Tíminn - 22.01.1936, Page 1

©jaíbbögi
61 c & 25 í n f ti I. |4ai
Á»2«nsut(nn Coatat 7 £x»
^fgteifcsía
©fl tnnfjclmta «i íaugaocg 10.
0iint 2353 - P6»tfei(J ðöl
XX. árg.
Stjórnmál
og þekking
Aðalgrundvöllur lýðræðisins
í hverju landi er að almenn- j
ingur sé dómbær um þau mál,
sem eru höfuðviðfangsefni
þjóðfélagsins á hverjum tíma. |
Fylgi og valdamöguleikar !
íháldsflokkanna b.vggjast á van-
þekkingu. Stefna íhaldsins er
andstæð meirahluta sérhverrar
þjóðar. En ef misskilningur á
deilumálunum og eðli flokka-
baráttunnar er útbreiddur í
landinu, getur íhaldið safnað
um sig stórum kjósendahóp.
Til fylgis við það hníga þá
margir menn, sem ekki þekkja
kjarna málanna og láta stjóm-
ast af aukaatriðum eða per-
sónulegri trú á einstökum
mönnum.
Skilyrðin til að afla sér þekk-
ingar um mál eru vitanlega stór-
um betri nú hér á landi en þau
áður voru. Því veldur margt.
Bættar samgöngur og mögu-
leikar til fundahalda og rök-
ræðna um opinber mál. Almenn
skólafræðsla, sem jafnframt
gerir menn hæfari en ella til að
afla sér þekkingar um lands-
mál sem annað. Útvarpið, sem
flytur út um landið bæði frá-
sagnir um störf Alþingis og
stundum rökræður milli flokk-
anna. Og loks má nefna blöðin,
sem stöðugt aukast að • út-
breiðslu. Það heyrist að vísu
oft, að erfitt sé að átta sig á
frásögnum blaðanna, þar sem
svo mjög beri á milli um niður-
stöðu. Hitt mun þó sanni næst,
að í höndum glöggra og gagn-
rýninna manna séu blöðin auð-
veldasti möguleikinn til að afla
sér staðgóðrar þekkingar um
landsmálin og fylgjast með því,
sem þar fer fram. Eins og dóm-
stólar draga ályktanir af and-
stæðri rökfærslu málafærslu-
rnanna, þannig getur almenn-
ingur einnig sótt leiðbeiningar
til hinna pólitísku blaða, þó að
efni þeirra sé stundum fremur
málfærsla en hlutlaus frásögn.
Hin almenna þekking á lands-
rnálunum byggist nú orðið
fyrst og fremst á vilja og
áhuga einstaklinganna um að
afla sér hennar. Sérstaklega á
þetta við um hin vandameiri
og torskildari mál, svo sem
fjármál. En því miður er það
ekki óalgengt, að menn í þess-
um málum láti leiðast af slag-
orðum og fullyrðingum, sem
raunverulega eru alveg út í blá-
inn, þegar þau eru krufin til
mergjar. í slíkum málum á að
láta tölurnar tala. önnur rök
á almenningur ekki að taka til
greina i þeim efnum.
Hirðuleysi kjósenda eða van-
máttur til að fylgjast með þjóð-
málunum eru jafnan sú stærsta
hætta, sem yfir lýðræðinu vof-
ir. Þessvegna hefir íhald og ein-
ræði blómgast í ýmsum þeim
löndum, þar sem minnst er um
alþýðumenntun. Þessvegna vilja
fi’jálslyndir flokkar ávalt vinna
að því að útbreiða þekking-
una, Því meira, sem almenn-
ingur veit um landsmálin, því
veikai’a verður íhaldið, og því
fastari fótum stendur lýðræðið
í landim^,
Fjávhaguv
landbúnaðavins
Síðan 1932 hefir meðal-
dilksverðið hækkað úr 8
kr. upp í 14 kr. — Þá
þurfti bændastéttin 260
þús. dilka upp í vexti af
skuldum sínum nú 90
þús. dilka. — Yfirlit um
landbúnaðarf ramkvæmd-
ir ársins 1935 og lán-
veitingar Kreppulána-
sjóðs.
[Hér fer á eftir siðari hluti cr-
indis þess um fjái'hag landbúnað-
arins, er Bjarni Ásgeirsson alþm.,
fiutti nýlega í útvarpið].
