Tíminn - 24.09.1932, Side 2

156
TlMINN
Hjartans þakkir til allra þeirra, sem sýndu okkur samúð ■
og hluttekningu við hið sviplega fráfall okkar ástkæra eigin-
manns, föður og tengdaföður, Sigurðar Þórðarsonar, Hafra-
nesi, Fáskrúðsfjarðarhreppi.
Hafranesi, 27. sept. 1932.
Valgerður M. Eiríksdóttir, börn og tengdabörn.
Skriffamál stórútgerðarinnar
„Reykjavík er að missa fiskiskipaflota sinn'
(P. Ó. í Mbl. 18. sept.).
lega áætlað, að sjóðeignir kaup-
félaganna hafi um síðustu ára-
mót numið fyllilega 6 miljónum
króna.
En hvemig eru þessir sjóðir
orðnir til?
Þeir eru orðnir til með því að
leggja árlega fyrir nokkurn hluta
af reksturshagnaði félaganna.
Kaupfélögin fylgja yfirleitt þeirri
reglu, að selja vörur sama verði
og kaupmenn, reikna svo út hagn-
aðinn af viðskiptunum í lok hvers
árs, og ráðstafa honum þá að
sumu leyti sem arði til félags-
manna og að sumu leyti til sjóð-
myndana.
Þegar þetta er athugað, liggur
í augum uppi, að ef kaupfélögin
hefðu ekki verið, hefði ekkert
af þessu fé komið bændunum til
góða. Það hefði allt lent í vasa
þeirra verzlunarfyrirtækja, sem
viðskipti höfðu við kaupfélags-
mennina.
Hverjir hafa tapað?
Ef kaupfélögin hefðu ekki
verið, væri bændastéttin og sam-
vinnumenn kauptúnanna 6 milj-
ónum fátækari en nú er, og
hefðu þar að auki aldrei fengið
útborgaðan neinn arð af viðskipt-
um sínum.
Og eitt er þó enn að athuga,
sem aldrei verður vitað með
vissu, hvert kaupmannaverðið
hefði verið, ef engin kaupfélög
hefðu verið til.
Þessar sex miljónir króna og
miklu meira þó, hefðu óhjá-
kvæmilega hlotið að lenda í vasa
kaupsýslustéttarinnar, eí' sam-
vinnufélögin væru ekki til. Og
bændastéttin myndi þrátt fyrir
það skulda að minnsta kosti eins
mikið og hún nú gjörir.
Sjóðeignir samvinnumanna í
landinu nú nema a. m. k, 700 þús-
und dilksverðum.
En eitt er víst og eðlilegt í
þessu sambandi. Það er engin
furða, þó að milliliðastéttin sjái
eftir þessum 6 miljónum, sem
hún hefði eignast á kostnað smá-
framleiðendanna í landinu, ef
kaupfélögin hefðu ekki verið til.
Það er brennandi hagsmuna-
mál braskarastéttarinnar í land-
inu að ganga af kaupfélögunum
dauðum.
Reynsla á síldarmjbli
tll fóðiars.
Ég undirritaður hefi fengið tilmæli
um að skýra frá þeirri reynslu, sem
ég hefi af notkun síldai’mjöls til
fóðrunar á sauðfé; og vil ég nú, með
þessum línum segja frá henni, að svo
miklu leyti sem ég get.
þess er þá fyrst að geta, að sum-
arið 1930 var mér sem öðrum erfitt
mjög og óhagstætt til heyskapar,
vegna óþurka. Úthey hraktist meira
og minna og varð oft að hirða illa
þurt. þar við bættist, að allt var sleg-
ið á sinu, þar af leiðandi urðu heyin
úrgangssöm og óábyggileg.
