Tíminn - 10.12.1932, Side 1
©faíbfeti
09 af9rcií>slumaður Cimans et
SannDCÍg þ> o r s t e t nsðóttlr,
Ccefjargötu 6 a. .XeYfjaDÍf.
jAfgteibðía
Cimans er í £a:fjargötu 6 a.
(Dpin ðaglega fl. 9—6
Sirai 2353
XVI. árg.
Reykjavík, 10. desember 1932.
£sL
57. blað.
Er frelsið glatað?
Um þessar mundir er aldar-
afmæli íslenzkrar frelsisbaráttu.
Mikið hefir áunnið á þessum 100
árum. Um 1830 var íslands eins
%
og- hreppur í danska ríkinu.
Stjómin var dönsk, verzlunin var
í höndum Dana. Land og þjóð
hafði í margar aldir verið van-
rækt og mergsogið. En með átaki
heillar aldar hefir mikið áunnizt.
Full viðurkenning er fengin í
orði fyrir því að þjóðin sé full-
valda. Og í framkvæmdinni eru
Islendingar sjálfráðir um stjórn-
arhætti sína. Framfarir hafa orð-
ið ótrúlega miklar þegar litið er
á allar kringumstæður. Og þær
framfarir eiga að geta haldið
áfram, enn stórstígari, ef ekki
koma fram með þjóðinni skapgall-
ar, sem eyðileggja framtíð henn-
ar. En þessir skapgallar eru farn-
ir að gera vart við sig, og það
mjög alvarlega, í þrem af fjórum
stjórnmálaflokkum landsins.
íslendingar voru frjáls þjóð
með lýðstjórn í nálega fjórar ald-
ir. Frelsið glataðist vegna þess,
að margir af „leiðtogum“ þáver-
andi flokka vi'rtu ekki lög og rétt
landsins. Þeir settu ofbeldi og
handafl í stað réttlátra dóma.
Uppreistarrétturinn kom í stað
lagaréttarins. Og ekkert þjóðfélag
getur staðar, þar sem fjölmennar
stéttir eða flokkar byggja. tilveru
sína á hlutdrægum dómum, of-
beldi og uppreist.
Framsóknarflokkurinn er eini
stjórnmálaflokkurinn, sem aldrei
hefir sótt mál sitt með handafli.
Af hinum flokkunum er íhaldið
og kommúnistar mést sekir, og
þar næst sumir af leiðtogum Al-
þýðuflokksins.
Ihaldið hefir sett þjóðskipu-
lagið í hættu á tvennan hátt, með
beinu ofbeldi, þegar því var að
skipta, en annars og miklu oftar
með því að heimta af dómstólun-
um að þeir sýni afbrotamönnum
þess flokks alveg óeðlilega vel-
vild.
Þegar íhaldsmenn hugðu sig
hafa fengið Alþýðuflokkinn sem
undirdeild vorið 1931 gátu þeir
þó ekki að lögum náð ríkisvaldinu
í sínar hendur fyr en eftir kosn-
ingar. En þeir vildu ekki fara að
lögum og bíða eftir úrslitunum
í tvo mánuði. Jón Þorl. greip til
„sinna ráða“. Hann, Jakob Möller,
Magnús doeent, Sig. Eggerz og
Árni Pálsson héldu því upp skríl-
ræði í viku, söfnuðu hundruðum
manna kvöld eftir kvöld að stjórn-
arbústaðnum og ætluðu að gera
þar hverjum manni ólíft. Blöð
þeirra og ræðumenn æstu til
hermdarverka og vitnuðu í á-
kveðin dæmi úr sögunni, þegar
sigursæll uppreistarhópur hafði
getað líflátið pólitíska andstæð-
inga. Tilgangurinn var sá að koma
fram stjómarskiptum með upp-
reist, en ekki á lögskipulegan
hátt. Auk þess þóttist íhaldið þá
ætla að brjóta milliríkjasamning,
sem hægt er að segja upp á lög-
legan hátt eftir liðlega 10 ár.
Mjög mikill hluti af leiðtogum
íhaldsins tók virkan þátt í skríl-
vikunni, þingmenn, blaðamenn og
embættismenn, þar á meðal prest-
ar og kirkjuhöfðingjar.
Að ekki kom til blóðsúthellinga
eftir ræður leiðtoganna mun aðal-
lega stafa af því að verkamenn
trúðu ekki íhaldinu, og veittu því
enga hjálp. En aðfarir íhaldsins í
skrílvikunni sýna, að það er
reiðubúið að grípa til ofbeldis
og opinberra lögbrota, ef það
getur ekki náð takmarki sínu á
löglegan hátt.
