Tíminn - 15.11.1932, Blaðsíða 2

192
TlMINN
Sauðaþjófnaður
og sviksamleg gjaldþrot.
Meðal þyngstu refsinga, sem til
hafa verið í íslenzkum lögum, er
refsing fyrir sauðaþjófnað. Á sauða-
þjófnaði hefir verið tekið miklu
harðar en öðrum þjófnaði. f meðvit-
und almennings hefir sauðaþjófnað-
ur verið alveg sérstaklega andstyggi-
legur glœpur. Nœst morðingjum og
meinsœrisrnönnum var sauðaþjófur-
inn verstur allra afbrotamanna.
pessi rótgróna skoðun almennings
á sauðaþjófnaði stendur í mjög
nánu sambandi við atvinnu og lífs-
skilyrði landsmanna. íslendingar
hafa fram á allra síðustu ár verið
að langmestu leyti bœndaþjóð. Sauð-
féð var aðalbústofn landsmanna.
Undir því átti almenningur lífsaf-
komu sína.
En sauðféð gengur saman í heima-
högum og afrétti. Markið eitt helgar
eignarréttinn. pað er tiltölulega auð-
velt, að taka annars manns kind og
hagnýta í eigin þarfir. Ekkert nema
mjög ströng hegningarlöggjöf og
einkum þó ákveðin fordæming frá
almenningsálitinu gat hindrað það,
að einstakir menn væru á þennan
auðvelda hátt sviftir eign sinni og
íifsviðurværi, sem þeir sjálfir höfðu
enga aðstöðu til að verja.
pessi er skýringin á hinum járn-
hörðu ákvæðum hegningarlaganna
um sauðaþjófnað og bannfæringu al-
menningsálitsins á þessum vcrknaði.
Bændaþjóðin átti lífsafkomu sína
undir því, að eyrnamarkið væri virt.
pess vegna varð að neyta allra ráða,
til þess að sauðaþjófnaðurinn yrði
-ekki almennur.
Nú á dögum hafa atvinnulíf og
viðskipti færst i annað form. það er
ekki lengur einhlitt að vernda þjóð-
féiagið fyrir sauðaþjófum. Stór hluti
af þjóðinni er hættur að hafa það á
meðvitundinni, að maður, sem stel-
ur kind, hafi framið verra verk en
sá, sem stelur jafngildi hennar i
peningum með því að brjóta upp
læstan skáp.
Nú er öld banka og hlutafélaga,
verzlunar og atvinnufyrirtækja, sem
rekin eru með iánsfé. Nú feliír fjöldi
raanns öðrum mönnum eignir sínar
iil geymslu, gegn tryggingum meira
og minna öruggum og loforðum um
endurgreiðslu og vexti. Ríkið og
bankamir taka á ábyrgð þjóðarinn-
ar stórfé að láni og fela borgurunum
til geymslu og ávöxtunar í atvinnu-
rekstri sínum.
Nú er það orðið eins áríðandi fyr-
ir þjóðarheildina, að virtur sé eign-
arrétturinn á lánsfé eins og áður var
og er enn að virða eyrnamörkin á
sauðfénu í haganum, þess vegna
verður nú þjóðfélagið að tryggja það,
að þeir, sem fé fá að láni noti það
ekki óheiðarlega eigandanum til
tjóns.
Sviksamleg gjaldþrot eru nú álíka
bættuleg og sauðaþjófnaður, frá
sjónarmiði þjóðfélagsins. Ef þjóðfé-
lagið getur ekki sett skorður við því,
að menn geti misnotað fé, sem þeim
er trúað fyrir, í sjálfs sín þarfir eða
annara og svíkizt um að borga, er
úti um allt traust í viðskiptum.
Bankarnir geta þá ekki lengur átt á
hættu að lána fé til einstaklinga og
einstaklingamir ekki að eiga hver
hjá öðrum.
Sá, 'sem tekur fé að láni hjá öðr-
um, vitandi, að hann á ekki fyrir
skuldum og getur aldrei greitt, en
leynir þvi við þann, sem lánið veit-
ir, er þjófur eins og sá, sem tekur
kind nágrannans og slátrar henni.
