Tíminn - 11.02.1936, Blaðsíða 3

TlMINN
23
ins virðist hafa hlúð að í flokki
sínum síðan hann ruddi sér þar
til rúms í innsta sæti.
Það er alkunna, að þessi
maður hefir á þingfundi vaðið
að forseta sameinaðs þings og-
sagt, að réttast væri að draga
hann niður úr forsetastólnum.
I-Iann og fleiri flokksmenn hans
hafa líka hvað eftir annað lát-
ið þau orð falla, ef þeir hafa
orðið undir í atkvæðagreiðslu,
að sjálfsagt væri að henda
þingmönnum stjórnarflokkanna
út úr salnum. Og skemmst er
að minnast orða þessa sama
„foringja", þegar vísað var frá
kröfu Bændaflokksins viðvíkj-
andi Magnúsi Torfasyni:
„Þá er þingið búið að
afgreiða Magnús Torfason,
en nú er eftir að vita,
hvað b æ r i n n gerir við
hann“*)!
Slíkur fundabragur hefir ekki
áður tíðkast á þingi íslendinga,
síðan menn gengu vopnaðir til
dóma á Þingvelli. Hér hefir
eins og á Norðurlöndum og á
Bretlandi, verið til þess ætlazt,
að þingmenn séu kyrlátir á
fundum, og að minnihlutinn taki
eðlilegum ósigrum og sigrum
með jafnaðargeði en án ofstopa
og upphrópana eins og tíðkast
i þingum sumra hinna suðlæg-
ari landa. Islenzka þjóðin ætl-
ast áreiðanlega til þess, að
fundir Alþingis séu að þessu
leyti nokkuð frábrugðnir
venjulegum pólitískum fundum,
þar sem misjafnlega gengur
að hafa hemil á skapi manna
og' hátterni.
En hér er af vissum mönn-
um byrjað að feta í fótspor
þýzkra nazista, sem létu í Ijós
vanþóknun sína á fundum rík-
isþingsins' með því að rísa úr
sætum og syngja hástöf-
um flimt og níð um stjórn lýð-
veldisins og stuðningsflokka
*) Eftir þetta uppnefndi Ó. Th.
Magnús sýslumann í umræðum og
kallaði hann „1. þingkjörinn'1. Lét
M. T. þetta sem vind um eyru
þjóta þangað til hann spurði eitt
sinn, er Ólafur greip fram í með
uppnefningu þessa: „Var 1. fé-
kjörinn þingmaður eitthvað að
nöldra?" Ólafur þagði við. Honum
geðjaðist eklci að nafngiftinni „fé-
kjörinn"!
stæðu, að Náttúrufræðifélagið
taki upp trúariðkanir. Nú mun
það fara svo í þessu efni -eins
og fleirum í sambandi við þetta
mál, að heilbrigð skynsemi al-
mennings verður H. K. L. and-
hverf. Það er sem sé ekki snef-
ill af ástæðu til þess að ætla,
að rannsóknir á dýrum, jurt-
um, jarðmyndunum, veðurfari,
stjömufræði, efnafræði og öðr-
um greinum, sem lúta að
skynjun og skilgreiningu hinn-
ar ytri náttúru, gætu beðið
hnekki við það, þó rannsakend-
ur þeirra greina tækju sér
sálmabók í hönd og stunduðu
trúariðkanir. Trúhneigð og trú-
ariðkanir eru að vísu ekki skil-
yrði fyrir samvizkusamlega
unnu rannsóknarstarfi á nátt-
úruvísindum. En þær geta
heldur ekki verið hemill á slíku
starfi, þar sem heilbrigðir
menn væru að verki. Islenzka
orðið „trú“ er mjög fátækleg
skilgreining á hugtakinu
„religion", sem bindur innan
vébanda merkingar sinnar ekki
einungis trúarbrögð, heldur og
trúarhugð eða leit mannsand-
ans og þrá eftir þekkingu á
æðri sviðum tilverunnar heldur
en þeim, sem koma inn fyrir
takmörk mannlegrar skynjun-
ar, jafnvel með tilhjálp hinna
1‘urðulegu vísindatækja, sem
mannsandinn hefir þegar afl-
að sér. Þessi þrá til æðri heima
gæti vissulega aldrei dregið
hennar.