Þá virðast íhaldsmenn aftur
grípa til annarra ráða. Þeir
heimta að aðhald laganna nái ekki
til „heldri manna“ í flokki þeirra.
Og þeir biðja ekki um lítið: Toll-
svik, skjalafals (M. G. náðaði
fyrir það í haust) smyglun, sjóð-
þurð, að selja öðrum veðsettan
fisk, vaxtataka úr dánarbúum,
aðstoð og ráðleggingar við svik-
samleg gjaldþrot, atkvæðafölsun,
tvöfaldir kaupreikningar, sukk á
miljónum af fé banka í óreiðu-
menn; slíkar sakir hefir íhaldið
heimtað að væri grafnar í
gleymsku eða sýknað fyrir ef til
dómstóla kæmi. Ef dómari hins-
vegar dæmir fyrir afbrotin, þar
sem ihaldsmenn eiga í» hlut, þá
linnir ekki ofsóknum á dómar-
ann, alveg eins og væri hann ó-
bótamaður, en sá seki saklaus.
Að hvað miklu leyti þessi krafa
um réttarvernd til handa lög-
brjótum hefir verið tekin til
greina af dómstólum, skal ekki
fjölyrt um hér. Þjóðin fylgist vel
með um réttdæmi dómstólanna.
En krafan er hættuleg, eink-
um þegar ábyrgðarlausir upp-
hlaupsdýrkendur eins og komm-
únistar efla flokk í landinu. í
sumar afsökuðu þeir lögbrot sín
með því að henda á afstöðu M. G.
í Behrensmálinu, á mál Zimsens,
sem ekki fékkst dæmt fyrir íhald-
inu, mál íslandsbanka og málið
út af sviknu mælikerunum á
Hesteyri. Kommúnistarnir neit-
uðu. að svara fyrir rétti af því
breitt væri yfir afbrot hinna. Og
niðurstaðan var sú, að M. G. lét
sleppa kommúnistunum og þeir
hafa ekki verið dæmdir enn!
Þar sem það er prédikað og
sýnt í verki að hegningin nái að-
eins til þeirra umkomulausu, að
„heldri mennirnir“ megi drýgja
hegningarvert athæfi, af því að
þeir standi hver með öðrum, og
réttvísin nái ekki til þeirra, þá
er réttarríkið í upplausn og skríl-
ríkið að byrja.
Fyrir tveimur árum byrja svo
kommúnistar að prédika og
fremja ofbeldi til að þoka áfram
áhugamálum sínum. Þeir eru
óþolinmóðir eins og Jón Þorl. og
Möller voru í skrílvikunni. Leiðin
að ná takmarkinu með rökum
finnst þeim of löng. Þessvegna
prédika þeir uppreist og byltingu
og lifa samkvæmt kenningunni
eftir því sem kraftamir leyfa.. Og
það sem þeim hefir orðið ágengt
eiga þeir að þakka hinum tvö-
földu réttarkröfum íhaldsins.
Kommúnistar þykjast mega gera
uppreist og afglöp úr því „höfð-
ingjarnir“ megi í skjóli við fyrir-
bænir Mbl. þverbrjóta hegningar-
lögin og síðan settir til alveg
sérstakra mannvirðinga í landinu.
Kommúnistamir vilja stríð við
þjóðfélagið og leyna því ekki.
Þessvegna er þjóðfélaginu nauð-
ugur einn kostur, að halda þeim
í skefjum, eða láta þá leysa upp
þjóðfélagið. Þessvegna er alveg
einföld lína að fylgja í viðhorf-
inu til þeirra. Því meiri aðstöðu
sem þeir hafa til að koma mál-
um sínum fram með ofbeldi, því
þéttari tökum verður þjóðfélagið
að taka á þeim. En það er erfitt
fyrir þjóðfélagið að halda niðri
uppreist, ef þeir, sem eiga að
framkvæma óhlutdræga réttvísi,
heimta rétt til „frísynda“ til
handa sér og sínum.
Loks kemur Héðinn Valdimars-
son og heimtar rétt til að hafa
sérstakt herlið til að vernda sig
og hagsmuni verkamanna. Hann
vill samkvæmt því ekki hlýða
lögum landsins frekar en leiðtog-
ar íhalds og kommúnista. Hann
talar eins og handaflið, en ekki
í'étt rök, eigi að ráða úrslitum í
deilum er við koma flokki hans.
