Tíminn - 19.02.1936, Side 2

Tíminn - 19.02.1936, Side 2
26 TIMINN Alþixa.gt ssett Alþingi var sett 15. þ. m. Hófst athöfnin með guðsþjónustu í dómkirkjunni, eins og venja er til. Sr. Qarðar Þorsteinsson í Hafnarfirði prédikaði, og gerði að umtalsefni hversu mikils virði þjóðinni væri þing sitt og lýðræði, og hver hætta henni stafaði af einræðis- og ofbeldis- faraldri þeim, er nú gengur víða um lönd. Að henni lokinni gengu þingm. í þinghúsið. For- sætisráðh., Hermann Jónasson, lás upp konungsbréf um setn- ingu Alþingis, og kvaddi ald— ursforseta Sigfús Jónsson til að stjórna fundi. Minntist hánn tveggja nýlátinna þing- manna, sr. Sigurðar Gunnars- sonar og Sigurðar H. Kvaran. Forsetar voru kosnir hinir sömu og áður: Jón Baldvinsson í sameinuðu þingi, Jörundur Brynjólfsson í neðri deild og Einar Árnason í efrideild. Vara- forsetar eru eins og áður; í sameinuðu þingi: Bjarni Ás- géirsson og Emil Jónsson. 1 neðri deild: Stefán Jóh. Stef- ánsson og Páll Zophoniasson. I efri deild: Sigurjón Ólafsson og Ingvar Pálmason. Skrifarar í sameinuðu þingi: Bjarni Bjarnason, Jón A. Jóns- son. í neðri deild: Jónas Guð- muhdsson, Eiríkur Einarsson. í efri deild: Páll Hermannsson, Jón A. Jónsson. Kosning fastanefnda í sam- einuðu þingi og í báðum deild- um för fram 17. þ. m. Kosning í f járveitinga- nefnd. Á fundi í sameinuðu þingi var kosið í fjárveitinganefnd og hlutu kosningu: Bjarni Bjarnason, Bernharð Stefáns- son, Þorbergur Þorleifsson, Jónas Guðmundsson, Sigurður Einarsson, Jón Sigurðsson, Pétur Ottesen, Þorsteinn Þor- steinsson, Jakob Möller. Kosningu utanríkismála- nefndar var frestað. Nefndarkosningar í neðri deild. I neðri deild féllu kosning- arnar þannig: Fjárhagsnefnd: Sigfús Jóns- son, Stefán Jóh. Stefánsson, Ásgeir Ásgeirsson, Ólafur Thors, Guðbrandur Isbei’g. Samgöngumálanefnd: Gísli Guðmundsson, Þorbergur Þor- leifsson, Finnur Jónsson, Gísli Sveinsson, Jón Ólafsson. Landbúnaðarnefnd: Bjarni Ásgeirsson, Páll Zóphóníasson, Emil Jónsson, Jón Pálmason, Pétur Ottesen. Sjávarútvegsnefnd: Gísli Guð- mundsson, Finnur Jónsson, Páll Þorbjörnsson, Jóhann Jósefs- son, Sigurður Kristjánsson. Iðnaðarnefnd: Bjarni Ás- geirsson, Páll Zóphóníasson, Emil Jónsson, Guðbrandur ís- berg, Sigurður Kristjánsson. Menntamálanefnd: Bjarni Bjarnason, Ásgeir Ásgeirsson, Sigurður Einarsson, Pétur Halldórsson, Eiríkur Einarsson. Allsherjarnefnd: Bergur Jónsson, Héðinn Valdimarsson, Stefán Jóh. Stefánsson, Garðar Þorsteinsson, Thor Thors. Nefndarkosningar í efri deild. Þar íéllu kosningar þannig: Fjárhagsnefnd: Bernharð Stefánsson, Jón Baldvinsson, Magnús Jónsson. Samgöngumálanefnd: Jónas Jónsson, Sigurjón Ólafsson, Jón Auðunn Jónsson. Landbúnaðarnefnd: Páll Her- mannsson, Jón Baldvinsson, Pétur Magnússon. Sjávarútvegsnefnd: Ingvar Pálmason, Sigurjón Ólafsson, Jón Auðunn Jónsson. Iðnaðarnefnd: Jónas Jóns- son, Ingvar Pálmason, Guðrún Lárusdóttir. Menntamálanefnd: Jónas Jónsson, Páll Hermannsson, Guðrún Lárusdóttir. Allsherjarnefnd: Ingvar Pálmason, Páll Hermannsson, Sigurjón Ólafsson, Magnús Guðmundsson, Þorst. Briem. Jónas Jónsson hafði beðist undan því í Framsóknarflokkn- um, að hann yrði áfram kjör- inn í fjárveitinganefnd. Er það vegna annríkis við mikilsvarð- andi störf önnur, sem hann [ hefir með höndum fyrir flokk- Lystigarður og bariómsbumba Sveinn Jónsson á Egilsstöð- um er einna mannvænlegastur