Framkvæmdir bænda, x*ækt-
un og byggingar, hafa verið
öllu meiri en undanfarin ár.
Jarðabótaskýrslur eru komnar
úr flestum sýslum landsins.
Samkvæmt þeim má áætla, að
jarðabótadagsverk á árinu nemi
um 720 þús. dagsverkum, eða
um 50 þús. dagsverkum meiru
en síðastliðið ár, og er það hið
mesta sem unnið hefir verið
hingað til. Mest er hækkunin
í Rangárvallasýslu, tæp 8000
dagsverk, enda er hún hæst af
þeim sýslum, sem skýrslur eru
komnar úi', eða með rösk 58000
dagsverk. Ókomnar eru skýrsl-
ur úr Skagafjarðar, Gullbi’ingu-
og Kjósarsýslum.
Veitt hafa verið lán úr Bygg-
ingar og landnámssjóði til 53
nýxra íbúðarhúsa á árinu, sem
nú eru í smíðum eða fullgerð,
(31 árið 1934), alls 228 þús.
kr. Af þeim eru 50 endurh-ýs-
ingarlán, en 3 til nýbýla.
Úr Ræktunarsjóði voru veitt
á árinu 184 lán, að upphæð
444 þúsund kr. á móti 132
lánum árið 1934 að upphæð
tæplega 300 þús. Ekki hefir
verið sundurliðað, hve mikill
kluti lánanna hefir farið til
húsabóta og hve mikið til rækt-
unar.
Heyvinnuvélar hafa bændur
keypt fleiri þetta ár en nokk-
urt annað. Þannig hafa verið
fíuttar inn 247 sláttuvélar á ár-
inu, en allur innflutningur síð-
astliðin 5 ár, til ársins 1935, er
812. Rakstrarvélar hafa verið
keyptar 181, en 318 alls síðast-
liðin 5 ár og snúningsvélar 46,
en aðeins 68 undanfarin 5 ár.
Þannig eykst heyvinnuvéla-
notkunin stói’um með hverju
ári, sem líður og kemur í kjöl-
far ræktunarinnar og fólksekl-
an rekúr á eftir.
Af jai’ðyi’kjuVélum hefir
mjög lítið vei’ið keypt á árinu,
enda hefir mikið verið flutt inn
af þeim undanfarin ár. Aftur
á móti hefir flutzt inn með
mesta móti af tóvinnuvélum, t.
d. 135 prjónavélar, og bendir
það til þess, að nýtt líf sé að
færast í heimilisiðnaðinn, þó
með öðru móti sé en áður var.
Erlend áburðarkaup hafa
minnkað frá árinu áður, úr
2423 tonnum þá, í 2121 tonn á
þessu ári. Mest hafa kaupin orð-
ið áður 3382 tonn.
Má vafalaust um kenna getu-
leysi bænda, að áburðarkaupin
hafa dregizt þannig saman, því
að aukin ræktun krefst óhjá-
kvæmilega aukins áburðar, sem
Fr&mh. á 2. síöu.
Reykjavík, 22. janúar 1936.
3. blað.
A víðavangi
Aðalfundur
miðstjórnar Framsóknar-
flokksins hefst í Reykjavík
sunnudaginn 16. febr. n. k. —
Á aðalfundi eiga sæti og at-
kvæðisrétt 25 aðalmenn mið-
stjói’narinnar og auk þess 10
varamenn, búsettir í einstökum
kjördæmum, alls 35 miðstjóm-
armenn.
Þorbergur Þorleifsson
alþingismaður hélt nýlega
leiðarþing í Lóni í Austur-
Skaptafellsýslu. Var leiðarþing-
ið fjölsótt. Gaf þingmaðui’inn
ýtarlega skýrslu um störf síð-
asta Alþingis og viðhorfið eins
og það er nú 1 landsmálunum.
Var máli hans ágætlega tekið
af fundarmönnum. Varð eng-
inn til að hreyfa andmælum, og
var þó viðstaddur á fundinum
m. a. frambjóðandi íhalds-
flokksflokksins í sýslunni í síð-
ustu kosningum, og nokki’ir af
stuðningsmönnum hans þá.