Og verknaður hans er alveg hlið-
stæður verki sauðaþjófsins, af því að
hann veikir hið almenna viðskipta-
traust alveg eins og almennur sauða-
þjófnaður myndi gjöra mönnum al-
veg ókleift að byggja lífsafkomu
sína á sauðfjárrækt.
í flestum löndum hefir nú verið
sett mjög ströng löggjöf um sviksam-
leg gjaldþrot og hörð refsiákvæði.
Hér á landi eru menn líka á allra
síðustu ámm farnir að sjá þessa
nauðsyn. Og þess mun ekki verða
langt að bíða, að andúð almennings
á þeim, sem fremja sviksamleg
gjaldþrot, verði eins sterk og á
sauðaþjófunum. Frá sjónarmiði al-
þjóðar verður að dæma afbrot eftir
afleiðingum þeirra. Og þá verða þau
afbrot þyngst á metunum, sem
stofna lífsskilyrðum almennings í
voða.
pess vegna verður að gjöra ný-
tízku sauðaþjófnaðinn, sviksamlegu
A viðavangi.
Sjónarmíð
lelkmannsins
um dóminn.
Ég mætti nýlega á götunni manni,
■sem er að vísu ekki lögfróður frem-
ur en ég. Lögregluréttardómurinn í
máli þeirra Behrens og M. G. barst
í tal. Maðurinn sagði með nokkrum
þjósti: „Mér finnst dómur Hermanns
skakkur“.
„Finnst yður það“, mælti ég.
„Vissulega. pa8 var Magnús Guð-
mundsson, sem átti aS íá 45 daga
fangelsi, en hinn maðurinn mun
vægari refsingu eða enga. Eða til
hvers eru lögfræðingar, ef þeir ráð-
leggja glæpsamlegt athæfi í slíkum
málum? pað er, eftir því sem ég fæ
séð, miklu refsiverðara í fari lög-
fræðings en hitt í fari ólögfróðs
manns, að þiggja ráðin“
„Já, en mál eru dæmd eftir laga-
greinum", varð mér að orði. „petta
er sjónarmið leikmannsins".
Síðan hefir mér verið Ijóst, að
þannig lítur á málið heilbrigð skyn-
semi og réttlætistilfinning óspilltra
manna. Dómar eru gerðir eftir „para-
gröffum" í lögum, þar sem refsingar
eru mældar i álnum og þumlungum
eftir fyrirfram tilteknum sakarefn-
um. þar hljóta að ráða skorður bók-
stafsins.
Litum á málavöxtu frá sjónarhól
leikmannsins. Kaupmaður nokkur
hefir ratað í þá ógæfu, að taka fé
úr sjálfs síns hendi. Illvígur fjár-
mélahrotti gengur hart að honum.
Maðurinn leitar i öngum sínum ráða
lögfræðings. Lögfræðingnum er að
sjáifsögðu Ijóst, hversu ber að haga
meðferð málsins lögum samkvæmt.
Fvrirmæli laga um þetta efni eru
ákveðin og sérstaklega ómyrk. —-
Lögfræðingurinn telur sér heimilt að
taka trúanlega munnlega yfirlýsingu
mannsins um það, að ekki þurfi að
taka til greina stóran skuldaflokk.
Mikið af eignunum eru vafasamar
útistandandi skuldir . metnar fullu
verði. A þessum grundvelli byggir
hinn lögfróði maður þá ráðstöfun, að
afhenda fyrnefndum fjármálahrotta
úrval af vörum og útistandandi
kröfum hins fjárþrota bús. Litlu síð-
ar leitast lögfræðingurinn við, að
breiða yfir augljóst misferli sitt, með
því að leita samninga við aðra lán-
ardrottna búsins um að þeir sætti
sig við að fá 25% af kröfum sínum
og telur þá með skuldirnar, sem
hann áður taldi sér heimilt að
sleppa, meðan hann var að „að-
stoða“ við augljóslega glæpsamlega
meðfeið fjárþrota fyrirtækis.
Samkvæmt forsendum og dómsnið-
urstöðu liæstaréttar í algerlega hlið-
stæðu máli virðist ekki leika vafi á
um sökina. Verður ekki dvalið við
það í þessari grein. En samkvæmt
sjónarmiði leikmannsins er réttlæt-
inu ekki íullnægt með þeim dómi,
sem þó mun réttilega miðaður við
skorður bókstafsins. Almenn réttar-
iarsmeðvitund er á hverjum tíma
langt á undan sjálfu réttarfarinu.
