Tíminn - 05.11.1932, Blaðsíða 2
182
TÍMINN
kaupmannsgróSí af innkaupum og
sölu bifreiða hafi numið mun hærri
upphæð en sem svarar fyrgreindum
skatti.
Má það vera hverjum manni ljóst
að skipun þessara mála er óviðunan-
leg og óverjandi fyrir siðað þjóðfé-
lag. Hversvegna á að halda áfram
að leyfa nokkrum milliliðum að
græða á sölu bifreiða fjárfúlgu, sem
svarar mestum hluta af öllu vega-
viðhaldsfé iandsins, en reita síðan
m
skatta til viðhaldsins af öllum veg-
farendum?
Tillögur mínar verða í stuttu máli
þessar:
1. Að stofnuð verði ríkiseinkasala
á bifreiðum og mótorvélum.
2. Að fluttar verði inn fáar beztu
tegundimar.
3. Að ágóðanum af sölu bifreiða og
bifreiðahluta verði varið til viðhalds
vega í landinu, en sköttum af um-
ferðinni verði létt af að sama skapi.
4. Að ágóðanum af sölu mótorvéla
i skip og báta verði varið til hags-
muna eða styrktar sjávarútgerðinni,
t. d. til styrktarsjóðs ekkna og barna
sjódrukknaðra manna.
Jónas JJorbergsson.
—---O-----
Um bifreiðanofkun
rikisstofnana
Blöðin liafa nú undanfarið rætt
mikið um bílanotkun forráðamanna
ríkisstofnana. Hefir sumt í þeirri
notkun þótt leyfilegt og annað ó-
leyíilegt.
Ég álít, sem borgari í landinu,
sjálfsagt, að þjóðin verði að finna
örugga og glögga leið í þessu máli,
og láta moldviðri það, sem Mbl. hef-
ir þyrlað upp, verða til þess að
framvegis verði fastar og viður-
kenndar reglur um hin réttu not
ríkisstofnana af bifreiðum.
Ég vil eftir því sem fram hefir
komið í málinu, reyna að draga
saman viðurkennd atriði:
Vegamálastjóri Geir Zoega virðist
hafa byrjað á að nota, og að því
er Mbl. kann að virðast nú, lands-
sjóðsbíla fyrir ca. 10 árum, og hald-
ið þeiri’i venju áfram. Hann liefir
játað, að hafa farið nú í sumar sex
sinnum til þingvalla, þar sem fjöl-
skylda hans bjó í sumarbústað.
Hann telur að þetta hafi verið nauð-
synjaferðir, en játar þó, að fólk hafi
farið með sér, og sá möguleiki er
opinn, að hann hafi farið þessar
ferðir fiestar vegna eigin þarfa. Yf-
irleitt virðist Geir Zoéga hafa verið
í landssjóðsbíl ekki alllitið með fjöl-
skyldu sína, vini og vandamenn.
Hann hefir að þvi er kunnugir segja,
brugðið sér á ríkisbíl í kaffihús og
skemmtiferðir um bæinn, sem tæp-
lega lieyrir undir vegaeftirlit.
Póstmeistari Sig. Briem hefir
keypt bíl handa pósthúsinu, í al-
gerðu heimildarleysi, og rekið hann
á kostnað pósthússins árum saman,
en þó að sárlitlu leyti í þarfir póst-
hússins, og a. m. k. verið ákailega
tregur að iáta póstmenn nota bíl-
inn. Eftir því seih öllum kunnugum
ber saman um, hefir þessi bíli, sem
Briem keypti í fullkomnu heimild-
arleysi, verið starfræktur i raun og
veru sem einkabíll póstmeistarafjöl-
skyldunnar, verið notaður til snún-
inga um bæinn fyrir póstmeistara,
frú hans, börn hans og jafnvel ;
tengdasoninn Jón Kjartansson. Póst- ;
meistari varð var við óánægju út j
aí þessari meðferð á bilnum, og
greiddi þá sárlitla upphæð í póst-
sjóð aftur, en ekki nema lítinn hlut
þess, sem hann að réttu lagi átti að
borga fyrir sig og Jón Kjartansson
ritstjóra. Svo mikið „formúlu“-snið
var á þessari bílanotkun tengdaföð-
ur Jóns Kjartanssonar, að hann
skrásetti bílinn um tíma á nafn
dóttur sinnar, þó að pósthúsið hefði
keypt hann og ætti hann þá. Var á
því og öllum rekstri þess bíls auð-
séð, að póstmeistari leyfði sér og
sinum, þar á meðal tengdasyni sín-
um, það sem Jón Kjartansson telur
nú mikla sök hjá útvarpsstjóra.
