Tíminn - 22.10.1932, Blaðsíða 2

174
TlMINN
Framangreint verð er miðað við
það að varan sé komin í erlenda
höfn (cif). Farmgjöld, umbúðir og
sláturkostnaður hefir ýmist haldist
óbreyttur öll árin, eða hækkað.
það er því engin furða að atvinnu-
vegur, sem verður fyrir slíku áfalli,
eigi erfitt með að verjast skuldum.
Öllum er k«unnugt um hve erfitt er
á skömmum tíma að koma á jöfn-
uði milli kaupgjalds og annars til-
kostnaðar og sífallandi afurðaverðs.
Hinsvegar verður ekki annað sagt,
en að bændur hafi sýnt aðdáunar-
verða sjálfsafneitun og fórnfýsi, til
að revna að komast fram úr erfið-
leikum þeim, sem nú standa yfir.
Ég hefi nýlega átt kost á að afla
mér upplýsinga, sem sýna hvers
sparnaðar er gætt á flestum sveita-
hcimilum nú um þessar mundir.
Birti ég hér vöruúttekt 22 sveita-
heimila eins og hún var orðin frá
áramótum og fram til 10. scptember
sl. þess skal getið, að neðanskráð
heimili höfðu alla sína verzlun við
kaupfélagið og um aðdrætti frá öðr-
um verzlunum cr ekki að ræða. Töl-
ur þessar eru teknar úr tveimur
hreppum og munu aðdrættir þeirra
heimila, sem hér er um að ræða,
svipaðir og gengur og gerist á all-
flestum sveitaheimilum um la^il allt.
a kr. 353,88
h — 444,86
c — 269,03
d — 139,00
e 1 Tl oo
f — 379,05
K — 211,13
h — 194,45
i — 480,05
j — 206,20
k — 200,80
1 — 886,10
in —1197,92
n — 489,79
o — 266,46
p — 324,34
q — 398,04'
r «.. .. - 273,25
s. — 242,60
t — 237,68
u — 316,14
V —1824,65
F.ins og sjá má af yfirliti þessu,
mun meðal ársúttekt sveitaheimilis
verða í mesta lagi um kr. 500,00. -
Mun erfitt að sjá hvernig lengra
verður í sparneytni komizt, þegar
þess er gætt, að framangreind fjár-
hæð þarf að nægja í ársþarfir heill-
ar fjölskyldu, auk þeirra afurða, sem
teknar eru beint úr búinu. — Ætti
þetta yfirlit einnig að gefa ritstjór-
um Morgunbl. nokkra hugmynd um,
oð ekki munu kaupfélögin ganga
iiart að almenningi með að stofna til
skulda, með óþarfa innkaupum.
Mundi ekki sönnu nær, að at-
huga, hvort ekki væri þörf á frekari
aðgæzlu en verið hefir, gagnvart
mönnum, sem vaða í botnlausum
skuldum, svo hundruðum þúsunda
króna skiftir og leyfa sér að búa í
skrauthýsum og eyða 20—30 þúsund-
um króna á ári til framdráttar sér
og sinum, heldur en að áfella kaup-
félögin fyrir gálausar lánveitingar til
bænda.
Svafar Guðmundsson.
-----o-----
„Sannvirði vinnunnar11.
