Tíminn - 11.02.1936, Blaðsíða 2

22
YXMXNN
Lýðrœðið og vinnu
brögðin á Alþingi
L
A Alþingi hafa komið fram
tillögur um að hætta að prenta
ræður þingmanna. Það hafa líka
komið fram tillögur um að hætta
alveg að skrifa ræðurnar. Hefir
þetta vakið nokkurt umtal, en
hvorugt náð fram að ganga, En
í þessu máli liggja þrjár epurn-
ingar fyrir: Á að hætta að
geyma ræður þingmanna? Á
aðeins að geyma þær í skrifuðu
handriti? Eða á að halda áfram
að prenta þær og gefa út í
bókarformi eins og nú er?
Prentun þingræðanna kostar
rikissjóð árlega álíka mikið og
að leggja 10 kilómetra i meðal
þjóðvegi og vinna þingskrifar-
anna kostar helminginn af þeirri
upphæð. En það, sem á að vinn-
ast við að skrifa og gefa út
ræðurnar, er að gera þjóðinni
auðveldara að fylgjast með gerð-
um fulltrúa sinna. Um það má
deila, hvort sú fræðsla sem í
ræðuútgáfunni felst, avari kostn-
aði. En um hitt verður ekki
deilt, að möguleikar almennings
til að fylgjast með gerðum þings-
ina án þess að lesa alþingistíð-
indi, hafa gerbreyzt. Politisku
blöðin hafa stækkað og berast
nú miklu örar út um lands-
byggðina en áður. Og sérstak-
lega innir útvarpið af hendi áð-
ur óþekkt hlutverk í þessum
efnum, þar sem það bæði flytur
lýsingar á frumvörpum og til-
lögum og öðru hverju rökræður,
sem fram fara milli stjórnmála-
flokkanna. Það má óhætt full-
yrða, að útvarpið hafi gert
meira að því en nokkuð annað
að o p n a þ i n g i ð og það stór-
um betur en hið litla og fálesna
upplag alþingístíðindanna1 nokk-
urntíma gat gert.
Tillagan um að hætta útgáfu
þingræðanna hefir verið borin
1) Það ber llka að taka fram, að
það er aðeins ræöupartur þingtiðind-
anna, sem koinið hefir til inála að
fella niður, Skjalaparturinn, þ, e.
frumvörp, tillögur og greinagerðir
dettur engum i hug að hætta að
gefa út.
Þegar Halldór Kiljan Laxness
fyrir skömmu síðan tók sér
fyrir hendur að bjarga heil-
brigðri skynsemi þjóðarinnar
frá lækningafaraldri og fyrir-
bænum miðla, þótti mörgum
hann sverja sig meira í ætt
Þorleifs Kortssonar lögmanns,
sem stóð fyrir galdraofsóknum
17. aldar og brenndi marga
menn lifandi, séra Jóns „þuml-
ungs“ og Páls í Selárdal, held-
ur en menntaðs heimsborgara
á tuttugustu öld, sem hefði átt
ríkulegan kost á því að kynnast
andlegum stefnum og hugðar-
efnum samtíðar sinnar. —
Jlræðsla við ltukl og drauga er
sannarlega nýstárleg í fari gáf-
aðra manna á þessari öld. Hitt
er, sem betur fer, algengt, að
raenn af öllum stéttum og stig-
um líta á slík hugtök eins og
fræðilega skýringu á andlegum
sjúkdómseinkennum fyrri alda.
Þessi ótímabæra og alda-
gamla hræðsla er svo furðuleg
í fari nútíðarmanna, að því
líkast er, sem einhverjar eftir-
legukindur frá 17. öld hafi
gerst sýkilberar fram til þessa
dags og að þetta andlega pest-
næmi grípi nú um sig þar sem
sízt mætti ætla.
Eftir lestur greinar H. K. L.