Að lokum er það upplýst, að fyr-
verandi landssímastjóri hefir með
leyfi landsstjórnarinnar keypt lítinn
bíl, vegna almennra nota símans.
Síðan hefir sá landssímastjóri keypt
annan stærri og dýrari bíl, án sér-
staks leyfis, og var sá bíll sérstak-
lega útbúinn fyrir fjölskylduferðir,
þ. e. með einskonar bamasætum,
sem trauðlega eru höfð í venjulegum
leigubílum. Um þennan bíl virðist
hafa farið eins og hjá Sigurði B/iem.
Hann varð að sama sem engum
notum fyrir stofnunina, heldur ekki
fyrir starfsfólk símans. Ef það bað um
bílinn, var hann yfirleitt upptekinn
hjá símastjóranum og við hans per-
sónulegu þarfir, sem einkabíll hans
og mjög mikið við snúninga í bæn-
um, í keyrslu milli heimilis sím-
stjóra og skrifstofunnar o. s. frv.
Mbl. segir alveg réttilega um land-
símastjóra, að hann hafi verið mæt-
ur maðúr. Ennfremur segir blaðið,
að þessi mikla privatnotkun hans
hafi verið sjálfsögð og vítalaus, en
að minningu hans sé þó misboðið,
með því að minnast á þetta nú. Ég
er Mbl. alveg sammála um ágæti
Gísla heitins landssimastjóra, en á-
lít bílanotkun hans ekki með öllu
réttmæta, ef skoðun Mbl. er rétt, að
útvarpsstjórinn megi alls ekki hafa
nein samskonar bílafnot. Og ef skoð-
un Mbl. er rétt, að fyrverandi land-
símástjóri hafi verið með öllii víta-
laus af keyrslu sinni um bæinn, á
símabílnum, þá er ekki skiljanlegt
hversvegna Mbl. vill ekki leyfa um-
ræður um þá bílanotkun, sem blaðið
telur með öllu réttmæta og löglega.
Loks kemur röðin að útvarpsstjór-
anum. Mbl. hefir hin sterkustu o'rð
um bílanotkun hans, sem virðist að
öllu samtöldu kosta landið álíka
mikið eins og þingvallaferðii' þær
frá í sumar, sem Geir Zoéga hefir
talið fram, en ekki boðist til að
borga.
Útvarpsstjórinn og Sig. Briem hafa
sérstöðu um það, að þeir virðast
fúsir til að borga sín not. Póstmeist-
ari hefir horgað eitthvað, ,en ekki
allt. Útvarpsstjórinn segist ekki óska
neins í þessu efni nema jafnréttis.
Hann sé fús að borga sín litlu not,
en honum finnst eðlilegt, að hinir
borgi líka, og allir forstöðumenn
þessara ríkisstofnana verði samtím-
is sviftir þessum framtöldu hlunn-
indum.
En þetta virðast hinir forstöðu-
mennirnir ekki ganga inn á. Póst-
meistari hefir enn ekki boðist til að
borga allt, sem hann á að borga.
Vegamálastjóri lieldur ekki. En það
getur lagast enn. þessir tveir for-
stöðumenn hljóta að sjá, að á þeim
bitna öíl stóryrði Mbl. um misbrúk-
un á almannafé, hótanir um brott-
rekstur úr embætti og ýmiskonar
stórmæli, ef þeir borga ekki hvern
eyri til landsins, sem þeir kunna á
þennan hátt að verða taldir skulda
landinu.