Hún ákveður M. G. þyngri refsingu en
kaupmanninum, af því að M. G.
máttu og hlutu, sem lögfræðingi, að
vera ljós hin sviksamlegu undan-
brögð, er hann réði til, en kaupmað-
urinn, sem hafði að visu ratað í mis-
ferli, varpaði sem ólögfróður maður,
áhyggju siimi upp á hinn lögfróða
mann.
jiannig er hin almenna réttarfars-
meðvitund vaxin í þessu efni upp
úr þröngum stakk lagaákvæðanna.
Dómur hennar i þessu máli verður
efalaus og óraskanlegur.
Leikmaður.
-----O-----
Ástvaldur Gíslason
ber sig illa yfir því, að vera talinn
meðal þeirra, sem æpa fram í ræður
manna á fundum. En ef maðurinn
er svo grandvar um opinbera sið-
semi eins og hann vill láta mönnum
skiljast, hversvegna hefir hann þá á
sér þann götudrengjabrag, að kalla
skæting á eftir mönnum, sem ganga
þegjandi fram hjá honum á götu?
Vilji hann mótmæla, skulu atvik til-
greind. þó mun menningarástand
Astvalds né trúareinlægni aldrei
verða mikið þrætuefni í landinu.
J.
gjaldþrotin, útlæg úr islenzku þjóð-
lifi með aðstoð strangrar löggjafar
og skyldurækinna dómara — og
skynsamlegu almenningsáliti.
Ólafur Thors
er orðinn ráðherra í stað Magnús-
ar Guðmundssonar. Ihaldið hefir út-
nefnt hann sem fulltrúa sinn eins og
það útnefndi Magnús í vor. Fram-
kvæmdaráð Framsólcnarflokksins hef-
ir ekki verið spurt þar álits og ekki
heldur þingmenn hans. Ólafur cr
hreinrækaður íhaldsmaður. Hann er
réttborinn fulltrúi stórútgerðarinnar
og spekúlantanna í Reykjavík, höfuð-
andstæðinga bændastéttarinnar og
samvinnufélaganna. Enginn ætlast
til þess af honum, að hann beri mál-
stað hinna máttarminni stétta þjóð-
félagsins fyrir brjósti. Áður en þing
kemur saman hafa þingmenn og
kjósendur úti um land góðan tíma
til að virða fyrir sér þennan mann
í ráðherrastólnum. Og þegar þingið
í vetur kemur saman, er brott fallin
sú ástæða, sem i vor var látin ráða
myndun samsteypustjómarinnar. Til
þess að koma í veg fyrir, að fjár-
lögin yrðu felld, gengu þingmenn úr
Framsóknarflokksins inn á það, að
ríkisstjórnin yrði skipuð eins og
nefnd, sem kjörin er hlutfáliskosn-
ingu af tveim flokkum. pað var póli-
tísk neyðarráðstöfun. Á næsta þingi
þegar þessi ráðstöfun, samkvæmt
eðlilegum rökum, er niður fallið,
verður að taka nýjar ákvarðanir.
Dómurinn.
Sennilega hefir aldrei neinn dóm-
ur fallið með jafnmiklum þunga á
fjölmennan hóp manna eins og dóm-
urinn í máli Behrens og Magnúsar
Guðmundssonar. Mbl. og Magnús
sjálfur voru búin að lýsa yfir al-
gerðu sakleysi lians. íhaldsblöðin
voru búin að lofa sýknudómi í
Hæstarétti eftir stuttan tíma. Mbl.
fullyrti að eftir örstutta stund yrði
Magnús orðinn dómsmálaráðherra
aftur. Og svo kemur saga svikaméls-
ins og dómurinn, og Magnús stend-
ur í allri sinni nekt frammi fyrir
almenningi. það sézt, að marggjald-
þrota maður byrjar verzlun, tapar
ár frá ári, og fær þá M. G. til að
leiðbeina sér. Magnús gerir það —
fyrir borgun. Magnús ræður skjól-
stæðingi sínum til þess, sem or
tugtliússök. Endurskoðandinn ræður
frá. En Magnús dregur skjólstæðing
sinn niður í foraðið. Síðan verður
Magnús tvísaga. Ilann hjálpar ein-
um skuldunaut til að fá nálega allar
eignirnar. Hann glepur öðrum skuld-
heimtumönnunum sýn til þess að
þeim notist ekki riftunarfrestur, og
þeir tapi sínu. Magnús flær Behrens
eins og kind handa einum láiiar-
drottni. Aðrir fá ekkert. Og við skjól-
stæðing sinn skilur M. G. í fang-
elsinu.
