar .„fyrir skoðun á bifreíðinni
R. E. 71“. En stjórnin upplýsir í
svari sínu að „umræddar 70 kr. hafi
verið greiddai' fyrir álits- og skoð-
unargerð út af bifreiðarslysi".
Atliugasemdin er því byggð á
tómum mísskilningi, en gat þó verið
aisakanleg fyrir endurskoðunar-
mennina, liafi þeir einhveira ástæða
vegna ekki liaft tíma til þess að
leita upplýsinga um málið.
þessar 70 kr. eru ekki greiddar
fyrir v.enjulega skoðun á bifreiðum,
sem sainkv. gildandi lögum á að
framkvæma árlega, heldur fyrir
skoðun á bifreið eftir stærsta bif-
reiðarslysið, sem, skeð hefir hér á
iandi — slysið hjá Lögbergi, og
skoðun á öllum aðstæðum við slysið,
til þess að afla staðreynda um það,
á hvern hátt slysið hefði orðið.
skapur og skyldurækni, Verðleikarn-
ir hljóta að fara eftir því, sem þeir
liafa unnið sér einkunnir í öllu
þessu. Lífið sjálft og undangengin
reynsla er það próf, sem á að skera
úi' um verðleika manna' til trúnaðar-
starfa. Og hver sá, sem ekki hefir
leyst próf sitt af hendi eftir þeim
einkunnaki'öfum, sem gera vorðui',
hann á að falla. J>að er því ekkert
annað en fjarstæða, að aldrei eigi að
ræða um menn í opinberum þjóð-
málaumræðum. það er ekki einungis
óhjákvæmilégt heldur skylt. þú
áheyrandi, gætir látið persónurann-
sókn, sem aðeins snerti sjálfan þig,
fara fram í kyrþey. En sú persónu-
rannsókn, sem skylt er að gera í
opinberu lífi, um opinbera fram-
komu og aðeins opinbera framkomu
þeirra manna, sem híut eiga að máli,
verður að fara fram á opnum vett-
vangi, þar sem ákærur og varnir,
sakii' og málsbætur verða bornai' i
dóm almennings í landinu.
1»
IV.
Ég hefi, hér að framan, svarað
eftir mínu viti höfuðásökunum í
garð íslenzkrar blaðamennsku. Ásak-
anir þessar eru langoftast þannig
vaxnar, að þær geta ekki kallazt
gagnrýni, heldur áfellisdómur. það
er ekki ótítt, að greint fólk og góð-
viljað sem ásakar blöðin um ein-
hliða málflutning og skort á þollyndi
gagnvart andstæðingum, lætur eigin
skort á sanngimi og athugun valda
einhliða og ósanngjömum dómum
Skoðunarmönnum bifreiða var því
ekki skyldara að framkvæma þessa
skoðunargjörð, heldur en Jóni þor-
lákssyni alþingismanni að gera
ffumdrög að áætlun um síldarverk-
smiðju á Siglufirði, som hann þó
fékk greiddar fyrir 3 þús. kr., þrátt
fyrir útreilcning í aumasta lagi, eða
Magnúsi Guðmundssyni sem fyrver-
andi ráðherra og alþingismanni að
leiðrétta þann gallaða samning. sem
gerður var um dýpkunarskipið
„Uffa“ af honum eða undir hans
umsjón, sem hann fékk greitt fyrir
nokkuð á þriðja þús. krónur.
þessi athugasemd, s.em byggð er á
misskilningi og auk þess um svo
iitla fjárhæð að ræða að engu nem-
ur, verður þó efni fyrir Mbl. í átt-
unda kaflann í skrifúnum um LR.
Sýnir þetta máske betur en nokk-
uð annað, hina frábæru nýtni blaðs-
ins í því að tína til og mikla öll út-
gjöid LR. 1930 og þann veg reyna að
fela og fá almenning til þess að
gleyma fjármála- og óreiðusyndum
íhaldsins.