Um bílanotkun þessara manna
framvegis, þykir rétt að tala síðar,
þegar sjáanlegt er, hvort beita þarf
liarðræði við Zoega og Briem til að
fá þá til að endurgreiða skuldina
til ríkissjóðs fyrir einkaafnot bif-
reiða landsins.
Gestur Ingjaldsson.
-----O-----
Smjör og smjörlíki
jiess var getið hér í blaðinu ný-
lega, að Norðmenn hafi lögleitt að
blanda allt smjörliki sem selt er í
landinu með tilteknum hluta smjörs.
þann 1. nóv. í fyrra var byrjað á
þessari blöndun. Frá þeim tíma tii
1. júlí þ. á. höfðu smjörlíkisverk-
smiðjurnar keypt 1.029.601 lig. af
smjöri, þar af heimaunnið smjör
241.500 kg.
Frá 1. nóv. 1931 til 15. febr. 1932
átti að blanda smjörlíkið með 2Vá%
af smjöri. þá var hundraðstalan
hækkuð í 31/2% og svo verð.ur hún
liækkuð aftur 1. nóv. þ. á. i 5%.
það sem fyrir Norðmönnum vakir
með þessari ráðstöfun, er tvennt, að
tryggja almenningi hollara feitmeti
og hjálpa bændum til að koma
smjöri sínu í verð. I grein, sem birt-
ist í norsku blaði um síðustu mán-
aðamót, er skýrt frá því, að smjör-
líkisverksmiðjurnar hafi tekið þess-
ari nýbreytni mjög vel.
Væri ekki ráðlegt fyrir Islendinga
að taka til athugunah, hvort ekki
væri ástæða til að gera samskonar
ráðstafanir hér? íslendingar nota
árlega um 1.200.000 kg. af smjörlíki.
Ef það væri blandað með 5% af
smjöri, seldust á þann hátt um 57.000
kg. af smjöri á ári. Verðmunurinn
mundi ekki verða mikill frá því sem
nú er, vegna hins lága verðs á
smjöri.
þurrabúðarfólk, sem notar smjör-
líki því nær eingöngu til viðbitis,
fengi hollari fæðu og bændum væri
jafnframt veittur nokkur stuðning-
ur. J. Á.
Greinilegasia sönnunin á gæðum
Osram-lampans er hin mikla og almenna útbreiðsla þeirra í 80 li
geta engar nema gæðavörur náð þvílíkri útbreiðslu. Osramlampinn
vegna hinna framúrskarandi gæða hans og hins mikla ljósmagns í
straumeyðlsuna. Jafnframt þessu liefir hann þá endingu sem er ódýrust
Osram-lampar fást af öllum gerðum
og stærðum.
Höfuðboðorð Ríkisútvarpsins er að
kosta kapps um fyllsta lilutleysi í
öllum deilumálum landsmanna. Ber
því, sem alþjóðarstofnun og sam-
kvæmt því, sem fyrir er mælt i lög-
um, að sýna hverjum einstaklingi og
stofnun, flokkum og landsmálastefn-
um fyllsta ldutleysi og jafnrétti. Hef-
ir stjórn útvarpsins og starfsmenn
lagt á þetta megináherzlu. Strangar
reglur liafa verið settar um frétta-
flutning útvarpsins og mikil vinna
verið lögð í það að þræða þarna
meðalveg, er samrýmist þessari
höfuðskyldu.
Árangur þessarar viðleitni er þegar
orðinn sá, að Ríkisútvarpið hefir,
sem fréttastofnun unnið sér traust og
velvild þúsunda manna um allt land.
þar sem áður ríkti tortryggni og
bein andúð gegn sundurleitum og
ósamhljóða frásögnum hlaða um
ágreiningsmál, er nú komið traust
manna um það, að Rikisútvarpið
flytji eingöngu sannar fregnir um
staðreyndir í hverju máli.