Enda er fylgi Framsóknar-
flokksins öruggt nú sem fyr 1
Austur-Skaptafellssýslu, og
virðist Þorbergur ætla að verða
vinsæll í þingmennskunni með-
ai héraðsbúa, svo sem áður var
Þorleifur faðir hans.
Nýársræða forsætisráðherra,
sem birt var í næstsíðasta
blaði hefir vakið mikla athygli.
Hefir ráðherrann í þessari
ræðu fært glögg rök fyrir því,
hvaða aðferðum andstæðingar
lýðræðisins beita til að reyna
að gi'afa undan því og koma
því fyrir kattamef. Endurtek-
ur sig hér á landi sama sagan
og sumstaðar erlendis, þótt
skemmra sé hér komið þeirri
skaðræðisstarfssemi, og vænt-
anlega takist í tíma að hefta
ófögnuð þann. En einkenni and-
í’óðursins gegn lýðræðinu segja
glöggt til sín í ýmsum síðustu
viðbui'ðum. Þannig reynir nú
íhaldið að koma af stað „verk-
föllum“, sem eru skrípamynd af
vinnudeilum verkamanna og
vinnuveitenda, svo sem var hið
nýafstaðna bílstjóraverkfall,
sem stefnt var gegn löggjafar-
valdinu. óaldarflokkar eru efld-
ir til að raska almannafriði á
götum höfuðstaðarins og
standa uppi í hárinu á lögregl-
unni. Og á Alþingi rembast
þingmenn íhaldsflokksins og
hjálparlcokkar þeirra við að
tefja afgi-eiðslu mála með
möi’gum og löngum ræðum, sem
enginn tekur mark á og aldrei
koma fyrir augu og eyi’u nema
örfárra manna, sem sótt geta
áheyi’endapalla Alþingis eða
leggja það á sig að skera upp
úr hinum pi’entuðu þingræðum.
Samhliða láta þeir svo blöð sín
skammast út af því, hve þingið
sé langt og vinnubrögð þess
óvii'ðuleg. Og skuldinni á svo
að skella á lýði’æðisfyrirkomu-
lagið sjálft. Ráðhen'ann vakti
athygli á því, að á þessum vett-
vangi, hverjum um sig, þarf
lýðræðið að búast til vamar
gegn flugumönnum. Það þarf
að setja löggjöf um vinnudeil-
ur að hætti Bi'eta og Norður-
landaþjóða. Það þarf að efla og
bæta lögreglu bæjanna. Það
þarf að þyngja refsingar gegn
vísvitandi álygum fjandmanna
lýði’æðisins, svo sem eins og
þegar einn af vinsælustu for-
ingjum í umbótabaráttu al-
mennings er af leiguþýjum
einkahagsmunamannanna bor-
inn sökum um, að hann hafi
svai'ið rangan eið. Og Alþingi
þai’f að fá ný þingsköp, sem
koma í veg fyrir, að pólitískir
vergangsmenn eins og Jakob
Möller eða nazistadýi'kendur
eins og Jóhann í Eyjum, geti
eytt hinum dýra tíma Alþingis
til að flytja langlokuræður
hálfa daga eða nætur, tala tóma
vitleysu og hælast svo um eftir
á. Það eru svona ski’ípalæti,
sem kasta rýrð á þingið og geta
verið áliti lýðræðisins hættu-
leg, ef ekki er tekið fast í
taumana. Því voru ummæli foi’-
sætisi’áðheri’a í nýársræðunni
orð í tíma töluð.
Landbúnaðarráðherra
hefir nú skipað nýbýlastjóm
samkvæmt lögunum um nýbýli
og samvinnubyggðir frá síð-
asta þingi. En í þeim lögum er
gert ráð fyrir nýbýlastjóra og
þriggja manna nýbýlanefnd.
Ilefir ráðhei’rann falið Stein-
grími Steinþórssyni búnaðar-
málastjóra að gegna störfum
nýbýlastjóra fyrst um sinn, og
verður þar því ekki um nýjan
stai’fsmann að ræða. 1 nýbýla-
nefndina eru skipaðir Bjami
Ásgeirsson bóndi á Reykjum,
Bjami Bjarnason skólastjóri á
Laugarvatni og Björn Konráðs-
son ráðsmaður á Vífilsstöðum.
