Tíminn - 30.04.1934, Side 1

(Sjaíbbagi
6(a6stns er i. júní.
'jÁtgangutinn fostar 10 tu
^fcjteibsía
°ð tnn&elœta á íaugaceg 1©.
©tmi 2553 - Póstíjóll 9©J
XVIII. irg.
Reykjavík, 30. apríl 1934.
20. blað
Ný heimili - Ný verkeftii
íbúum þessa lands fjölgav |
um, 14 af þúsundi eða nú ná-
lægt 1500 mánns á hverju ári.
Sú tala vex þó vitanlega jafnt
og þétt. Hvað þýðir þessi ár-
lega fólksfjölgun vun 1500
manns? Hún þýðir meðal ann-
ars nýtt og alvarlegt viðfangs-
efni fyrir þá, er landinu stjórna.
Hún þýðir það, að á hverju
ári þurfa að skapast lífsskil-
yrði fyrir þessi 1500 manna,
og hún þýðir það, að á hverju
ári þurfa að geta orðið til í
landinu 400—500 ný heimili.
Fyrir þessi 400—500 heimili
þarf ný húsakynni til viðbótar
þeim, sein fyrir eru, og fyrír
þau þarf nýja arðgæfa vinnu,
sem nægir til að standastraum
af lífsnauðsynjum þeirra.
En þar um er fleira að
segja. Hin unga kynslóð, sem
nú er að mynda hin nýju
heimili, þarf meiri og arðgæf-
ari verkefni en þau, seih gömlu
heimilunum nægðu. Kröfurnar
til lífsins hafa vaxið, og þær
minnka tæpast aftur, svo
framarlega, sem þjóðin á sér
framtíð. Og um flestar þeirra
má segja, að þess er alls ekki
óskandi, að þær minnki. Því að
mikið af hinum nýju lífskröf-
um ungu kynslóðarínnar stend-
ur í beinu sambandi við vax-
andi menningu og nýja þekk-
ingu mannanna á því, sem í
heiminum býr.
Það fer vel á því, að kosn-
ingarréttur hinnar ungu kyn-
slóðar og áhrif hennar á mál-
efni þjóðarinnar skuli vera
aukin einmitt nú, þegar þörf
hennar á að tryggja framtíð
sína, er að verða svo sérstak-
lega knýjandi. Því verður ekki
með rökum neitað, að einmitt
framtíð unga fólksins nú er
mjög ískyggileg, ef ekkert er
að gert af þjóðfélagsins hálfu.
Ef ekki er höfð fyrirhyggja
um að sinna málum þess nú,
standa fyrír dyrum vaxandi
vandræði samhliða fólksfjölg-
uninni. Unga kynslóðin í sveit-
unum, sem ekkert heimili getur
eignast þar, leitar til bæjanna.
í bæjunum hittir hún fyrir sér
jafnaldra sína, sem þar eru
fæddir og standa uppi með
samskonar áhyggjur um sína
eigin framtíð. Á þennan hátt
hefir myndazt hið ægilega at-
vinnuleysisböl erlendra stór-
borga. Vonlaus tilvera miljóna
af æskumönnum, sem verða að
þreklausum kararmennum í
blóma lífs síns.
Framsóknarflokkurinn hefir
gert sér það ljóst, að hér þarf
að bregða skjótt við og það
með fullu skipulagi og fyrir-
hyggju. Þar duga engin skjálf-
andi handtök áttaviltra manna,
sem halda að „náttúrulögmál-
in“ lækni allt af sjálfu sér.
Það þarf að gera þær ráðstaf-
anir, sem lífið heimtar.
Þegar reynslan sýnir, að þess
þarf með — og það hefir hún
þegar sýnt — verður þjóðfé-
lagsheildin að veita hinni upp-
vaxandi kynslóð hjálp til að
mynda hin nýju heimili og
skapa hin nýju verkefni. Þetta
þarf að gerast bæði til sveita
og sjávar. Þannig verður hjálp-
in þjóðfélaginu auðveldust, og
þannig má vænta, að hún borgi
sig bezt. Og allar slíkar ráð-
stafanir þj óðfélagsins verður
að miða við, að þær borgi sig,
að þær verði ekki neinn raun-
verulegur skattur á þau verð-
mæti, sem fyrir eru, heldur
komi fram sem aukin hagnýt
vinnuorka í landinu, sem
tryggir líf nýrra manna.
Starfsgi-undvöllur Framsókn-
arflokksins við heimilafjölgun
í sveitunum, er þegar lagður
með tillögum þeim um sam-
vinnubyggðir, sem þegar eru
fram komnar. Með því að
leggja fram meirahluta stofn-
kostnaðar við landnámið og
haganlegt land til ræktunar á
þjóðfélagið að rétta hinum
ungu vinnufúsu bændabömum
höndina til samstarfs. Þar er
ekki um neinar gjafir að ræða
heldur skynsamlegt, fram-
kvæmanlegt fyrirkomulag, sem
gefur möguleika til starfs.