Ekkert mun það vera í fari út-
varpsins íslenzka, sem verður meira
metið, en þessi þjónusta. Skilyrðis-
laus hlýðni útvarpsins við hlutleys-
isákvæðin er fjöregg þess. Hver sá
maður eða flokkur manna, er leit-
ast við að hnekkja þessari við-
leitni, yrði af öllum þorra lands-
manna talinn hinn argasti vargur í
véum.
Skoðun þessi mun vera mjög al-
menn meðal útvarpsnotenda og alls
landslýðs. þó er til hér í Reykjavík
ldíka nokkur, sem virðist liafa tekið
sér fyrir liendur að gera pólitísk
áhlaup í garð útvarpsins og draga
það niður í forað þeirrar andlegu
hnignunar, sem einkennir nokkra
fremstu stuðningsmenn þess pólitíska
félags, er nefnist Heimdallur.
þessi viðleitni hefir komið fram á
tvennan hátt. þegar Félag útvarps-
notenda skar upp herör um land
allt síðastliðið sumar, til þess að fá
fulltrúa í útvarpsráðið, ruku for-
sprakkar þessa ofstækisfélags upp til
lianda og fóta nokkra síðustu dag-
an til þess að reyna að gera valið
að pólitisku togstreitumáli. Að vísu
mistókst þetta tilræði við hlutleysi
útvarpsins og valinn réði áhugi og
umhyggja alls þoi'rans af útvarps-
notendum fyrir velfarnaði útvarps-
ins.
Hitt dæmið gerðist 26. f. m. er
Stjórn Félags útvarpsnotenda boðaði
til fundar hér í bænum. Samkvæmt
auglýsingu voru á dagskrá, • auk
venjulegra félagsmála, eðlilega
áhugaefni stjómarinnar um dagskrá
og útbreiðslu útvarpsins. Hin fyr-
nefnda pólitíska klíka sá liér leik á
borði. Pólitiskir snatar voru látnir
hlaupa um allar götur til þess að
smala liðinu. Og þegar friðsamir út-
varpsnotendur komu á fundinn, í
þeim vændum að ræða um málefni
dagskrárinnar hafði Ileimdallur tek-
ið húsið á sitt vald. Fór og fundur-
inn fram eftir þessum tilefnum. Dag-
skrármálin voru ekki rædd, heldur
óð fram í íundarbyrjun Magnús Jóns-
son prestakennari og tók að þylja
upp innihald Mbl. síðustu vikurnar.
— Fundarhegðun þessara manna var
með eindæmum. Menn eins og Páll
á þverá, Karl Tulinius (ekki útvarps-
notandi), Sigurbjöm velkristni í ,
Vísi, Ástvaldur, Hersir, Valtýr og j
fleiri slíkir sálufélagar góluðu og |
görguðu fram í ræður manna eins og !
götustrákar. Enda er það löngu vlt- :
að og viðurkennt, að hvergi í neinni
stétt manna eða félagsskap í land-
inu þrífst eiginlegur skríll nema í
kringum lcristindómshræsnarana
Magnús Jónsson, Astvald, Sigurbjörn
í Visi og fleiri þeirra nóta.
„Rök“ M. J. voru þau, að af því
að ég hefði tekið virkan þátt í stjórn-
málum, þá tefði pólitísk óvild sumra
manna í landinu gegn mér fyrir út-
breiðslu útvarpsins. Nú vitnaði fund-
ur þessi algerlega á móti þessum
staðhæfingum Magnúsar Jónssonar.
þarna voru saman komnir allra æst-
ustu pólitískir andstæðingar Fram-
sóknarflokksins og þóttust allir vera
útvarpsnotendur. Áð vísu sannaðist
um einn aumkvunarverðasta gáfna-
'leysingjann, að hann var ekki út-
varpsnotandi og óð þó uppi með
skrilshætti á fundinum. Verður því
Ijóst annað tveggja, að þessi staðhaif-
ing ei' markleysa, ellegar að þarna
hafa vaðið uppi menn án þess, að
þeim bæri réttur til að sitja þennan
fund.
