Tíminn - 19.02.1936, Side 3
TIMINN
27
sem á að vera nóg- til að reisa
fyrir nýbýli og rækta land
handa sjálfstæðu heimili. Og
svo koma allir hinir, sem líka
gefa. Nú er að vísu erfitt að
neita því, ef litið er yfir fjár-
gæzlu Sveins, að vel getur ver-
ið að hann sé í vandræðum með
reiðupeninga, og að hann verði
það um mörg ókomin ár. En
þegar þessi leiðtogi í barlómi
er tekinn til meðferðar, sem
sýnishora síns safnaðar, þá
verður væntanlega öllum ljóst,
að ekki er auðvelt að uppfylla
óskir hans.
Sveinn Jónsson situr nú sem
óðalsbóndi á sínni fögru jörð. Á
vorin svigna trén í lystigarði
hans fyrir blænum, sem leikur
um Snæfell og berst ofan eft-
ir hinu breiða og lygna Lagar-
fljóti. En til þess að skapa
þessa fegurð hefir orðið að
skattleggja fjölda manna um
ailt Austurland, og víðar. Og |
eí enn á að borga tekjuhalla :
hans af óðalinu með árlegum í
skatti, þá verður enn að jafna í
árlega vænni fjárhæð á bænd-
úrna á litlu jörðunum, á sjó-
manninn á hafinu, á iðnaðar-
manninn í verkstæði sínu.
Þannig lítur út framtíð hins
litla safnaðar, þar sem segja
má að Sveinn Jónsson sé með-
hjálpari en Þorsteinn Briem
sálusorgarinn. Þessi söfnuður
hefir drukkið sér til óheilinda,
af lindum Kreppusjóðs. Drykkj-
an er orðin að ástríðu. Söfnuð-
urinn er þyrstur og heimtar
meiri svölun, meiri gjafir,
meira af öðrum, meira af af-
rakstrinum af vinnu annara.
Framtíðin sker úr hvemig
þessari málaleitun verður tek-
ið. Ef til vill verður henni ját-
að, og haldið áfram að gefa.
Ef til vill verður henni neitað.
Þjóðfélagið segir þá við Svein
Jónsson, að nú verði hann
íramvegis að láta sér nægja
það, sem hann hefir fengið.
I-íonum sé hentast að yrkja
sína ágætu jörð, og lifa af því.
Njóta lystigarðsins, en hætta
að berja barlómsbumbu þrota-
mannanna. J. J.
Kolaverzlun
SIGURÐAR ÓLATSSOHAB
Simxu: KOL. Beykjavik. Simi 1KB
nálega ætíð á móti öllum skött-
um og með hverskonar út-
gjöldum fyrir kjördæmi sín. 1
ráðherratíð M. Kx. og E. Á. var
nokkurnveginn staðið á móti
þessu, og tókst öll stjórnarár
þeirra að halda jafnvægi á þjóð-
arbúskapnum, en eftir að Á.
Á. tók við yfirstjórn fjármál-
anna tók annað við, einkum
eftir að hann varð stjómarfor-
maður. Hann hafði ekkert vald
yfir þinginu, þó að hann teldi
sig hafa stuðning alls þingsins.
thaldið svelti hann í sköttum,
og samþykkti útgjöld og á-
byrgðir eins og því sýndist. Og
nánustu stúðningsmenn Á. Á.
voru þá búnir að koma algerðu
losi á samheldni Framsóknar-
manna og voru auk þess svo
háðir íhaldinu að þeir gátu
ekki neitað því um neitt. Ásgeir
Ásgeirsson sveif þannig í lausu
lofti, vildi í orði spara og gæta
hófs, en varð að taka hvert
eyðslulánið af öðru erlendis, og
sætta sig við að fá hvorki
stuðning í þinginu til að afla
tekna, er með þurfti, eða til að
halda í hófi útgjöldum ríkis-
sjóðs. En svo erfiðir sem íhalds-
menn höfðu orðið Á. Á. um
hóflega fjárstjórn þá var þó
vitað að þeir voru hálfu ófús-
ari til að veita stjóra hinna
vinnandi stétta stuðning til
góðrar fjárstjórnar. íhaldsmenn
Ka ríöflu lögin
Þar sem nú líður á seinna
hiuta vetrar, þykir hlýða
að vekja á ný athygli almenn-
ings á hinni stórmerku löggjöf
um framleiðslu og sölu garðá-
vexta, sem að tilhlutun Fram-
sóknarflokksins var fram bor-
in og samþykkt á síðasta Al-
þingi og kemur til framkvæmda
síðar á þessu ári.
