Tíminn - 19.11.1932, Side 1

(öfaíbferí
09 afgrci&slumaöur Cimans ef
Sannueig þorsteins&óttlr,
Cœíjar^ötu 6 a. JSeYfjaoíf.
^X-fgreibðía
Cl í m a n s cr i €œf jar^ötu 6 cl
CDptn öaglega ft. 9—6
Sími 2353
XVI. árg.

Reykjavík, 19. nóvember 1932.
Árásir dhaldsblaðanna
á Hermann Jónasson
Sjaldan hefir nokkur maður ]
orðið fyrir jafn hvatskeytislegri
og illvígri, opinberri ofsókn og
þeirri, sem íhaldið hefir haldið
uppi gegn Hermanni Jónassyni
lögreglustjóra nú undanfarinn
tíma og á margvíslegan hátt.
Orsökin til þessarar dæmafáu
ofsóknar á hendur Hermanni
Jónassyni er sú, að harm hefir í
skyldustarfi sínu sem sakamála-
dómari í Reykjavík orðið að
dæma Magnús Guðmundson, fyrv.
fulltrúa íhaldsflokksins í ríkis-
stjórninni, í 15 daga fange'si fyr-
ir lögfræðilega aðstoð við svik-
samlegt gjaldþrot.
Lögreglustjóranum hefði vitan-
lega verið innan handar að forða
sér frá þessum árásum. Hann
hefði getað dæmt á móti sann-
færingu sinni og sýknað Magnús
Guðmundsson, og hann hefði líka
getað stöðvað þetta mál og svæft.
En Hermann Jónasson gerði
hvorugt þetta. Hann leit svo á,
að sér væri sem dómara, skylt að
láta lögin skera úr í þessu máli
eins og öðrum, og það alveg eins
fyrir því, þó að hinn ákærði væri
yfirmaður hans og sæti í einni
æðstu stöðu landsins.
En það sýnist ekki vera nein
smáræðis áhætta að vera dómari
og vilja gjöra skyldu sína, ef
framkvæmd þessa skyldustarfs
kemur óþægilega niður á háttsett-
um íhaldsmanni í Reykjavík.
II.
Löngu áður en dómur féll í
máli Magnúsar Guðmundssonar,
og áður en yfirheyrzlunum var
að fullu lokið, (var byrjað á því
að gefa lögreglustjóranum til
kynna, hvað hann mætti eiga í
vændum ef honum tækist ekki f
að túlka lögin viðkomandi þessu
máli þannig, að Reykjavíkuríhald-
ið þættist mega við una. Tíman-
um er full kunnugt um það, að
íhaldsmenn, sem eru H. J. kunn-
ugir persónulega, voru gerðir út
á fund hans til að tilkynna honum
með meira eða minna ákveðnu
orðalagi, að hann skyldi vera við
öllu búinn, ef M. G. yrði ekki
sýknaður. Og ýmsir menn, sem
eru samherjar H. J. í stjómmál-
um, fluttu honum sömu fréttir,
sem þeim höfðu verið sagðar, ber-
sýnilega í þeim tilgangi, að þeir
kæmu þeim áleiðis til hlutaðeig-
anda.
Um það leyti sem rannsókn-
inni var lokið, ritaði svo hinn á-
kærði dómsmálaráðherra sjálfur
gTein um málið í opinbert blað.
Sú grein mun verða talin eftir-
tektarvert plagg á sínum tíma
Meir áberandi tilraun til að hafa
áhrif á hinn væntanlega dóm var
ekki hægt að gjöra. Með myndug-
leika yfirmannsins lætur hinn á-
kærði opinbert blað skila hótun-
um til undirmanns síns, dómar-
ans. M. G. vænir undirmann sinn
um, að hann muni kveða upp
„pólitískan dóm“ og hefir í
frammi borginmannlegar yfirlýs-
ingar um, að hann telji sig sjálf-
ur sýknan og muni „ekki hlýta“
annari niðurstöðu.
Enginn íslenzkur dómari hefir
nokkurntíma áður þurft að búa
við slíka aðstöðu. Með hótanir
ráðherrans yfir höfði sér verð-
ur lögreglustjórinn að kveða upp
dóminn yfir ráðherranum. Án
þess að gjöra lítið úr dómurum
hér á landi, má telja næsta trú-
legt, að einhver þeirra hefði veigr
að sér við að leggja sjálfan sig í
hættu með því að láta réttlætið
ganga fram, þegar svo valdamik-
ill og liðsterkur maður átti í
hlut, eins og Magnús Guðmunds-
son.