Skipulagning þvílíkra byggða,
hið ódýrasta fyrirkomulag, sem
unnt er að fá með rannsókn og
reynslu, aðstaða til sam-
gangna og möguleikar til sam-
starfs og sameiginlegrar notk-
unar verklegra og andlegra
menningartækja, sem eru
strjálbýlinu ofurefh sökum
kostnaðar, á að ryðja þá leið
til nýrra og bættra lífskjara,
sem æska sveitanna með full-
um rétti vill fara og enginn
mannlegur máttur getur hindr-
að hana í að leita að.
I bæjunum mun, ef Fram-
sóknarflokkurinn fær að ráða,
verða farin hliðstæð leið. —
Fyrsta viðleitnin til að byggja
upp hina ódýru bæi framtíðar-
innar á Islandi, er þegar hafin
af Fi-amsóknarmönnum í lög-
gjöf og framkvæmd með lögun-
um um byggingarsamvinnufé-
lög og verkamannabústaði og
hinum fyrstu framkvæmdum í
höfuðstaðnum. En í atvinnu-
myndun handa hinni nýju ltyn-
slóð bæja og þorpa þarf á
samskonar ráðstöfunum að
halda. Einkaréttur „einkafyr-
irtækjanna" til veltufjárins
verður að hverfa úr sögunni.
Útlán til atvinnurekstrar á að
miða við atvinnuþörf en ekki
gróðaþörf. Þjóðin eða láns.
stofnanir hennar þurfa enga
smákónga — milliliði til að
tryggja ávöxtun og endur-
greiðslu. Engin trygging er
eins örugg og vinnuafl starf-
andi manna í skipulögðum fé-
lagsskap, þar sem hver ber
réttan hlut frá borði í hlutfalli
við afrakstur vinnunnar. Og
enginn tryggir eins illa veltu-
fé sitt og það þjóðbélag, sem
er svo hirðulaust, að láta starf-
hæfa menn vanta verkefni.
En jafnframt því sem Fram-
sóknarflokkurinn vinnur að því
að auka verkefnin innan þeirra
atvinnugreina, sem til eru í
landinu, gerir hann sér það
ljóst, að mikla áherzlu verður
að leggja á stofnun og efling
nýrra atvinnugreina. Fábreytni
atvinnulífsins hér á landi er
þjóðarböl. Það er glapræði og
áhætta að ætla að byggja fram-
tíð þjóðarinnar á hinum fomu
,Óskapalánið'
í blöðum og mannfundum
hefir oft verið minnst á enska
lánið illræmda, sem Magnús
Guðmundsson tók með hjálp
Kúlu-Andersens og Páls Torfa-
sonar árið 1921 og að miklu
leyti fór til að greiða brask-
skuldir í íslandsbanka. Þetta
er hið langherfilegasta lán,
sem íslenzka ríkið hefir tekið.
Það var tekið til 30 ára. Vextir
voru 7% að viðbættum 16%
afföllum við útborgun. Og þar
á ofan voru tolltekjur ríkisins
veðsettar fyrir láninu.
Nú alveg nýlega hefir nýtt
lán verið tekið og enska lánið
frá 1921 borgað upp.
Af lánstímanum eru nú eftir
17 ár. Á þessum 17 árum græð-
ir ríkið samkvæmt skýrslu fjár-
málaráðherra, tvær milljónir
króna í vaxtalækkun við breyt-
inguna.
Með hliðsjón af þessu geta
menn gert sér grein fyrir,
hverju ríkið er búið að tapa
þau 13 ár, sem lánið hefir
staðið, vegna hinna óhóflegu
vaxta, að viðbættum hinum
gífurlegu afföllum í upphafi
Það er ekki illa viðeigandi,
að þetta minnisverða fjármála-
afrek Magnúsar Guðmundsson-
ar og íhaldsflokksins sé rifjað
upp nú, þegar íhaldið gengur
til kosninga og lofar spamaöi
og góðri fjármálastjóm.
I 17 ár hefir þjóðin orðið að
búa við það tjón og þann álits-
hnekki, sem henni var bakað
með „óskapaláninu". Allsstaðar
erlendis hafa þau nauðungar-
kjör, sem M. G. og „hjálpar-
kokkar“ hans gengu að, verið
ríkinu og bæjarfélögum til
óþæginda, ef nýrrar lántöku
hefir þurft að leita.
Tvær miljónir króna græðir
þjóðin á því nú að geta velt af
sér einni einustu íhaldsráð-
stöfun.