þau furðulegu tíðindi hafa gerst,
að Morgunblaðið er farið að nota
orðin „sannvirði vinnunnar" eins og
lausnarorð i útgerðarmálum. Ellefu
ór eru nú liðin, síðan ég í ítarlegri
grein i blaðinu Degi á Akureyri
benti á, að leiðin út úr öngþveiti at-
vinnustyrjaldanna við sjóinn væri
sú, að leita að sannvirði vinnunnar,
þ. e. taka upp hlutaskipti og gjalda
hverjum sitt eftir árangri og afköst-
um. þessháttar skipulag yrði beint
áframhald af viðleitni -þjóðarinnar,
að leita að sannvirði vörunnar í
samvinnufélögum. — í 3. tbl. Tím-
ans 1929 endurtók ég þessi rök. þá
óttu þau ekki upp á pallborðið hjá
Mbl. Ólalur Thórs valdi slikum
kenningum mörg hæðiyrði. Nú hef-
ir dapurleg reynsla um öfgar og ó-
farnað einstaklingsumróða yfir stór-
um atvinnufyrirtækjum vitkað þessa
menn og er það vel farið. Meðan
togarafélögin græddu mest, greiddu
þau gifurlegan arð af hlutaeign,
jafnvel allt að 100%, söínuðu engum
sjóðum til þess að standast áföll og
til endurnýjunar flotanum. Nú hef-
ir verðfall afurða og önnur áföll
komið hart niður á útgerðinni,
hlutaféð tapað, tugir miljóna ai
Björn Sigíússon
á Kornsá
Ellefta október síðastliðinn andað-
ist Björn Sigfússon bóndi að heimili
sínu, Kornsá í Vatnsdal. Hann var
þá á 83. ári. Faðir Björns var Sig-
fús Jónsson prestur að Tjörn á
Vatnsnesi, af hinni nafntoguðu
Reykjahlíðarætt, en móðir hans var
Sigríður Björnsdóttir sýslumanns í
Húnaþingi. Björn óx upp hjó foreldr-
um sínum fram yfir tvítugt, og fékk i
góða lieimainenntun, en ekki voru |
maðui', þingmaður tvö kjörtimabil og
einn af leiðtogum samvinnufélag-
anna í héraðinu. Meðan Björn sat
á þingi var hann jafnan í flokki
hinn þjóðræknustu og framsæknustu
inanna. Af einstökum þingmálum
eru kunnust afskipti hans af sjósam-
göngum. A æskuárum Björns var oft
hentugast fyrir menn, sem fluttu
milli héraða, að senda farangur sinn
tii Khaínar og þaðan á ákvörðunar-
, jslHzki viksi ‘ i.fl.
Viðtal við Ásgeir Ásgeirsson
forsætisráðherra.
cfni 1 i 1 að kosta hann í skóla, sem
Björn lagði þó mikinn hug á. Brauð-
ið var i'ýrt og börnin 11, en skóla-
gangan dýr. þegar Björn var 24 óra
fór hann utan og var 2 ár við ýmis-
konar nám og vinnu i Skotlandi,
Danmörku og Noregi. í Kaupmanna-
liöín kom Björn á heimili Jóns for-
seta og varð þar fyrir ógleymanlég-
um áhrifum. Eftir heimkomuna vann
iiann um stund ýmist að smíðum
eða vei'ziun við eitt hið fyrsta sam-
vinnufélag, sem stofnað var hér á
landi, félagsverzlunina við Húnaflóa.
Samt hneigðist liugur hans mest að
búskap, og var fyrst ráðsmaður hjá
móður sinni i Grímstungu 1881. Ári
síðar fór liann sjálfur að búa á höf-
uðbóli Ingimundar gamla, Hofi í
Vatnsdal. Giftist hann þá eftirljfandi
konu sinni Ingunni Jónsdóttur fri
Melum. Árið fyrir aldamótin fluttust
þau Björn og Ingunn að Kornsá og
bjuggu þar síðan. Kornsá ér ejn hin
fegursta bújörð ó landinu í einni af
hinum fegurstu sveitum. Fóru þau
hjón mcð slika jörð eins og hún átti
skilið, húsuðu hana prýðilega færðu
út ræktunina, og græddu trjágarð í
skjóli við bæinn. þau hjón áttu
timm mannvænleg böm, sem eru öl!
ó lifi: Guðrúnu konu þormóðs Eyj-
ólfssonar ræðismanns á Siglufirði,
Runólf bónda á Kornsá, Sigurlaugu
kennsiukonu við Blönduósskólann,
Jón lækni í Danmörku og Sigríði
konu Jóns Árnasonar framkvæmda-
stjóra.
Hér verður ekki talið nema lítið
eitt af störfum þeim er Björn heit-
inn innti af hendi fyrir almenning.