Ef litið er á afstöðu þessara
þriggja flokka, og þeir bornir
saman við samskonar flokka er-
lendis, þá sést að kommúnistarnir
hér eru nákvæmlega eins og er-
lendis, hvorki verri eða betri. En
* Jón Þorl. og Héðinn Valdimars-
son eru langt neðan við samherja
þeirra í næstu löndum. I Englandi
var lávarður einn nýlega dæmdur
fyrir fjársvik og fór í fangelsi —
eins og aðrir menn. Álberti var
átta ár í fangelsi og hafði þó
verið ráðherra. Fjársvikamenn
við banka í Danmörku, Noregi og
Svíþjóð eru vægðarlaust (látnir
sæta hegningu, 'og engu íhalds-
blaði í þessum löndum dettur í
hug að heimta sýknun fyrir
flokksbræðurna, enda myndu
dómstólar landanna hafa þær fyr-
irbænir að engu.
Alveg er sama sagan með leið-
toga alþýðuflokkanna á Norður-
löndum. Þeir prédika sí og æ
fyrir flokksbræðrum sínum að
hlýða lögunum, að forðast upp-
reistir, og að beita ekki hand-
áflinu.
Alþýðublaðið flutti nýverið
fræðigrein frá dönsku kosning-
•unum, sem sýnir muninn á stéfnu
Staunings og Héðins. Alþ.bl. seg-
ir að kommúnistar hafi sótt á að
rífa niður kjörauglýsingar sósí-
alista, en þeir fengu sína flokks-
menn til að vera á verði hjá aug-
lýsingunum — vitaskuld með öllu
óvopnaða. Á einum stað kom hóp-
ur kommúnista um nótt að vöku-
mönnum, réðust á þá með bar-
eflum o g drápu ungan verka-
mann. Halda menn að danskir
sósíalistar hafi tekið það ráð að
vopna varðsveitir, þó að þeir
væru grátt leiknir? Alls ekki.
Þeim dettur ekki í hug uppreist
eða ofbeldi. Þeir vita að sigra
sína vinna þeir með rökum en
ekki með handafli, og sömu
stefnu fylgja þeir enn.
I Svíþjóð og Englandi eru só-
síalistarnir jafnfráhverfir að
leiða á sig grun um byltingarhug
og handaflsframkvæmdir.
Það má furðulegt heita að mað-
ur, sem er jafn vel viti borinn og
Héðinn Valdimarsson skyldi
ganga þess dulinn að hann sjálfur
og eitthvað af félögum hans eru
að dragast inn á grundvöll kom-
múnista, inn á lögbrota og of-
beldisgrundvöllinn, sem flokks-
bræður hans erlendis hafa hina
mestu andstygð á, enda eru hinar
flokkslegu afleiðingar ærið ólíkar.
I nágrannalöndunum, þar sem
socialistar leita að umbótum fyrir
samherja sína en ekki að stólfót-
um, þar vaxa jafnaðarmanna-
flokkarnir ár frá ári og fara nú
„Friðarráðstöfun“ Óiafs Thors
Kleppshneykslið endurvakið.
Helgi Tómasson settur iun i yfiriæknisstöðuna
á Nýja Kleppi
Kl. IV2 í gærdag kom hraðboði
úr stjóraarráðinu til Lái*usar
Jónssonar yfirlæknis á Nýja
Kleppi með bréf frá hinum nýja
dómsmálaráðherra, Ólafi Thors,
þar sem yfirlækninum var til-
kynnt, að honum væri fyrirvara-
laust vikið frá embætti, og að
lionum bæri þegar í stað að af-
henda spítalann Helga Tómas-
syni, sem fengið hefði skipunar-
bréf fyrir embættinu.
Stundu síðar mætti Helgi Tóm-
asson í eigin persónu(!) á Nýja
Kleppi, og í för með honum tveir
læknar úr Rvík, Guðm. I-Iannes-
son og Matth. Einarsson, til þess
að vera við úttekt sjúkrahússins.
Kvaddi Lárus Jónsson þá til pró-
fessor Guðmund Thoroddsen og
Björn Gunnlaugsson lækni að vera
við úttektina af sinni hálfu. Fór
úttektin fram í gær og tók Helgi
Tómasson geðveikrahælið í sínar
hendur í gærkveldi.
Skipun Helga Tómassonar í
embættið er gerð án þess að leit-
að hafi verið álits landlæknis og
algerlega án hans vitundar, og án
þess að hann væri til kvaddur að
vera viðstaddur úttektina.
I bréfinu til yfirlæknisins,
Lárusar Jónssonar, er kveðið svo
að orði, að „óregla“ sé orsök frá-
vikningarinnar.
Það má sjálfsagt til sanns veg-
ar færa, að Lárus Jónsson læknir
sé vínhneigður maður eins og því
miður mjög margir menn aðrir í
læknastéttinni hér á landi.
