Tíminn - 15.10.1932, Blaðsíða 1

©fafbferi
09 afgrciðslumaður Cimans er
Hannueicj f>orstcinsðóttjr,
Cccfjargötu 6 a. iíeýfjaDÍf.
JiX.fgteibðía
íimans cr í Sœfjargötu 6 a.
©pin ðaglega'fl. 9—6
5ími 2553
XVI. árg.
Reykjavík, 15. okt. 1932,
45. blað.
TollsvikinifieyRjavik
Seint í ágústmánuði s. 1. var af
fjármálaráðherra gerð breyting á
framkvæmd innflutningshaftanna.
Samkvæmt þeim ráðstöfunum var
innflutningsnefndin lögð niður, en
í hennar stað skipuð svokölluð
innflutnings- og gjaldeyrisnefnd,
sem átti að gjöra tvennt í einu,
ákveða um, hvenær undanþágur
skuli veita frá innflutningshafta-
reglugerðinni og úthluta þeim
gjaldeyri, sem bankarnir veita til
að annast greiðslur í útlöndum.
Jafnhliða þessari nýju ráóstöf-
un voru nokkuð auknar undan-
þágurnar, með þeim forsendum,
að gamlar birgðir væru á þrot-
um. Sérstaklega mun hafa verið
leyft að flytja inn nokkru meira
af vefnaðarvöru en áður var. 1
sambandi við þessar breytingar
kom einnig upp hið umtalaða
sveskjuhneyksli, sem ýmsir reyk-
vískir kaupsýslumenn hafa viljað
nota til að fá innflutningshöftin
afnumin. Hefir Tíminn áður
skýrt frá því efni. En það er
þannig vaxið, að tveir heildsalar,
Gísli Johnsen og Eggert Krist-
jánsson virðast hafa snuðað út
úr stjórnarráðinu leyfi til að
flytja inn stóra slatta af sveskjum
og rúsínum og öðrum þurkuðum
ávöxtum. Segir Mbl., að starfs-
maður í fjármálaráðuneytinu hafi
veitt leyfi þetta á eigin ábyrgð,
og er þar um stórfelld embættis-
afglöp að ræða, ef rétt er, sem
væntanlega kemur í ljós, þegar
forsætis- og fjármálaráðherra
kemur heim úr utanförinni. Verzl-
unarfróður maður hefir tjáð Tím-
anum, að gróði þessara tveggja
kaupmanna af innflutningnum
muni nema 15—20 þús. kr., þar
sem þeir eru einir um söluna og
sjálfráðir um útsöluverðið.
S. 1. vetur og framan af sumri
var, eins og að framan er sagt,
sama sem enginn innflutningur á
vefnaðarvörum til Reykj avíkur,
sama er að segja um dýrari skó-
fatnað, af því að mjög lítið var
veitt af innflutningsleyfum. Það
var því mjög auðvelt fyrir toll-
verðina að hafa eftirlit með þeim
fáu sendingum, sem komu og lít-
il von fyrir kaupsýslumenn að til-
raunir til að koma inn vörum á
óleyfilegan hátt, þótt vilji væri
til, myndu heppnast.
En um leið og innflutningur-
inn jókst aftur í byrjun septem-
bermánaðar, horfði málið öðru-
vísi við. Og í sambandi við það
hafa orðið þau tíðindi, sem nú
verður greint frá.
Skoðun vara á tollstöðinni í
Reykjavík fer að öllum jafnaði
þannig fram, að teknar eru ein-
staka vörusendingar af handa
hófi og athugaðar nákvæmlega.
Ef ekkert finnst þar athugavert,
er látið við þessa rannsókn sitja,
með því að nálcvæm athugun allra
vörusendinga kostar mikinn tíma
og fyrirhöfn.
Það mun hafa verið snemma í
s. 1. mánuði, að tollverðimir urðu
varið við ýmislegt, seni benti á
það, að óleyfilegur innflutningur
í stórum stíl væri farinn að eiga
sér stað. A. m. k. var þá skyndi-
lega hert stórlega á tollskoðun-
inni og farið að rannsaka gaum-
gæfilega allar vörusendingar, áð-
ur en þær voru afhentar innflytj-
endum út af tollstöðinni.