af þeim bændum sem lemja barlómsbumbuna, þeirra, sem sífellt eru kvartandi, sífellt heimtandi allt af öðrum, og stefna beint að því, að gera ís- lenzkan sveitabúskap að von- lausu tekjuhallafyrirtæki á rík- issjóði. Fyrir þá menn, sem vilja skilja hugsunarhátt þess- ara manna, er tæplega unnt að fá betra dæmi en Svein á Eg- ilsstöðum. Hann litur á sig sem útvörð í barlómnum. Hann er eínn hinn drýldnasti meðal hinna drýldnu innan þess safn- aðar, sem kennir sig við bar- lóminn. Auk þess er Sveinn staddur í höfuðstaðnum um þessar mundir við að reikna út grundvöllinn fyrir því að gera íslenzkan landbúnað hliðsettan atvinnurekstri kommúnista austanlands. Hann mun eiga aðgang að öllum blaðakosti í- haldsins, til að gera alþjóð manna grein fyrir búskapar- háttum sínum, sem leitt hafa hann út í kröfugöngu sem lík- ist engu meir en atferli kom- múnista. Sveinn Jónsson hefir nýlega staðið fyrir fundarsamþykkt í sveit sinni, sem beinlínis heimt- ar að framleiðslu bænda sé komið á ríkið. Þetta er nýstár- leg kenning fyrir bændur, og mjög í ósamræmi við hugsun- arhátt bændastéttarinnar eins og' hún hefir starfað hingað til, eltki sízt eins og samvinnu- bændur landsins hafa komið fram við að byggja upp hið nýja Island, með frjálsri sam- hjálp, með eigin atorku, með miklum framlögum frá sjálfum sér og mikilli óbeit á betli og fjárprettum. Sveinn Jónsson er þannig boðberi frumlegrar nýjungar, og sú trú sem hann boðar, er ný og framandi öllum mönnum með heilbrigða og þroskaða sjálfbjargarviðleitni. En þar sem hér er að ræða um svo frumlega nýjung, verður ekki komizt hjá að athuga þann jarðveg, sem þessi hin undar- lega og nýstárlega jurt dafnar í með ágætum. Kröfur Sveins á ríkissjóðinn eru ekki litlar, fyrir hönd trú- arbræðra sinna. En ef Sveinn þarf við mikilla fríðinda árlega, til að jafna hallann á fram- leiðslu sinni, þá mun mikils þurfa við handa öðrum bænd- um, sem setið hafa í skuggan- um meðan sólin skein á hann. Sveinn á Egilsstöðum er sann- arlegt lukkubarn í búskapar- legu tilliti. Foreldrar hans höfðu gert garðinn frægan. Þau áttu Egilsstaði, bjuggu þar glæsilegu rausnarbúi, húsuðu bæinn stórmannlega og gerðu miklar umbætur á jörðinni á allan hátt. Jón, faðir Sveins, bjargaði algerlega við sam- inn. Var Bernharð Stefánsson kosinn í hans stað. Fjárveitinganefnd hélt fyrsta fund sinn sama dag. Var Bjarni Bjarnason kosinn formaður og Sigurður Einarsson ritari. Tvær breytingar, sem íhalds- flokkurinn hefir gðrt á fulltrú- um sínum í nefndum, eru eftir- tektarverðar. Magnús Guð- mundsson fer úr fjárveitinga- nefnd og Guðbrandur ísberg úr landbúnaðarnefnd neðrf deildar. Skýring á þessum manna- skiptum er fyrir hendi. M. G. gaf á síðasta þingi opinbera yf- irlýsingu um það, að fjárlögin 1936 væru varlega áætluð. Og fsberg gekk í landbúnaðar- nefnd inn á stefnu Framsókn- armanna í jarðamálinu og hjálpaði til að sálga „óðals- réttar“ frumvarpi ólafs Thors <fc Co., svo að ekkert stóð eftir nema nafnið. Þetta gerði Jón á Akri raunar líka, og er Isberg krossfestur fyrir báða. Kveldúlfur agar sína! vinnufélagsskap Héraðsbúa, þegar aðrir menn voru að leggja hann í rústir. Jörðin var mikið og glæsilegt höfuðból og lá betur við samgöngum en nokkur jörð á Austurlandi. Þegar foreldrar Sveins bregða búi, fær hann til ábúðar og eignar meirihlutann af þess- ari prýðilegu eign. Fáir