Tíminn - 10.09.1932, Qupperneq 3
TÍMINN
149
Fyrirspurn til ritstjóra „Vísis“.
Ólafur Tliors sagði á Alþingi í eld-
húsdagsumræðum s. 1. vetur, að
meirihluti togaraútgerðaraianna í
Reykjavík ætti minna en ekki neitt.
Ef þessir menn eiga minna en ekki
neitt, geta þeir heldur ekki átt tog-
arana, sem þeir hafa undir höndum.
Hver á þessa togara?
krónur hverjum um sig. þá er al-
kunna, að heildsölufirmu greiða
laun, *sem gjöra forstjóralaun ríkis-
stofnananna lítilmótleg. þá vill
Morgunblaðið halda því fram, að
nú þurfi þrjá menn til þess að vinna
verk Mogensens fyrv. forstjóra A-
fengisverzlunarinnar. En þar til er
því að svara, að störf Áfengisverzl-
unarinnar hafa ekki aðeins aukizt,
heldur margfaldazt síðan forstjóra-
skiptin urðu, sakir þess, hve mörg-
um starfsgreinum hefir verið bætt
við, auk þess hefir að tilmælum
Hagstofunnar orðið að vinna mikið
verk við samning hagskýrslna yfir
útilátið áfengi allt frá stofnun verzl-
unarinnar og hefir það verk komið
á núverandi starfsmenn, auk annars.
Um eftirlitið með lyfjabúðum gjörir
Tíminn ráð fyrir, að lyfsalarnir geti
innan tíðar gefið Morgunblaðinu
upplýsingar sem skeri úr um fram-
kvæmd þess fyr og nú, en skammt
er síðan að margar lyfjabúðirnar
voru jafnframt aðalvínbúðirnar í
landinu. Árið 1930 liafði tekizt að
minnka spiritus-útlát til lyfjabúða
um 20 þúsundir lítra á ári; miðað
við það, sem verið hafði fyrir nokkr-
um árum. Hinsvegar vill Tíminn
bjóða Morgunblaðinu upp á það, að
ræða við það um stjórn og reksturs-
afkomu Áfengisverzlunar ríkisins nú
og í tíð fyrverandi forstjóra hennar;
kynni þá að koma í Ijós hvorir bet-
ur vinna fyrir launum sínum, þeir,
sem nú eru í þjónustunni eða hinir,
sem farnir eru.
Afrek M. 6. i stjórninni.
íhaldinu þótti svo mikill fengur að
fá Magnús í landstjórnina, áð þeir
gieymdu alveg kjördæmamálinu, og
ætla að láta það bíða þar til eim
iiverntíma. Og hvað hefir svo M. G.
gert til að réttlæta þetta traust
íhaldsins. 1) Sagt upp öllum toll-
mönnum og löggæzlumönnum úti á
landi, en setur svo fjálglegt bréf í
útvarpið um að gæta vel bannlag-
anna, bæði um smyglun og hrugg.
Sjást í þessu tvennu hæði vitsmunir
og heilindi. 2) Lagt niður bökunar-
hús spítalanna og ríkisskipanna, þó
að gróði væri á og brauðverðið ;
lægra en annarsstaðar í bænum. Sú
framkvæmd gerð eingöngu fyrir bak-
aranna til að þeir geti notað sér dýr-
tíðina út í æsar. 3) Talið að hann
hafi selt annan af tveim hestum rík-
issjóðs. 4) Auglýst til sölu annan af
hílum stjórnarinnar, en setti á liann
málamyndarverð, svo enginn vildi
kaupa hann. Síðan lætur M. G. ann-
an bílinn sifellt vera í gangi, í
stöðugum ferðum með „gæði lands-
ins“. Hinn bílinn afhenti hann vega-
málastjóra og lét hann þar með hafa
tvo bíla, lika stöðugt i gangi á
kostnað ríkissjóðs. Auk þess hefir
M. G. mikið notað bíl símans til
opinberra þarfa, og tekið mik-
ið af leigubílum fyrir sitt fátæka
föðurland. íhaldið hrósar happi yfir
að geta óspart notað bílana fyrir sína
menn; sérstaklega eru þeir glaðir
yfir að vegamálastjóri skuli mega
hafa tvo. 5) Á Vífilstöðum er talið að
M. G. hafi falið lækninum að vasast
í fjármálum hælisins. 6) pá hefir M.