Hvað segja svo kjósendumir
um að fela íhaldinu völdin til
að taka ný „óskapalán"?
framleiðslugreinum, kvikfjár-
rækt og fiskiveiðum, einum
saman. Þessvegna hefir Fram-
sóknarflokkurinn tekið iðnaðar-
málin upp í fyrstu röð á hina
nýju starfskrá sína. Á lausn
þeirra mála veltur m. a. mikið
um markaðsmöguleika landbún-
aðarins og á henni mun einnig
jafnhliða byggjast fullnæging
atvinnuþarfarinnar í kaupstöð-
unum.
I baráttunni fyrir verkefn-
um handa hinni ungu kynslóð,
er við tvö sterk andstöðuöfl að
etja. Annarsvegar við byltinga-
menn þá, sem! beinlínis hugsa
sér að fóma framtíð og velferð
þeirrar æsku, sem nú er að
i vaxa upp, fyrir ímyndaða
framtíðarúrlausn fyrir seinni
tíma kynslóðir. Þessir menn
vinna á móti öllum umbótum á
núveranda þjóðskipulagi, af
því að þeir telja að þær tefji
fyrir, að mannfélagsbyggingin
hrynji og loftkastalar verði
reistir á rústum hennar. Hins-
vegar hið hugsunarlausa og
eigingjarna hagsmunastrit
þeirra manna, sem tryggt hafa
sjálfum* 1 sér eða búast við að
geta tryggt sér viðunandi að-
M. G. fyrir
landsdóm ?
Morgunbl. talar um það með
miklum fjálgleik nýlega, að
ráðherrum, sem eyði ríkisfé
fram yfir fjárlagaheimildir,
eigi að stefna fyrir landsdóm
og láta þá sæta ábyrgð.
Þetta virðist nokkuð grálega
mælt í garð Magnúsar Guð-
mundssonar og það í höfuð-
málgagni íhaldsflokksins.
Samkvæmt skýrslu um fjár-
hag ríkisins á árinu 1933, sem
fjármálaráðherra las í útvarp-
inu fyrir nokkrum dögum, hef-
ir kostnaðurinn við þá grein
stjórnarframkvæmdanna, sem
M. G. sérstaklega ræður yfir,
þ. e. dómsmálin, farið rúm-
lega 72% fram úr áætlun fjár-
laganna fyrir árið 1933.
Það er eftirtektarvert í því
sambandi, að landhelgisgæzlan
ein út af fyrir sig hefir farið
216 þús. kr. fram úr áætlun.
Og þó hefir á árinu 1933 verið
sú lang aumasta og gagnlaus-
asta landhelgisgæzla, sem
þekkzt hefir um langt árabil.
Hvað hefir verið gert við alla
þessa peninga?
Til varalögreglunnar, sem
starfrækt var allt árið í full-
komnu heimildarleysi og vafa-
laust í beinni óþökk meirihluta
landsbúa, hefir verið varið
hvorki meira né minna en 340
þúsundum króna.
Tollgæzlan, sem íhaldsblöðin
ósköpuðust mest yfir fyrir
nokkrum árum, hefir farið
18 þús. kr. fram úr fjárlaga-
heimild. Og þessi umfram-
eyðsla liggur þó síður en svo í
því að tollvörðum hafi verið
fjölgað og þannig hert á gæzl-
unni. Umframeyðslan fer öll í
skrifstofukostnað tollstjórans
í Reykjavík, eftir því sem talið
er í skýrslunni.
Mbl. vekur upp margar
spurningar í sambandi við með-
ferð M. G. á landsfé. Iivað
kostar það að hafa Einar M.
Einarsson á launum í landi,
þegar honum er vamað að
vinna að starfi sínu? Hvað
kostaði drykkjuskaparrannsókn
Garðars Þorsteinssonar ? Hvað
kostar utanför Einars Arnórs-
sonar, mannsins, sem sýknaði
M. G. í hæstarétti? Hvað kost-
aði „endurskoðun“ Lúðvíks C.
Magnússonar? Hvað kostar
lj úgvitnamálið með öllum „út-
borgunum“ til Oddgeirs Bárð-
arsonar, Jakobs bílstjóra og
fleiri dánumanna, sem við það
mál eru riðnir?
Já, er það ekki von, að Mbl.
nefni landsdóm!
stöðu án þess að nokkuð sé að-
hafst.
En hvorugir þessara aðila
eiga að hafa leyfi til að bera
ábyrgð á því, að 1500 manns-
lífum á ári sé varpað út í úr-
ræðavana auðnuleysi. Það er á
valdi ungu kjósendanna í land-
inu að neita þeirri ábyrgð og
fela mál sín Framsóknar-
flokknum, sem viðurkennir
réttlátar kröfur þeirra og ætl-
ar sér að skapa ný heimili og
ný verkefni fyrir nýja og betri
þjóð.
Gísli Guðmundsson.