En Ilermann Jónasson lét ekki
neinar hótanir hafa áhrif á dóms-
niðurstöðu sína. Honum var það
vel ljóst, að hann hafði oft áður
dæmt í hliðstæðum eða alveg
samskonar málum. Hann hafði
sem lögreglustjóri undanfarin ár
orðið að dæma marga lítið þekkta
kaupsýslumenn í fangelsi af því
að gjaldþrot þeirra fóru í bág
við lögin og hæstiréttur hafði
staðfest þessa dóma. Þessir menn
höfðu verið valdalausir og átt
fáa formælendur, og þess vegna
hafði sakfelling þeirra vakið litla
athygli. Hermann Jónasson var of
réttsýnn til þess að hann væri
fáanlegur til að ganga frá sínum
fyrri gerðum og skapa hættulegt
fordæmi vegna voldugs manns í
hárri stöðu. Og hann var nógu
mikill kjarkmaður til að þora að
taka afleiðingunum.
III.
Tilviljun réð því, að Hermann
Jónasson varð sama daginn, sem
hann kvað upp dóminn yfir
Magnúsi Guðmundssyni, að gegna
öðru skyldustarfi, mjög alvarlegu
og einstæðu. Hann varð sem em-
bættismaður að hafa yfirstjóm
lögreglumannanna í Reykjavík
til að verja bæjarfulltrúana fyrir
harðvítugri og ofbeldisfullri árás
frá byltingamönnum, sem ætluðu
að útldjá deilumál með líkamlegu
ofbeldi. Yfir bæjarfulltrúunum
vofði háðuleg meðferð og limlest-
ingar. Þessu tókst að afstýra.
En bæði lögreglustjórinn og lög-
reglumennirnir lögðu sjálfa sig í
lífshættu til að framkvæma þetta
skyldustarf og urðu fyrir bar-
smíðum og áverkum meira og
minna alvarlegum.
Það er enginn vafi á því, hvern-
ig íhaldsblöðin í Reykjavík, sem
eiga meirahluta bæjarfulltrúanna,
hefðu tekið þessum atburði undir
venjulegum kringumgtæðum. Þau
myndu hafa lofað stjórn og fram-
komu lögreglunnar á allan hátt.
Þau myndu hafa hvatt borgarana
til að veita lögreglunni samúð og
aðstoð. Og þau myndu ekki hafa
átalið ráðstafanir lögreglustjór-
ans á nokkum hátt, því að þau
vita sjálf mjög vel, að Hermann
Jónasson er frábær hæfileika-
maður í starfi sínu og að ekki
þarf að frýja honum áræðis. Er
vert að benda á það hér til sönn-
unar því, hversu almennt traust
hefir verið á hæfileikum H. J.
til lögreglustjórnar, að skipun
hans 1 lögreglustjóraembættið var
á sínum tíma svo að segja ein-
asta stjórnarráðstöfun Jónasar
Jónssonar, sem jafnvel Morgun-
blaðið taldi alveg þýðingarlaust
að hafa á móti og átaldi heldur
ekki með einu orði.
En nú bregður svo undarlega
við, að íhaldið rís upp með all-
an sinn blaðakost og tekur hönd-
um saman við byltingamennina
um það, að svívirða Hermann Jón
asson fyrir stjórn hans á lögregl-
unni.
Slík tegund þakklætis — frá
mönnum, sem búið er að bjarga
úr lífsháska — er, sem betur fer,
fádæmi!
Hver einasti hugsandi pnaður í
Reykjavíkurbæ er í hjarta sínu
sannfærður um það, að árásir
íhaldsblaðanna á Hermann Jónas-
son út af lögreglustjórninni 9. þ.
m. standa í beinu sambandi við
dóminn yfir Magnúsi Guðmunds-
syni, og að ef sá dómur hefði
fallið á annan veg, myndi ekki
í þessum blöðum hafa verið hall-
á H. J. einu orði út af stjórn lög-
reglunnar þennan dag.
Þessar árásir eru nákvæmlega
sama eðlis eins og t. d. söguburður
íhaldsmanna þessa dagana um
það, að Hermann Jónasson sé lé-
legur lögfræðingur, þó að þeir
viti vel, að H. J. hefir eitt af
beztu embættisprófum lagadeild-
arinnar og lauk þó námi á óvenju
lega skömmum tíma.
IV.
þús. kr. á fjárlögum, og verða
það því víst ekki mjög há laun,
sem hver nefndarmanna fær, þar
sem varamenn gegna líka oft
störfum í forföllum aðalmanna.
Loks finnur Mbl. að því, að
H. J. er í stjóm Landssmiðjunnar.
fyrir þetta starf voru upphaflega
ákveðnar 600 krónur á ári, en
á þessu ári hefir ekkert verið
greitt og mun að öllum líkindum
ekki verða, enda ekki ástæða til
í slíku árferði, þar sem þarna
er um tiltölulega lítið starf að
ræða.