Tíminn telur sér hérmeð óhætt
að fullyrða það, sem altaiað er
nú í bænum, að við rannsókn-
ina hafi komið ljós tilraunir til
stórkostlegra tollsvika og óleyfi-
legs innflutnings á bannvörum.
Til skilnings á því, á hvern
hátt þessar tilraunir til að brjóta
lögin hafa átt sér stað, þarf að
gefa nokkrar skýringar.
í hvert sinn, sem vara kqjaur
frá útlöndum, ber innflytjanda
að afhenda á tollstöðinni afrit af
farmskírteini (Konossement) og
reikninga (fakturur) frá seljanda
yfir vörusendinguna og yerð
hennar. Skrifstofan athugar,
hvaða vörur séu tollskyldar. Toll-
verðirnir bera síðan saman farm-
skírteinin og reikningana, í því
skyni að fullvissa sig um, að
reikningur fylgi hverri sendingu,
sem tilgreind er á farmskírteini.
Þær tilraunir til tollsvika, sem
• upp hafa komizt, hafa verið
framkvæmdar á þann hátt, að
innflytjandi hefir látið seljanda
senda sér marga reikninga yfir
sömu sendinguna, þannig að á
hverjum reikningi er aðeins til-
greindur nokkur hluti sendingar-
innar, en til þess að vita um allt
innihald sendingarinnar, þurfa
allir reikningarnir að vera við
hendina. Á skrifstofu tollstjórans
var svo aðeins einn reikningurinn
afhentur. Útkoman er þá sú, að
reikningur fylgir hverri sendingu,
og svikin koma því ekki í Ijós,
nema sendingin sé tekin sundur
og nákvæmlega rannsökuð.
Þegar upp komst um fyrstu
sendingarnar og farið var að rek-
ast í því við innflytjendur þá,
sem í hlut áttu, þóttust þeir hafa
gleymt reikningunum heima.
Og næstu dagana, þegar frétt-
in barst út um bæinn, rigndi nið-
ur á skrifstofu tollstjórans reikn-
ingum, sem „gleymst höfðu“.
Hinir gleymnu kaupsýslumenn
fengu þá skyndilega minnið aft-
ur!
Við framhaldandi rannsóknir
hafa komið fram margskonar aðr-
ar tollsvikatilraunir. Te, súkku-
laði, silki og lakkskór hafa fund-
ist innan í algengum vefnaðar-
vörupökkum. Tilgangurinn liggur
í augum uppi.
Þessi tíðindi eru mjög alvar-
legt mál.
Frá sjónarmiði ríkisins eru
tollsvik meðal hættulegustu af-
brota, af því, að þau stefna fjár-
hag ríkisins í voða, svo framar-
lega sem þau eiga sér stað í stór-
um stíl.
I öðru lagi er þar um að ræða
hróplegt ranglæti gagnvart öllum
heiðarlegum innflytjendum, sem
ekki geta verið samkeppnisfærir
við tollsviknar vörur, og gjalda
þannig ráðvendni sinnar í stað
þess að njóta.
Ennþá hefir af hálfu toll-
stjóra*) eða annara hlutaðeig-
andi yfirvalda ekkert verið gjört
uppskátt um þetta alvarlega mál.
*) Alþbl. Slíýrði frá því, að toll-
stjóri myndi liafa haldið fund með
tollvörðum og bannað þeim að segja
nokkuð um málið. þetta mun ekki
vera allslcostar rétt, en hinsvegar
mun tollstjóri hafa gefið undirmönn-
um sínum almenn fyrirmæli um að
segja ekki frá því, sem fram kemur
við tollskoðun.
Hér í bænum er mikið talað um
það þessa dagana, að málið muni
eiga að láta niður falla, hinir
brotlegu innflytjendur eigi að
sleppa við refsingu og yfirvöldin
ætli sér að taka framburð þeirra
um „gleymsku“ og annað álíka
sennilegt fyrir góða og gilda
vöru.