En þingbragur sá, sem þvílík
framkoma skapar, er vitanlega
ekki til þess fallinn að auka á-
lit Alþingis eða treysta grund-
völlinn undir lýðfrjálsu þjóð-
skipulagi.
IV.
Á þinginu 1934 ritaði þing-
flokkur Framsóknarmanna hin-
um þingflokkunum bréf við-
víkjandi ræðuhöldunum. 1 bréf-
inu var stungið upp á því, að
allir þingflokkar tilnefndu
fulltrúa í nefnd, er vinna skyldi
að því að athuga möguleika
fyrir samkomulagi milli flokk-
anna um takmörkun ræðutíma.
/
Var hugmynd Framsóknar-
flokksins sú, að slíkt samkomu-
lag milli flokkanna gæti komið
í stað breytinga á þingsköpun-
um fyrst um sinn, og að
reynslan af samkomulagiiv
gæti þá gefið bendingin. am
það, á hvern hátt breyta
skyldi þingsköpunum.
Margir voru þegar í upphafi
vantrúaðir á vilja stjórnarand-
stæðinga til að koma á slíku
samkomulagi. Þó fór svo, að
flokkarnir töldu sér ekki annað
fært en að verða við áskorun-
um Framsóknarmanna. Til-
nefndu því allir þingflokkarnir
fulltrúa. Fyrir Framsóknar-
flokkinn mættu Bernharð Stef-
ánsson og Gísli Guðmundsson,
fyrir Alþýðuflokkinn Héðinn
Valdimarsson og Stefán Jóh.
Stefánsson og fyrir Sjálfstæð-
isflokkinn Jóhann Jósefsson og
Magnús Guðmundsson. Þor-
steinn Bi-iem og Ásgeir Ás-
geirsson komu líka til viðtals.
Fulltrúar Framsóknarmanna
lögðu fram uppkast að tillögum
um samkomulagsgrundvöll, þar
sem gert var ráð fyrir að tak-
marka ræðufjölda meir en nú
er. Ennfremur að setja tak-
mörk um ræðutíma (en nú eru
þau engin) og í þriðja lagi var
stungið upp á því, að ræðu-
mannafjöldi í hverju máli
skyldi aðallega takmarkaður
við framsögumenn flokka.
En það sýndi sig strax, að
a. m. k. helmingur nefndar-
innar hafði lítinn áhuga fyrir
því að þetta samkomulag næð-
ist. Stjómarandstæðingar vildu
blanda óviðkomandi atriðum
úr áhuga né ruglað dómgreind
náttúrufræðinga í leit þeirra
um furðuleg svið hinnar skynj-
anlegu náttúru, heldur þvert á
móti. Verður þá jafnframt
ljóst, hvílík firra það er, að
telja trúariðkanir ósamrýman-
legar þeim sálrænu eftirgrensl-
unum, sem spiritistar hafa með
höndum, þar sem hin dulrænu
fyrirbrigði virðast ekki geta
orðið skýrð með aðferðum
vísindanna, heldur eiga upp-
runa sinn í lögmálum sem
liggi utan við hið almenna
skynjunarsvið manna. Allar
tilraunir spiritista eru, þegar
djúpt er skoðað, leit að horfn-
um ástvinum, sem dauðinn
hefir hrifið brott úr jarðlífinu.
Og hvort sem H. K. L. líkar
betur eða ver, þá er mann-
kynið svo bamalegt og hefir á-
valt verið, að láta sig gruna
það og leita sannana fyrir því,
að þessir horfnu vinir eigi sér
áframhaldstilvist. Trúariðkanir
eru því ekki einungis samrým-
anlegar þessari leit, heldur
virðist það ekki samrýmanlegt
heilbrigðri skynsemi að gera
ráð fyrir öðru, en að þær verði
verulegur þáttur í andlegu lífi
og rannsóknarviðleitni spirit-
ista.
Einn af mestu þjóðarkostum
íslendinga er heilbrigði þeirra í
trúarefnum. Söfnuðir, sem að-
hyllast strangtrúarstefnur, eiga
hér erfitt uppdráttar. Samt
inn í umræðurnar og semja um
þau um leið. Enda var ekki við
góðu að búast, þar sem þeir
höfðu sett einn aðal „þófara"
sinn (Jóhann Jósefsson) í
nefndina. Fór svo að lokum, að
fundahöld nefndarinnar lögðust
niður og höfðu engan árangur
borið.