Á húsbyggingu H. J. í sumar
hafa bankarnir áreiðanlega engu
tapað og munu ekki gjöra, og er
óþarfi fyrir Mbl. að vera með
illyrði út af henni, þó að því
kannske gremjist að nokkur póli-
tískur andstæðingur þess skuli
eiga þak yfir höfuðið. Sögusagn-
ir Mbl. um, að H. J. hafi selt
húseignir, eru gott dæmi um með-
ferð þess á sannleikanum. H. J.
hefir aldrei átt neina húseign til
að selja, hvorki í Reykjavík né
annarsstaðar! En þannig er allt
tínt til, satt og logið, til þess
að svívirða þennan mann nú út
af því að hann hefir þorað að
gjöra skyldu sína, að dæma mann
í ráðherrasæti eftir gildandi lög-
um.
Af alveg sama toga er það
spunnið, þegar Mbl. nú, alveg
upp úr þurru, veður upp á Her-
mann Jónasson með brigslyrðum
fyrir það, að hann gegni ti'únað-
arstöðum utan embættis.
Sem dæmi um þessar árásir á
H. J. má nefna það, er Mbl. seg-
ir að hann hafi „látið kjósa sig“
inn í bæjarstjórn í þeim tilgangi
einum að „komast í bæjarráðið“,
sem sé launuð staða. Tímanum
er vel kunnugt um það, að H. J.
var á sínum tíma mjög tregur til
að gefa kost á sér til bæjarstjórn
ar og gerði það aðeins fyrir marg
endurtekin tilmæli frá flokks-
mönnum sínum. En hlálegast er
þó það í sambandi við ásökun
Mbl., að bæjarráðið var ekki til
fyr en hálfu þriðja ári eftir að
H. J. var kosinn í bæjarstjórn.
Fyrir störf bæjarráðsins hefir
ekkert verið greitt ennþá, og er
vitanlega á valdi íhaldsmeirihlut-
ans að ákveða hver sú greiðsla
verður eða hvort hún verður
nokkur. Hitt var talið alveg sjálf-
sagt mál, að allir flokkar í bæjar-
stjórninni ættu fulltrúa í bæjar-
ráðinu (en í því eru 5 menn),
og H. J. er þar sem fulltrúi Fram-
sóknarflokksins.
Þá finnur Mbl. að því, að H. J.
skuli hafa verið skipaður for-
maður ríkisskattanefndar á sl.
sumri, og er svo að skilja á blað-
inu, að hann sé þar sem fulltrúi
sjávarútvegsins en hafi (sem auð
vitað er rétt) ekki sérþekkingu
á sjávarútvegi. Þetta er vitanlega
rangt, því ' að formaðurinn er
fyrst og fremst fulltrúi ríkis-
stjórnarinnar. Páll Zophoníasson
í'áðunautur er fulltrúi landbúnað-
arins. En næst virðist standa, að
íhaldsmaðurinn í nefndinni, sem
er Gunnar Viðar, hagfræðingur,
væri fulltrúi sjávarútvegsins, a.
m. k. stórútgerðarinnar. Og ef
Mbl. álítur ekki, að hagfræðing-
urinn hafi vit á rekstri útgerðar,
getur það sennilega fengið manna-
skipti og látið skipa annan íhalds-
mann í hans stað! Til starfsemi
ríkisskattanefndar eru veittar 5
V.
Hermann Jónasson hefir nú
gjört ráðstafanir til þess, að
fram verði komið ábyrgð á hend-
ui' íhaldsdagblöðunum tveimur,
Morgunblaðinu og Vísi, fyrir þær
mörgu og svívirðilegu aðdróttanir
sem þau hafa beint að honum
sem embættismanni undanfarna
daga.
Það fer vel á því, að forráða-
menn íhaldsflokksins, sem undan-
farin ár virðast hafa haft mikla
trú á gagnsemi meiðyrðamála,
fái nú einu sinni að reyna sjálf-
ir til nokkurrar hlítar, hversu
þeim gengur að standa fyrir máli
sínu frammi fyrir dómstólunum.
Það leikur ekki á tveim tungum
að þeir íhaldsmenn, sem ritað
hafa níðgreinarnar um lögreglu-
stjórann, muni sæta háum sekt-
um.
Slíkir meiðyrðadómar skipta þó
ekki mestu máli í þessu efni.
En annað er það, sem miklu
máli skiptir og gefur tilefni til
hinna allra alvarlegustu íhugana.
Getur ihaldsflokknum haldizt
það uppi lengur, að neita því, að
lögin séu látin ganga yfir hátt-
standandi flokksmenn sína eins
og þau ganga yfir aðra menn
og hafa í frammi ógnanir og af-
arkosti við dórnara, sem gjöra
skyldu sína?
