Tíminn - 06.01.1936, Blaðsíða 3
3
TÍMINN
lega hafa umboð yfir „vara-
liðinu“. Sennilega hefir Ólafur
og lið hans haft hinn mesta á-
róður í frammi í varaliðinu um
að kreppa að Magnúsi Torfa-
syni og gera honum óvært á
þingi. Sýndu þeir Hannes og
Þorsteinn M. T. hinn mesta
fárskap og andróður í fyrravor
á samfundi sinna manna
við Ölfusá og komu þar með
tillögu um að reka Magnús.
Virtu þeir félagar þá lítt, að
þeir höfðu í Framsóknarflokkn-
um virt að vettugi allar flokks-
veglur og aga og að þeir höfðu
stofnað samtök sín í því yfir-
lýsta markmiði, að hver flokks-
maður gæti farið sínu fram, án
þess að taka tillit til heildar-
innar, og sízt af öllu átti að
nota handjárn. Þegar M. T.
frétti um aðfarirnar gegn hon-
um, skrifaði hann flokksfor-
ingja sínum og þóttist illa
blekktur um frelsið. En þeir
töldu hann þá rækan og lögðu
nú hina mestu stund á að fá
Magnús sviftan þingumboði og
íhaldsmanninn Stefán í Fagra-
skógi látinn inn í staðinn. Eng-
inn óvitlaus maður lét sér koma
í. hug að hægt væri að taka
kjörbréf af kosnum þingmanni,
að eins af því að hann styggði
Olaf Thors eða Kveldúlf með
of miklu sjálfstæði í atkvæða-
greiðslu. Fór íhaldið og banda-
menn þess hina verstu hrakför
sína á árinu gegn M. T. Ólafur
Thors kallaði Magnús síðan
„þingkjörinn“, en Magnús kall-
aði þá bræður, Jensenssyni, „fé-
kjörna“ og þótti þeim miður að
hafa byrjað slíkar hnippingar
við sýslumann Árnesinga.
Ef M. T. hefði ekki átt sæti
á þingi, er ekki annað sýnílegt
en að kosningar hefðu orðið að
fara fram í vor sem leið. Ás-
geir Ásgeirsson hefði þá verið
síðasta atkvæði stjórnarinnar í
neðri deild. Ekkert hefði gengið
fram í deildinni móti íhaldinu,
nema það sem hann hefði vilj-
að styðja. En í öllum höfuðmál-
um stóð Ásgeir eins nærri í-
haldinu og M. Torfason er
nærri umbótaflokkunum. Hann
hefði þess vegna limlest öll hin
meiri háttar mál með íhaldinu.
Þannig ætlaði hann að eyði-
leggja einkasölu á bifreiðum og
raftækjum, en M. T. bjargaði
því máli. Þá vildi hann ekki að
skipulagsnefnd hefði ákvarðað
spurningavald um atvinnuveg-
ina, -nema íhaldið ætti þar full-
trúa. Hatrið á Magnúsi Torfa-
syni og öll sú rangsleitni, sem
íhaldið og Þorsteinn Briem hafa
haft í frammi móti honum, er
byggð á því, að hann er hinn
óvænti liðsauki stjórnarinnar.
M. T. hefir starfað sem ákveð-
inn umbótamaður á þinginu og
í flestum hinum stærri málum
verið sannnefndur bjargvættur.
íhaldið og varaliðið leggja þess
vegna á hann einan nálega jafn
mikla óvild eins og hvorn
stjórnarflokkinn fyrir sig, og
mun svo verða meðan þing er
skipað eins og nú er.
Utanríkismálin.