Þær refsingar, sem lögin leggja
við tollsvikum hér á landi, eru
sektir, sem í ýmsum tilfellum
nema margfaldri upphæð þess
tolls, sem svikja átti, og fang-
elsi í vissum tilfellum.
En það verður að vera sjálf-
sögð og almenn kraía, að þetta
hneykslismál verði ekki látið nið-
ur falla og þeir, sem í hlut eiga,
sæti fullri ábyrgð samkvæmt lög-
um, eftir því sem réttarrann-
sóknir leiða í ljós.
Það er enginn vafi á því, að
núverandi dómsmálaráðherra,
Magnús Guðmundsson, á mikla
óbeina sök á þessu athæfi, með
þeim ráðstöfunum, sem hann á
sl. vori lét í veðri vaka að gerð-
ar yrðu, með því að fækka toll-
vörðum og rýra þannig stórlega
eftirlit ríkisins með smyglurum
og tollsvikurum.
Það liggur í augum uppi, að
þeir menn, sem hafa vilja á því
að flytja inn vörur óleyfilega og
snuða ríkissjóðinn, hafa talið
sér mikið traust í slíku hugar-
fari á æðstu stöðum.
Þetta mál vekur, eins og von-
legt er, mikið umtal og altnenna
gremju. Það er altalað, að tvær
af þekktustu verzlunum bæjar-
ins, hafi gengið lengst í lögbrot-
unum. Nöfn þein*a verða ekki
nefnd í þessari grein. En al-
menningur á kröfu á því, að
Magnús Guðmundsson láti ekki
þrengingar í síndm eigin málum
aftra sér frá því að láta réttvís-
ina hafa sinn gang. Á tímum
eins og nú, þegar allur alrnenn-
ingur berzt í bökkum, er sízt á-
stæða til að láta einstökum
mönnum haldast uppi refsingar-
laust, að græða á tollsviknum ó-
þarfavarningi og féfletta ríkis-
sjóðinn. Og sé slíkum mönnum
látið óhegnt, munu þeir í lengstu
lög halda áfram iðju sinni, þar
sem þeir hafa þá engu að tapa —
en allt að vinna í þeim tilfellum,
sem ekki verða uppgötvuð af
tollgæzlunni.
Tíminn mun gjöra sér far um
að fylgjast sem nákvæmlegast
með þessum málum, bæði fram-
kvæmd innflutningshaftanna og
aðgerðum hins opinbera gagnvart
þeim mönnum, sem gjört hafa til-
raunir og kunna að gjöra eftir-
leiðis, til að brjóta lög og reglur
um innflutning og tollgreiðslur.
Mun blaðið gjöra sitt til þess, að
almenningur um land allt fái sem
gleggsta vitneskju um það, sem
fram fer í þessurn málum.
----0-----
Páll Ólafsson frkvstj. hiður þcss
getið, að það sé mishermi, að hann
sé formaður í Félagi ísl. hotnvörpu-
skipaeigenda. Tímanum var kunn-
ugt um, að Ólafur Thors var formað-
ur félagsins s. i. ár. E11 með því,
að það stóð fyrir nokkru síðan ómót-
mælt í einu hæjarblaðinu hér, að
P. Ó. væri formaður nú, áleit Tím-
inn, að þeirri fregn mætti treysta
og að formannaskipti hefðu orðið.
En grein P. Ó. í Mbl. hefir sama
gildi fyrir því, þar sem hann eigi
að síður er einn þeirra manna, sem
kunnugastir eru togaraútgcrðinni í
Reykjavík.
Togaraútgerðin s Reykjavík
Astand og framtíðarhorfur.
Stóifelldasta einstök umbót á at-
hafnalífi Islendinga' kom til sög-
unnar íneð togurunum. Ekki aðeins
Reykjavíkurbær á vöxt sinn þessu
mikilvirka framleiðslutæki að
þakka, heldur má til þeirra'rekja
fjárhagslega skýringu á mörgum
þeim umbótum og framkvœmdum
sem orðið hafa í landinu á tveim
siðustu áratugum.