Mér var því ljóst, að ekki dyggði
að treysta heyjunum eingöngu til að
fóðra á eins og þau voru og þar að
auki voru þau í minna lagi. Var þá
eina leiðin að kaupa fóðurbæti. Mér
datt þvi hug að reyna síldarmjölið,
því ég hafði h.eyrt mjög vel af því
látið, bæði í ræðu og riti. Var ég þó
ekki eins öruggur eins og skylcn, með
það; vegna þess, að her nærlendis
hafði enginn reynslu fyrir því og það
lá við að mér þætti hálf ótrúlegt
sumt af því, sem ég hafði heyrt af
kostum þess; og einnig hitt að verð-
ið var mun hærra á því en öðrum
fóðurbæti. Réði ég þó af að kaupa
500 kg. og ætlaði ég það aðallega til
að fóðra á því lömb með illa hirtum
og hröktum síðslaga, sem tæplega
gat talist kindahey.
Byrjaði ég að gefa það, þegar
lömbin voi’u búin að læra átið. Gaf
ég 80 gr. á lamb af mjölinu og ca.
y2 kg. af heyi þegar ég gaf fulla
gjöf. Annars beitti ég lömbunum allt-
af, þegar fært veður var og nokkur
snöp var. Dró ég þó alltaf af hey-
inu eftir því sem ég áleit að þau
það vakti mikla eftirtekt i fyi-ra-
vetur, þegar Ólafur Thórs lýsti yfir
því í eldhúsdagsumræðum á Alþingi,
að meirihluti togaraútgerðarmanna
í Reykjavík ætti minna en ekki
neitt“ og að atvinnuvegurinn í heild
væri „mergsoginn og máttvana".
Hér í blaðinu hefir oft, undanfar-
ið veiáð ritað um þá hættu, sem
yfir bænum vofi og raunar landinu
öllu, ef þessi lýsing framkvæmda-
stjórans í Kveldiilfi væri rétt, og eft-
ir því sem fyrir lægi, væri engin
ástæða til að efast um, að hún væri
rétt.
það hefir vei’ið bent á það hér í
blaðinu, að svo fi’amarlega sem Ól-
afur Thórs segi rétt frá, sé meiri-
hluti togai-aflotans í’aunverulega í
eign bankanna, sem féð liafa lánað
í útgcrðina, eða rílcisins, sem á-
byi’gðina ber á bönkunum, og hér
væri þá jafnframt um að i-æða
verstu tegund ríkisrekstrar, þar sem
hið opinbex-a ber alla áhættuna en
er um leið vendilega xitilokað frá
iiagnaði, ef nokkur er.
Annað íhaldsdagblaðið hér í bæn-
um hefir viljað gjöra lítið úr hinni
alvarlegu hlið þessa máls. þetta
vísa ihaldsblað heldur því fram, að
þjóðin niegi veia óhrædd, því að
mennirnir, sem eiga „minna cn ekki
neitt“, eigi togai-ana samt, og þeim
mcgi treysta til, að sjá atvinnuveg-
inum borgið.
Kn nú er kominn nýr vitmsburð-
m’. Stórútgerðin í , Reykjavík hefir
skrittað í annað sinn.
Pá 11 Ólafsson framkvæmdastjóri,
núverandi formaður Félags isl. botn-
vörpuskipaeigenda, ritar 18. þ. m. í
eitt af bæjai’blöðunum hér, langa
grein um togaraútgorðina og at-
vinnulífið í bænum yfirieitt. Fyi'ir-
sögn gi'einarinnar er (með stórum
stöfum): „Reykjavík cr að missa
íiskiskipatlota sinn“.
Tíminn leyfir sér liérmeð að birta
orðiétta nokkra kafla úr þessai’i um-
Þessvegna mega kaupfélög’in
ekki láta tala máli sínu opinber-
lega! Þessvegna eiga kaupfélög-
in að halda frið, á meðan gi-afin
er "gröf þeirra, til hagsmuna fyr-
ir þá, sem vilja neyta síns brauðs
í annara manna sveita!
- -----------&-----
hefðu haft af jörðinni þann og þann
daginn, oft allt að helming, og þegar
bezt var, gaf ég aðeins lítið hár.