Þau hafa verið hin erfiðustu
þetta ár. Innilokun þjóðanna í
verzlunarmálum hefir vaxið
svo að segja með hverjum
mánuði; og undir áramótin
mátti heita að ísland gæti
hvergi verzlað nema í vöru-
skiptum. Stríðið lamar Italíu
svo að hún getur ekki keypt
fyrir peninga, þótt hún vildi,
og á Spáni fara gjaldeyriserfið-
leikarnir vaxandi. Auk þess
höfðu ýmsir þættir í verzlunar-
skiptum íslendinga við Spán-
verja verið með undarlegum
hætti og sumir þóttafyllstu
verzlunarmennrnir farið þar
sínar leiðir, án þess að láta ut-
anríkisnefnd vita í tíð Ásgeirs
Ásgeirssonar. Varð ég til að
víta þetta opinberlega í haust
sem leið, en þá varð Ólafi
Thors svo mikið um, að á þetta
skyldi vera minnst, að hann
gekk úr utanríkisnefnd og tók
með sér þá tvo samflokksmenn
sem þar voru með honum. Eng-
um vörnum hefir hann getað
komið við út af tiltæki sínu,
svo sem með því að leiða rök
að því að Kveldúlfsmenn mættu
gera ábyrgðarmikla ákvörðun
fyrir landið,ytra,og halda þessu
leyndu fyrir meirihluta ríkis-
stjórnar, utanríkisnefnd og Al-
þingi. Mörgum flokksmönnum
Ólafs hefir þótt_ hvorttveggja
jafn ófrægilegt: Hinar duldu
láðstafanir og hið mikla þol-
leysi út af því, að leynimaklcið
var gert að umtalsefni, og þó
ekki nema að litlu leyti.
En þrátt fyrir þessa erfið-
leika hefir þjóðin fundið að
hún átti nú allt öðru vísi for-
stöðu utanríkismálanna í hönd-
gera fjárlögin sem mest að
grundvelli útgjaldanna.
Á þinginu 1934 skipti veru-
lega um aðf erð. Einstakir
þingmenn úr stjórnarflokkun-
um komu ekki með útgjalda-
tillögur, heldur komu frá fjár-
veitinganefnd þau útgjöld, sem
átti að samþykkja og talið var
að fé væri fyrir. Var hinni sömu
reglu fylgt á síðasta þngi um
allt, sem máli skipti. Á báðum
undangengnum þingum, einkum
í fyrra, komu íhaldsþingmenn
með stórfenglegar útgjaldatil-
lögur og sýndu, að þeir höfðu
fullkomna löngun til að sökkva
landinu gersamlega. En í stað
þess að Ásgeir Ásgeirsson lét
þeim haldast uppi frekju og
kenjar, þá var þeim haldið á
settri línu, bæði á þinginu í
fyrra og nú í vetur undir stjórn
Eysteins Jónssonar.
Magnús Torfason.
Saga hans hefir verið mikil
á tveim undanfömum þingum.
Ilann hefir verið þriðji stjórn-
arflokkurinn. Hann hafði leiðst
til að bjóða sig fram fyrir Jón
Jónsson og Þorstein Briem, en
vissi að samtak þeirra byggðist
á algerðu frelsi einstaklingsins
og fullkomnu handjárnaleysi.
Og á hinn bóginn lýsti hann
því yfir á hverjum fundi í Ár-
nessýslu, að hann myndi starfa
með Framsóknarmönnum eins
cg áður. Á þennan hátt náði
hann kosningu. En hann vissi,
að allir helztu spekúlantar
„varaliðsins“ sátu á svikráðum
við hann og höfðu enda verið
hans mestu meinsmenn í Fram
sóknarflokknum, og átti það
jafnt við Ásgeir, Hannes, Jón
og Þorstein. Þar sem M. T. var
nú orðinn þingmaður í hand-
járnalausum flokki en hafði
sannfæringu fyrir að stefna
Framsóknarmanna væri næst
sanni, þá var honum vitaskuld
skapi næst að leggja þar hönd
á plóginn. Á þingunum báðum
í fyrravetur var raunin sú, að
Ásgeir Ásgeirsson studdi stjóm
ina í litlu málunum, en snerist
á móti því, sem mestu skipti í
stórmálum. En þá kom Magnús
Torfason nálega ætíð og bjarg-
aði málunum. Varð íhaldið ægi-
lega reitt honum og kunni sér
ekki hóf um fáryrði, eins og
sást af áramótagrein Ólafs
Thors, er hann þóttist opinber-
Á síðasta Alþingi var borið
fram af Jörundi Brynjólfssyni
forseta neðri deildar og að til-
hlutan stjórnarflokkanna,
frumvarp til lagfæringar á
okkar úreltu þingsköpum og
starfsaðferðum. Er það frum-
varp í fullu samræmi við þær
starfsreglur, sem nágranna-
þjóðirnar hafa sett sínum
þíngum. Það er ætlaður hæfi-
legur tími til rökræðna í þing-
inu, en málþóf ■ er fyrirbyggt.