Hann var hreppstjóri, löngum odd-
viti, sýslunefndarmaður, amtráðs-
staðinn. Árið 1895 kom Björn með ti 1 -
lögu uiri að landið leigði tvö strand-
ferðaskip. I það sinn féll tillagan, en
tveim árurn síðai' var hún samþykkt.
Má kalln Björn Sigfússon föður ís-
lenzkra strandferða. Annað óhuga-
mál Björns var menntun og- frelsi
kvenna. Skörnmu cftir utanför sína
1873—-75 beitti hann sér fyrir stofnun
einskonar kvennaskólasjóðs í Húna-
þingi. Hófst kennsla fyrir konur að
UndirfelJi 1879. Litlu síðar varð skól-
inn húslaus og bvggði Björn þá við-
bót við bæ sinn á Hofi vegna slíól-
Aans. BlönduósslLólinn er vaxinn upp
af þessari hreyfingu og var Björn
heitinn oinlægur , stuðningsmaður
hans til dauðadags.
þegar litið er yfir hina löngu æfi
Björns á Kornsá mun flestum finn-
ast að hann hafi verið traustur og
óhvikull í hinu merkilega umbóta-
stai'fi þeirrar kynslóðar er*tók við
mannaforráðum í landinu eftir duuða
Jóns Sigurðssonar. Sú kynslóð hefir
húsað landið, lagt vegina, símana,
eílt ræktun og vitveg, skapað sam-
vinnuhreyfinguna, v.eitt konum . fullt
jafnrétti við karlmenn, og undirbúið
fullkomið sjólfstæði þjóðarinnar. Eft-
ir að hin nýja flokkaskipan koinst á
yar Björn heitinn eindreginn stuðn- !
ingsmaður Framsóknarflokksins, og
sótti fundi flokksins með engu minni
áhuga en ungir menn. Æfi hans
hafði vei-ið sifelld leit eftir framför-
mn þjóðarinpar. Á elliárunum var
það heitasta ósk hans, að æskan gæti
orðið enn afkastameiri við að bæta
og íegra landið, heldur en Jiinir !
í'yrstu brautryðjendur.
J. J.
zekstrarfé tapað, togaraflotinn geng-
inn úr sér og fer minnkandi, at-
vinnuvegurinn „mergsoginn og mátt-
vana“, en framkvæmdastjórarnir og
ýmsir áhangendur flotans vellríkir.
— Slíkur er árangurinn af „for-
sjón“ „athafnamannarina" við stórút-
gerð landsins. Slíkar raunir, þó
örðugar séu og þungbærar fyrir
þjóðina, verða brú yfir tii betri tíma,
þegar vitsmunir og hófsemi í þess-
■um málum íáta til sín taka um úr-
’ ræðin. ' J. p.
----O-----
Félag ungra Framsóknarmanna
heldur fund i Sambandshúsinu
mánud. 24. þ. .m kl. 8x/2 síðd.
Helgi Lárusson hefur umræður um
ástand landbúnaðarins on framtíð
sveitarina.
' Fundurinn verður ekki boðaðui;
liréflega.
Nýir félagar teknir inn í fundai’-
byrjun.
Félagsstjórnin.
Ásg. Ásg'eirsson forsætisráðh.
er nýkominn heim úr fimm vikna
ferðalagi erlendis. Dvaldi hann í
Stockhólmi, Kaupmannahöfn og
Lundúnum rúma viku í hverjum
stað. Tíminn hefir haft tal af
forsætisráðherranum og spurt
ýmislegt af erindum hans.
Hvað hafið þér að segja af ís-
lenzku vikunni í Stockhólmi?
Það væri langt mál, ef allt
skyldi segja, sem vert væri. Og
er raunar skylt að íslenzk blöð
segi fleira af henni en orðið er.