Og það er sannmæli, að Mbl. hefir
engu gleymt og tekið alt með í at-
hugasemdum sínúm um LR., bæði
það sem fært var og ófært með öllu
að taka, enda hefir það æíingu í þvi
að skrifa út af litium tilofnum.
þannig skammaðist blaðið, eins og
kunnugt er orðið, heilt sumar um
beglu á aurbretti, sem kostaði þrjár
krónur og fimmtíu aura að rótta og
stundum voru tveggja og þrigg.ja
línu íyrirsagnir á greinunum, og
allt þetta einungis vegna ]>ess, að
það sat þekktur Framsóknarmaður í
bílnum.
Gáfnafari þeirra sem að Mbl.
standa er þann veg farið, að biaðið
skilui' ekkert eftir af smámunum
eða því litilfjörlegasta, sem gerist,
frekar en vissar skepnur skjldu eft-
ir i öskunum,
-----o----
r
A víðavangL
Ríkisskattanefndin.
Forsætisráðherra hefir nú sam-
kvæmt lögurn frá síðasta þingi
skipað ríkisskattanefnd og eiga þar
sæt.i Hermann Tónasson lögreglu-
stjóri (formaður), Páll Zophónías-
son ráðunautur og Gunnar Viðar
hagfræðingur.
Nefndin hefir viðtækt vald í
skatta- og útsvarsmálum og falla
undir liana þeir úrskurðir í þessum
efnum, sem áður hafa legið undir
fjármálaráðuneytið og atvinnumála-
ráðuneytið. Einnig er nefndinni ætl-
að að samræina framkvæmd tekju-
og eignaskaftslaganna og hcfir viða
brostið á í því efni undanfarið, Mun
það falla í skaut þessarar nefndai'
að taka ýmsar mikilsvarðándi á-
kvarðanir um reglur er fylgt skuli.
Bar núverandi íorsætisráðherra á
um íslenzka blaðamenn. þeim mönn-
um vildi ég segja þetta: Blaðamenn-
irnir eru bein af beinum þjóðarinn-
ar og hold ai' hennar holdi. þeir eru
hvorki betri né verri en þjóðin sjálf
og þeir veljast misjafnlega eftir mál-
stað og atvikum. Blöðin eru sam-
vizka þjóðarinnar og framtíðarvonir.
í blöðunúm hugsar þjóðin upphátt.
þar er sóknarvettvangur og varnar-
þing þeirra málefna og þeirra
manna, sem í nútíð og framtíð skapa
örlög Islendinga.
V.
Ég hefi litlu við að bæta, enda
mun tími minn þrotinn. Spurningum
útvarpsráðsins get ég, að loknum
þessum formála, svarað í stuttu
máli:
1. spurning:
Blaðadeilurnai' vekja storm, sem
á meira skylt við lif en ófriö, meira
skylt við starf en fjandskap.
þær eru opinn vettvangur, þar sem
sakborningum gefst kostur á að
koma fyrir sig vörnum, þar sem
eiturnöðrur baknags og mannorðs-
þjófnaðar geta oi'ðið dregnar fram í
dagsljósið og sóttar til óhelgis.
þær eru opinber prófraun á menn
og málstað, þar sem allir standa
jafnt að vígi.
Á allan þennan hátt eru blaöa-
deilurnar gagnlegar,
2. spurning:
Lakasti galli íslenzkrar blaða-
mennsku er nokkuð almennt liirðu-
leysi um að greina rétt frá stað-
síðasta þingi fram frumvarp um
skipun ríkisskattanefndar og náði
það afgreiðslu, þrátt fyrir það, að
ýmsar torfærur yrðu á þess leið.
Um val nefndarmannanna er gott
eitt að segja, og ástæðulausar þær
aðfinnslur, sem sum Sjálfstæðisblöð-
in hafa tæpt á í því sambandi. Mun
það sannast, að forsætisráðherra
hefir með flutningi þessa lagafrum-
varps og skipun nefndarinnar stigið
þarft spor um framkvæmd skatta-
málanna, og vart vansalaust, að ekki
skuli fyr hafa verið horfið að þessu
ráði.