1 lögum þessum um „verzlun
með kartöflur og aðra garðá-
vexti“, eru gerðai' opinberar
ráðstafanir til að auka garð-
ræktina í landinu, í því skyni
að hún geti orðið þess megnug
að fullnægja neyzluþörfinni og
þá um leið að auka atvinnuna í
landinu.
Skulu hérmeð rifjuð upp að-
alatriði þessara nýju laga.
Frá 1. maí 1936 hefir ríkið
einkasölu á erlendum kartöfl-
um. Svonefnd „Grænmetisverzl-
uc ríkisins", sem heimilt er að
fela Sambandi ísl. samvinnufé-
laga, annazt eftir þann tíma
allan innflutning kartaflna og
alla heildsölu á erlendum kar-
töflum, ennfremur heildsölu á
innlendum garðávöxtum. Á inn-
lendum garðávöxtum verður
ekki einkasala, en Grænmetis-
verzluninni verður skylt að
kaupa fyrir gildandi verð allar
þær kartöflur, sem framleiddar
eru innanlands og boðnar eru
fram á þeim stöðum, er hún
ákveður, eftir því sem geymslu-
rúm og markaðsþörf leyfir.
Grænmetisverzlun ríkisins er
heimilt að byggja eða leigja
í Reykjavík kartöflugeymslu
fyrir sex þúsund tunnur, enn-
fremur minni geymslur annar-
staðar á landinu, enda komi
samþykki ríkisstjómarinnar
til, ef um byggingu er að ræða.
Fimm manna nefnd á að á-
kveða innkaupsverð og heild-
söluverð hjá Grænmetisverzl-
uninni, og hámarks útsöluverð
í smásölu. Landbúnaðarráð-
herra skipar formann þessarar
nefndar, en hinir fjórir verða
tilnefndir af Búnaðarfélagi ls-
lands, Sambandi ísl. samvinnu-
félaga, Alþýðusambandi Is-
lands og Verzlunarráði Islands.
Gert er ráð fyrir mismunandi
verði eftir áratíma. Framleið-
endur, sem selja utan Græn-
metisvei'zlunarinnar, eiga að
halda sig við það verð, sem
verðlagsnefndin ákveður.
Þá ákveða lögin, að fram
skuli fara opinbert mat á öllum
garðávöxtum, sem Grænmetis-
verzlunin selur. Skal ráðherra
skipa matsmenn garðávaxta.
Er þessu mati á komið vöru-
gæðunum til tryggingar, enda
þess mikil þörf, eins og neyt-
endur vita af eigin raun.
Til þess að komast. sem
fyrst að því marki, að neyzlu-
þörfinni geti orðið fullnægt
með innlendri framleiðslu,
verða á næstu þrem árum
greidd úr ríkissjóði verðlaun
fyrir aukning kai’töflufram-
leiðslunnar frá því, sem nú er.
Má verja í þessu skyni 80 þús.
kr. árið 1986, 20 þús. kr. árið
1937 og 10 þús. kr. árið 1938.
Eigi verða veitt verðlaun fyrir
minni framleiðsluaukningu en
þrjár tunnur hjá einstaklingum
og hjá bæjar-, sveitar- eða
samvinnufélögum eigi fyrir
minni aukningu en 100 tunnur.
Fyrsta árið mega verðlaunin
vera allt að 3 kr. fyrir hverja
tunnu, sem bætzt hefir við á
árinu, næsta ár 2 kr. og þriðja
árið 1 kr. Nægir þetta fé því
til þess að verðlauna a. m. k.