bænd- ur í landinu hafa fengið lagt upp í hendur sér betri aðstöðu til að vera efnalega sjálfstæðir og þurfa ekki að berja barlóms- bumbuna til að gera óðal feðra sinna að tekjuhallafyrirtæki á ríkissjóði. Vinir og trúarbræður Svejns stóðu mjög að útlánum í Kreppusjóði. Jón í Stóradal og Pétur Magnússon voru brjóst- vinir hans, og þangað leitaði hann skjóls árið sem leið. Sé litið yfir skifti hans við Kreppusjóð, sézt nokkuð um grundvöllinn undir lífsskoðun barlómssafnaðarins. Á þessum plöggum kreppu- sjóðs sézt að undireins og Ás- geir Ásgeirsson og Þorsteiim Briem tóku sæti í ríkisstjórn- inni, steinhætti Sveinn að borga vexti og afborganir af lánum sínum í Búnaðarbank- anum, og hann lætur þessi van- skil þróast með þvílíkum fá- dæmum, að um það bil sem Briem flutti til Akraness, voru vanskilin á þessum eina stað orðin 9180 kr., en það hafa sennilega verið hæstu vanskil hjá búandi manni, að frátöldum nokkrum skoðanabræðrum Briems í nánd við Reykjavík. Sveinn virðist hafa tekið hina nýju trú hér um bil sam- hliða valdatöku Þorsteins Briem. En stórhugur hans er óbilaður heima fyrir. Samhliða því að hann hættir að borga af lánum sínum, gerir hann lystigarð framan við bæ sinn á Egilsstöðum og leggur til þess að minnsta kosti 3000 kr. Eng- in fyrirmynd er til að svo vold- ugum steinsteypuveggjum eins og þeirn, er umlykja hin stóru aðfluttu tré í garði Sveins, nema múrgirðingarnar utan um plöntur Jensenssona í Reykja- vík. Að sjálfsögðu leitaði Sveinn í- Kreppusjóð, enda átti hann sínum bezta og hjálpsamasta vini að mæta þar sem Jón Jóns- son réði húsum. Fóru svo leik- ar, að Sveini voru gefin eftir 82% af skuldum sínum við banka, sjóði og einstaka hjálp- armenn austanlands. Honum virðast hafa verið gefnar eftir allar afborganir og vextir, sem hann hafði vanrækt að boi’ga í Búnaðarbankann í stjói’nartíð samherja sinna. Hér fylgir listi yfir þá sem lánuðu Sveini og misstu 82 %: krónur Fyrsta lánsstofnun . . 9553,42 önnur lánsstofnun . . 2242,34 Fyrsti Austfirðingur . 9126,60 Annar Austfirðingur . 3000,00 Þi’iðji Austfirðingur . 1075,00 Þriðja lánsstofnun . . 740,00 Fjórða lánsstofnun . . 132,33 Fimmta lánsstofnun . 236,97 Samtals kr. 26,106,66 Á þennan hátt gefur þjóð- félagið og noklirir sérstakir Múlsýslungar Sveini Jónssyni í einu lagi ca. 21,330 kr. Auk þess hafði ríkissjóður á undan- gengnum 10 árum gefið honum tæp 4000 kr. til að leggja í umbætur á jörð sinni. Aðstaða Sveins til f ram- leiðslu er þá sú, að honum eru af ætt sinni íengin ein hin bezt setta, bezt meðfai’na og bezt húsaða jörð á íslandi. Ríkið leggur í lófa hans allt að 4000 kr. til að bæta þessa jörð, og að lokum fær hann fyrir at- beina trúai’bróður síns, Jóns Jónssonar, gefin rúmlega 21 þús. kr. af annara fé. Og þrátt fyrir allt þetta, og allt sem núverandi stjórnax’- flokkar eru búnir að gera til að bæta fjárhagsstöðu þessa manns með kjötsöluskipulaginu, þá lemur hann enn barlóms- bumbuna og heimtar meira úr ríkissjóði, meiri gjafir handa sér. Athugum nú hvar þjóðarbú- skapurinn lendir, ef þessi mað- ur hefir á réttu að standa ? Iivað á að segja um smábænd- urna, sem tóku við litlum býl- um, lítt húsuðum, oft í veg- lausum sveitum? Margir þessir menn eru af fátækt sinni búnir að gefa Sveini 82% af því sem þeir unnu fyrir og hann eyddi. Einn Austíirðingur, sem sýnist hafa miklu verri aðstöðu, gefur