Sprúttsalarair á Alcranesi
og Pétur Ottesen.
Viða um landið er nú kvartað yf-
ir því, að áfengisbrugg færist í vöxt.
Virðist tilsögn Morgunblaðsins í
þeirri list liafa borið mikinn árang-
nr víða, en ekki sízt í nágranna-
héruðum Reykjavíkur. Er bæði að
bruggunarforskriftir liafa þar náð
mestri útbreiðslu, enda er þar mark-
aðurina beztur fyrir slíka fram-
leiðslu. í sjálfri Reykjavík hefir
bmggurtinúm orðið stopul atvinnan
og áfallasöm, vegna þess að lög-
gæzlan er þar í betra lagi en víð-
ast annarsstaðar. Er þó ails við leit-
að. Sem dæmi má nefna, að einn
bruggari hafði látið útbúa regluleg-
an brennivíns-tank i húsi sínu, og
varð hann • ekki fundinn nema með
nákvæmri mælingu lögregiunnar a
búsinu og herbergjúm öllum. Tók
ílót þetta um 2000 lítra, svo að hér
var ekki um smáiðju að gera. En
þótt víða sé' pottur brotinn, sýnist
bruggunarlistin hvergi vera jafn
iilómieg og í grennd við hinn mikla
bindindispostula Pétur Ottesen.
Verzlunarmannafélag Reykjavíkur
efndi til mikillar skemmtiferðai’
upp á Akranes 2. ágúst, en það er
venja, að þá eiga verzlunarmenn í
bænum frí. Eins og lcunnugt er, er
félag' þetta einhver rammasta í-
haldsklíka á landinu, þegar frá er
talið K. F. U. M. í Reykjavík. —
Kvöldið fyrir 2. ágúst voru þrir eða
fjórir bruggarar og sprúttsalai' tekn-
ir á Akranesi. Höfðu þeir haft mik-
inn viðbúnað um að taká hæfilega
á móti flokksbræðrum sínum úr
Reykjavík. Mun hinn nýi lögreglu-
reyndum og vanda heimildir. þá
kröfu verður að gera á hendur
flokksblöðum, að þau greini satt
frá þeim staðreyndum, sem með
sanngirni verðui' ætlazt til að þau
greini frá. Hitt er ósanngjörn krafa
og bygð á athugunarskorti, að ætl-
ast til gagnkvæmrar þjónustu and-
stæðra flokksblaða þannig, að hvert
blað láti sér jafnant um málstað
andstæðingsins eins og eigin mál-
stað. Agreiningurinn er risinn á mis-
jöfnum sjónaraiiðum. Hlútverk blað-
anna er að greina satt og rétt frá
sínu sjónarmiði. Hlutverk lesend-
anna að dæma um og hafna eða
velja.
þriðja og siðasta spurning:
Gallar blaðanna eru gallar þjóð-
arinnar. Ef við viljum fá betri blöð
þá verðurn við að ala upp betri þjóð.
pessvegna verður umvöndunin að
byrja lieima fyrir hjá hverjum
manni. Við vöggurnar og við móð-
urknén, i skólunum og leikvöllunum
ráðast örlög fleiri manna en við
blaðalestur. þegar foreldrar og for-
ráðamenn barna og unglinga þcir,
sem nú ásaka blöðin um skori á
siðgæði, hófsemi og mannkærleika
hafa hver og einn hreinsað vel fyrir
sinum dyrum og komið uppeldis-
máluin þjóðarinnar i vjðunandi
horf, þá munu þeir, að þvi marki
náðu, lesa blöð liennar með óbland-
inni ánægju.
Jónas porbergsson.
------o-----
Notuð íslenzk frimerki
kaupir hæsta verði G. Ólafur Sig-
urðsson, St. Tósephsspítala, Hafnarf.
stjóri á Akranesi hafa gengið fram
í þessu og eru honum kennd veizlu-
spjöllin. En ekki er þess getið að
stéttarbróðir lians í Innra-Akranes-
hreppi, Pétur Ottesen, hafi fyrr eða
síðar gert hark að þessum heimilis-
'iðnaði kjósanda sinha og sveitunga.