30 þús. tunna framleiðsluaukn-
ingu frá því, sem framleitt var
sumarið 1935, og mætti þá gera
ráð fyrir, að búið væri að auka
uppskeruna um helming og vel
á veg komið að fullnægja nú-
verandi kartöfluneyzlu lands-
manna.
Á árinu, sem leið, voru
fluttar inn erlendar kartöflur
íyrir nál. 300 þús. kr. Þessi
innflutningur verður að hverfa
algerlega. Það er óþolandi
skipulagsvöntun og þjóðar-
smán, að flytja kartöflur inn í
þetta land. Hér eru svo góð
framleiðsluskilyrði fyrir kar-
töflur og raunar marga aðra
garðávexti, að þau gerast ekki
almennt betri annarstaðar.
En í þessum efnum verður
lengra stefnt. Það verður stefnt
að því, að auka sjálfa kartöflu-
neyzluna frá því sem nú er. —
Islendingar nota tiltölulega
Grymsby-bladíð
og Ární Óla
Ólafur Thors og hans nán-
ustu í íhaldsflokknum hafa átt
erfiða daga síðan Ijóstað var
upp hinum sviksamlegu dul-
skeytasendingum landhelgis-
brjótann. Þeir vissu að athæfi
iiinna brotlegu manna var svo
svívirðilegt í almenningsáliti,
að ekkert þýddi að láta verja
þá í Morgunblaðinu. Mbl. og
Vísir reyndu því fyrsta daginn
að gera svo lítið úr málinu, sem
unnt var, en þegar þau sáu, að
slíkt myndi einnig geta verið
varhugavert, byrjuðu þau að á-
fellast athæfið með svipuðu
orðalagi og aðstandendur þeirra
heyrðu almennt viðhaft í þess-
um efnum.
En undir niðri sauð gremjan
við dómsmálaráðherrann og
löngunin til að stöðva málið eða
koma fram hefndum. og það
leið heldur ekki langur tíma
þangað til þetta sanna hjarta-
lag íhaldsms fór að bera á-
vöxt.
Einn góðan veðurdag vai' sú
gróusaga komin á gang um all-
an bæinn, að ríkisstjórnin væri
búin að stöðva rannsóknina í
málinu og ástæðan væri sú, að
allmargir mikilsvirtir stuðnings
menn stjórnarinaar væru óþæg-
ilega við það riðnir.
Og svo gerist ógeðslegasti
þáttur þessa máls:
Einn af starfsmönnum
Mbl., Árni Óla, er látinn sím-
senda þessa lygasögu sem
fréttaskeyti til „Berlingske Tid-
mjög lítið nú af garðávöxtum,
samanborið við það, sem ýms-
ar aðrar þjóðir nota.
Garðræktin á, þegar á allra
næstu árum, að verða stór at-
vinnugrein innan landbúnaðar-
ins hér á landi. Á henni munu
nýbýlin og samvinnubyggðimar
reisa tilveru sína að verulegu
leyti. Og aukning hennar á
jafnframt að þýða minnkun
innflutnings á sumum öðrum
matvælum, og hollara matar-
æði en nú er.
Þetta er eitt af hinum stóru
aðkallandi málum líðandi
stundar — eitt af því, sem nú-
verandi ríkisstjórn mun leggja
áherzlu á að framkvæma.
I ende“ í Kaupmannahöfií. Auð-
! vitað vissi bæði Árai óla og
j þeir, sem skipuðu honum að
j senda skeytið, að efni þess var
j ósatt. Rannsókn dulskeytamáls-
! ins var í fullum gangi. Og ef
| þeir hefði eitt augnablik verið
svo langt leiddir, að vera farn-
ii' að trúa slúðursögum, sem
Mbl.-liðið hafði sjálft búið til,
þurftu þeir ekki annað en að
hringja tii rannsóknardómar-
ans og spyrja. Það var einnar
mínútu fyrirhöfn í þjónustu
sannleikans.