Heyeyðslan yfir veturinn — sem var
með mestu gjafavetrum hér um slóð-
ir — mun hafa orðið tæplega ka'paR
á lamb af sumarbandi, af heyi, sem
alls elcki hefði verið hægt að fóðra
á, hve mikið, sem gefið hefði verið
af því eintómu, og útkoman vai’ð sú,
að lömbin voru ágætlega fóðruð;
mátti næstum heita að þau væru
í eldisfóðri, bæði hvað fx-amför og
haldgæði snerti.
þá reyndi ég það einnig að nokki-u
hvernig ær fóðruðust af síldai’mjöli.
þó æskilegt hefði vei’ið að sú í-eynsla
hefði vei’ið víðtækari, þá tel ég þó
að ég hafi fengið sönnun fyrir því að
annar fóðurbætir kæmist ekki til
jafns við það að gæðum og áreiðan-
leik, þegar um vond og lítil hey er að
hæða. Ég var ekki það birgur af
mjöli, að ég mætti byrja með að gefa
það ám líka þegar þær voru teknar,
því lömbin máttu ekki án þess vei’a.
Ég hafði ærnar í tveim beitarhúsum
og gaf þeim tómt hey til aðbyrjameð
við annað húsið og hafði 6 um kýr-
laupinn eins og ég var vanur að
gefa'; þegar ég gaf fulla gjöf. Við
hitt húsið gaf ég sömu heygjöf og
lýsi að auki sem uppbót, því heyið
við það húsið var misjafnara til að
byrja með. Á meðan jörð var uppi,
beitti ég ánum og dró þá af, eftir þvi
sem ég taldi óhætt ,enda má oftast
treysta beitinni, þegar til hennar
næst. þegar kom fram um nýár tók
fyrir alla beit að heita mátti og varð
úr því að gefa fulla gjöf. þegar leið
að þorra sá ég að ærnar við það
húsið, sem tómt hey var gefið myndu
ekki ætla að fóðrast, nema einhver
uppbót kæmi við þá gjöf, sem þær
höfðu. Var auðséð að eitthvað vant-
aði á, að heyið hefði fullt næringar-
gildi, og var það þó það skársta, sem
ræddu gi’ein formannsins i félagi
„togaraeigendanna" og vekja á þeim
eftirtekt:
P. Ó. tekur fram réttilega: „Ef
maður spvr Reykvíking um það, á
bverju höfuðstaðui’inn lifi fyrst og
fremst, myndi hann verða fljótur til
svars og segja: sjávarútvegi“. En,
bætir P. Ó. við: „fiskifloti Reykvík-
inga“ hefir „á þrem síðustu árum
minnkað um þriðjung“.
þessari hraðfara hnignun i’eyk-
víska togaraflotans lýsir fram-
kvæmdastjórinn á þessa leið:
„Árið 1929 voru gerð héðan út 41
fiskigufuskip, en nú i ár eru þau
ekki orðin nema 27 talsins. Nær dag-
lega minnkar flotinn, aðallega er
burtflutningur skipanna orsök fækk-
unarinnar"*).
Lýsingin heldur áfram:
„— — Ekkert skip kemur nýtt,
leifarnar af fiskiflotanum eru nær
undantekningarlaust gömul skip,
riðskófir, sem eigendur ekki einu
sinni hafa efni á að halda við“*).
Og ennfremur:
„— — Með þriðjungs rýrnun á
fiskiflotanum hér í bænum síðustu
árin hafa að minnsta kosti 500—600
fjölskyldur misst atvinnu sína og
lífsframfæri*). Fólkinu fjölgar hér
að sama skapi sem framleiðslutæk-
in hverfa. Atvinnuleysið eykst og
gjaldþo] iiorgaranna þverrar, því
bústofninn — skipin — eru að hverfa.