íslendingum fórst yfirleitt vel úr
hendi, það sem á þeim hvíldi og
viðtökumar voru glæsilegar, enda
eru Svíar höfðingjar og ein hin
mesta menningarþjóð. Nokkrir
fyrirlestrar voru haldnir, og vil
ég þar fremstan telja fyrirlestur
próf. Sig. Nordal um íslenzkar
bókmenntir og menningarástand
yfirleitt. Sagði hann bæði kost og
og löst af þeirri snilld, sem fá-
um öðrum er lagin. Guðm. Finn-
bogason flutti á Skansinum ágæt-
an fyrirlestur um áhrif náttúr-
unnar á sálarlíf íslendinga, Ein-
ar Arnórsson hæstaréttardómari
flutti í Háskólanum mjög fróð-
legan lestur um sögu Alþingis og
réttarstöðu íslands. Ég iiélt tvo
fyrirlestra, annan í sænsk-ís-
íenzka félaginu u.m Jón Sigurðs-
son og sjálfstæðismál tslendinga,
en hinn í Háskólanum um þróun
íslenzkra atvinnuvega. tslenzk
skáld lásu kvæði og sögur í Söng-
höllinni og þótti þar mest til
koma, að heyra lesið á íslenzku.
Svíar gerðu þá uppgötvun, að
þeir gátu vel fylgst með í sænskri
þýðingu, þó lesið væri á íslenzku.
Vil ég einkum nefna til Davíð
Stefánsson. Hann las ágæt kvæoi
með svo þróttmiklum og fögrum
framburði, að samboðið var bezta
leikara. Kvöldið í „Ópérunni" var
hið veglegasta, enda höfðu John
Forsell og Páll ísólfsson gert allt
sem í þeirra valdi stóð til að gera
það hátíðlegt. Málverkasýningin
fékk góða dóma, og var það
tvennt þýðingarmikið, að Svíar
fengu að sjá íslenzka náttúru og
það með augum íslenzkra lista-
manna. Síðast en ekki sízt vil ég
nefna íþróttamennina. Leikfimis-
og glímusýningar þeirra undir
stjórn Jóns Þorsteinssonar voru
með afbrigðum góðar og vöktu
hrifningu, hvar sem þeir komu.
Af gestrisni Svía verður ekki
ofsögum sagt, og rann þar tvennt
saman, að vel var gert við menn
í mat og drykk og um leið sýnd
þau salakynni, sem einstök eru
í sinni röð. Svíar tóku ríkan þátt
í veizluhöldum og kynntust Is-
lendingar þar mörgu stórmenni.
Sænsk-íslenzka félagið og Nor-
ræna félagið héldu veizlur á
„Skansinum“, þessum merkilega
skemmtistað, þar sem dregin er
saman sænsk sveitamenning úr
öllum landshlutum á einn stað,
bæjarstjórnin hafði boð í „Stads-
huset“ og er það líkast æfintýri
að sitja veizlu í hinum logagyllta
hátíðasal þessarar veglegustu
byggingar á Norðurlöndum frá
síðari tímum. Konungur Svía og
krónprins höfðu boð í konungs-
höllinni, og lét einn íslendingur, '
sem annars er enginn konungs-
sinni þau orð falla við mig, að
það væri líkast og að vera við-
staddur „pontifikalmessu“ að
koma þar. Höllin hefir að geyma i
marga muni og minningar frá
tímum allra síðari Svíakonunga
og húsakynni öll og hátíðablæ Hk- !
ast því sem æfintýri væri. Þess '
vil ég einnig geta, að íslenzki í
krónprinsinn kom til Stockhólms
og fyllti hóp íslendinga. í ræðu,
sem hann hélt fór hann mjög
ánægjulegum orðum um Islend-
inga og jafnrétti þeirra við aðrar
þjóðir. Hann breytti glímuflokkn-
um í söngflokk og stjórnaði hon-
um er sunginn var íslenzki þjóð-
söngurinn.
Það er ekki langt síðan íslend-
ingar tóku aftur upp Svíþjóðar-
ferðir. Alþingishátíðin hefir átt
ríkan þátt í að efla þekkingu
Svía á íslandi og. Islendingum.
Og þessi vika er stærsta sporið,
sem stígið hefir verið til að efla
sambúð og menningarsamband
milli þessara tveggja frændþjóða.