honum yfir 2000 kr. í einu lagi. Annar gefur Sveini upphæð, Frá undírbúníngi fiárlaga Fjái’lögin hafa í tvö síðustu skiftin verið afgreidd í sam- einuðu þingi og undirbúin af 9 manna nefnd úr öllum þrem þingflokkunum. Bæði árin hafa verið sömu menn í nefndinni, en nú í byrjun hins þriðja þings verða nokkur manna- skifti en tæplega nokkur vinnu- bragðabreyting. Og þar sem rneð hinu nýja skipulagi hefir verið byrjað nýtt vinnulag, sem yíirleitt hefir borið góðan á- rangur, má telja viðeigandi að skýra þjóðinni frá þeirri reynzlu, sem hefir fengist. Nefndannenn voi’u þessir: Úr Framsóknai’fl. Bjarni á Laugarvatni, Þorbergur í Hól- um og sá sem þetta ritar. Úr Alþýðufl. Jónas Guðmundsson og sr. Sigui’ður Einarsson. En frá Mbl.-mönnum Jón á Reyni- stað, Magnús Guðmundsson, Pétur Ottesen og Þorsteinn Þoi'steinsson. Strax á haustþinginu eftir hosningai*nar 1934 var sam- komulag í báðum stjórnarflokk- unum um að freista að gera gætileg fjárlög og rétt fjárlög. Var þetta atriði meginþáttur í samningi stjóraarflokkanna og frá.hálfu Eysteina ráðherra vai’ lögð megináherzla á að þetta yrði gert. Ein af þeinx nýjung- um sem fjármálaráðherrann hafði boðað var sú, að hann vildi stöðva ábyrgðafargan rík- issjóðs, sem var orðið afarmik- ið. Meðan verið var að semja f járlögin íyrir 1935 sátu þeir í Ptokkhólmi Jón Krabbe, Jón Þoi’láksson og Sigui’ður Jónas- son til að reyna að útvega Reykjavíkurbæ miljónalán í rafveituna með áður fenginni á- byrgð ríkissjóðs. Þetta tókst að lokum, en Jón heitinn Þorláks- son mun hafa fundið æðiglöggt, bæði að ekki var viðlit að fá lánið nema gegn ríkisábyrgð, og að skuldasöfnun bræðingsstjórn arinnar, í Englandi, lá þungt á trausti landsins og var oft til þess vitnað af Svíum í þess- um umræðum, að fjármála- stjórn íslands hefði verið veik á undangengnum missirum. Minntu þeir á ógætilega af- greiðslu fjárlaganna og mikinn tekjuhalla á fjárlögum, mikinn og vaxandi halla á verzlun við útlönd óhagstæðan Islandi, og loks hin miklu skyndilán sem Á. Á. hafði tekið erlendis vegna bánkanna og í’íkisins. Þessi lán höfðu „frosið“ og nú þuifti að fára að afborga þau. Eysteinn Jónsson hafði haft afar stuttan tíma til að undir- búa fjárlögin fyrir 1935, en liann hafði lagt í það mikla vinnu o g nákvæmni. Hann hafði betra yfirlit um fjárhag landsins en nokkur annar mað- ur, frá stai’fi sínu í stjómar- ráðinu hjá hinni fyrri Fram- sóknarstjórn, og sem skatt- stjóri í Reykjavík. — Sjálfur hafði hann undirbúið hið nýja bókhald í’íkisins meðan hann var svo ungur að hann hafði ekki kosningari’étt, og komið á það mál föstu, nýtísku skipu- lagi, sem reynzt hefir ágætlega og Reykjavíkurbær hefir síð- an reynt að líkja eftir fyrir sitt leyti. Eysteinn Jónsson tók nú upp þá reglu að freista að setja alt á fjárlög sem búast mætti við að þyrfti að greiða, en oft áður hafði Alþingi svo að segja viljandi áætlað bæði telcjur og gjöld lægra en menn vissu að þau myndu reynast. Þannig höfðu tekjurnar eitt ár orðið helmingi hærri en gert var i*áð fyrir og greiðslur jafnframt far ið langt fram úr áætlun. Hin fyrsta vinnubragðabreyt- ing, sem tekin var upp í fjár- veitinganefnd, var að spara nefndinni óþarfa gestkomur og lestur þýðingarlítilla skjala. Það var gamall siður að alls- konar menn með fjárbænir þótt ust eiga rétt á að skýra mál sitt fyrir nefndinni auk hins skriflega erindis. Tafði