Hvert stefnir fyrir slíkan stað? Hvað
myndi sagt um einn bónda, sem
þannig væri ástatt um?“*)
það er formaður Félags ísl. botn-
vörpuskipaeigenda, sem svona spyr í
aðalmálgagni Reykjavíkuríhaldsins
sjálfs.
Og svo er gripið á kýlinu:
„— — þrátt fyrir þetta er þó vafa-
laust stærsta þjóðartapið, að láta
ekki skipin ganga".
En hver á að láta skipin ganga,
þegar fyrirtækin hafa engum sjóð-
um safnað og útgerðarmennimir
oiga minna en ekki neitt?
P. Ó. talar um fleira, sem athuga-
vert sé í Rvík um þessar mundir.
Hann er t. d. ekki frá því, að það
sé óþarfi, að „... innrétta hvert í-
In'iðarhús með 2—3 búðum til þess
*) Leturbr. Tímans.
ég hafði. Tók ég sérstaklega eftir að
ein ær gömul var að því komin að
gefa frá sér, orðin bæði kviðdregin
og mögur átaks, og sjáanlegt að ég
yrði að taka hana frá, nema bráð-
lega væri bætt úr með fóðurbæti, sem
gagn væri að. Um aukna heygjöf
var ekki að ræða, því bæði var sjá-
anlegt að þær myndu ekki geta étið
eins mikið og þær þyrftu til þess
að batna og eins hitt, að ég sá fram
á heyþrot, nema hægt væri að spara
það með einhverjum ráðum. Ég gat
misst handa ánum ca. iy2 sefck af
sildarmjö.Ii án þess ab spara við
Iömbin, og með því að gefa 40 gr.
lianda hverri á, gat það dugað til
sumars handa ánum í þessu húsi.
Fyrsta sunnudag í þorra byrjaði ég
svo á að gefa þessum ám mjölið
og gaf 40 gr. á kind. Lét ég verstu
ána vera kyrra og hugsaði mér að sjá
hvernig hún hefðist við fyrstu vik-
una þegar hún fengi þess uppbót. En
ég þurfti ekki að bíða í viku, hvað
þá lengur, til þess að sjá áhrifin.
Strax á fjórða degi fór hún að kviða
sig og verða frísklegri, og eftir fyrstu
vikuna var hún farin að ná sér svo,
að mér datt ekki í hug að taka hana
frá. þegar ég sá þessi áhrif svona
góð, langaði mig til að spara hey-
gjöfina, þrátt fyrir það, þó að jarð-
bann væri algerlega. Dró ég því af
þeim Vs heygjafarinar og hafði eftir
það 9 um kýrlaupinn, og þeirri gjöf
hélt ég áfram í 6 vikur samfleytt
á innistöðu. Var ekki annað að sjá
en ærnar hefðu beztu þrif, og héldu
vel við af þessari gjöf. Uppúr mið-
góðu gerði tveggja daga hláku, og
komu þá snapir á hæstu börð ög
rima. Notaði ég þær eftir því, sem
hægt var, og' dró af heyinu V3—%
eftir því sem veður og ástöðutími
var, en mjölgjöfinni hélt ég áfram
hinni sömu fram í miðjan einmán-
uð. Bætti þá 1 kg. af rúgmjöli við,
að setja þar upp hárgreiðslustofur,
veitingakrær, konfektbúðir, glingur-
sölur og annán slíkan óþarfa".
„Hafnarfjörður hefir nú 15 eða 16
fiskveiða gufuskip, eða eitt skip á
liverja 200—300 manns. það svarar
til þess, aö Reykjavík ætti að eiga
nærri 150 skip, en í þess stað eru
þau aðeins 27“, segir P. Ó.
Og svona endar lýsingin:
„— — Reykjavík er ekki lengur
útgerðarbær, hún ætlar sér liklega
i framtíð að lifa á glingursölu, bí-
óum, kaffihúsum og útvarpi, að ó-
gleymdri atvinnúbótavinnunni".
Svo mörg eru þau orð.
þannig er forsjá „máttarstólp-
anna“.