G. að mestu lagt niður alla land-
lielgisgæzlu, og strandferðir, þrátt
fyrir það, að þingið lagði á þunga
skatta beint til að standa undir þess-
um framkvæmdum. Erlend skip
moka nú upp gróða af mannflutning-
um við ströndina, inlend og útlend
skip leika sér i landhelginni; en
íhaldið ofsækir á meðan þann skip-
stjóra sem flesta hefir tekið togar-
ana og flestum skipum bjargað und-
anfarin ár. 7) þá hefir M. G. stöðvað
mál, sem sneita miljónatöpin í Is-
landsbanka, fyrir vini sína, sem hlut
eiga að máli. Loks virðist hann ætla
að hjálpa nokkrum íhaldslæknum
frá hegningu i sambandi við áfeng-
islagabrot.
MorgunblaSið
og framþróunarkenningin.
Morgunblaðið hefir undanfarið ver-
ið að fræðá lesendur sína á því, að
skuldir Sambandsfélaganna væru,
samkv. skýrslu Sigurðar Kristins-
sonar forstjóra S. í. S., rúmlega 15,6
milj. Hver fullvita maður gat þó séð
að í þessum skuldum voru taldar
sjóðeignir félaganna og. tekjuafgang-
ur rúml. 5,3 milj. Sjóðir þessir eru
eign félaganna og meðlima þeirra,
en í vörslu og veltu Sambandsfélag-
anna. Hefir Mbl. orðið að birta leið-
réttingu frá forstjóra S. í. S. og þar
með éta ofan í sig ósannindin um
skuldir félaganna. Virðist sem löng-
unin til þess að ófrægja féiögin og
fáfræði um alla reikningsfærslu hafi
valdið þessum fölsku fréttum um
hag Sambandsfélaganna. Styðst þetta
meðal annars við það, að í sumar
fullyrti Mbl. að rekstrarútgjöld ríkis-
sjóðs 1930 hafði verið 25 milj. og
tekjuhalli það ár 6 milj. kr. Hafði þó
Magnús Guðmundsson, sem endur-
skoðunarmaður, vottað með undir-
skiift sinni undir LR. að rekstrar-
útgjöld ríkissjóðs væri rúmlega 16
milj. og tekjuafgangur það ár %
milj. Var þetta því fullkomið van-
traust á þennan flokksmann blaðs-
ins. Skýringin á þessari vitieysu
Mbl. er sú að ritstjórarnir fóru reikn-
inga villt og tilfærðu niðurstöðutöl-
ur af skýrslu yfir inn og útborgarnir
ííkissjóðs 1930. Sýnir skýrsla þessi
áiíka mikið um rekstur ríkissjóðs
eins og ef ritstjórar Mbl. teldu með
rekstrarútgjöldum blaðsins fé, sem
þeir hafa tekið á móti og útborgað
vegna áheita á Strandakirkju eða
vegna samskota til einstakra manna.
Ætti Guðrún Lárusdóttir að gera það
gustukaverk á ritstjórum Mbl. að
koma þeim í skilning um að þetta
fó er rekstrarkostnaði blaðsins alveg
óviðkomandi. Eftir að Mbl. liefir nú
hváð eftir annað gert sig bert að
svona dæmafárri fávizku, um efni,
sem hverjum manni er auðsætt og
'auðskilið, verða ritstjórarnir að sætta
sig við þótt einhverjum kynni að
detta i hug að töluvert hefði lilotið
að slæðast, af kvörnum inn í heila-
bú þeirra og að þeir gætu verið ný
sönnun fyrir framþróunarkenningu
Darwins. Ættu fiskifræðingar vorir
að athuga þetta mál.
„Friðgeir".
Asgeir Ásgeirsson forsætisráðherra
skrifaði nýlega grein um pólitískan
frið. Mátti skilja það svo, sem hann
áliti jafnv.el íhaldsmenn verðuga ein-
livers trausts. En ekki ' sýnist
jæta traust ráðlierrans liafa verið
nógu vel grundaö, því að litlu síð-
ar ræðst einn af ritstjórum Mbl. á
ráðherrann fyrir grein þessa, upp-
nefnir hann og kallar hann „Frið-
geir“ fyrir friðarspjall sitt, og fer
að vanda með grófustu ósannindi og
brigsl um Á. Á. og samherja hans.