Togaraútgerðin er að kalla eini
framleiðsluaiyinnuvegur Reykvík-
inga, öll afkoma þessa bæjarfélags
hvílir því á afkomu og framtíð tog-
aranna. Eru það þvi meir en lítið
alvarleg tíðindi, að einmitt þessum
skipastóli skuli hafa fælckað um
þriðjung á síðustu þremur árum
her í Reykjavík, slir. skýrslu Páls
Ólafssonar í Mbl.
Jafnframt er það vitað, að flest
em skipin sem eftir eru, gömul og
úr sér gengin, og útgerðarfyrirtækin
sokkin í skuldir, svo að viðrétting-
ar cr þar lítil von talin, með þvi
fyrirkomulagi sem verið hefir á
rekstri þeirra.
Astæðunum til þessarar öru hnign-
unar togaraútgerðarinnar má skifta
í tvennt. Annarsvégar er dýrtiðin í
bænum, sem mcð öllum sínum
þunga endanlega hlýtur að leggjast
á framleiðsluna, hinsvegar stjórn
otj fyrirkomulag útgerðarinnar sjálfr-
ar. Skulu nú þessar ástæður athug-
aðar hvor um sig.
II.
Lönd og lóðir höfuðstaðarins hafa
sökum skammsýni og eigingirni í
stjórn bæjarins lent í því að verða
síhækkandi verzlunarvara og hefir
það orðið til þess, að lóð undir hús
ú stærð við nýju landssímastöðina,
kosta nú í miðjum bænum allt að
100 þús. kr.
Lóðir í Rvík munu vera samkv.
nýframkvæmdu nuiti um 20 milj.
króna. Mikill iiluti lóðanna hefir
gengið kaupum og sölum fyrir mun
hærra verð en sem fasteignamatinu
nemur, og eigendur þeirra lóða, sem
ekki hafa gengið kaupum og sölum
fyrir jafnhátt verð og matið er,
reikna sér þó vexti af eigi lægri
fjárhæð en fastéignamatinu nemur,
þegar þeir ákveða leigu eftir hús-
eignir þær er á lóðunum standa.
6% vextir af matsverði lóðanna
nema á aðra milj. A. m. k. þessari
fjárhæð þúrfa bæjarbúar árlega að
standa skil á til lóðareigendanna.
Að sama skapi aukast kröfur bæjar-
búa til framleiðslunnar, kaupgjalds,
verzlunarálagningar o. s. frv. og
þarf framleiðslan því endanlega að
standa skil á upphæðinni. Nemur
þessi skattur á framleiðslunni lík-
lega allt að jafnhárri fjárhæð og
útsvörin í Reykjavík Hjá þessum
ógnarskatti hefði mátt komast ef í-
haldsmeirihlutinn í bæjarstjóminni
hefði ekki framið þá höfuðsynd að
selja einstaklingum lendur og !óð-
ir bæjarins tii þess að okra á. For-
ráðamenn annara kaupstaða hafa
skilið betur en Reykvíkingar þann
voða sem framleiðslunni er búinn
af háu landverði og hafa tryggt
'bæjarfélögunum umráðarétt yfir
landi kaupstaðanna. Afleiðingin af
þessari stjórnarstefnu reykvíska í-
haldsins er sú, að Reykvíkingar
verða nú að horfa á eftir fram-
leiðslutækjum sínum til annara út-
gerðarstaða á landinu, Hin háa
húsaleiga stendur í nánu sambandi
við lóðaverðið, enda hefir og lilið-
stæð hækkun orðið á verði sjálfra
húsanna.
Önnur höfuðorsök t i 1 dýrtíðarinnar
í hænum er fólgin í skipulagsleysi
því sem er á verzluninni.