Á þinginu 1935 (síðasta
hluta) var svo málið tekið upp
til nýrrar athugunar í Fram-
sóknarflokknum. Flutti þá Jör-
undur Brynjólfsson frumvarp
það, er skýrt var frá, í síðasta
blaði, um breyting á þingsköp-
unum. Náði það, að vísu eigi
fvam að ganga þá, með því að
stjórnarandstæðingar þvældust
fyrir því á alla lund og áliðið
var orðið þings, en verður nú
tekið upp á ný á þinginu 1936.
m
v.
Hér að framan hefir verið
vikið að nokkrum ágöllum, sem
eru á vinnubrögðum Alþingis,
og hvernig þessa ágalla mætti
lagfæra.
Það er rík nauðsyn, að al-
menningur geri sér grein fyrir
eðli þessara mála, geri sér
grein fyrir þýðingu Alþingis í
þjóðfélaginu, og þá ekki síður
þeirri afstöðu, sem einstakir
aðilar í þjóðfélaginu hafa til
þingsins.
I athöfnum Alþingis felst
sjálft lýðræðið, vald og’ réttur
almennings til að ráða landinu
og njóta frelsis. Gallar á vinnu-
brögðum Alþingis eru veikleiki
í lýðræðinu.
En menn verða líka að gera
sér það ljóst, að hver sá flokk-
ur eða einstaklingur, sem vill
lýðræðið feigt, og vinnur vit-
andi vits að afnámi þess, hlýt-
ur fyrst og fremst að beina
skeytum sínum að Alþingi.
Ef fjandmönnum lýðræðisins
tekst að vekja andúð og ótrú á
Alþingi meðal þjóðarinnar, þá
er opin leiðin til að stíga þau
spor, sem í ýmsum löndum
hafa stigin verið til að svifta
þjóðirnar frelsi sínu og fella
þær í áþján fámennis- eða
einræðisst j ómar.
Vinnubrögð andstæðinga lýð-
ræðisins erlendis eru eftirtekt-
arverð fyrir okkur Islendinga.
Þar hefir einmitt mjög verið
sem áður á þjóðin í fari sínu
ríkulega trúarhugð. Spiritism-
inn hefir af þessum ástæðum
hlotið djúp ítök í hugum Is-
lendinga í öllum byggðum
landsins. Hin lúterska kirkja á
sér tiltölulega lítil og þverrandi
ítök í hugum fólksins. Kirkj-
an stendur föst á fótum í úr-
eltum „dogmum“, meðan þjóð-
inni miðar áfram í víðsýni og
menntun. En trúarhugð íslend-
inga þverr ekki að heldur. Þeg-
ar fólkinu eru boðnir steinar,
leitar það sjálft að brauði.
Ég hygg að Matthías Joch-
umsson hafi verið einskonar
persónugerfingur hins trúar-
lega viðhorfs þjóðar sinnar.
Matthías háði um æfina mikla
baráttu við óblíð kjör, harma
og hugarstríð. Hann var víð-
sýnn andi og víðförull.Mér verða
ávalt minnisstæð orð þau, er
Matthías sagði við mig eitt
sinn: „Ég hefi víða leitað og
átt kost á að aðhyllast margt í
andlegum stefnum, en spirit-
isminn einn Refir svarað hróp-
um mínum. Iiann einn á kost
á staðreyndum og býður upp á
leit að staðreyndum.
Eins og þjóðin er hófsöm í
trúai’efnum og hefir óbeit á of-
stækistrúarstefnum, eins eru
henni mótstæðilegar vantrúar-
öfgar. Islenzltir alþýðumenn
eiga að jafnaði meðfæddan
nægilegan þroska, til þess að
þola öðrum mönnum trú og
notuð sú starfsemi, að reka
byltingarstarfið, grímuklætt,
inni í sjálfu höfuðvígi lýðræðis-
ins, þingum þjóðanna. Fulltrú-
ar þessarar stefnu í þingunum
hafa notað aðstöðu sína þar til
að gera þingin sem óstarfhæf-
ust. Þeir hafa reynt að koma
því fyrir á þann veg, að þing-
unum yrði sem minnst að
verki, og lausatök sem mest.