Eiga bændur að ganga í
„Bændaflokkinn11 ?
Eftir Steingrim Baldvinsson, bónda í Nesi.
Þetta kann að þykja einkennileg spum-
in, en einmitt þessari spurningu munu
margir bændur velta fyrir sér um þessar
mundir, allt fram að kosningum í vor.
Margir hafa sjálfsagt áttað sig fljótlega
eftir að Framsóknarflokkurinn klofnaði- og
hinn nýi „Bændaflokkur“ var stofnaður, því
„rokin“ fyrir nauðsyn þessarar flokksstofn-
unar komu fljótlega öll í málgagni hins nýja
flokks. Það skal viðurkennt að þessi flokks-
stofnun getur orðið örlagarík fyrir bændur
og þjóðina í heild. Mér sýnist að hér sé
stofnað til harmleiks. Hvort það verður
harmleikur íslenzku þjóðarinnar í heild eða
aðeins harmleikur stofnendanna, mun ráð-
ast í næstu kosninguni/ Það eru bændur
landsins, sem þessu ráða. Urslit stórra mála
hafa áður legið í þeirra höndum og hefir
]?eim oft tekist giftusamlega með úrlausnir
þó hins sé einnig að minnast.
Margt er undarlegt við þessa nýju
íiokksmyndun og finst mér það þó undar-
legast, að stofnendurnir, sem eru greindir
menn, sumir a. m. k., skuli ætla bændum
þeim, sem íylgt hafa Framsóknarflokknum,
það þroskaleysi og sljóskygni, að þeir gleipi
við þeim rökum, er eiga að réttlæta slík
fjörráð við flokk þeirra. „Bændavinir“ þess-
ir hafa mjög lofað menningu og þroska
bændastéttarinnar. Mörgum verður að efast
um heilindin í þessu lofi, þegar séð er að
hvaða rökum og málstað þeir ætla bændum
nú að lúta, því ekki virðist þurfa mikla
skarpskygni til að sjá óheilindin í þeim rök-
um. Svo langt gengur þó tæplega trú þess-
ara sjálfkjörnu bændaforingja, á heimsku
og talhlýðni bænda, að þeir vænti fylgis
þeirra fyrir nafn flokksins eitt saman.
Ástæðurnar fyrir þessari flokksmyndun
sem frambærilegar hafa þótt opinberlega,
eru auðveldar. Þær eru tvær: Fyrst sú, að
miðstjórn Framsóknarmanna og - þing-
ílokkur hafi beitt hina brottreknu menn,
J. J. og H. J. ranglæti og harðýðgi. önnur,
að Framsóknarflokkurinn hafi svikið mál-
stað bænda í samningunum við jafnaðar-
menn. Um fyrri ástæðuna er það að segja,
að prentuð gögn sýna, að brottreksturinn
var aðeins framkvæmd á samþykktum regl-
um flokksins. En allir vita að ákvæðið um
brottvikningu var sett til þess að verjast
pólitískri flugumennsku, sem farið var að
bera á í flokknum. Flokkurinn varð að geta
losað sig við menn, sem kosnir eru á þing
af kjósendiun hans, en vinna þar í sam-
bandi við andstæðinga gegn hagsmunum
flokksins og stefnu. Enda viðurkenna allir
nauðsyn þessa ákvæðis, sem unna Fram-
sóknarflokknum góðs gengis. Hefðu hinir
brottviknu verið látnir hanga áfram í
flokknum og brottrekstrarákvæðinu engu
skeitt, þá hefði flokkurinn haldið áfram að
missa traust og fylgi kjósenda og upplausn-
in biðið hans, eins og hvers þess ríkis, sem
er sjálfu sér sundurþykkt.
En hvað hefðu fjórmenningarnir gert, ef
brottvikningarákvæðinu hefði ekki verið
beitt? Hefðu þeir verið kyrrir í flokknum?
Aliar líkur benda til þess. En — hvað hefði
þá orðið úr myndun bændaflokks, sem þess-
ir menn telja nú lífsnauðsyn fyrir bænda-
; stéttina? Auðvitað ekkert. Þá hefðu bænd-
urnir orðið að hlíta forsjá Framsóknarfl. í
stjórnmálum. Hefði ekki verið goðgá af
þessum útvöldu „bændavinum“, að láta slíkt
viðgangast? Vitanlega hefði það verið óaf-
sakanlegt gagnvart bændum, samkvæmt
allri rökfærslu þessara manna, nema því að-
eins að þeir telji alla framtíð og velfarnan
bændastéttarinnar bundna við sínar mátt-
ugu persónur. Samkvæmt því ættu bændur
landsins að fylgja eftir þessum (fjórum)
hröpuðu stjörnum, hvert sem þeim þóknast
að reika á hinum pólitíska himni.
Um hina ástæðuna, þ. e. samninginn við