„Illgirni úr Jónasi!“
í vor, þegar Magnús Guðmundsson
var gerður að ráðlierra, þótt á hon-
um lægi málshöfðun fyrir sviksam- !
legt athæfi, sagði einn af vinum !
Magnúsar: „þetta er bara ill-
girni" úr Jónasi". þannig töluðu í-
haldsmenn þá. þéir þúrftu ekki að
vita um málavexti. Smekkur þeirra
var ekki betri en það, að þeir vildu j
hafa fyrir fulltrúa sinn í rikisstjórn- !
inni mann, sem var undir sakamáls- í
rannsókn fyrir aðstoð við sviksam-
legt gjaldþrot. í allt sumar sögðu j
íhaldsmenn, að Magnús væri sak- ■
laus. Sjálfur sagðist hann í Mbl.
hafa að engu sektardóm í liéraði.
Hann yrði sýknaður í Hæstarétti.
Ep er til kom sligaðist hann undir
þunga röksemdanna í dómnum, og
mest þó undir tilfinningunni um
sekt sina. Hann segir af sér. Mbl.
fullyrðir, að eftir stutta stund komi
hann hreinn og hvítkalkaður í ;
ráðuneytið aftur. ílialdið hikar. það j
lilustar þjóðarhjartað. það heyrir al- :
staðar sömu fordæminguna. þá gefst
það upp og tekur úr nægtabúri sínu j
annan mann, sem ekki var riðinn j
við gjaldþrot — heldur bara við
sildarmál. þá voru örlög M. G. á- '
kveðin. íhaldið hafði dæmt hann tíl i
■ að deyja pólitískum dauða.
Magnús fær útborgað!
Eftir að Magnús Guðmundsson fór
frá völdum 1927 réðist hann um
tíma sem starfsmaður á lögfræði-
skrifstofu Lárusar Jóhannessonar og
Garðars þorsteinssonar. Magnús var
ráðinn með föstu mánaðarkaupi. En
þegar til kom fékk Magnús ekki
kaup sitt greitt og til skamms tíma
hefir það v.erið óborgað eftir því
sem Tíminn veit bezt. Nú sýnist
Framsóknarfélag Reykjavíkur
heldur fund í Sambandshúsinu í kvöld kl. 81/4.
Umræður um viðburði síðustu daga og afstöðu Framsóknar-
félagsins til þeirra.
Félagar verða að sýna skírteini við innganginn.
Þeir, sem vilja verða félagar, verða að gefa sig fram á af-
greiðslu Tímans og hafa meðmæli manns, sem félagsstjórnin
þekkir.
Húsinu verður lokað kl. 10.
FÉLAGSSTJÓRNIN.
Garðar hafa ætlað að sýna einhvern
lit á borgun með varnargrein fyrir
Magnús í Mbl. í fyrradag. En ekki
mun Magnús ofhaldinn af kaupi
sinu, því að í grein þessari eru
reittar af Magnúsi þær litlu verjur,
sem hann sjálfur hefir reynt að
skýla sér með hingað til. Mun það
nánar athugað innan skamms hér í
blaðinu. Hefir hér illa til tekizt fyr-
ir málstað Magnúsar, enda er Garð
ar talinn sá af lögfræðingum Morg-
unblaðsins, sem kappgjamastur er
í hlutfalli við greind og þekkingu.
(kann ekki einu sinni að setja gæsa-
lappir, sbr. fyrirsögn greinar hans í
Mbl.). Hinir þekktari lögfræðingar
rafa forðast að bendla nafn sitt opin-
borloga við óverjanda málstað.
Innræti Reykjavíkuribaldsins.