þannig er nú komið hinni reyk-
vísku togaraútgerð.
þannig er framtíðarútlitið í „para-
dís ihaldsins".
Og hin átakanlega lýsing, þó sönn
sé, er frá formanni „togaraeigcnd-
anna" og einum aðal styrktarmanni
íhaldsins í bænum.
það er ekki „rógur Tímans um
Reykjavik" eins og Mbl. er vant að
komast að orði, þegai' samskonar
lýsingar hafa verið gefnar hér í
blaðinu.
----O----
Eærurnar
gegn Magnúsi Guðmundssyni.
Mbl. skýrir frá því og þykist hafa
eftir Guðm. Ólafssyni hæstaréttar-
málaflm., að nefndur málaflutnings-
maður liafi enga kæru sent lögreglu-
stjóranum í Reykjavík, í gjald-
þrotamáli því, s'em Magnús Guð-
mundsson dómsmálaráðherra er við
riðinn. En frá því hefir verið skýrt
hér í blaðinu, að Guðm. Ólafsson
hafi kært M. G. fyrir hlutdeild lians
í máli þessu.
Tíminn leyfir sér hérmeð að beina
þeirri fyrirspum til br. Guðm. Ólafs-
sonar, hvort ummæli hans viðvíkj-
en dró af heyinu, og gaf ekki nema
aðeins hár. Uppúr sumarmálum
sleppti ég ánum, því þá var kominn
alger bati. Útkoman með fóður á án-
um varð í góðu meðallagi, þær skil-
uðu allar fallegum lömbum og fóru
vel úr ull. þykist ég viss um það,
að ef ég liefði ekki haft síldarmjöl
til að gefa með þessum ám, þá hefði
ég orðið heylaus við það húsið, og
ekki fengið ærnar jafngóðar, nema
með meiri tilkostnaði.
Við hitt ærhúsið gaf ég lýsi allan
veturinn og sparaði ekkert heygjöf-
ina fram yfir það, sem ég hefði gef-
ið af góðu heyi eintómu. Ærnar voru
mjög likar að uplagi, og fóðruðust
mjög líkt, gat ég engan mun gert
á því. En fóðrið á þeim varð mér
þeim mun dýrara, sem nam því heyi,
er þær eyddu meira en sildarmjöls-
ærnar, því lýsið, sem var fyrsta
flokks lýsi, og því fullkomið að gæð-
um, varð eins dýrt eins og það síld-
armjöl, sem ég hefði þurft handa
þeim, til jafns við hinar. Að síðustu
skal ég geta þess' að mjölgjöfin á
hvert lamb kostaði 3 kr. og má óhætt
telja að það liafi sparað helming
heygjafarinnar yfir allan veturinn.
Verður það að teljast ódýrt á móti
því að taka kaupafólk með því kaup-
gjaldi, sem nú er, til að heyja á ónýt-
um óræktarslægjum í rosasumri, þeg-
ar mikið af tíma og heygæðum fer
til ónýtis fyrir óhagstæða veðuráttu.
Er jafnvel ekki ómögulegt að það
borgi sig beinlínis að draga úr
mannahajdi við heyskapinn og kaupa
heldur síldarmjöl til fóðrunar með
beit og léttum heyjum. Og víst er um
það, að þar fær maður ábyggilegt
fóður, og styður að innlendri fram-
leiðslu, en það er mikið skilyrði fyr-
ir þjóðina á þessum tímum.
Holtastöðum í Biskupstungum
15. des. 1931.
Einar J. Helgason.
andi þessu atriði séu rétt eftir höfð
í Mbl.
Er liérmeð skorað á hr. Guðmund
Ólafsson að svara því undandráttar-
'laust og tafarlaust, hvort það sé
rangt, sem Tíminn hefir eftir sænn-
legum heimildum, að G. Ó. hafi,
eftir kröfu írá danska firmanu:
„Brödrene Justesen" í Kaupmanna-
höfn, lieimtað lögregluréttarrann-
sókn á framkomu Magnúsar Guð-
mundssonar í umræddu gjaldþrota-
rnáli.
