Tíminn - 08.10.1932, Síða 1

©faíbfeti
09 afgrei&sluma&ur C i m a n s et
Hannueig þorsleins&óttlr,
€<cfjar9ötu 6 a. .KfffjaxHf.
^fgtEibðía
C i m a n s cr í €œf jargðtu 6 a.
©pin ðaglega- fL 9—6
Sími 2353
XVI. árg.
Dómsmálaráðherrann
gegn réttYísíniii
44. blað.
~ - —---- - ~----------------
KiIIibælisutrksmilljiii
„rreyia"
Aknreyri
framleiðir kaffibæti í stöngum og kaffi-
bætisduft, sem selt er í smápökkum. —
Kaffibætir þessi hefir náð ótrúlegum vin-
sældum og útbreiðslu á þeim skamma
tíma, sem liðinn er síðan hann kom á
markaðinn, enda eingöngu búinn til úr
beztu hráefnum.
Fæst hjá öllum kaupfélögum landsins
og mörgum kaupmönnum.
Samband ísl. samvinnufél.
I.
Síðustu réttarprófin í málinu gegn
Magnúsi Guðmundssyni dómsmála-
ráðherra fóru fram á fimmtudag
og laugardag í næstsíðustu viku.
Málið bíður nú dóms, sem hlýtur að
Vera væntanlegur innan skamms
tima.
Tíminn hefir verið fáorður hingað
til um þetta efni. Vitanlega hefir
hlaðið frá upphafi verið þeirrar skoð-
unar, að það væri þjóðarhneyksli,
að maður, sem er undir ákæru frá
hinu opinbera, sæti í dómsm^álaráð-
herrasessi. Var strax vikið að því
hér í blaðinu, hversu furðulegt það
væri, að íhaldsflokkurinn skyldi ein-
mitt hafa valið þennan mann sem
fulltrúa sinn í ríkisstjórnina „eins
og nú er háttað högum hans". En
blaðið liafði vonað, að M. G. myndi
af sjálfsdáðum draga sig í hlé, áður
en hin óþolandi aðstaða hans sem
„æðsta varðar laga og réttlætis"
kæmi í ljós á sérstaklega áberanda
hátt.
Fyrir 2 mánuðum neituðu nokkrir
menn hér í Reykjavík að svara
spurningum fyrir rétti, og stóðu
uppi í hárinu á setudómara (sem
skipaður var í forföllum lögreglu-
stjórans)., með þeim forsendum, að
þeir myndu ekki virða vald lians,
af því að hann væri skipaður af nú-
veranda yfirmanni-dómstólanna, sem
væri undir rannsókn réttvísinnar. Var
þetta mjög óþægilegt tilfelli, en vakti
þó minni athygli, af því að þeir,
sem hlut áttu, eru sjálfir ekki kunn-
ir að mikilli virðingu fyrir lögum
og rétti. En svo virtist sem dóms-
málaráðherrann hefði tekið ástæður
þessara manna að einhverju leyti til
greina. A. m. k. var þeim sleppt úr
fangelsi án þess að þeir hefðu feng-
izt til að svara dómaranum.
En nú fyrir stuttu síðan kom fyr-
ir annað tilfelli meir áberanda. —
Dómsmálaráðherrann víkur, sem vel
getur hafa verið rétt, einum undir-
manni sínum úr embætti með þeim
forsendum, að þessi undirmaður ráð-
herrans sé undir opinberri rannsókn.
Lengur var ekki hægt að bíða eftir
því að ráðherranum sjálfum auðn-
aðist að skilja sína eigin lineyksl-
anlegu aðstöðu.
Dómsmálaráðlierrann hafði með
þessari ráðstöfun undirstrikað með
eigin hendi, hvað honum sjálfum
bæri að gjöra.
II.
Magnús Guðmundsson situr enn í
dómsmálaráðherrasæti. En núna í
vikunni hefir annar atburður gjörst.
Sakborningurinn Magnús Guðmunds-
son liefir borið fram varnir í máli
sínu í opinberu blaði. Hann hefir
neytt aðstöðu sinnar sem yfirmaður
til að heimta skjöl málsins af dóm-
aranum, jafnframt því, sem blöðun-
um.hefir verið synjað um aðgang að
þessum sömu málsskjölum. Og það
sem meira er. Hinn ákærði, Magn-
ús Guðmundsson, hefir kveðið
upp fyrirfram sýknudóm yfir sjálf-
um sér, og áfellisdóm yfir dómaran-
um, svo framarlega sem hinn vænt-
anlégi dómur ekki gangi sakborn-
ingnum í vil!