— Þá hefir ráðherrann skipað
5 menn til að endurskoða
mjólkurlögin, en svo var á-
kveðið í lögunum upphaflega,
að sú endurskoðun skyldi fram
fara á þessu ári. Þeir 5 menn,
sem skipaðir hafa verið til að
framkvæma endurskoðunina,'
eru Jónas Kristjánsson mjólk-
urbústjóri á Akureyri, Jón
Hannesson bóndi í Deildar-
tungu, Sigurgrímur Jónsson,
bóndi Holti, ólafur Bjarnason,
bóndi Brautarholti og Þorvald-
ur ólafsson, bóndi Arnarbæli.
Gismondi-hneykslið.
Jónas Jónsson alþm. hefir nú
í vetur ritað í Nýja dagblaðið
og Tímann mjög eftirtektar-
verðar greinar um fisksölumál-
in og sögu þeirra nokkur und-
anfai'in ár. Hefir hann í þess-
um greinum m. a. vikið að hinu
svokallaða Gismondimáli, sem
illræmt er orðið. En meginatriði
þessa hneykslismáls eru þau,
að framkvæmdastjórar Sölu-
sambands ísl. fiskframleiðenda
ákváðu árið 1933, að gi’eiða
ítölskum fiskkaupmanni, Gis-
mondi að nafni 330 þús. kr., án
þess að nokkuð sýnilegt kæmi
í móti nema það, að Gismondi
hætti að kaupa íslenzkan fisk,
og öll fiskverzlunin fór í gegn-
um viðskiptafirma Kveldúlfs
„Bjai’nason & Marabotti“. Hafa
þeir Kveldúlfsmenn fyllst ofsa-
bræði út af þessum greinum J.
J., og tilbui’ðir þeirra vei’ið hin-
ir hlálegustu, eins og verða vill
urn menn, sem ekki vita sitt
rjúkandi ráð. I Mbl. var meðal
annars gefið í skyn, að afhjúp-
anir þessa hneykslismáls hefði
verið ein aðalástæðan fyrir
brotthlaupi íhaldsmanna úr ut-
anríkismálanefnd. Framkoma
Bjavni Ásgeirsson, alþm.
flutti nýlega mjög eftirtekt-
arvert erindi í útvarpið, um
fjárhag landbúnaðarins. í er-
indi þessu birtist í fyrsta sinn
heildaryfirlit um lánveitingar
Kreppulánasjóðs, en þeim er nú
nýlokið. Þá gaf ræðumaður yf-
irlit um þá vaxtalækkun, sem
orðið hefir hjá landbúnaðinum,
sumpart vegna ki’eppulánanna
og sumpart vegna laga frá síð-
asta Alþingi. Ennfremur benti
hann á verðhækkun þá, er orð-
ið hefir á landbúnaðarafurðum
síðan 1932, bæði fyrir aðgerðir
löggjafarvaldsins og heldur
hækkandi markaðsverð erlend-
is í haust. Niðurstöðutölur B.
Á. bera það með sér, að heldur
sé nú að létta undan fæti fyrir
bændastéttinni. — Er Bjarni
þessum málum nákunnugur,
þar sem hann, auk þess að reka
búskap sjálfur, er stjórnar-
nefndarmaður hjá Búnaðarfé-
lagi Islands, bankastjóri við að-
allánsstofnun bændanna og
nefndarmaður í landbúnaðar-
pefnd á Alþingi.
ólafs Thors í málinu hefir að
ýmsu öðru leyti verið hin kát-
broslegasta. Lýsti hann fyrst
yfir því, með miklum manna-
látum, að hann myndi ekki
virða J. J. svars, en nokkrum
d.ögum síðar rauf hann það
bindindi! Nú hafa fram-
kvæmdastjórar Sölusambands-
ins birt opinberlega skýrslu um
málið. Játa þeir þar, að hafa
greitt Gismondi 15000 ensk
pund (sem er nál. 330 þús. kr.).
Segja þeir, að 5000 £ hafi far-
ið í leigu á frystihúsum Gis-
mondi, sem þó voru aldrei not-
uð, 5000 £ til umboðsmanna
hans víðsvegar á Ítalíu, og
5000 £ sem greiðslu upp í skrif-
stofukostnað hans. En auðvit-
að nota þeir ekki það orð í
skýrslunni, sem flestum þykir
eðlilegast að viðhafa um svona
greiðslur. Er þó svo komið, að
gefnu tilefni frá J. J., að þessi
hneykslisráðstöfun hefir nú
loks verið játuð af hlutaðeig-
endum fyrir alþjóð manna.