Sézt bezt af þessu að íhaldið er allt-
af sjálfu sér líkt.
Vísir og bændurnir.
Vísir er eitt af stuðningsblöðum M.
G. og flokks hans. Blaði þessu stýrir
gamail póstþjónn, Páll nokkur Stein-
grímsson úr Húnavatnssýslu. Hann
liefir aldrei sýnt áhuga eða þekk-
ingu í neinu landsmáli. Eina við-
fangsefni hans ep*að íá sem mestar
auglýsingar í blað sitt og græða á
því. Nú auglýsa agentar og allskonar
braskarar mest hjá Páli. þeir menn
eru á móti kaupfélögum og allri
samvinnu í verzlun og framkvæmd-
um. Bændur hafa mest borið uppi
samvinnuhreyfinguna. þess vegna er
Páll þessi alltaf að svívirða bændur.
í fyrra vildi hann koma á samtökum
um að kaupa ekki mjólk eða kjöt af
samvinnubændum. Nú lætur hann
dólgslega út af uppástungu Tímans
um að slcapa fjölda nýrra heimila í
sveitinni, þar sem atvinnuskilyrði
eru hezt. Gáfnafar og þekking þessa
manns sést af því að hann átelur
Framsóknarílokkinn fyrst fyrir að
hafa hjálpað til að byggja upp
sveitabæi í dreifbýlinu, og að leggja
vegi og síma um hinar dreifðu
byggðir. Sömuleiðis ámælir hann
Framsóknarflokknum fyrir ung-
mennaskólana í dreifbýlinu. En þeg-
ar Tíminn stingur upp á að hefjast
henda með stórfelda ræktun og land-
nám, þar sem bezt eru skilyrði í
sveitum, þá æstist sami Páll, og
scgir að nú ætli J. J. og aðrir illir
Tímamenn alveg að eyðileggja sveit-
irnar. Ef byggt sé plægt og ræktað
samfellt land, þá komi kommúnism-
inn, rússneska byltingin o. s. frv.
Yfirleitt alveg sama hættan og pór-
arinn á Hjaltabakka taldi vofa yfir
landinu ef samþykkt yrðu lögin um
Rcykj avíkurannáll.
Þjóðnýtfng
»aflaklónna«.
Innilegt þakklæti vottum við öllum þeim, er auðsýndu hluttekn-
ingu við iráfall og jarðarför Björns Árnasonar hreppstjóra frá
Syðri-Ey.
Ennfremur þökkum við samsveitungum hans þá virðingu og
vinahug, er þeir sýndu minningu hins látna.
Eftir Ólaf Thors era til tvær setn-
ingar, alfrægar. Á fundi við Ölfusá
fyrir mörgum árum rétti hann hönd-
ina, út yfir landið og sagði: „Við út-
gerðarmenn erum aflaklæmar. Frá
okkur eiga peningarnir að koma í
ræktun landsins". En á fundi í Al-
þingi s. 1. vetur sagði sami Ólafur,
að meirihluti aflaklónna ætti minna
en ekki neitt.
Síðari ummælin munu vera nærri
sanni. þannig er stórútgerðin komin
í höndum íhaldsmannamna í Reykja-
vik.
I síðasta tbl. Tímans var vakin
eftirtekt á þessari sorglegu stað-
reynd. Togararnir, margir hverjir eru
veðsettir fvrir hærri fjárhæðum en
sem nema fyllsta sannvirði. Ólafur
hafði rétt fyrir sér. „Togaraeigend-
urnir", sem þarna er um að ræða,
eiga ekkert í togurunum. Bankarn-
ir eiga togarana. Og ríkið á bankana
eða ber a. m. k. ábyrgð á þeim.
Staðreyndin er þá sú, óhrekjanleg,
að meirihluti togaranna er í raun
og veru komin í ríkisrekstur hjá
ílialdinu.
Og sú þjóðnýting er ekki glæsi-
leg fyrir ríkið.