Magnús Guðmundsson hefir lýst
yfir því í Mbl., að svo framarlega
sem hann verði fundinn sekur út af
ákæru réttvísinnar, þá muni hann
„ekki hlíta þeim dómi“, og að hann
muni skoða slílct sem „pólitískan
dóm“.
það mun vera algjörlega einstætt
réttarfarshneyksli, að yfirmaður
dómstólanna leyfi sér að bera fram
slíkar hótanir, að tilefnislausu, við
undirmann sinn í dómarasæti.
það má óhætt segja, að grein M.
G. í Mbl. sé ein af ógæfusamlegri
tiltektum þessa óhapparáðherra. það
mætti M. G. þó vera ljóst, að engr
inn sæmilega greindur maður getur
haft ástæðu til að leggja sérstaklega
trúnað á lians cigin dóm í sjálfs sín
sök. Ákærðir menn eru vanir að
lialda fram sakleysi sínu í lengstu
lög.
IJm skýrslu hins ákærða ráðherra
um tildrög málsins cr af ofangreind-
um ástæðum, ekki ástæða til að fjöl-
yrða. það getur Tíminn þó staðhæft
með fullri vissu, að sumt, sem M. G.
skýrir frá, i þessu samhandi er al-
gjörlega ósatt og þar að auki undan
dregin atriði, sem verulegu máli
skipta um eðli málsins*). M. a.
kemur ekkert fram um það í grein-
inni, fyrir hvað rnálið sé í rauninni
höfðað. Ilversvegna beitir M. G.
slíkri frásagnaraðferð, ef hann er
fyrirfram viss um sakleysi sitt?
I einu af nágrannalöndum okkar
hefir sjálfur forsætisráðherrann ný-
lega af sjálfsdáðum lagt niður völd
og dregið sig út úr opinberu lífi, af
því að hann hafði framið verk, sem
ekki þótti sæmandi manni í hans
stöðu. þó hafði hlutaðeigandi mað-
úr ekki verið ákærður opinberlega.
Og yfirsjón hans var ekki einu
sinni þann veg vaxin, eftir því sem
frétzt hefir, að hún varðaði við lög.
En hér á landi situr opinberlega
ákærður maður í dómsmálaráð-
herrasæti, mánuðum saman. Út úr
síðustu yfirheyrslunni í dómsalnum
gengur hann fram fyrir þjóðina og
liefÍL' í hótunum við réttvísina.
----©■--
Sveitarbót.
Undir Eyjafjöllum mun aðeins á
einum stað verða vart jarðliita á
yfirborði. Er heit laug skammt frá
hænum á Seljavöllum, undir miðjum
austurfjöllunum. Hafa . sveitarbúar
(Austur-Eyfellingar) gjört þar góða
sundlaug og nota hana vel. Mun þess
skammt að bíða, að allir sveitarbú-
ar verði syndir sem selir, þeir er
eigi hamlar æska né elli.
Sunnudag einn um slátinn í sum-
ar reið ég um sveitina og kom síðla
dags á bæ hreppstjórans, Gissurar
Jónssonar í Drangshlíð. Vildi ég
hitta hann að máli, en hann var þá
ekki heima. Kvað húsfreyja hann
riðinn til laugar, alllangan veg, og
með lionum sonu þeirra og ungan
námsmann þjóðverskan, er þar dvel-
ur í sumar. Spurði ég þá, hvort þar
væri mannfagnaður nokkur, en hún
neitaði því. Sagði hún, að sá væri
orðinn siður þeirra feðga, og að því
er mér skildist fleiri manna í sveit-
inni, að fara í laugina á sunnudög-
um, þá er tómstundir gefast, til
hressingar og skemmtunar. þótti mér
svo mikils v.ert um þessa nýjung, að
ég gat ekki stillt mig um að segja
lesendum Tímans frá henni. Mættu
íbúar þeirra sveita, sem eiga slík
náttúrugæði sem heitar laugar eru,
hyggja að því, að láta svo góðar
gjafir guðs elcki liggja lengur ónot-
aðar hjá garði sínum, en fara að
dæmi Eyfellinga — og íorfeðra vorra
að fornu. Mun af því ,leiða meiri
þi'ifnað og heilnæmi.
26. ágúst 1932.
Sigurður Vigfússon.
*) Ofanrituð staðhæfing um frá-
sögn M. G. mun verða sönnuð fyrir
rétti, ef M. G. óskar.