Á þennan hátt verður Alþingi
gert starfhæft í saxnræmi við
þing nágrannaþjóðanna, sem
fremst standa í þingræðinu.
Þetta frumvarp um endur-
bætt vinnubrögð á Alþingi,
í samræmi við vilja fólksins
og kröfu nútímans, er mikil
framför fyrir þingræðið í land-
inu og öryggi þess. Og það
mun ganga fram á næsta þingi.
Ég vil minnast á enn eitt
viðfangsefni, sem bersýnilega
þarf athugunar, og það eru
vinnudeilur, verkföll og verk-
bönn. í öllum lýðræðislöndum
eru samtök alþýðunnar fyrir
bættum kjörum viðurkennd.
Síðan atvinnuleysið færðist í
aukana og framboð á vinnu
varð margfalt meira en eftir-
spurnin, mundi samtakaleysi
hins vinnandi fólks leiða til
undirboða í kaupgjaldi er gerði
lífskjör þess hörmuleg. Gegnir
hér sama máli um bændurna
eítir að viðskiptakreppan hófst.
Framboð á framleiðsluvörum
þeirra hefir orðið margfalt
meiri en eftirspumin og þeir
hafa víðast neyðzt til að nota
samtakamátt sinn og fá aðstoð
löggjafarvaldsins — til þess að
halda *upp verðlaginu, sínu
kaupgjaldi, svo að lífskjör
þeii’ra yrðu ekki eins óbærileg.
En þar sem alþýðusamtökin
eiga langa þroskasögu að baki
og eru komin lengst, hafa þau
sumpart sjálf, sumpart með að-
stoð löggjafarvaldsins sett
reglur með vinnuveitendum um
sinn verkfallsrétt og verk-
bannsrétt vinnuveitendanna.
Einna lengst eru þessar regl-
ur komnar á Norðurlöndum og
í Englandi. I Danmörku settu
verkamenn og vinnuveitendur
mjög merkilegar reglur um
verkföll og verkbönn í septem-
ber 1899. Samkvæmt septem-
ber-samþykktinni svonefndu,
og hliðstæðum reglum í Sví-
þjóð og Englandi, hafa verka-
menn og vinnuveitendur í
hverri starfsgrein sameiginlega
nefnd, sem kynnir sér hag
beggja aðilja og reynir að
miðla málum ef óánægja er um
kaupgjald. Mjög oft tekst það.
Báðir aðiljar hafa gei'ðadóma
og geta samþykkt að leggja
ágreininginn í gerð. Ef hvor-
ugt þetta tekst verður að sam-
þykkja verkföllin eða verkbönn-
in með ákveðnum meirihluta í
hlutaðeigandi félagi verka-
manna eða vinnuveitenda og fá
samþykki sambandsfélaganna
til verkbannsins eða verkfalls-
ins. Og þegar það er fengið,
verður að tilkynna verkfallið
eða verkbannið með 14 daga
fyrirvara, til þess ekki fari
óþarflega mikið af verðmætum
til spillis í þjóðfélaginu. Það
mun ekki ríkja neinn ágrein-
ingur um það, meðal fremstu og
reyndustu rnanna alþýðuhreyf-
ingarinnar í þessum löndum, að
þessar reglur hafi verið fyrir
alþýðusamtökin hið mesta
gagn og menn munu og sam-
mála um það að í þessum lönd-
um hafi umræddar samþykktir
og reglur gert rneira til að efla
vinnufriðinn en allt annað.
Keynslan hefir líka skorið úr
því, að þar sem alþýðusamtök
hafa ekki annaðhvort sjálf, eða
með aðstoð löggjafarvaldsins,
sett sér slíkar reglur, hafa and-
stæðingar þessara samtaka
reynt að kljúfa og veikja al-
þýðusamtökin rneð því að nota
vei’kfallsréttinn í tíma og ótíma
og undir allskonar yfirskyni, til
þess eftir endurtekna misnotk-
un að yfirbuga alþýðusamtök-
in með öllu.