Verzlunarstéttin hér í bænum er
svo fjölmenn, að flestum er fyrir
löngu farið að ofbjóða, jafnvel ein-
lægustu samkeppnismönnum. ' ÖRu
þessu fólki verður framleiðsla bæj-
arins óhjákvæmilega að sjá fyrir
fæði, fötum, húsnæði og yfirleitt
öllu lífsviðurværi, að svo miklu leyti
sem það lifir ekki á utanhæjar-
verzlun. Og eins og allir vita, er
einmitt í þessari stétt mjög margt
af fólki, sem eyðir miklu fé, t. d.
vel flestir heildsalar og eigendur
hinna stærri smásöluverzlana. Og
þó að ekki verði sagt, að algengt
starfsfólk I verzlunarstéttinni, svo
sem afgroiðslufólk i búðum, hafi há
laun, þá dregur það sig saman og
verður geisihá upphæð samanlagt,
vegna fjölmennis stéttarinnar. Og
eins og frain lie.fir verið tekið, leggst
allur þessi framfærslukostnaður svo
að segja á aðal bjargræðisveginn,
útgerðina, og að því leyti sem verzl-
unarstéttin er of fjölmenn, verkar
]>að beinlínis á sama hátt\ og opin-
hert framfæri, þó að yfirleitt sé á
það litið á annan hátt. Kostnaður-
inn við verzhmarstéttina hlýtur al-
veg á sama hátt og húsa- og lóða-
verðið, nð skapa dýrtíð. Vörurnar
liækka í . verði. Hækkun varanna
skapar kröfur og þörf á hækkun
kaupgjalds. Allt ber hér að sama
hrunni. Framleiðslunni hlæðir. Hinn
raunverulegi afrakstur hennar lend-
ir úti um hvippinn og hvappinn
lijá húsa- og lóðaeigendum og hjá
fólki, sem í raun og veru cr fram-
leiðslunni óviðkomandi, en hefir þó
af henni tekjur sínar og viðurværi.
III.
Nú hafa verið raktar nokkuð á-
stæðnr til dýrtiðarinnar í Rvfk og
áhrif hennar á framleiðslustarfsem-
ina, og munu því næst tekin til
athúgunar nokkur atriði í stjórn og
fyrirkomulagi útgerðarfyrirtækjanna,
sem átt hafa mikínn þátt i að skapa
það vandræðaástand, sem nú ríkir
i framleiðslunni í Rvík.
Ekkert virðist hafa verið gert af
hálfu útgerðarmanna til þess að
vekja áhuga þeirra, sem að útgerð-
inni starfa, fyrir því, að hún fái
liorið sig. Skipstjórarnir hafa alltaf
verið og eru enn launaðir með verð-
launum af brúttóafla, en ekkert
tillit tekið til þess hvort rekstur
skipanna ber sig eða ekki. Hefir
þetta fyrirkomulag vitanlega 1 för
með sér eyðslu veiðarfæra og' ann-
ara nauðsynja langt fram yfir það,
sem eðliiegt er. Skipstjórinn getur
haft hag af veiðinni þótt útgerðin
stórtapi. Frá síðustu tapsárum út-
gerðarinnar eru dæmin ijósixst. Hver
skipstjóri hefir haft svo tugum þús-
unda skiptir í laun, en útgerðarfc-
lögin hafa tapað stórfé. Engir nema
Islendingar munu nota þetta launa-
fyrirkomulag. Er ekki kominn tími
til þess að breyta um og liaga ráðn-
ingakjörum yfirmanna og annara á
fekipin þannig, að þeir hafi áhuga
fyrir því og hagsmuna að gæta í
sambandi við það hvernig útgerðin
ber sig?
Eigi hefir vcrið við komið nein-
um sparnaði í sameiginlegum kostn-
aði togaranná undanfarið. Svo að
segja hverjum togara hefir fylgt
frmkvæmdarstjóri, skrifstofa og ann-
ar kostnaður í landi óskiptur. Allan
sameiginlegan lcostnað togaranna
mætti stórum minnka með því að
hafa sameiginlega framkvæmdar-
stjórn, skrifstofuhald o. þvil. fyrir
marga togara. Stórfé mætti og vit.au-
lega spara með því að hafa sameig-
inleg innkaup fyrir flotann, en slíkt
mun aidrei hafa verið reynt að
framkvæma.
þá skal enn minnst á leyndar-
dómsfyllsta atriðið í öllum þessum