Varla gátu þeir Árni Óla &
co búist við að þessi lygasögu-
burður til Danmerkur hefði
nein áhrif á gang sakamálsins.
Tilgangurinn virðist því aðal-
lega hafa verið sá, að þjóna
lund sinni með því að korna af
stað í öðra landi illu umtali um
andstæðingana í ríkisstjóminni
hér. Það er að vísu lítilmann-
legt að hafa ánægju af slíku,
en ekki óþekkt fyrirbrigði áður
í þessUm herbúðum, sbr. t. >i.
níðgrein þá, er Kristján Al-
bertsson skrifaði í norskt blað
um Framsóknarflokkinn árið
1934. Lyktir urðu þær, eins og
kunnugt er, að hið erlenda
bíað ómerkti opinberlega þenn-
an fréttaburð, og af þessu hef-
ir því enginn vanvirðu hlotið
nema Árni óla og húsbændur
hans.
Nú hefir það gerzt alveg ný-
lega að þeklct blað í Grimsby
á Englandi hefir birt ósannar
fréttir og áberandi fullyrðing-
ar um þetta mál. En frétta-
burður þessi og fullyrðingar
voru þess eðlis og það alvar-
legar, að íslenzka ríkisstjórnin
taldi óhjákvæmilegt að mót-
mæla þeim tafarlaust.
Það er meðal annars svo frá
aagt í Grimsby-blaðinu, að
rannsóknardómarinn í dul-
skeytamálinu hafi kúgað menn
til að gefa (falskar?) játning-
ar með því að beita þvingunar-
aðferðum, sem ekki þekkist í
siðuðu réttarfari.
Það er líka sagt, að rann-
sókninni sé aðeins beitt gegn
enskum togurum. Frá þessu er
sagt rétt um sama leyti, og
lögreglan í Grimsby hefir feng-
ið tilmæli um það héðan, að
gera rannsókn í tveim íslenzk-
um togurum, sem þangað
lcomu.
Grimsby er einn aðalútgerð-
bæi- brezkra togara. Slíkar
fregnir sem þessar í víðlesnu
blaði á þessum stað, berast til
eyrna allra togaraútgerðar-
manna í Bretlandi. Birting á
þessari frétt er því beinlínis í
þeim tilgangi gerð að koma
brezkum útgerðarmönnum til
að fara þess á leit við brezku
stjórnina, að hún geri tilraunir
til þess að hafa áhrif á rann-
sókn þá, er fram fer hér á Is-
landi út af dulskeytunum til
1 andhelgisþ j óf anna.
Þessi fréttaburður Grimsby-
blaðsins er því í eðli sínu tals-
vert alvarlegri en lygasagan,
sem Árni óla sendi tii Kaup-
mannahafnar.
En það er fullkomin ástæða
til að ætla — enda mun það
verðá almennt álit — að hvort-
tveggja sé undan sömu rótum
runnið.
Það er ekki þar með sagt,
að hin síðari lygasagan — sag-
an í Grimsby-blaðinu — sé
símuð eða skrifuð út af Áraa
Óla. — En slúðrið um „þving-
unaraðferðir“ rannsóknardóm-
arans sver sig alveg í ætt-
ina við gróusöguna um að
búið væri að stöðva rann-
sóknina af því að stuðnings-
menn stjói'narinnar væru við
málið riðnir. — Hvorttveggja
er upprunnið í þeim bágstadda
hópi íhaldsmanna, sem þorir
ekki annað en að afneita hin-
um ákæi’ðu, en brennur í skinn-
inu eftir því að hefna sín á rík-
isstjórninni, og vill fyrir hvem
mun að sem allra minnst verði
aðhafst landhelgisþjófunum til
óþui’ftar.
Það er þá heldur ekki í fyrsta
sinn, sem þessir kumpánar láta
pólitískt ofstæki og fíflslegan
hefndarhug leiða sig út í þá
óvissu að spilla fyrir íslenzkum
málstað og íslenzkum mönnum
meðal erlendra þjóða.