það er ástæða> til að benda nú
þegar á þá moinsemd, sem hér er að
leitast við að vaxa inn í félgsviðleitni
útvarpsnotenda og gegnum það inn
á vettvang -útvarpsmálanna. Enda
þótt hér séu aðeins 100 manns af
4600 hundruðum tækjaeigenda í land-
inu, er meinsemd þessi sprottin af
hinni yerstu rót. Næði hún að spilla
samstarfi útvarpsins og útvarpsnot-
enda væri illa iarið. þó skipti hitt
mestu máli og. yrði óbætanlegt tjón
fyrir félagið, ef slíkar skrílslegar að-
farir, sém liér um ræðir, eiga í fram-
tíðinni að setja blæ sinn á starfsemi
útvarpsnotendafélagsins í landinu.
Jónas þorbergsson.
----O---
t
Einar Jónsson
á Geldingalæk
Laugardagskvöldið 22. okt. s. I.
drukknaði í Ytn-Rangá Einai fyrv.
alþingismaður og bóndi Jónsson á
Vestra-Geldingalæk. Hann hafði um
daginn riðið niður að Rangárbrú og
upp með ánni að utanverðu og kom
síðast að Snjallsteinshöfðahjáleigu.
Reið hann þaðan undir rökkur í átt
til árinnar og ætlaði yfrum hana á
vaði, sein er þar gegnt garði. Kom
liann ekki heim um kvöldið. En á
suimudagsmorgun var hestur hans
heim kominn með hnakk og beizli.'
Var þá leit hafin og fannst seinna
■um daginn lík Einars í ánni skammt
niður frá vaðinu.
Einar var fæddur 1868, sonur Jóns
bónda Loftssonar, er lengi bjó á
Geldingalæk.
Hann var að eðlisfari skýrleiks-
maður, enda létt um mól ó mann-
fundum og oft lmyttinn í orðum.
Hann var hestamaður góður, söng-
elskur, glaðvær og greiðvikinn, enda
naut hann vinsælda í héraðinu.
Röskleikainaður var hann talinli til
allra verka, meðan liann liafði heilsu
og aldur til.
Hann sat á þingi sem fulltrúi
Rangæinga árin 1909— 1919 og aftur
1926—1931. Fylgdi liann hið fyrra
sinn Heimstjórnarflokknum að mál-
um. Eftir lót sr. Eggerts Pólssonar
var hann kosinn á þing fyrir íhalds-
flokkinn og sat á þingi í þeim flokki
eftir það, þangað til flokkurinn
skipti um frambjóðanda í kosning-
unum vorið 1931.
Einar tók við búi eftir föður sinn
ó Geldingalæk og bjó þar síðan.
Iívæntur var hann Ingunni Stefáns-
dóttur, og óttu þau þrjó sonu, sem
heima eru nú með móður sinni ó j
Geldingalæk.
Hann verður jarðsunginn í dag að
Odda á Rangórvöllum.
Tvennar kosningar. Kosningarnar
til þýzka ríkisþingsins fara fram á
morgun og forsetakosningin í Banda-
ríkjunum á þriðjudaginn kemur.
Kristján Albertsson
og Jdn Leifs
Ritstjóri sem íhaldið hefir sett al
og lætur vera á eftirlaunum hjá
Kveldúlfi, sem ætlar að gera úr pilt-
inum skáld, hefir nýlega skrifað
kynlega grein í Mbl., eiginléga árás
á Svía; sem fundu „musik" Jóns
Leifs léttvæga.