í Alþ.bl. 26. þ. m. mun flestum
fram fy.rst og fremst til sparn
aðar á ríkisfé. En þessi tillaga
hefir lika aðra hlið, sem er engu
síður alvarleg. Það er sem sé
býsna mikið álitamál, hvort það
sé 8amboðið almennu velsæmi
og virðingu alþingis að gefa út
sumt af þeim umræðum, sem
fram hefir farið á tveim síðustu
þingúm.
Það er á hvers manns vitorði
í þinginu og á áheyrendabekkj-
um þess og það er líka orðið
nokkuð kunnugt úti um landið,
að þingmenn úr flokkum stjórn-
arandstæðinga hafa tekið upp
þann sið að flytja margar og
langar ræður, sem eingöngu eru
haldnar í þeim tilgangi að lengja
þingtímann. ef verða mætti
ríkisstjórninni til álitshnekkís,
og tefja eða hindra framgang
einstakra mála, sem vitað er að
hafa lögmætaii þingmeirihluta
að baki sér. Þessi ræðuhöld
hinna svokölluðu „þófara“ eru,
eins og gefur að skilja, langoft-
ast alveg innihaldslaus eða end-
urtekning ein á því, sem áður
er búið að segja. Þess eru jafn-
vel dæmi að „þófari“, sem ekki
vildi leggja of mikið á sig, hafi
fengið uppkast að áður fluttri
ræðu lánað hjá öðrum „þófara“
og flutt það með nokkrum orða-
breytingum!2)
Það er því full ástæða til að
spyrja: Hefir þingið ekki nógan
skaða og skapraun af því að
þurfa að ætla viðbótar starfs-
tíma til þessarar fábjánaiðju, þó
að ekki sé verið að kasta fé til
þess að gefa slíkt út sem bók-
menntir um þjóðmál?
II.
Það er ekki óalgengt að
heyra ámæli í garð Alþingis
nú á síðustu tímum. Það er
talað um, að þingið sé dýrt, að
það haldi sig illa að störfum,
fundir séu stuttir, þingtíminn
2) Sbr. Þegar Óiafur Thors sagði
upp úr miðri ræðu: „Hvar var eg nú
í Dósa?' Hann hafði fengið lánað
ræðuuppkast hjá Magnúsi Jónssyni
„dósent“!
virðast að þessi vel meinta
björgunarviðleitni hans hefði
átt að byrja heima fyrir. Þeir
menn, sem þekkja hann per-
sónulega og hafa án hleypi-
dóma lesið og notið skáldrita
hans, munu furða sig á því, að
svo lítið hugsuð grein og lak-
lega gerð skuli geta komið úr
penna hans. Meginefni greinar
hans er sem hér segir:
1. Að öll „tímabær“ sálfræði
sé bundin tveimur vísindaleg-
um höfuðstefnum: „Psyehoan-
lyse“ eða sálargreining Freuds
og „reflexology" eða viðbrigða-
fræði þeirra Pavlovs og Bekta-
revs.
2. Að ekki geti verið um sál-
fræðilegar athuganir að ræða í
félagi, sem hafi trúariðkanir
um hönd og hafi með sér
sálmabækur á fund, þar sem
prestur ætlar að flytja ræðu.
3. Að miðilshæfileikar sé
„vel þekkt tegund af móður-
sýki“.
4. Að slík félög, sem kenna
sig við sálarfræði, en taka þó
ef til vill með sér sálmabók á
einstakar samkomur sínar, séu
óþekkt fyrirbrigði annarstaðar
en á íslandi.
5. Að einhverjir ónafngreind-
ir menn játi í dagblöðunum
trú sína á drauga og galdra-
sé of langur. Það er líka talað
um, að þingmenn séu ókyrrir
á fundum. Og það er sömuleið-
is fundið að því,' að svipur
þingsins í heild sé ekki með
þeim alvörublæ og eigi svo
virðulegur, sem vænta mætti
um þá stofnun, sem fer með
æðsta vald í landinu og setur
þjóðinni lög.