Tíminn er þeirrar skoðunar, að
stjórnmálaflokkur, sem svo illa
kann að stilla í hóf ofsa sínum
og svo lítils virðir jöfnuð í mann-
réttindum, gangi með dauðamein
sitt. Héðan af getur þess ekki
verið langt að bíða, að íhalds-
flokkurinn hér sæti samskonar
örlögum og óaldarflokkur Hitlers
í Þýzkalandi, sem nú er að liðast
sundur, eða aðrir stjórnmála-
ílokkar slíkir, sem halda, að lít-
ill hópur manna geti verið haf-
inn yfir lög og rétt í siðuðu þjóð-
félagi.
----o-----
Félat) uugra framsókuarmanna
lieldur aðáífund sinn í Sambands-
liúsinu mánud. 28. nóv. kl. 8%. Nán-
ar í fundarboði. Stjórnin.
53. blað.
Þjóðarnauðsyn
I.
Einhverjar hinar sorglegustu frá-
sagnii' mannkynssögunnar, eru þau\
eigi allfáar, sem herma örlög þeirra
l'ióðu, sem tiafa lent í tortímingu
\rgna þess, að þá er hættn bar að
garði, þú hófsl jafnframt sundrung
mnan þjóðarinnar sjálfrar, svo rik,
að þjóðin gáði ekki hættanna að ut-
I stuð þess að snúast einhuga
gegn hættunni, hefja samliuga átak
þ;i bárust einstnldingar þjóðarinnar
á banaspjótum, til þoss að svala per-
sónulegri heift, oða til þess að seil-
asi til stundarvalda. Varð svo á sá
ondirinn, sem öllum var verstur.
það er ekki að ástæðulausu, að
í'ifjuð cru upp þau örlög.
Að okkur Islendingum steðjar nú
moiri ,hætta en þekkst. hefir í minni
þessarar kynslóðar eða fyrri, Af-
komuhorfumar eru svo ískyggilegar
að aidrci hafa þær vorið eins. Van-
skilamenn verða miklu fleiri en
nokkru sinni. Horfurnar um að gvta
komið i verð afurðum landsins fara
sí versnandi.
Og jafnframt 01 stofnað til óaldar
og óaldarverka inanlands í svo rík-
um mæli, eins og okkert sé nú nauð-
synlegra en það að koma einhv-erju
í lóg. Haift og hatur logar í höfuð-
staðnum. Og sieitulaust er að þvi
unnið að æsa menn hverja gegn öðr-
um, bæði hér i bæ og um land allt.
þetta eru hinar ískyggilegustu horf-
ur og' má ekki á rnilii sjá livort er
nlvarlegra ástandið út á við eða inn
á við.
II.
í þinglokin í vor voru horin klæði
á vopn og- stofnað t.il griða til bráða-
iiirgða.
Enginn vafi er á því að yfirgnæf-
andi meirihluti þjóðarinnar áttaði
sig á því von bráðar að þetta var
þjóðarnauðsyn.
F.n hafi það verið nauðsyn í vor,
þá er nauðsynin ennþá meiri nú.
Hvert sem litið er, þá hefir syrt
i lofti síðan. Bæði útávið um af-
komuvonina og inná við, um vinnu-
frið fyrir þá, sem vilja lijálpa til að
stýra undan sjóum, hefir stórum syrt
i lofti.
það ei' kominn tími til að sá mikli
meirihluti íslenzku þjóðarinnar, sem
ekki vill biða örlög þeirra ógæfu-
þjóða, sem eyða aiiri orku i inn-
byrðisdeilur á hættutimum sér til
toi'tímiugar, láti þá finna það, þessa
sárafáu, scm illa látu, að nú ætlast
þjóðin til að það sje iátið mestu
vai'ða að gera það sem hægt er til
þess að draga úr neyð og skorti og
að eyða orkunni í það, að vinna eitt-
livað nýtilegt, en ekki í það, að svala
skapi sínu hver á öðrum.
Eru þeir sumir, sem gætu talið, að
þeir eigi sakir við aðra og næg til-
efni iil að iiefja ófrið og greiða högg
— jni slíkir hlutir verða nú að biða
og er þá hægt að taka til þar sem nú
er frá horfið síðar er betur stendur
á. Nú er enginn tími til þess að
iiugsa ekki um annað en leita liefnda
og ná sór niðri. Nú er að fara að
dæmi þeirra Stefáns biskups og
Torfa í Kiofa.
III.
1 þinglokin í vor varð það sam-
komulag milli iiinna stóru stjórn-
málaflokka tveggja, að annar skip-
aði tvo menn í ríkisstjórnina en
hinn éinn.
Um stjómarfar og rekstur mála út-
ávið hefir þessi skipun vel reynzt
og ekki líklegt að önnur hefði reynzt
eins vel eða betur.
þetta samkomulag varð ekki um
menn, lieldur um að ráða málefnum
til lykta. þó að breyting verði á
manni í ríkisstjórninni, þá liefir það
engin áhrif. Sá flokkur, sem þar ú
«k.