Reykjavík, 8. október 1932.
Friðnrinn i
landhelg'inni
1.
Meðan fslendingar áttu engin skip
til að gæta landhelginnar var þar
mikill friður fyrir veiðiþjófana. Svo
mikill var þessi friður, að þegar
dönsku varðskipin komu á vorin,
gátu þau smalað brotlegum togurum
í hópum, eins og gangnamaður sem
rekur fé af heiðum til réttar. Eitt
sinn kom danska varðskipið mcð 7
togara í hóp, sem allir voru svo at>
segja á sama stað í landhelginni. En
til þess að þannig mætti veiða, urðu
hundruð að vera i landhelginni yfir-
leitt.
þetta breyttist til stórra muna
þegar Óðinn var bygður og enn meir
er Ægir bættist við og síðan þór
liinn nýi. Smátt og smátt tókst að
gera áhættuna það mikla við land-
helgisveiðar að brotin urðu hverf-
andi lítil, liorið saman við það sem
áðui' var. Vitaskuld er ómögulegt að
hindra til fulls landhelgishrot bér
við land. En það var álit manna, að
hin síðustu 2—3 ár hafi landhelgis-
brotin raunverulega náð því mark-
miði, sem hægt er að ná með við-
ráðanlcgum kostnaði. Með einu móti
mætti þó þrengja að íslenzku veiði-
þjófunum, nefnilega með því að
hafa eftirlit með sviksamlegri loft-
skeytanotkun þeirra. En þar hefir í-
lialdið staðið á verði í mörg ár, eins
og ef líf og heiður floklcsins væri í
veði, ef þessi sviksemi gæti ekki
þrifist í friði.
Nú er ekki nema partur úr ári
liðinn, síðan íhaldið fókk eftir nokk-
urra ára hvíld fullkomið vald yfir
landhelgismálunum. Og flokknum
liefii' tekizt að koma ár sinni svo
luglega fyrir borð, að landhelgis-
gæzlan virðist að heita má lögð nið-
ur. Utlendir og innlendir veiðiþjófar
vaða uppi í landhelginni. Fátt sýnir
betur óstandið en það, að Fylla tólc
í einu tvo togara við suðurströnd-
ina. „Friðurinn" í landhelginni var
orðinn eins og í gamla daga, að
skip, sem er vegna gerðar sinnar
svo óheppilegt sem mest má vera
til að nálgast óséð brotlega togara,
eins og Fylla, tekur tvo í einu. þá
má nærri geta, að af miklu var að
taka*).
íhaldið hefir gengið alveg feimnis-
laust að því að eyðileggja landhelg-
isvörnina. það hefir lagt þór og
Ægi í allt sumar. það hefir haft Óð-
inn á floti fyrir norðan, en þegar
hann var í ketilhreinsun, var Ægir
ekki látinn fara út á meðan, þó
skipshöfnin sé öll ó fullu kaupi.Eng-
inn bátur hefir verið ó Faxaflóa í
sumar. Kjósendur Ólafs Thórs og
Ottesens hafa haft litla forsjá fyrir
atbeina þingmanna sinna. Togara-
hagsmunimir hafa setið í fyrirrúmi.
Og ofan á allt þetta bætist það, að
íhaldið hefir í allt sumar látið blöð-
in flytja níðgreinai' um Einar Ein-
arsson skipstjóra ó Ægi og nú sein-
ast vikið honum úr embætti. Við
í’éttarrannsókn hefir ennþá ekkert
komið í ljós, sem sanni það, að Ein-
ar liafi aðhafst neitt óheiðarlegt.
það er fullkunnugt, að hann hefir
bæði sem stýrimaður og skipstjóri
vei’ið vakinn og sofinn í að gæta
landhelginnar, að bjarga skipum og
að bjarga mannslifum. Allir sem
til þekkja, vita að íhaldið hefir of-
sótt þennan mann árum saman fyrir
*) Síðan þetta var skrifað, hafa
i fréttir borist um allt land að hópar
af togurum, mest íslenzkum, hafi
látið greipar sópa nótt eftir nótt
um Vestfirðina, og gereyðilagt þá
veiði inni á fjörðum, sem sjómenn
hafa notið undanfarin ár. Eitt af
þessum skipum hefir náðst, eftir að
öll þjóðin vissi hvar hópui' af brot-
legum togurum var að verki.