þetta stórlega störf nefndarinnar og var þannig eytt fyrir henni miklum tíma til lítils gagns. Nú hélt nefndin sig að því að taka tæplega á móti öðrum gestum en forstöðumönnum ríkisstofn- ana. Næsta skrefið var að spara lestur fjárbeiðna sem lít- ið eða ekkert fylgi var með í þinginu. Um langan aldur var venja að nefndin las slík skjöl líkt og húslestur. Einn las og hinir hlustuðu. Fjárbeiðnir fara sívaxandi og minnstu hægt að sinna og var þetta aðeins tímatöf Nefndin tók nú upp það vinnulag að fá skrifara sinn til að ganga í gegn um öll erindi, gera úr örstuttan út- drátt og fá það síðan fjölritað til afnota fyrir alla þingmenn. Á þennan hátt hafði allt þing- ið stutt og glöggt yfirlit yfir öll erindi sem fyrir Alþingi lágu og gat hver þingmaður kynnt sér það sem hann þóttist með þurfa. En mestu allra fjárbæna hlýtur jafnan að verða ósvar- að, ekki síst á krepputíma. Á þennan hátt var girt fyrlr mikla og óþarfa tímaeyðslu, gestagang og fánýtan lestur skjala. Nefndin sneri sér í þess stað að megin viðfangsefninu, að reyna að áætla tekjurnar sem nákvæmlegast og taka hin föstu, áhjákvæmilegu útgjöld til ná- kvæmrar rannsóknar. Var um þetta algerð samvinna milli stjórnar og stjórnarandstæð- ijiga á þingi 1984. Jafnhliða og unnið var að fjárlögunum var af stuðnings- mönnum stjórnarinnar undir- búið fast skipulag um af- greiðslu fjárlaganna. Stjórnin hafði aðeins eins atkvæðis meirihluta í sjálfum stjórnar- flokkunum og auk þess stuðn- ing um ýms mál, en engan- veginn altaf, frá tveim öðrum ' þingmönnum. Ef stjómarliðið skiftist eitthvað í atkvæða- greiðslunni um fjárlögin mátti búast við að hún missti 1 alla stjórn á fjárlögunum og | þar með á fjármálunum. Sá ’ siður hafði lengi viðgengist að j þingmenn sem studdu stjórn reyndu að koma einstökum á- hugamálum fram með sam- komulagi við andstæðingana. Ef andstöðuflokkurinn var stór og notaði hvert slíkt tækifæri, að greiða atkvæði með sem flestum útgjaldaliðum þá var allt skynsamlegt aðhald dauða- dæmt. Þegar Jón Þorláksson var fjármálaráðherra 1924—27, reyndi hann að hafa harðan aga og handjárn í ihaldsliðinu og tókst það oftast. Reyndi hann að binda flokksmenn sína á flokksfundum til að fylgja sér um allt í fjármálunum, og var það rétt stefna. Þó brást honum stundum bogalistin, t. d. um fjárveitingu til Eiða- skólans. Stjómarandstæðingar settu það mál inn í neðri deild, 56 þúsund krónur, að Jóni nauðugum, og misti hann einn af sínu liði, þingmann að aust- an, út úr handjárnunum. I efri deild gat hann tekið þenn- an lið út, en þar var þá annar íhaldsmaður að austan, sem ekki vildi vera með í því að vinna á móti kjördæmi sínu og varð Jón að láta við það sitja. Fjárveitingin til að byggja Eiðaskóla gekk fram fyrir at- fylgi stjórnarandstæðinga, móti vilja þáverandi fjármálaráð- herra. En á tímabilinu 1924—27 kom slíkt sjaldan fyrir. Ihaldið handjáraaði lið sitt í nálega öll- um málum og á hinn bóginn gerði Framsóknarflokkurinn allt sem hann gat yfirleitt ti) að hjálpa íhaldinu með fjár- lögin. Framsóknarmenn fluttu sjálfir frv. um tekjustofn handa ríkinu og lögðu hina mestu áherzlu á gætilega fjár- stjórn. En eftir stjórnarskiftin 1927 kom annað hljóð í strokk- inn. Menn Mbl. gerðu yfirleitt allt sem þeii- gátu til að auka fjármálaerfiðleikana Þeir voru

x

Tíminn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.