Eftir þingrofið 1931 hóaði ihaldið
saman verstu æsingjaseggjum höf-
uðstaðarins til að ógna ríkisstjórn-
inni og þingmönnum Framsóknar-
flokksins og set.ti skrílblæ á höfuð-
staðinn. Jón þorláksson hélt æsinga-
ræðu á tröppunum utan við heimili
forsætisráðherra. í íbúðarhúsi for-
seta sameinaðs þings og í vöru-
geymsluhúsi Sambandsins voru
brotnir giuggar. Mannsöfnuður var
látinn gjöra óp að sendiherra er-
lends ríkis á næturþeli. Æsinga-
snápar ilialdsins hræktu framan í
friðsama borgara, sem ekki vildu
greiða atkvæði með götusamþykkt-
um Jakobs Möllcrs. þingmaður utan
af landi, sem var á gangi úti á götu
með konu sinni, var umkringdur og
óvirtur af óeirðarmönnum. Magnús
dósent talaði um það á svölum
Varðarhússins, þegar æsingarnar
voru mestar, að Englendingar hefðu
hálshöggvið konung sinn. Og eftir
kosningarnar hótuðu íhaldsblöðin
byltingu og að Reykvíkingar myndu
slíta sig úr tengslum við þjóðfélagið.
Hvarvetaa um landið fylltist al-
menningur þá viðbjóði yfir fram-
ferði þeirra manna, sem kalla sig
„verndara þjóðskipulagsins". En þá
dugðu engar áðvaranir. íhaldinu
var þá leitt það fyrir sjónir hvað
eftir annað, liverjar afleiðingar slíkt
fordæmi gæti haft siðar. Nú sýnir
það sig, að þær aðvaranir voru ekki
ástæðulausar. — Sama ábyrgðar-
leysið lýsir sér í framkomu íhalds-
ins nú. Meirihluti bæjarstjórnar
samþvkkir, að bæta upp óstjórnina
á fjármálum bæjarins, með því að
láta sverfa að þeim, sem bágast
áttu. Fjölskyldumenn í bæjarvinn-
unni áttu að lifa á 72 kr. á mánuði
(þar af fara a. m. k. 50 kr. í húsa-
leigu) á sama tíma sem Jakob Möll-
er hefir 1000 kr. á mánuði og borg-
arstjóri 1500. En þegar þessi ráðstöf-
un var almennt fordæmd og full-
trúar íhaldsins tóku að sjá fram á
alvarlegar ofleiðingar fyrir sjálfa
sig, gugnuðu þeir á áforminu. —
En framkoma íhaldsins gagnvart
Ilerinanni Jónassyni er met í ó-
drengskap. Munurinn á afstöðu H.
J. og hinna tillagnaillu en þreklitlu
íhaldsmanna er áberandi. H. J.
neitar að vera með í að níðast á
þeim bágstöddu. þegar ihaldið sér
sinn kost vænstan að láta undan, á
liann manna beztan þátt í að koma
á sættum. Jtegar kommúnistar ætla
að ráðast á íhaldsbæjarfulltrúana
með líkamlegu ofbeldi, leggur hann
sjálfan sig og lögregluna í hættu til
að vemda þá frá limlestingum. Hann
gengur í fararbroddi hinna rösku
lögreglumanna, sem horfast í augu
við æstan mannfjölda, vopnaðan með
bareflum. Lögreglan ryður húsið og
bjargar bæjarfulltrúunum. En næsta
dag rís ihaldið upp með allan sinn
blaðakost og ræðst á Hermann fyrir
að hafa ekki gjört nógu mikið: Að
bera vit fyrir þeiin í deilumálunum,
að miðla málum, þegar íhaldið var
orðið hrætt og að bjarga hinum ótta-
slegnu mönnum úr hættunni ó-
skemmdum. En það þrekvirki mun
gleymast jafn seint og vanþakklæti
þeirra, sem bjargað var.
Efling lögreglunnar.