Ef togaraútgerðin græðir, cr hún
reitt inn að skyrtunni með óhemju-
lega háum launum til framkvæmd-
arstjóra og skipstjóra og ofboðslegri
eýðslu í kol, salt og veiðarfæri, svo
að ekkert verður eftir í varasjóð. Svo
þegar slæmu árin koma, lenda töp
hinna eignalausu togarafélaga á
bönkunum. „Togaraeigendurnir" oiga
gróðann en bankarnir töpin.
Meirihluti togai'anna er gerður út
þannig undanfarin ár, að bankarnir
leggja fram rekstursféð gegn veði í
fiskinum í sjónurn, sem togararnir
eiga að veiða „ef guð lofar“. þetra
er ótrúlegt en satt samt, því að hvað
annað eiga þau togaraféiög að veð-
setja, sem eiga „minna en ekki
neitt“ eins og Ólafur hefir réttilega
bent á? En hver ber svo ábyrgðina,
ef fiskurinn veiðist ekki eða selst
ekki fyrir áætlað verð? Ríkið, Hver
gæti 'það svo sem verið annar en
rikið, sem ber ábyrgðina á meira-
hlutanum af togaraútgerðinni, því
aö vitanlega hafa þeir engu að tapa
sem „eiga minna en ekki neitt“.
þennan ríkisrekstur viil ílialdið
hafa. Hvernig sem útgerðin gengur,
hversu mikið sem tapast fá fram-
kvæmdastjórar og skipstjórar, með
ágóðahlut af brúttóafla, allmarga
tugi þúsunda í laun. Bankarnir
borga töpin. þannig er noklcuð af 33
miljóna afskriftunum orðið til — og
síðast. lendir byrðin á ríkinu og al-
menningi eins og reynsla íslands-
banka og háu vextirnir sýna.
En „togaraeigendurnir" þykjast
vera „máttarstólpar þjóðfélagsins"!
Hve lengi á almenningi að blæða?
Hvenær finnst bönkum og ríkinu,
sem beta fjárhagsáhættuna, tími til
kominn að láta rannsaka fyrirkomu-
lagið á rekstri togaraflotans? Er ekki
tími til korninn að það komi í ljóa
í hverju liggur hin öra lmignun út-
gerðarinnar? Á trúin á „máttar-
stólpana" að hindra það um aldur
og æfi, að ^kynsamlegt eftirlit sé
gjört mögulegt með því fé, sem þjóð-
in i sameiningu ábyrgist og stend-
ur skil á, meðan hægt er?
Núna síðustu dagana hafa verið
seld tvö skip úr togaraflotanum í
Rvík. Að sama skapi minnkar fram-
leiðslan í bænum. Ríkið og bærinn
verða að leggja fram hundruð þús-
unda til atvinnubóta.
Hve lengi á hann að haldast, þessi
ríkisrekstur aflaklónna, sem þjóð-
nýtir töpin og „stíngur af“ með gróð-
ann í góðærunum?
Byggingar- og landnámssjóð. I nið-
urlagi greinarinnar segir Páll að nú
sé um að gera að liafa einungis
dreifðu sveitabýlin og þá vafalaust
eins og var — án vega, sima, brúa,
skóla, sundlauga etc. það gægist i
gegn að ritstjórinn vill lokka unga
fólkið til Kveldúlfs á mölina, í dýr-
tíðina, atvinnuleysið og þær kring-
umstæður, sem skapa kommúnisma.
þcssi grein í Vísi sýnir á hve lágu
stigi íhaldið stendur, hvernig illur
málstaður og lítil menning lætur
hugsanir þess verða að hrærigraut.
----—o------
Ekkja og synir hlns látna.
Mýrléndí
er
dand eign
Notið
„gröftedfnamit11
frá
Norsk Sprængstofindustri as
Birgðir iijá
Paul Smith
Iteykjavík
(i.p.)
Srengief ni
af
ýmsu tagi,
frá
Norsk
Sprængstofindustri
A/S
Birgðir kjá
Paul Smíth
Reykjavík.
Dýnamit dugar ”
_
Ásgeir Ásgeirsson forsætisráðherra
og Bjarni Ásgeirsson alþm. — og
konur þeirra — lögðu af stað héðan
áleiðis til Svíþjóðar með Gullfossi á
fimmtudaginn var. Mæta þeir á „ís-
lenzku vikunni" í Stokkhólmi. Með
sama skipi fór fimleikaflokkur Ár-
manns, sem ætlar að sýna fimleika
í „islenzku vikunni“.