þessi gamli ritstjóri er Kristján Al-
bertsson, maðurinn sem er nú í
hálfan mannsaldur búinn að reyna
að skrifa skáldsögu, og getur það
ekki. Andinn kemur ekki yfir Iírist-
ján. Kveldúlfur hefir einkis látið
ófrestað að veiða „anda“ í bók Krist-
jóns. Hann hefir verið sendur borg
úr borg, í heit lönd og köld. En
hvar sem Kr. A. hefir komið var
allt til reiðu handa þessari „útgerð"
Kveldúlfs, allt nema þetta eina,
„andinn“ í skóldsöguna, sem átti að
sýna það, að útgerðarmenn gætu
„framleitt" fleira en saltfisk lianda
Suðurlundabúum.
I raunum sínum hefir Kr. A. fund-
ið andlegan stéttarbróður, sem hann
virðist liafa gert með „samfylkingu"
cins og byltingarmenn kalla sam-
slarf sitt. þetta skáld er Jón Leifs.
Hann hefir viljað vera islenzkt tón-
skáld. Hann hefir stundað tónsmíða-
gerð í jafnmörg ár og Kr. A. skáld-
skaparsmíði. Og órangurinn er nokk-
urnveginn jafn. Enginn íslendingur
les skáldskap Kr. A. og eftir mjög
margra óra strit Jóns Leifs, er ekki
til eftir hann svo mikið sem eitt
smólag, sem lifir á vörum þjóðarinn-
ar. í þýzkalandi, þar sem hann hef-
ir stundað musiknám, hefir hann
sótt um starf í sinni grein árum
saman mcð virðingarverðri elju. En
árangurinn • hefir ekki orðið neinn.
Að lokum virðist Kr. A. hafa byrj-
að á félagsstofnun til að styðja
íramleiðslu Jóns Leifs. Jón gæti ekki
launað þennán vinargreiða betur en
méð því, að stofna með unnendum
sagnagerðar annað félag, til að gefa
út óprentuð skóldverk Kr. Alberts-
sonar.
Hugsanagangur Kr. Alb. er þessi:
Jón Leifs er frændi Jóns alþm. í
Stóradal. En Jón í Stóradal hefir,
segir Kr. A., unnið að því, að bæta
íslenzkt réttarfar, með því að gera
M. Guðm. að dómsmálai'áðherra í
stað J. J. — Kr. A. álitur auðsjáan-
lega að sænskir borgarar, sem hlust-
uðu á hljómlist Jóns Leifs á íslenzku
vikunni, eigi að vera svo þakklátir
Jóni í Stóradal fyrir þetta verk í ís-
lenzkri pólitík, að þeir . þessvegna
hæli og dáist að list Jóns Leifs,
þó að þeir finni til gagnstæðrar
skoðunar. Sömuleiðis álítur Kr. A.,
að .1. J. rnegi ekki í Tímanum segja
írá þeim þætti „vikunnar" um leið
og hann ritar um þennan atburð,
eins og lionum er lýst í sænskum
blöðum. Og ástæðan til þess að J.
J. á að leyna þessum ósigri íslands
í Stokkhólmi, ó að vera sú, að vitn-
eskjan um' álit Svía á rnusik J. L.
muni gera Kr. A. erfiðara með áður
umgetna félagsstofnun.
Hér skal ekki farið út í það, að
livað miklu leyti Jón í Stóradal á
skilið jiakklæti af innlendum mönn-
um í sambandi við réttarfarsgæzlu
núverandi stjórnar. En a. m. k. er
frægð Jóns ekki komin til Svíþjóðar
á þann hótt, að nokkur von sé til að
Jón Leifs njóti þar frændsemi við
hann. En úr því að J. Leifs féll sjálf-
ur gersamlega í gegn ó sínum verk-
um í Gautaborg, og úr því hann
dró „vikuna" í haust niður meir en
nokkur annar, sem þar ótti hlut að
máli, og úr því sumum allra fær-
ustu íslendingum, sem hlustuðu ó
„rnusik" Jóns, fannst hún jafn lítið
listræn eins og ef fjórum lirossa-
brestum væri snúið, eins og einn
þeirra sagði eftir heimkomuna, þó
I
/