J. J.
skyldurækni hans í landhelgismál-
unum. Og það mun sannast og
verða almannadómur síðar meir, að
íhaldið er fyrst og fremst að vinna
i þágu brotlegra togara með því að
fjarlægja Einar Einarsson um stund
af Ægi, en ekki að hegna fyrir það
að einn af stýrimönnum háns hafði
við togaramælingu litið á armbands-
úr sitt, sem var 8 mínútum frá-
brugðið réttri klukku. Bæði héraðs-
dómara og hæstarétti er fró fyrstu
skýrslu Einars Einarssonar full--
kunnugt um þessa skekkju á klukk-
unni, og engin tilraun vii'ðist hafa
vcrið gerð af neinum skipsmanna
að leyna því, eða láta þessa vinnu-
bragðayfirsjón verða hinum brotlega
togaraeiganda til ófellis.
Nú er nauðsynlegt fyrir iitvegs-
bændur, sjómenn og þann helming
landsmanna, sem lifir af fiskiveið-
um, að athuga framkomu íhaldsins
í landhelgismálunum. þeir hafa
heimtað skip byggð og keypt. Kaup-
in á nýja þór voru knúð fram af í-
haldi og socíalistum sameiginlega
móti atkvæðum allra. Framsóknar-
þingmanna. En þegar ílialdið fær
völd yfir þessum flota, þrem skip-
um, þá er þeim flota að mestu hald-
ið aðgerðalausum, og landhelgin
virðist sama og óvarin. Ekki verð-
uh Alþingi um þetta kennt, því
að núverandi stjórn fékk samþvkkta
alla þá skatta sem hún bað um,
allt sem var í gildi óður og stór-
kostlegan nýjan skatt til vegavið-
halds.
Friðurinn i landhelginni er full-
kominn. það er friður til lögbi-ota.
Friðurinn fyrir eigendur stóru veiði-
skipanna, að eyðileggja lifsbjörg
smóútgerðarmanna. það er ef lengra
er litið friðurinn til að grafa undan
fiskveiðum hér við land sem arð-
sömum atvinnuvegi.
En þessi friður íhaldsins nær
lengra, nýtur sín víðar en í land-
helgismálunum eins og síðar mun
verða vikið að. J. J.
-----0----
r
A vfðavanýi.
Magnús dócent og dýrtíðin.
Magnús dócent er einhver hepn-
asti bitlingameistari landsins. En
hann þekkir fleiri vegi til að styðja
dýrtíðina. Nýlega ritaði hann brigzl-
yrðagrcin um „Laugaskólana", þ. e.
skólana á hverastöðunum: Lauga,
Laugarvatn, Reykholt, Reyki. Og
hvað hafa svo þessar stofnanir unn-
ið til saka? Að þar geta verið um
300 unglingar vetrarlangt undir betri
skilyrðum en óður liafa þekkst hér
á landi. Að unga fólkið sækir þessa
skóla af þvi að skipulag þeirra er
gott og fellur æskunni í geð. Að fá-
tækar stúlkur geta verið þar vetrar-
langt fyrir liðugar 300 kr. í dvalar-
kostnað (bækur og föt frátalin), en
kostnaður foreldra við að senda
dætur sínar utan af landi í kvenna-
skólann í Rvík er oft nokkuð á ann-
að þús. kr. — „Laugaskólarnir",
sem docentinn hrakyrðir, eru ein hin
mesta sparnaðarráðstöfun, sem gerð
liefir verið hér á landi. Vegna þeirra
getur æskan í landinu fengið góða
skólagöngu, þrótt fyrir kreppuna.
Smátt og smátt munu þúsundir yel-
menntaðra unglinga úr „Laugaskól-
unum“ sanna þjóð sinni tilverurétt
þeirra stofnana.
M. G. og Lauganesspítali.
Eitt af frægðarverkum M. G. er að
kasta' nokkrum fátækum fjölskyldum
út úr ónotuðu húsrúmi í Lauganesi
— til að þóknast Oddfellow-klík-
unni í bænum. Ber hann við smit-
unarhættu, einleum fyrir börn. En
árið 1926 leyfa þeir Jón Magnússon
og Magnús sjálfur próf. Haraldi Ní-
elssyni og frú hans Aðalbjörgu
Sigurðardóttur að flytja inn í spít-
alann með ung börn. Og þeir rök-
styðja leyfið með því að nálega allir
helztu læknar Rvíkur mæli með því
að þetta sé gert. þessir læknar eru
tiínefndir, sem gáfu skrifleg vottorð
um hættuleysið: Guðm. Hannesson,