Dæxhip eru uóg erlendis
um Haralds Guðmundssonar,
heldur en áður var hjá Ásgeiri
Ásgeirssyni. Er jafnvel líklegt
að íhaldið finni þetta og viðui*-
kenni í sinn hóp. Hefir Harald-
ur lagt mikla vinnu í utanrík-
ismálin, haft skynsamlega sam-
vinnu við alla flokkana og þótt
stýra vel fram hjá blindskerj-
um, sem nóg er- af, eins og
heimspólitíkin er nú stunduð.
Innflutningshöftin.
Ásgeir Ásgeirsson var illa
settur um innflutningshöftin,
þar sem hann studdist aðallega
"við flokk hinna óþörfu milliliða.
Varð hann þar, eins og á þingi,
ao láta íhaldið fara sínu fram.
Voru tilraunir hans til að halda
í um innflutninginn máttvana
fálm, eins og sást á hinu fræga
leyfi Gísla Johnsen í Vest-
mannaeyjum til að flytja inn á-
vexti, sem var ótvíræð atvinnu-
bót handa manni, sem var bú-
inn að skaða íslandsbanka um
eina miljón króna. Ekki batn-
aði hágur innflutningsnefndar
við það, er Ásgeir setti
Hannes á Hvammstanga í
nefndina, af greiðasemi við
atvinnulausan mann, sem var
sjaldan í bænum. — Eysteinn
Jónsson gerði það að höfuðmáli
að rétta við hag landsins út á
við og inn á við. — Valdi
hann hinn bezta og örugg-
asta mann, Skúla Guð-
mundsson, kaupfélagsstjóra á
Iivammstanga, til að standa
fy rir innflutningstakmörkunun-
um. Sannar reynzlan að mjög
er skipt um í þessum efnum og
má fyrst og fremst þakka það
Eysteini ráðheri'a og Skúla
Guðmundssyni. Verður ýtarleg-
ar rakin sú hlið málsins af öðr-
um manni hér í blaðinu.
Með hinum miklu takmöi'k-
unum á innflutningi hefir orð-
ið að þrengja að mörgum
manni. En svo vel hefir verið
á þessum málum haldið af rík-
isstjói-n og gjaldeyrisnefnd,
að höftin mæta nú miklu minni
mótstöðu en áður, og má segja
það verzlunarstéttinni til hróss,
að hún sýnir margfalt meiri
skilning en áður, en að svo er
komið, má þakka því, að menn
finna að forstaða' gjaldeyris-
málanna ec framsýn, réttlát og
sterk.
cg þau eru líka að verða nærtæk
hér á landi, þótt enn sé skammt
á veg komið. I öllum þessum
málum, sem ég nú hef nefnt,
í þessum málum jafnréttis og
frelsis verðum vér að notfæra
oss hina Iöngu og miklu lífs-
reynslu og lífsreglur nágranna-
þjóðanna til að vernda fyrir
lxinum fjandsamlegu öflum,
skoðanafrelsið til að venxda
þingræði og lýðræði, til að
vernda sarntök og persónu-
frelsi alls vinnandi fólks til
sjávar og sveita. Og reynslan,
sem ég hefi bent á, er sú
að verndun allra réttinda
verndun frelsis æðstu gæða
líísins felst í skynsamlegum
takmörkum þess. En dauði
frelsisins liggur í misnotkun
þess. Þessa skulum við minn-
ast, góðir íslendingar, í byi’jun
hins nýja ái*s. Á þessum grund-
velli skal íslenzka þjóðin heyja
sína lífsbaráttu. — Með því að
treysta þennan grundvöll, og
með nægilega sterku valdi
fólksins til að vernda hann og
því aðeins, erum við færir um
að mæta erfiðleikunum og lifa
fi’jálsir eins og siðuð þjóð. Því
þótt ei’fiðleikarnir séu miklir
og útlitið á margan hátt
ískyggilegt, höfum við íslend-
ingar ýmsar ástæður öðrum
fremur til að vera bjartsýnir.
Skelfing’ heimsstyrjaldar vofir
Ijandbúnaðarmálin.