Sumt af þessum ásökunum í
garð þingsins er byggt á ó-
kunnugleika. Við það er t. d.
ekkert að athuga, þó að opin-
berir þingfundir séu stuttir.
Svo að segja öll þau þingstörf,
sem bera árangur, fara fram á
fundum þeirra nefnda, sem
taka málin til meðferðar á milli
umræðna og á fundum flokk-
anna, þar sem tekin er hin póli-
tíska afstaða til málanna. Um-
ræður þær sem fram fara á
hinum opinberu fundum, hafa
með örfáum undantekningum,
engin áhrif á úrslit málanna.
Áður en þingmenn koma á
þessa fundi, eru þeir yfirleitt
búnir að mynda sér skoðun á
málunum, sem til umræðu eru.
Sem betur fer eiga þeir oftast
völ á betri og ýtarlegri gögn-
um til að byggja ályktanir
sínar á, en fram koma í ræðu-
höldunum. Ber þá fyrst að
nefna hinar prentuðu greinar-
gerðir frumvai’panna og nefnd-
arálitin," sem einnig er útbýtt
meðal þingmanna fyrir 2. um~
ræðu hvers máls. Það eru þessi
gögn, sem prentuð eru í hinum
svokallaða skjalaparti eða A-
deild alþingistíðindanna. Og
fyrir utanþingsmenn, sem fá
alþingistíðindin, er líka mun
meira á þessum gögnum að
græða en ræðunum.
En þegar þetta er athugað,
má það ljóst vera hverjum
manni, að bezt fer á því, að
umræður á hinum opnu þing-
fundum séu fremur stuttar um
hvert mál, og að lengd um-
ræðufundana er síður en svo
réttur mælikvarði á gagnsemi
þingsins. í þingum nágranna-
þjóðanna tíðkast það heldur
ekki eins og hér, að hafa þing-
fundi á hverjum degi. Þess er
ekki talin þörf, heldur er talið
nægja að hafa umræður tvisv-
ar eða þrisvar í viku. Er þá
þeim mun meiri tími ætlaður
verk og „haldi, að með þessu
séu þeir að miðla mönnum nið-
urstöðum í sálarfræði!“
Ýmsar fleiri kátlegar stað-
hæfingar eru í grein H. K. L.,
en þessar nægja, sem ástæða
til þess að skifta við hann
nokkrum orðum um málefni
það, sem hér um ræðir.
Fyrsta staðhæfing H. K. L.
sú, að öll „tímabær“ sálfræði
sé bundin þeim tveimur vís-
indastefnum, sem hann nefnir,
er yfirlýsíng hans sjálfs um
það, að hann lítur á sálarfræð-
ina og rannsóknirnar á sviði
; hennar út frá sjónarmiði efn-
ishyggjumanna einvörðungu.
Það, út af fyrir sig, er ekkei’t
athugavert. Aftur á móti er at-
hugaverð sú vanmáttka drýldni,
sem hann slær á sig, þegar
hann tekur að fordæma hvers-
konar aðra viðleitni á sviði sál-
vísindanna en þessar tvær
greinir.
Ég hygg að heilbrigð skyn-
semi, sem H. K. L. lætur sér
réttilega vera mjög annt um í
fari annarra manna, líti svo á,
að rannsóknir um sálræn efni
eins og svo mörg önnur við-
fangsefni mannsandans, falli í
tvær megingreinir; annarsveg-
ar athuganir og niðurstöður
sálarlegra fyrirbæra, hinsvegar
upphaf og orsakir fyrirbær-
anna. Og það virðist ekki vera
fjarri skynsemi, að telja það
vera yzta takmark sálfræði-
fyrir störf nefndanna og flokk-
anna.