En jafnhliða hafa þeir látið
ráðast á þingin fyrir aðgerða-
og úrræðaleysi. Og þegar tími
hefir þótt til kominn, hefir ver-
ið byrjað að ala á því, að slík
samkoma væri óþörf og lýðræð-
ið einskis virði. En síðasta
þátt þessarar starfsemi þekkj-
um við frá morðingjum Matte-
otti og fangabúðum Þýzka-
lands.
Það er enginn vafi á því, að
lýðræðið á sterkar rætur í hug-
um íslendinga eins og ná-
grannaþjóðanna, Breta og
Norðurlandabúa. Það er von-
andi óhætt að gánga út frá því,
að þetta þjóðskipulagsform,
sem menningarþjóðirnar hafa
áunnið sér með baráttu og
blóði — og þó fyrst og fremst
með þroskun hugsunarinnar í
margar aldir, eigi óvinnandi
vígi hér meðal hinnar rólyndu
og íhugulu íslenzku alþýðu. En
það má samt ekki loka augun-
um fyrir hættunum. Því verður
ekki framar neitað, að kominn
er upp í landinu hugsunarhátt-
ui, sem áður var þjóðinni
framandi í mörg hundruð ár.
Það er hugsunarháttur ofbeld-
ishyggjunnar, sem nú á sínar
höfuðstoðir þar sem nazistar
og kommúnistar eru og ber-
sýnilega mjög mikil ítök hjá
Sjálfstæðisflokknum í kaup-
stöðum landsins. Það er hugs-
unarháttur æfintýramennsk-
unnar, og skrílmennskunnar,
innfluttur frá erlendum stór-
borgum*). Það er hugsunar-
báttur þeirra órólegu sálna,
sem ekki geta fest sig við
skynsamlega íhugun alvörumál-
*) paö er beinlínis eftirtektar-
vert, að kommúnisminn og naz-
isminn hefir aðallega komið upp
liér ú landi, sfðan námsferðir
ungra íslendinga til pýzkalands
tóku að færast i vöxt.
sltoðanir. Þeir menn, sem telja
sér eða öðrum þjónað með
nöpru spotti og hverskonar
fjarstæðuhjali um trúarhugð
manna og andlega leit, verða
að undri innan um þorra al-
þýðumanna, sem hvorki aðhyll-
ast danska „Innri mission“ né
hafa smekk fyrir hið napra
spott í garð trúarlegrar við-
leitni almennings.
II. K. L. staðhæfir, að það
sem á íslenzku er kallað mið-
ilsgáfur eða miðilshæfileikar,
sé „vel þekkt tegund af móður-
sýki“.
Tvennskonar skilyrði þurfa
að vera fyrir hendi, til þess að
unnt sé að taka mark á þessari
staðhæfingu H. K. L. I fyrsta
lagi þarf að liggja fyrir órælt
sönnun þess, að hann hafi
rannsakað og ráðið til fulls all-
ar gátur og öll tilbrigði miðils-
hæfileika. í öðru lagi að hann
hafi til að bera. óyggjandi og
og tæmandi þekkingu um allar
tegundir af móðursýki. Hér er
um að ræða hvorki minna né
mjórra en það, að H. K. L. hafi
skotið sérfræðingum í lækna-
vísindum og öllum þeim vís-
indamönnum, sem hafa rann-
sakað miðilshæfileika, ref fyrir
rass og eigi í fórum sínum úr-
slitaþekkingu um þessar tor-
veldu gátur mannsandans. Nú
má nærri geta hvort svo er í
raun og veru. Svo fjarri fer
anna, lieldur leita orku sinni út-
rásar í því að blása út hégóma
yfirborðsins, skapa ofsatrú í
stað skoðunar og upphrópanir í
stað raka.
Fyrir 135 árum var hið forna
Alþingi tekið af Islendingum.
Ein af ástæðunum fyrir því, að
starfsemi þess var lögð niður,
var sú, að lögréttuhúsið á
Þingvelli var svo hrörlegt orð-
ið, að eigi þótti þar sitjandi að
dómum. Slík voru rökin þá fyr-
ir því, að neina tákn lýðræðis-
ins burt úr lífi þjóðarinnar.
Eftir 40 ár heimti lýðræðis-
stefnan aftur þing sitt. Og hið
forna, hrunda dómhús Þing-
valla er nú endurskapað við
Austurvöll svo traustlega, að
eigi þarf þar um að kvarta.