Ferðamenn
ættu að akipta við Kaupfél&g
Reykjavíkur. — Þar hafa >«ir
tryggingu fyrir góðnxn og 6-
dýrum vönnn.
hafa á liðnum þingum 1934 og
1935 staðið á móti hvei’ri ein-
ustu tekjuöflun í ríkissjóð, og
á þinginu 1934 sér í lagi komið
með fjöldamai’gar útgjaldatil-
lögur sem sett hefðu jafnvægi
íjárlaganna í voða ef samþykkt
ar hefðu verið. En á þinginu
1935 var allt öðru máli að
gegna um fjárveitinganefndar-
menn íhaldsins og suma aðra
fiokksbræður þeirra viðvíkjandi
ýmsum útgjöldum sem and-
stæðingar stjómarinnar vildu
fá fram. Þó var þessi stuðning-
ur svo laus að ekki mátti á
honurn byg’gja, og hafði stjóx’n-
in raunverulega ekki á annað
að treysta en þingfylgi sitt.
Það var þess vegna eitt af
höfuð verkefnum okkar fimm
stuðningsmanna stjóraai’innar í
fjárveitinganefnd 1934 að und-
ii'búa sem bezt afgreiðslu fjár-
laganna, að allir stjómarstuðn-
ingsmenn styddu það sem
stjói-nin treystist til að veita
til útgjalda og standa á móti
öllum klofningstilraunum. Á
þann hátt greiddu Bemhai’ð og
Einar Árnason atkvæði móti
kxöfu íhaldsmanna um óeðlileg
framlög i veg á Siglufjarðai'-
skarði, Jón Baldvinsson og Ár-
nesingaþingmenn móti sams-
konar fleygum vegna Snæfells-
ness og Ámessýslu. Þetta köll-
uðu íhaldsmenn nú „handjám"
en hin sörnu handjám hafði
Jón Þorláksson notað eftir því
sem hann gat meðan hann var
ráðherra og íhaldsmeirihlutinn
í bæjarstjórn Reykjavíkur allt
af beitt í hverju einasta máli.
Samkomulagið í fjárveitinga-
nefnd 1934 var að sumu leyti
all gott, en þó var hiti mikill
í þinginu út af óvild íhalds-
manna út af kjötsölu- og mjólk-
urskipulaginu, og átti það sinn
þátt í að íhaldsmenn klufu sig
að síðustu frá, án nokkurs
sýnilegs tilefnis.
Fyrir stjórnina og stuðnings-
lið hennar var atkvæðagreiðsl-
an um fjárlögin 1935 ánægju-
legir atbui’ðir. Stuðningslið
stjóraarinnai' stóð eins og múr-
veggur gegn um allar atkvæða-
greiðslurnar, og hafði and-
stæðingunum hvergi tekist að
fleyga þessa samheldni með
hrossakaupum, hinum gamla
sjúkdómi bræðingsáranna.
Þjóðin fekk gegn unx út-
varpið, er sagt var frá ein-
stökum atkvæðagreiðslum, al-
veg ljósa hugmynd unx hve
stei’k samheldnin var um rík-
isstjórnina og málefni hennar.
Ef til vill var það ein raerk-
asta nýungin á þinginu 1934,
að einstakir stuðningsmenn
stjóx-narinar fluttu engar bi’eyt-
ingatillögur við fjárlögin fyrir
kjördæmi sín, heldur létu sér
nægja það sem fjárveitingar-
nefnd og ríkisstjóm treystu
sér til að mæla með. Aldrei áð-
ur í þingsögu Islendinga hefir
verið komizt jafn nærri for-
dæmi enska þingsins um fjár-
lagaafgi’eiðslu, þar sem út-
gjaldatillögur mega ekki koma
frá einstökum þingmönnum.
Þessi nýjung er svo þýðingai’-
mikil og afleiðingarík, að hver
einasti kjósandi á landinu þarf
að fylgjast með í því, hve vel
Alþingi tekst að grunnmúra
þessa venju. .
Fjái’lögin fyi'ir 1935 urðu
þannig í fyrsta sinn í sögu Is-
lendinga eins og stjórain og
stuðningsmenn hennar höfðu
reynt að nxáta þau. I þeim voru
engir fleygar og’ engar tálgryfj-
ur frá andstæðingum.