Sumir þingmenn, sem eru
mjög gamaldags í hugsunar-
hætti eða vita betur en þeir
segja, þykjast vilja halda
dauðahaldi í umræðurnar af
því að þær séu skilyrði þess,
að þjóðin geti fylgst með mál-
unum, og tryggi þingmönnum,
minnahlutans „frelsi“ til að
láta skoðun sína í ljós. í þess-
ari trú standa þeir þingmenn,
sem „tala fyrir þingtíðindin",
sem kallað er, þ. e. flytja óra-
langar ræður, jafnvel að næt-
urlagi yfir hálftómum sal, í
þeim tilgangi einum að láta
prenta þær í Alþingistíðindun-
um. Þessir þingmenn lifa í
þeirri von, að ræðurnar muni
verða lesnar af kjósendum
þeirra heima fyrir, og muni
þeir þá þykja hafa staðið vel
cg rækilega fyrir máli sínu*).
En eins og áður er vikið að, er
litbreiðsla þingtíðindanna svo
lítil, og hinar prentuðu ræður
svo fálesnar, að þær af þeim
ástæðum koma að litlum not-
um, jafnvel þótt nokkuð kynni
að vera á þeim að græða fram
yfir almennan málaflutning
blaða eða mannfunda. Áheyr-
endasvæði Alþingis er eins og
allir vita, svo takmarkað, að
útbreiðsla umræðnanna til á-
heyrenda, kemur ekki til greina
svo að teljandi sé. — Og sú á-
stæðan, að ótakmarkaðar um-
ræður séu nauðsynlegar til
þess, að minnahlutamenn fái
„frelsi“ til að láta í ljós skoðun
sína, er við minnstu athugun,
beinlínis hlægileg. Sérhver
stjórnmálaflokkur hefir yfir að
ráða fleiri eða færri blöðum tií
að útbreiða skoðanir og sjónai'-
*) Eitt átakanlegasta dæmið um
þessa tegund þingmennsku, var
síðasta ræða porsteins Briem i
í iárlagaumræðunum í fyrra. Sú
rrcða stóð nál. tveim klukkustund-
um um lágnættið, og voru að lok-
um ekki aðrir i fundarsalnum en
ræðumaðúr, forseti og einn ræðu-
skrifari. Jafnvel Hannes á
Hvammstanga hrökklaðist burt að
lokum, af því að ræðan var svo
leiðinleg, enda svaraði lienni eng-
inn.
legra rannsókna, að fá skorið
úr því, hvort sálin sé í raun og
veru til, sem sjálfstæð vera, í
sambandi við líkamann og eftir
líkamsdauðann.- Sálarrannsókn-
ir efnishyggjumanna, þ. e.
þeirra, sem ekki trúa á sjálf-
stæða tilveru einstaklingsins
eftir líkamsdauðann, fjallar
einkum um hin sálarlegu fyrir-
bæri í sambandi við líf og at-
hafnir mannslíkamans. Það
mun jafnvel vera öllu til skila
haldið, að kalla viðbragðafræð-
ina þessu nafni.
En í þessu sambandi er ó-
hjákvæmilegt, jafnvel fyrir
lieilbrigða skynsemi, að taka
það til greina, að þorri manna
telur sálarrannsóknir efnis-
hyggjumanna og niðurstöður
allsendis ófullnægjandi svör við
þessum spurningum, sem frá
alda röðli hafa leitað á manns-
hugann með meiri og minni
ákefð, meiri og minni sársauka:
Lifir sál mannsins vitundar-
lífi eftir líkamsdauðann ?
Hittast ástvinir aftur þegar
jarðvistinni er lokið?
Vöknum við til nýs lífs,
nýrra starfa og ólokinna
verka ?
Af grein H. K. L. verður
ekki annað ráðið, en að hann
sé með öllu óvitandi um þá
staðreynd að uppi eru og hafa
verið víða um lönd ekki einung-
is mannmörg félög heldur og
heimsfrægir vísindamenn, sem
mið þingmanna sinna* *), auk
annara tækja, sem sízt eru á-
hrifaminni en þingræðurnar.
En hin miklu ræðuhöld spilla
þingvinnunni á margan hátt.