Jónas porbergsson útvarpsstjóri og
Sveinn Ingvarsson framkvæmda-
stjóri eru nýkomnir heim frá út-
löndum úr ferðalagi í þágu útvarps-
ins og Viðtækjaverzlunar i-íkisins.
Fóru þeir til Englands, Danmcrkur,
Hollands og þýzkalands og undir-
hjuggu samninga, sem hafa fjár-
hagslega þýðingu fyrir útvarpið.
Geiin voru saman í Khöfn nýlega
ungfrú þórdís Daníelsdóttir og Sig-
urður Skúlason mag. art.
Gísli ísleifsson fyrv. skrifstofustj.
iézt í gær.
Hollcndingarnir, sem standa fyrir
ioftstraumarannsóknunum hér, huðu
á þriðjudaginn var forsætisráðherra,
blaðamönnum o, fl. að skoða flug-
vélarnar, sem notaðar eru til rann-
sóknanna. Flugvélarnar eru tvær, og
rúma aðeins flugmanninn, en eigi
farþega. Lendingarstaður er á sléttu
túni við suðurenda Tjarnarinnar.
Gaf þarna á að lita flugkunnáttu,
sem ekki frefir sést hér fyr. Fóru
flugvélarnar ýmist hlið við hlið svo
að segja fast saman, eða þær steyptu
sér í loftiuu og veltu á ýmsa vegu.
Daginn áður komust flugmennirnir,
eftir því sem skýrt var frá, í 6 þús.
metra hæð og sáu þá yfir allt landið,
en þá útsýn hefir víst enginn maður
áður haft.
Á víkingaskipi yfir Atlantshaf.
Hingað kom til Reykjavikur, seint
í s. 1. mánuði vestan frá Ameríku,
norsltur skipstjóri, Gerhard Folgerö,
við fjórða mann á scglbát, sem snið-
inn er eftir íornum víkingaskipum
og ber nafnið „Roald Amundsen".
Víkingaskipið er byggt í Noregi, 60
feta langt og 15 feta breitt, með gap-
anda drekahöfði og skarað skjöld-
um. Seglum til hjálpar í viðlögum
hefir það litla mótorvél Víkingaskip-
ið iagði af stað frá Noregi sumarið
1930, suður með vesturströnd Evrópu,
inn í Miðjarðarhaf og svo frá Spáni
vestur um Atlantzhaf sömu leið og
Kolumbus, þegar hann komst fyrst
tii Ameríku 1492, og þvínæst margra
mánaða leið eftir fljótum og vötnum
á meginlandi Norður-Ameríku. Skip-
stjórinn segir, að tilgangurinn með
þessu ferðalagi hafi verið sá, að sýna
það og sanna, að sögumar um ferð-
ir norrænna manna um úthafið á
sö'guöld séu ekki orðum auknar, þar
sem tekizt liafi, og það á minna
skipi en til forna að sigla milli Norð-
urálfunnar og Vínlands, liæði þá leið,
sem Lcifur heppni fór árið 1000 og
iiina, sem Kolumbus fór um 500 ár-
um síðar.. '
----O----
t
kaupfélagsstjóri á pingeyri.
þau sorgartíðindi bárust hingað
að morgni hins 4. þ. m., að Guð-
mundur þorleifsson, kaupfélagsstj.
hefði andast á Landsspítalanum
kvöldið áður. Fór hann suður með
Brúarfossi 22. f. m. til að leita sér
iækningar við mnvortismeinsemd.
Var gjörður á honum holskurður
strax og suður kom og iézt hann af
afleiðingum hans. Ilöfðu menn von-
að, að Guðmúndur myndi fá bót
meina sinna og auðnast að koma
heim aftur heill heilsu. En þessi
varð raunin og þvi hygg ég að ríkt
Jiafi í þessu héraði dýpri og almenn-
uri sorg eftir hann en átt hefir sér
stað um langa hríð. Svo almenn
liéraðssorg hefir ríkt, áð um fátt
iiefir vcrið talað annað en þetta svip-
lega fráfall, sem bar til svo í skyndi,
að fæstir fengu áttað sig á. Svo
djúpt hefir þessi viðburður greypst í
liug og hjarta almennings, að það
er eins og allt annar blær hafi leik-