En danska einvaldsstjórnin,
sem á 18. öld lét sér það vel
líka, að hús frelsisins á Þing’-
velli hryndi í rústir, er nú líka
endurborin inni í landinu meðal
þeirra manna, sem innan og ut-
an múranna við Austurvöll
vmna að því að grafa undan
Alþingi og lýðræðinu. Þess
vegna ber oss íslendingum nú
að vera á verði um þing vort,
sæmd þess og traust, og standa
gegn hverjum þeim, er
hnekkja vill valdi þess eða
virðingu. Því að til lítils hefðu
þá Fjölnismenn og Jón Sigurðs-
son endurreist Alþingi, ef af-
komendur þeirra reyndust svo
ósvinnir að glata því og þar
með frelsi þjóðarinnar í annað
sinn.
VARNA
og JUNO
s aum avélar
Samband ísl. samvinnufélaga.
Kolaverzlun
SI6URBAH ÓULFSSONAR
Simn.i K.OL. ReykJavOL Biml USS
því að nokkur beri minnsta
traust til þekkingar II. K. L.
á þeim efnum, sem hann leyfir
sér hér að dæma um, að hitt
er alveg fullvíst, að hann hefir
ekki öðlazt svo mikið sem nasa-
sjón um svið þessara torráðnu
rannsóknarefna. Maður, sem á
svo óvísindalegan hátt heldur
frarn májstað vísindanna, get-
ur ekki orðið hlutgengur í liði
þeirra. Aftur á móti verður
hann sjálfkjörinn höfðingi i
hersveitum þeim, sem þótti og
drýldni vanþekkingarinnar
skákar fram á völlinn gegn
liversdagslegri heilbrigðri dóm-
greind almennings í landinu.
II. K. L. telur að það muni
koma vissri tegund af vísinda-
mönnum „spanskt fyrir sjónir“
að hér úti á íslandi sé félag,
sem kennir sig við sálarrann-
sóknir, en hefir þó jafnframt
um hönd trúariðnanir við ein-
stök tækifæri. H. K. L. mun
vera of bjartsýnn á samskon-
ar vanþekkingu um spiritism-
ann, eins og þá, sem hann sjálf-
an svimar í. Fáir menn, víðför-
ulir og heilskyggnir myndu
komast til þroskaára án þess
að vita það, til dæmis að taka,
að spiritistar eru þriðji stærsti
trúflokkurinn í Englandi. „The
Christian Spiritualist Legue“,
sem er eitt af þessum félögum,
hefir á 6. hundrað kirkjur og
kapellur, þar sem notaðar
Ferðamenn
ættu að skipt* við Kaupf<l>g
Reykjavíkur. — Þar htfa þttr
tryggingu fyrir góðum og ö-
dýrum vörtrm.
munu vera sálmabækur og
fluttar stólræður. Þó er það
ekki stærsta spiritistiska
kirkjudeildin í Englandi. Á
þingi spiritista, sem haldið var
í London fyrir fáum árum töldu
fulltrúar spiritista 1 Bandaríkj-
unum sig fara með umboð 10
miljóna manna. Samskonar fé-
lög eru mjög útbreidd í Frakk-'
landi, Þýzkalandi og víðar.
Það er óhætt að láta það
liggja milli hluta, hversu mikið
vísindalegt gildi hafa þær rann-
sóknir og niðurstöður, sem
þessi víðtæki félagsskapur spir-
itista byggist á. Þjóðir, sem
búa við nálega 2000 ára gam-
alt trúarrit og telja það ein-
hlítt þjóðkirkjum sínum og
söfnuðum til sáluhjálpar, ættu
ekki að vera um of vandfýsnar,
þegar athuganir og niðurstöð-
ur spiritista koma til greina.
Á leiðum þessa málefnis eins
og’ svo víða annarsstaðar falla
tveir straumar: — Annarsveg-
ar litlar vísindalegar kröfur um
þær niðurstöður, sem geta orð-
ið fróun og fullnægja þreytt-
um huga. Hinsvegar kröfur efa-
gjarnrá vísindamanna, um
ströngustu varkárni við fram-
kvæmd þeirra athugana, sem
bvggja verður á lieildarniður-
stöður í rannsóknum hinna dul-
rænu fyrirbrigða.
Þessi undrun H. K. L. yfir
tilvist Sálarrannsóknarfélags
Islands og starfsháttum þess,