Svari málaflutningsmaðurinn ekki
J'essum spurningum, mun Tíminn
líta svo á, að ummælin, sem Mbl.
hefir eftir honum, séu rangfærð eða
tilbúin af ritstjórum Mbl.
-----o-----
Þýzka ríkisþingið hefir verið rofið
og boðað til nýrra kosninga, og var
sá atburður mjög sögulegur. Forseti
þingsins, Göring, scm er úr flokki
Hitlers, neitaði rikiskanzlaranum um
orðið, þegar hann ætlaði að lcsa upp
þingrofsboðskapinn, en bar í þess
stað upp vantraust á stjórnina og
\ar það samþykkt með 513 gegn 32
atkv. Papen-stjórnin er því svo að
segja fylgislaus í þinginu. Én það
hefir þó orðið ofan á, að þingrofið
sé lögmætt.
Hjónaband. í dag veiða gefin sam-
an í hjónaband ungfrú Ingiriður
Guðmundsdóttir og pórarinn Guð-
mundsson bústjóri í Gunnarsholti.
Nýr sjóður. Félag íslenzkra lijúkr-
unarkvenna hefir stofnað sjóð til
minningar um Guðrúnu Gísladóttur
Björns, hjúkrunarkonu, er lézt 30.
fnaí 1930. Tilgangur sjóðsins er að
styrkja sjúkar og bógstaddar hjúkr-
unarkonur. Stjórn sjóðsins skipa Ól-
afía Jónsdóttir, forstöðukona Elli-
heimilisins (formaður), María Maaclc,
forstöðukona Farsóttarhússins og
Vilborg Stefánsdóttir, yfirdeildar-
lijúkrunarkona í Landsspítalanum,
og taka þær allar á móti minningar-
gjöfum.
-----ö-----
Framanrituð grein mun vera
skrifuð fyrir tilmæli Magnúsar Lár-
ussonar, sjómanns, — þess sama, er
nú nýlega skrifaði í Vísi um áburðar-
gildi síldarmjölsins — og hann sendi
mér greinina s. 1. vetur, til birting-
ar í Búnaðarritinu. þar var þó ekki
hægt að birta greinina og vænti ég að
hlutaðeigendur misvirði ekki þótt ég
birti hana nú hér.
Ilefir Magnús með þessu og með
Vísis-greinum sínum um áburðargildi
síldarmjölsins sýnt lofsverðan áhuga
á því, að halda fram kostum síldar-
mjölsins, og er það viðurkenningar-
vert, enda þótt hann geri allt of mik-
ið úr áburðargildi þess — eins og ég
hefi sýnt fram á í svari mínu til
hans í Vísi —- og þótt hann með síð-
ari Vísisgreininni sýni, að „tilraunir"
þær, sem hann skýrir þar frá, eru
engar tilraunir, og sanna ekkert um
áburðargildi þeirra efna, er þar ræð-
ir um í samanburði við önnur venju-
leg áburðarefni, þótt þær að vísu
sýni, að síld, lýsi og sildarmjöl hefir
allt meira og minna áburðargildi,
enda var mörgum það fullkunnugt
áður.
Búnaðarfélag íslands hefir nú í
nokkru ár látið gera tilraunir um
fóðurgildi síldarmjölsins, og hafa þær
sýnt — eins og líka framanrituð grein
— að síldannjölið er ágætis fóður og
ætti sem slíkt, að ná almennri út-
breiðslu um allt land.
Tilraunir þessar eru gerðar af þóri
Guðmundssyni kennara á Hvanneyri,
og niðurstöður þeirra birtar í „Skýrsl-
ur Búnaðarfélags íslands" nr. 2 og
6, og í nr. 9, sem nú er verið að
prenta.
þessar skýrslur fást hjá félaginu
og kosta eina krónu hver.
M. S.
------o-----