Ég veit, að það verður þjóð okk-
ar til blessunar. Þarna voru sam-
an komnir um tjörutíu íslending-
ar, og liafa allir opnari augu en
áður fyrii' ágæti sænskrar menn-
ingar. Þúsundir Svía beindu hug
sínum til íslands þessa dagana.
Áhrifin verða sýnilega síðar.
Hvað er að segja um verzlunar-
og fjármálaástandið í þeim lönd-
um, þar sem þér komuð?
Því er yfirleitt trúað, að krepp-
unni fari nú að linna. Það er að
vísu ekki hægt að benda á veru-
lega breytingu ennþá. En almenn-
ingur og bankamenn trúa því, að
batinn sé nú í aðsigi, þó hægt
fari. Trúin og traustið er fyrir
miklu í þessum efnum. Van-
traustið hefir aukið stórum á
kreppuna, en vaknandi tiltrú og
þar mun aftur blása lífi í kuln-
að atvinnu- og viðskiptalíf. Al-
þjóðafundir eru nú farnir að bera
árangur og ónotað fjármagn bíð-
ur eftir möguleikunum til aO
starfa.
Eru þá ekki möguleikar til, að
breyta eldri og dýrari íslenzkum
ríkislánum í ódýrari lán?
Jú, möguleikarnir eru til. Bæði
í Svíþjóð og Englandi átti ég tal
við bankamenn um þá. I báðum
löndunum mundi vera mögulegt
að fá lengri lán með betri kjör-
um en áður, ef ekki væri nú sem
stendur bann gegn veitingu lengri
lária til útlanda. Bannið á í’ót sína
að rekja til óhagstæðs verzlunar-
jöfnuðs þessai'a þjóða og annara
við útlönd, og verður ekki hafið
fyr en þjóðbankarnir telja að
vei'zlunai-jöfnuðurinn leyfi það.
Okkur verður tilkynnt um það,
þegar þessi þröskuldur verður
tekinn úr dyrunum og munu þá
þegar vei'ða gerðar ráðstafanir
til að breyta enska láninu frá
1921 í ódýrari lán. Bankamenn
gera ráð fyrir, að rentan haldist
lág nú um lengri tima, en sjálf-
sagt er að sæta fyrstu forvöðum.
Rentan á löngum lánum hefir
lækkað svo um munar á síðustu
tímum, þó ekki sé við að miða
kjör ensku ríkislánanna. Þar
kemur margt til greina, sem aðr-
ir geta ekki notið. Rentan á stutt-
um lánum er nú »víða ótrúlega
lág, og stafar það náttúrlega af
kreppunni.
Hvernig ho.rfir nú með höft
og tolla á útíluttum íslenzkum
afurðum ?
Eins og kunnugt er, hafa Norð-
menn nú samið við íslendinga og
mega það heita góð tíðindi fyrir
alla. I Svíþjóð mun engin hætta
á að tollar verði lagðir á íslenzka
síld, og Danir munu ekki setja
neinar hömlur á innflutning frá
Islandi. Gjaldeyrishöft þeiri'a
hafa ekki vei'ið framkvæmd gagn-
vart íslandi og þar er töluverður
hugui' á að auka innflutning hé#1
an. Möguleikar munu vera á að
selja þangað mikið af síldaraf-
urðum, einkum síldalýsi, ef
samningar tækjust um verð. Gæti
það átt mikinn þátt í að tryggja
síldárútgerðina á næsta sumri, og
tel ég sjálfsagt, að leiðað verði
hófanna um þessa hluti upp úr
áramótunum. Þjóðvérjar hafa nú
enn hert á haftastefnu sinni og
má heita að þeir loki fyrir ýms
viðskipti, sem áður hafa átt sér
stað. Þó hefir nú tekizt að fá
heimild til innflutnings á ísfiski
frá Islandi og frjálsan ráðstöf-
unarrétt á þeim gjaldeyri, sem
fyrir hann fæst, til kaupa á þýzk-
um framleiðsluvörum.
Framh. á 5. d. 3. síðu.