Sami mað,ur, forsætisráð-
herra, hefir nú yfirstjórn land-
búnaðarmála og dómsmála.
Hefir Hermann Jónasson þar
haft erfitt verk, en að möi’gu
leyti skemmtilegt. Hermann
Jónasson hefir á hálfu öðru
ári staðið fyrir tilþi’ifameiri
og gagngerðari landbúnaðar-
pólitík en nokkur fyrirrennari
■ hans. Þorsteinn Briem var í
tvö ár að hugsa um, hvort
nokkuð væri hægt að gera i
afurðasölumálunum. En Hen-
: mann byrjaði strax og hefir
haldið áfram að láta hverja
stórbreytinguna fylgja annari.
Fyrst komu kjötlögin og
n:jólkurlögin og hefir þar
náðst stórfelldur árangur. Á
þingi í vetur hefir erfðafesta
verið lögleidd á öllum ríkiseign-
um og þýðingarmikil löggjöf
um nýtt landnám, sem_ mun
gerbreyta aðstöðu manna í
sveitum landsins, ef sú hin
mikla í’éttarbót fær að njóta
sín. Þá lauk Alþingi í vetur við
þýðingarmikla löggjöf uro
aukning garðyrkju á íslandi.
Nú eru flutt inn jarðepli til
landsins fyrir 800 þús. kr. ár-
lega, en nú á að stefna að því,
að þjóðin rækti miklu meira en
sem því svarar, svo að innflutn-
ingur hætti á kartöflum, en
neyzlan vaxi til stórra muna
frá því sem nú er.
Mjólkurmálið hefir tekið
upp tíma forsætisráðh. mest
allra mála landbúnaðarins.
Þar má segja að íhaldið og
varalið þess hafi verið í sífelldri
uppreist, og að beitt hafi verið
sífelldum hrekkjum og lævísi af
fjandmönnum bænda í mjólk-
urmálinu. Hefir komið sér vel
fyrir Hermann Jónasson, að
vera gamall glímukóngur, því
að bæði hefir reynt mjög á
hörku, snarræði og gætni. Hef-
ir forsætisráðherra tekizt að
bjarga málinu og styrkja mál-
stað bænda eftir því- sem leng-
ur hefir liðið. Mjólkurfram-
leiðslan hefir vaxið afarmikið,
einkum austanfjalls, en vegna
skipulagsins fá bændur þar til
muna hærra fyrir mjólk sína
en í fyrra. íhaldið hefir reynt
áð koma inn ósamlyndi milli
bænda á mjólkursölusvæðinu,
sér til hagsbóta, en forsætis-
ráðherra virðist vei’a á góðri
leið með að leysa líka þann
ekki yfir okkur á sama hátt og
flestum öðrum þjóðum. Við
eigum beztu og auðugustu fiski-
mið veraldar. Við eigum hlut-
fallslega meira vatnsafl en
nokkur önnur þjóð heimsins.
Við eigum frjósama gróður-
mold fyrir margfalt fleira fólk
en byggir þetta land í dag. Við
eigum ónotaðan jarðhita, hlut-
fallslega meiri en nokkur önn-
ur þjóð, og allra seinustu árin
erum við sífelt að finna ný
vermæti í okkar lítt rannsak-
aða og hálf ónumda landi.
Vel menntaður útlendur mað-
ur, sem dvaldi hér á síðasta
ári og kynntist mjög landshög-
um hefir nú nýlega í samtali
við erlenda blaðamenn vakið al-
veg sérstaka athygli á því hve
mai’gir möguleikar séu enn
ónotaðir hér á landi. fyrir ís-
lenzkt atvinnulíf. — Hver hefði
trúað því jafnvel fyrir 1—2 ár-
um, að hér væri möguleikar til
að framleiða tilbúinn áburð og
jafnvel sement. Framfarim-
ar hafa verið miklar og tækni
okkar og þekking til að nota
auðæfi landsins hefir aldrei ver-
ið eins mikil og nú. Sannarlega
eru erfiðleikarnir yfii’stíganleg-
ir fyrir okkur, ef ekki skortir
bjartsýni og þrek, ef við vilj-
um yfirstíga þá og erum sam-
taka í að gera það. En við
skuluro heldur ekki dyljast
hnút, á þann hátt, að bandalag-
ið verði fast og öruggt milli
hinna eiginlegu bænda, sem
framleiða í sveitunum og neyt-
enda í kaupstöðunum, en þá
verður að sama skapi að
þrengja að . stóriðnaði þeim í
mjólkurframleiðslunni, sem
stefnir að ‘því að eyðileggja
sjálfstæða bændastétt í land-
inu og síðan að kúga neytend-
ur í bæjunum undir gráðuga
fjárplógsmenn.