Hefir hann látið sér nægja, að
glamra á Alþingi um bann og bind-
indi, og skrifa undir áskoranir um
að setja heimabruggun rammar
skorður. Eru heilindin hér viöiika
og annarsstaðar í afskipium fhalds-
ms ai' þjóðarmálefnum. Og það má
vera hart fyrir Ottesen, jafn sauð-
fróma og einfalda sól, að lóta sina
eigin samherja hafa sig að spotti. og
útbreiða brugg-„konstirnar“ um hér-
aðið, meðan hann er látinn halda
sínar alkunnu bindindis- og bann-
ræður í þinginu. það er varla von
að menn geti haldið virðingu sinni
lengi við slíkt, enda er svo að sjá,
sem Ottesen sé nú orðið viðlíka hátt
skrifaður á Akranesi sem siðferðis-
postuii, yfirvald og þinghetja.
G. L.
-----o------
Bæjarráð Reykjavíkur. Á síðasta
bæjarstjórnarfundi var kosið bæjar-
fáð fyrir Reykjavík samkvæmt sam-
þykkt um stjórn bæjaimóia Reykja-
víkur, er landsstjórnin hefir nýiega
staðfest. þessir hlutu kosningu: Her-
mann Tónasson, Stefán Tóh. Stefáns-
son, Guðmundur Ásbjörnsson, Pétur
Halldórsson og Takob Möller. —
Bæjarráðið tekur við störfum næst-
um allra nefnda og mestum hluta
af verkefni bæjarstjómarinnar
sjólfrar.
Dr. Arne Möllcr, kennaraskóla-
stjóri í Tonstrup i Danmörku, var á
feið um Suðurland og Borgarfjörð
í síðastliðnum mánuði ásamt frú
sinni og 15 nemendum skólans. Er
dr. Arne Möller af íslenzku bergi
brotinn í móðurætt, og hefir stundað
íslenzk fræði eigi alllítið, einkum ís-
lenzka kirkjusögu. Hefir hann ritað
3 bækur um þau efni: um Hallgrím
Pétursson og Passíusálmana (dokt-
orsritgjörð), um sálmakveðskap ís-
lendinga að fomu og nýju og um
Tón biskup Vidalín og húspostillu
hans. prisvar sinnum áður hefir
hann ferðazt hér á landi, fyrst árið
1900 með stúdentaleiðangrinum
danska, sem þá heimsótti ísland, og
síðan 1910 og 1919. Fannst honum
mikið til um framfarir þær, er orð-
ið liafa á öllum sviðum hér, einlc-
um hið siðasta tímabilið.
Arne Möller hefir lengi verið for-
maður Dansk-íslenzka félagsins í
Danmörk og er mþrgum íslending-
um kunnur af stai'fsemi sinni í því
félagi. — Á ferð sinni hér kom hann
að Reykholti og flutti þar fróðlegt
erindi um viðskipti Dana og íslend-
I inga fyrr og síðar. • þót.ti honum vel
mælast. Er það og mála sannast,
að viðhorf Dana gagnvart íslandi og
íslenzkum málum hefir stórum
breyzt síðan 1918 og eiga þeir menn
þakkir skyldar, er stutt hafa að
því. En þar mun dr. Arne Möller
liafa ótt nokkurn hlut að. S. P.
Heyskapur. Undanfarið hefir tíð
verið góð um Suðurland, nægir
þurkar og veður hæg. En norðan-
lands var mjög óþurkasamt^ í júlí.
Brá til þerra um mónaðarmótin og
hirtust töður víðast og nokkuð af
úth.eyi. Grasspretta er hvarvetna
mjög góð þar sem til spyrst og lítur
vel út með heyskap eigi sízt syðra.
AflabrögS. Síldveiðar byrjuðu með
seinna móti vegna kaupdeilu. En
síðan þeim lauk og veiðar hófust
1 fyrii’ alvöru um 20. júlí, hefir lengst
af verið góður afli.
-----o------