Allir þingmenn hafa það á til-
finningunni, að hinar löngu og
mörgu ræður séu tilgangslaus-
ar, hafi ekki áhrif á endanleg
úrslit málanna. Þess vegna
finnst mörgum þingmanni þeim
tíma illa varið, sem til þess fer
að streitast við að sitja og
hlusta á ræðuhöldin. Af þessu
stafar að verulegu leyti þolleysi
þingmanna í sætum sínum og
sá glundroðabragur, sem því
íylgir.
Hin miklu ræðuhöld á Al-
þingi eru því á allan hátt miklu
fremur til ills en góðs, og í
þeim felst alveg sérstaklega á-
samt fleiri fyrirbrigðum, sem
vikið verður að, ein af hættun-
um, sem yfir lýðræðinu vofa
fyrir aðgerðir sérstakra afla í
stjórnmálalífi landsins.
III.
Það er svo sem gefið mál, að
það eykur ekki álit þingsins,
þegar út bei'zt, að einstakir
þingmenn leiki sér að því að
tefja þingtímann með ræðum,
sem eru ekkert nema innantóm
orð og þýðingarlausar endur-
tekningar, og að ekki skuli
vera hægt að hindra þvílíkt
framferði.
Við óhæfilega löngum um-
ræðum eru að vísu nokkrar
skorður reistar í 37. gr. núgild-
andi þingskapa. Þar segir svo:
„Ef umræður dragast úr
hófi fram, getur forseti
stungið upp á, að þeim sé
hætt og sker þingdeildin
úr því umræðulaust. Sömu-
**) íhaldsflokkurinn t. d., sem
nú þykist þurfa mest á því að
halda að fá „freisi" til endalausra
ræðuhalda, á kostnað Alþingis,
liefir undanfarið haft 10—20 blöð-
um og tímaritum é að skipa, auk
þess sem liann, að sjálfsögðu hef-
ii sama rétt og aðrir til að kynna
„skoðanir" sínar í útvarpi og á
fundum. Jafnframt nýtur þessi
flokkur þeirra hlunninda, að hafa
þriðjung kjósenda sinna saman-
safnaðan á nokkrum vallardag-
sláttum í Rvík, og geta talað við
þá daglega.
hafa gefið sig við rannsóknum
á hæfileikum svonefndra miðla
og þeim yfirvenjulegu fyrir-
bærum, sem birtast í sambandi
við þá. Sumir þessara vísinda-
manna hafa náð heimsfrægð
fyrir rannsóknir sínar einnig á
öðrum vísindagreinum, eins og
til dæmis að taka hinni svo-
nefndu vísindalegu sálfræðí,
eðlisfræði, lífeðlisfræði o. fl.
Hinar spiritistisku rannsókn-
ir hníga ekki eingöngu að því
að athuga fyrirbrigðin, heldur
einkum að því að leita upphafs
þeirra og orsaka. Og hvað sem
við H. K. L. hugsum og segj-
um um þessar ráðgátur manns-
andans og hverju sem við
kunnum að trúa eða neita um
þau efni, þá er það kunn stað-
reynd, sem jafnvel sjálfsþótti
hinna efnislegu vísinda beygir
sig fyrir, að fyrirbrigði gerast,
sem torvelt og óhugsanlegt er
að skýra í ljósi þeirrar þekk-
ingar, sem vísindin eiga yfir að
ráða. Hitt er og jafnkunnugt,
að mjög margar milljónir
manna í heiminum telja sig
hafa fengið óyggjandi sannanir
fyrir því, að fyrirbrigðin stafi
frá vitsmunaöflum, sem ekki
geti verið þessa heims.
Það er í mesta lagi furðu-
legt, að gáfaður maður, víðför-
ull, veðumæmur um andleg
hugðarefni, geti ritað grein um
sálarrannsóknir án þess að
látast vita um spiritismann,
leiðis geta 3 þingmenn í
efri deild, 6 í neðri deild
og 9 í sameinuðu þingi
krafizt þess, að greidd séu
atkvæði um, hvort umræð-
um skuli lokið-------
Þessu ákvæði þingskapanna
mun hafa verið beitt 2—3 sinn-
um á þinginu 1934 og einu
sinni á þinginu 1935, þegar
málalengingar stjómarand-
siæðinga keyrðu úr hófi fram.