Hæstiréttur.
Umbót sú á réttarfarinu,
sem hin fyrri Framsóknai’-
stjórn starfaði að, strandaði
að því er hæstarétt snerti, á
Jóni í Stóradal. Hann gekk þar
erindi íhaldsins og sveik flokk
sinn svo sem mest mátti verða.
Að sama skapi óx lítilsvirðing
landsmanna á hæstarétti, því
að vitanlegt var, að tveir af
þremur dómurunum voru orðn-
ir svo slitnir og þi’eyttir, and-
lega og líkamlega, að engin
sanngirni var að ætla þeim
erfið verk. Hermann Jónasson
tólc upp á þinginu á útmánuð-
um í fyrra málið um endurbót
hæstaréttar, kom á opinberri
atkvæðagreiðslp og afnámi
dómaraprófsins, sem var sjálf-
sköpunarréttur dómstólsins.
Magnús Torfason studdi stjórn-
arflokkana í þessu máli og sá
Ásgeir sér þá ekki leik á borði
að berjast með íhaldinu eins og
áður fyrr, og sat nú hjá.
Kunni Ólafur Thors því illa, að
Ásgeir viðurkenndi á þann
hátt þýðingu Magnúsar Torfa-
sonar. Forsætisráðherra gaf
þeim Páli Einarssyni og Egg-
ei’t Briem lausn í náð, og var
þeirra ekki saknað af neinum
dugandi manni í landinu. Geta
þeir nú notað elliárin til að
athuga gerðir sínar, svo sem
að sýkna Jóhannes bæjarfógeta
af meðferð ómyndugi’afjár og
tryggja honum hæstu eftirlaun
til æfiloka, að dæma Steindóri
Gunnlaugssyni skaðabætur fyr-
ir að vera í vanskilum um
mörg þúsund krónur af þrota-
búspéningum Jónanna í Boi’g-
arnesi, og fyrir að hafa tekið
á móti og ekki getað gert
grein fyrir mörg þúsund krón-
ur af landhelgissjóði. Eggert
þess að það kostar átök og
fórnir sérhvers einstaklings í
þessu þjóðfélagi. I því sam-
bandi vil ég minnast á það, að
menn kvarta undan þungum á-
lögum síðasta þings. Það er
satt, að erfiðleikarnir eru mikl-
ir og álögui’nar verða að vera
þungar. En ég get líka hiklaust
staðhæft það, án þess að fara
með ýkjur, að jöfnun milli
stétta, þeirra, sem betur mega
og hinna, sem ver eru staddar,
hefir aldrei verið eins mikil og
á 'því Alþingi, sem nú er ný-
lolcið. Og ég vil minna ykkur á
það, góðir íslendingar, að
reynslan hefir margsinnis skor-
ið úr því, að mikla erfiðleika er
ekki hægt að yfirstíga, hvort
sem er í þjóðfélagi eða minni
lieild, án þess að sérhver
taki á sig byi’ðarnar, eftir því
sem hann hefir þrek til. Ef hin-
ir sterkari neita að taka á sig
byrðarnar, hvers vegna skyldu
þá hinir veikari fást til að
gera það? Nei, góðir íslending-
ar, meðan verið er að yfir-
stíga erfiðleikana, verðurn við
að gera það með sameiginlegu
átalti allir. Og bezta nýársósk-
in, sem ég tel mig geta borið
fram er sú, að þeir sem enn
ekki hafa öðlazt þennan skiln-
ing, geti tileinkað sér hann
sem fyrst. Með þessum óskum
kveð ég ykkur, góðir Islending-
ar, þakka ykkur fyrir gamla ái’-
ið og óska ykkur öllum nær og
fjær gleðilegs nýárs.