Undii’búningur Eysteins ráð-
hérra og stuðningur þing-
meii’ahlutans við hann í með-
ferð fjái’laganna, vakti leynda
aðdáun allra stjórnai’andstæð-
inga. Þeir fundu, að hér var
myndað nýtt og áður óþekkt
viðhoi’f í fjármálum landsins.
Ekki liðu nema nokkrar vik-
ur fi-á því að íjárveitingar-
nefndai’menn skildu 1934 og
þar til þeir tóku aftur til
starfa 1935. Sömu menn voru
þá allir í nefndinni. Nú var við-
horfið á ýmsan hátt bi’eytt til
nýrra erfiðleika. Spánverjar
keyptu nxinna og minna af salt-
fiski Islendinga og Italía gerði
sig líklega til að minnka kaup
sín stórlega. Eysteinn fjár-
málaráðherra taldi ófram-
kvæmanlegt að gera á útmán-
uðum 1935 áætlun um afkomu
þjóðai’innar 1936, undir svo ó-
vissum ki’ingumstæðum. Lagði
hann mikla áherslu á, að í
þetta sinn yrði að fresta af-
greiðslu fjárlaganna fram á
haustið, þar til séð yrði, hvert
stefndi með afurðasöluna. Var
horfið að þessu ráði í það sinn,
þó að bæði fjármálaráðheri’a
og öllum samflokksmönnum
hans væri þingfi’estunin að
öðru leyti ógeðfelld, bæði
vegna nokkurs aukins kostnað-
ar og tínxaeyðslu.
F j árveitingarnef nd by r j aði
engu að síður að starfa, sömu
menn og með sömu starfshátt-
unx og áður. En nú konx nýr
svipur á vinnubi’ögðin. And-
stæðingar stjónxarimxar vissu,
að hin sönxu, föstu tök, yrðu á
afgreiðslu fjárlaganna. Þeir
vissu að ekki var viðlit að
„fleyga“ stjórnarliðið um af-
greiðslu einstakra liða. Þeir
tóku nú upp að nokkru leyti
fordænxi Fi’anxsóknarmanna frá
1924—27, að reyna að vinna
með stjóminni að viðunanlegri
aígreiðslu fjárlaganna. Nefndin
notaði tímann sem þingið sat
á útnxánuðum 1985, til þess að
rannsaka ýmiskonar spamaðar-
möguleika til að búa sig undir
ex’fiðleika þá, sem leiddi af
nxarkaðstregðunni. Ein af
nxei’kilegustu nýjungunum, sem
þá komu fi’am í nefndinni,
voru tillögur Framsóknai’-
nxanna um úrræði til að hjálpa
áfram nauðsynlegum íramfara-
fyrirtækjum, án x’íkisábyrgðar.
Flutti ég þá tillögu um að
biðja ríkisstjórnina að leggja
til hliðar þær 25 þús. kr., sem
stóð á fjái’lögum 1935 til hafn-
argei’ðar á Sauðárkróki, ef ekki
yi’ði byrjað á verkinu það ár.
Vildi ég nxeð því byrja að
spai*a saman í verkið, móti
franxlögum héraðsbúa, og á
þann hátt freista að skapa
fjármagix, sem bærinn réði yfir
og gæti fremur fengið lán út
á ábyrgð landsins, ef ríkið
tryggði vissar tekjur um á-
kveðið árabil. Við endanlega
sanxþykkt fjárlaganna skömmu
fyrir jól, var gengið iixn á
þessa aðferð og Sauðárkróki
tryggðar 25 þús. kr. í 10 ár,
gegn framlagi héraðsbúa. Al-
þingi tók upp sömu aðferð við-
víkjandi hafnai’bótum í Vest-
mannaeyjunx. Á þennan hátt á
að vera unnt að hi’inda áfram
ýmsunx góðunx fyi’irtækjum, án
þess að ríkið verði allsherjar á-
bekingur allra meirihátta