Hér í blaðinu var á laugardaginn
var lögð áherzla á þá brýnu nauð-
syn, sem væri á að sjá lögreglunni
í Reykjavík nú þegar fyrir skipu-
lagsbundinni aðstoð, til að tryggja
almennt öryggi í bænum og draga úr
þeirri hættu, sem vofir yfir hinni
fámennu lögreglu við skyldustörf
hennar. Er þetta mál nánar rætt á
öðrum stað í blaðinu I dag. —
Nokkrar ráðstafanir hafa nú þegar
verið gerðar í þessu efni. þegar eft-
ir óeirðirnar á miðvikudaginn var,
fcyrjaði lögreglustjórinn eftir að
hafa fengið heimild ríkisstjómarinn-
ar á skráningu manna í varnar-
lögreglu og hcfir því verki miðað
vel áfram. Heíir ríkisstjórnin óskað
eftir að lögreglustjórinn tæki að sér
stjórn þessarar liðssveitar. Gekk lög-
reglustjórinn inn á það með því
móti, að honum væri fenginn sér-
stakur fulltrúi, sem hefði sérstaklega
með höndum undirbúningsfram-
kvæmdir og stjórn hjálparlögregl-
unnar undir yfirumsjón lögreglu-
stjórans. Hefir ríkisstjórnin fallizt á
þetta fyrirkomulag og var Erlingur
Pálsson yfirlögregluþjónn, eftir á-
bendingu og ósk lögreglustjórans, í
gær skipaður í þetta starf. Jafn-
framt verður manni úr lögreglulið-
inu falið það starf, sem Erlingur
hefir áður haft.
íhaldsblöðin og löggæzlan í Rvik.
Framkoma Mbl. og Vísis í garð
lögreglustjórans í Reykjavík eftir ó-
eirðirnar, er hneyksli með einsdæm-
um, og sérstakt lán, að ekki hefir
hlotizt tjón af. Sorpblöð þessi, sem
þykjast „vernda þjóðskipulagið"
veigra sér ekki við, að hefna sín á
Hermanni . Jónossyni fyrir það að
liann hefir kveðið upp réttlátan dóm
yfii' bi'otlegum ílialdsmanni, til að
veiltja aðstöðu hans sem yfirmanns
löggæzlunnar i bænum á allra við-
kvæmasta augnabliki. ítrekaðar til-
raunir hafa verið gerðar til þess að
vekja ótrú lögreglunnar á yfirmanni
sínum og æsa hana gegn honum,
þegar mest reið á einhuga samstarfi.
Ef ekki vild i svo til, að iögreglu-
stjórinn er óvenjulegur þrekmaður,
lögreglan valið lið og samstarfið
milli hennar og lögreglustjórans
sérstaklega gott og Mbl. og Vísir í
lillu áliti, þrátt fyrir íhaldsfylgið i
bænum, myndu þessi vitfirringslegu
skrif á slíkum hættutíma, hafa getað
liaft hinar alvarlegustu afleiðingai'.
Ef beitt væri samskonar aðferðum og
víða í löndum, þar sem óeirðir eiga
sér stað, hefði átt að gjöra Mbl.
upptækt og banna útkomu þess fyrst
jm sinn. En áhrifaleysi þessa ves-
ala blaðs sézt bezt á því, að daglega
streymir að fjöldi manns til að láta
skrá sig í hjálparlögregluna, sam-
hliða því, sem ríkisstjórnin með
fullu samþykki hins nýja íhaldsráð-
herra, vottar Hermanni Jónassyni
traust sitt með því að fela honum
einnig yfirumsjón hjálparlögregl-
unnar og skipar hann til aðstoðar
þann manninn, sem verið hefir hans
önnur hönd við stjórn lögreglunnar,
sem Mbl. fnrdæmir.
' Framsóknarfélag Rvíkur
heldur fund í Sambandshúsinu kl.
8Yz í kvöld. Sbr. augl. á öðrum stað
í blaðinu.
Eitt síðasta verk
M. G. í stjórnarráðinu var að skipa
Sigurð Eggerz bæjarfógeta á ísafirði.
Sigurður er, eins og allir vita, undir
sakamálsrannsókn út af íslands-
banka. það mál stöðvaði M. G. í vor.
Setudómarann
til að framkvæma ransóknina út
af óeirðum, var ekki búið að skipa,
þegar Tíminn frétti síðast. það mun,
eins og áðui' er fram tekið, hafa
di'egizt vegna mannabreytinga í
stjórninni.
Ritstjóri: Gísll Guðmundsson.
Mímisveg 8. Sími 1245.
Prentsmiðjan Acta.