Ofaníát Islendings.
í blaði íhaldsmanna á Akur-
eyri, „íslendingi“, og sumum
íhaldsblöðum í Reykjavík var
á s. 1. sumri lostið upp mjög
svívirðilegum rógi um að Vil-
hjálmur Þór og Kaupfélag Ey-
firðinga hefðu misnotað fé, sem
safnað hafði verið i sjóð til
styrktar þeim, sem tjón biðu
vegna landskjálftans nyrðra í
fyrra. í tilefni af rógburði
þessum gerði Vilhjálmur Þór
Fr&mh. á 4- síðu.
Uían úr heimi
Þjóðabandalagsráðið situi
nú á fundi í Genf. Hefir það
enn á ný Abessiníumálin til
meðferðar og ennfremur kær-
ur, sem því hafa borizt út af
stjórn Nazista í Danzig. En
borgin Danzig er sjálfstætt rílci
undir eftirliti Þjóðabandalags-
ins. Meirihluti íbúanna er þýzk-
ur, og Nazistar hafa fyrir
nokkru tekið þar völdin.
ítalir hafa undanfarna mán-
uði flutt inn ógrynnin öll af ol-
íu. Er talið, að þeir hafi nægar
birgðir til hálfs árs, svo að ó-
víst sé að olíubannið kæmi að
gagni, þótt það yrði látið
ganga í gildi nú. Frá Abessin-
íu koma þær fregnir, að ítalski
herinn hafi sótt fram á suður-
vígstöðvunum, og virðast Italir
nú hafa tekið rögg á sig eftir
ófarirnar á norðurvígstöðvun-
um fyrra hluta þessa mán. En
alltaf stendur í þjarki út af
flugárásum þeirra á hjálpar-
stöðvar Rauða krossins. Færa
þeir það fram sumpart, að á-
rásirnar hafi orðið óviljandi og
sumpart að þær séu afsakan-
legar vegna þess, að Abessiníu-
menn hafi misþyrmt líkum ít-
alskra hermanna.
Talið er að stjórn Lavals í
Frakklandi muni segja af sér
nú í vikunni. Hefir social-radi-
kali flokkurinn ákveðið, að ráð-
herrar hans skuli ganga úr
stjórninni, og er álitið, að La-
val muni þá ekki sjá sér fært
að vera við völd áfram. I social-
radikala flokknum hefir Dala-
dier nú verið kosinn fonnaðui’
í stað Herriot ráðherra, sem
sagði af sér. En Daladier er
foringi þess hluta flokksins,
sem vill samvinnu til vinstri,
við socialista.
Fulltrúi Japana hefir gengið
af flotaráðstefnunni í London,
og er þar með lokið samkomu-
lagi við Japana um flotamálin.
Mun vígbúnaður í Kyrrahafi
nú aukast óðfluga, af hálfu
allra þeirra, er þar eiga hlut
að máli, -en það eru aðallega
Bandaríkjamenn, Bretar og
Japanar.
Georg V. Bretakonungur er
látinn, 70 ára að aldri. Hann
var mjög bilaður að heilsu, en
lungnabólga varð honum, að
bana. Hann var fæddur 3. júní
1865, sonur Játvarðar konungs
VII. í Bretlandi (en Játvarður
var sonur hinnar frægu Vic-
toríu drottningar) og Alex-
öndru, dóttur Kristjáns IX.
Danakonungs. Georg Bretakon-
ungur og Kristján konungur X.
voru því systkinasynir. Georg
V. var næstelzti sonur og því
eigi borinn til ríkiserfða. Hann
bjó sig undir að verða yfir-
maður í hemum, gekk í sjó-
liðsforingjaskóla, gegndi her-
þjónustu á flotanum, og hófst
að lokum til flotaforingjatign-
ar. Hann lagði mikla stund á
íþróttir, og varð einkum fræg-
ur sem siglingamaður og fugla-
skytta ein sú bezta í heimi.
Við lát eldra bróður síns varð
hann ríkiserfingi Breta. Og í
konungdómi sínum minntist
hann gjaman langferða sinna
í fyrri daga um hið víðáttu-
mikla heimsveldi, enda munu
Framh. á 4. síðu.