Miklu oftar hefði verið greini-
legt tilefni til að beita þessari
aðferð. En til hennar er þó yf~
irleitt ekki gripið nema ör-
sjaldan.
Þess gerist ekki þörf hér að
nefna mörg dæmi þess, þegar
hið ósæmilega málþóf hefir
gengið úr hófi fram. Hér í blað-
inu hefir áður verið skýrt frá
fyrirbrigðum eins og hinni
makalausu ræðu Hannesar
Jónssonar við aðra umræðu um
frv. um nýbýli og samvinnu-
byggðir, en Hannes hótaði að
halda þeirri ræðu áfram alla
nóttina, ef fundi yrði ekki slit-
ið. Hafði hann þó ekki meira
um málið að segja en það, að
hann lauk því á 10 mínútum
næsta dag. Sömuleiðis hefir
verið skýrt frá ræðuhöldum
þeirra Jakobs Möllers, Sigurðar
Kristjánssonar og Thor Thors,
í skólabókamálinu og Jóhanns
Jósefssonar í ferðaskrifstofu-
niálinu. öll minnti þessi ræðu-
mennska fremur á bamaleiki
þrákelkinna stráka en ábyrgð-
arfullt löggjafarstarf á þingi
þjóðarinnar.
En óvinum lýðræðisins er
kærkomið framferði „þófar-
anna“. Því að skemmdir þær,
sem þófararnir valda á vinnu-
brögðum þingsins, og þann
„skrípaleiks“-brag, sem þófið
setur á fundina, má eftir á
nota til árása á Alþingi og
þingræðisfyrirkomulagið í
heild.
En til viðbótar við iðju „þóf-
aranna“ hafa núverandi stjóm-
arandstæðingar leitt annað nýtt
fyrirbrigði inn í þingsalina.
Það er svipur „skrílvikunnar“
frá árinu 1931.
Það er sá andi ofbeldis og
hótana samfara fáránlegu og
ruddalegu látbragði, sem nú-
verandi fomiaðui’ íhaldsflokks-
viðfangsefni hans, rannsóknir
hans og margvíslegan árangur
rannsóknanna. Smaladrengur í
afdal, sem varla hefði litið aðra
bók en kverið sitt, væri afsök-
unarverður í slíkri fáfræði, en
H. K. L. ekki. Og þar sem ætla
vei’ður af grein hans, að hann
hafi rækilega sneitt hjá allri
þekkingu u m málefni spirit-
ismans, verður það vel skiljan-
legt, að hann ekki aðhyllist
skýringar hans. En hvatvísleg
fordæming þeirra hluta, sem
hann þekkir ekki og virðist
ekki vilja þekkja, er mjög rík
sönnun fyrir þessu sem að fram-
an er sagt, að varnarstríð H.
-K. L. í þágu heilbrigðrar skyn-
semi hefði átt að byrja heima
fyrir. Og eftir því sem þessi
síðari grein hans gefur til
kynna, virðist svo sem það
hefði veríð skynsamlegt af
honum að færa ekki varnarlín-
una í þessu máli út fyrir sitt
eígið heilabú.
Ég vildi þessu næst leitast
við að gera mér grein fyrir or-
sökum þess, að sálmabækur og
trúariðkanir 1 Sálarrannsóknar-
félagi íslands hafa valdið svo
úrigum viðbrigðum í rít-
mennsku H. K. L. Til þess að
stæla hneykslun sína yfir því
líku athæfi í sambandi við sál-
arrannsóknir, gerir hann sér
það í hugarlund sem yztu fjar-
Vísíndí eða vaaþekking’
Eftir Jónas Þorbergsson, útvarpsstíóra