En enginn skynbær maður, sem
hefir heyrt Ólaf Thors á al-
mennum stjómmálafundi, í Borg-
arnesi árið 1928, í tvö hundruð
manna áheyrn, lýsa sjálfum sér
með orðunum: „Fullur í gær, full-
ur í dag og fullur á morgun“,
tekur mark á því, að sá sami
maður, sem ráðherra, víki opin-
berum starfsmanni úr embætti
„vegna óreglu“!
Viðvíkjandi hinni ráðstöfun-
inni, skipun Helga Tómassonar,
munu menn um land allt „standa
orðlausir og undrandi“.
Eins og reiðarslag kemur þessi
st j ómarráðstöf un íhaldsráðherr-
ans, á allt undanfarið umtal og
áætlanir um frið og gott „sam-
starf“ milli flokkanna.
Framkoma Helga Tómassonar
fyrir tæpum þremur árum síðan
vakti á sínum tíma meiri og sár-
ari gremju og dýpri andstyggð
um landið allt en nokkurt annað
athæfi, sem framið hefir verið
; hér á landi áratugum saman.
Og annað ber að athuga í
þessu sambandi. Með þessari frá-
munalegu ráðstöfun hefir Ólafur
Thors, fyrir höiu^ íhaldsflokksins,
opinberlega játað og undirstrikað
það, sem raunar allir vissu, að
íhaldsflokkurinh bar ábyrgð á at-
hæfi Helga Tómassonar árið 1930,
| og taldi sér nú bera skyldu til
að veita honum viðurkenningu
fyrir auðsýnda flokksþjónustu.
Ólafur Thors, og flokkur hans,
svo framarlega sem ekki kemur
annað fram, hefir á sína ábyrgð
lagt þennan nýja skerf til hins
pólitíska „samstarfs“.
Um það mál þarf ekki að hafa
mörg orð. Innsetning Helga
Tómassonar er eins og hnefahögg
í andlit allra þeirra maxma í
landinu, sem fordæmdu Klepps-
hneykslið 1930, og þann pólitíska
vopnaburð, sem nú er verið að
verðlauna.
Taki nú Ólafur Thors og sam-
herjar hans afleiðingunum af
verki sínu!
víða með stjóm landanna. Hér
er helzt að sjá sem flokkur Héð-
ins standi í stað. Fyrir 9 árum
áttu verkamenn einn þingfulltrúa
fyrir Reykjavík, og enn er Héð-
inn þar einn. Ef leiðtogar danskra
socialista hefðu predikað liðs-
drátt, og að „taka til sinna ráða“
við hverja mótstöðu, myndi al-
þýðuflokkur Dana hafa tapað
meiru við kosningarnar, heldur
en hann vann nú á, þótt mikið
væri.
Ef íhaldið, kommúnistar og
sumir af leiðandi mönnum social-
ista halda áfram að virða lög og
rétt að vettugi, en vilja útkljá
kaupgjaldsmál, atvinnubætur og
stjórnarskipti með ofríki og of-
beldi, þá er óhugsandi annað en
að landið glati frelsi sínu eins og
á 13. öld. Þjóðir sem telja sig
liafa hagsmuna að gæta myndu
á mildan en áhrifaríkan hátt taka
að sér að stjórna landinu og hag-
nýta sér gæði þess. Hvort verka-
mönnum þætti framtíð sín þá
glæsilegri eða byrðar sínar létt-
ari undir erlendu stjórnarvaldi
skal ekki fjölyrt um hér.
Framsóknarflokkurinn eyddi á
þingi 1925 kröfu íhaldsins um að
stofna her til að skera úr um
vinnudeilur. Flokkurinn er enn á
sömu skoðun. En á hinn bóginn
hefir nú komið fram stefna sem
boðar uppreist og byltingu, sem
krefst að handaflið, en ekki rök-
in, ráði niðurstöðu mála. Takist
kommúnistum að ná verulegu
fylgi myndu þeir líka koma þjóð-
inni undir erlenda kúgun. Fyrir
löghlýðinn flokk eins og Fram-
sóknarmenn sýnist ekki nema ein
leið opin í því máli, og það er
að styðja að því að slíkur flokkur
venjist á betri siði, þó að það
kosti átök.
En undirrót þessarar spilling-
ar er hjá íhaldinu. Það hefir
haldið upp skrílræði í viku, og
svo langt hafa kommúnistar ekki
komizt, þó að þeir verði hér í
engu afsakaðir. En jafnframt því
hafa blöð og margir af leiðtogum
íhaldsins sýkt og brotið niður
réttartilfinningu og smekk borg-
aranna, með því að heimta að
lögbrjótar þeirra megi vítalaust
fótum troða lög og rétt.
Barátta Framsóknarmanna er
vitaskuld nú bundin mjög við yf-
irstandandi kreppu. Enn jafn-
framt því er barátta á tvær hlið-