Tíminn - 04.03.1936, Blaðsíða 2

84
TíttlMN
Jón Jónsson Gautí
sjötíu og- Simm ára
Einn af mevkustu samvinnu-
mönnum þessa lands, Jón Jón3-
son Gauti, fyrverandi formaður
og framkvæmdastjóri Kaupfé-
lags Norður-Þingeyinga, átti 75
ára afmæli 28. febr. s.l.
Jón ólst upp á hinu þjóð-
kunna heimili föður síns, Jóns
Sigurðssonar á Gautlöndum.
Bræður hans voru þeir Pétur
i'áðherra, Kristján hæstaréttar-
dómari og Steingrímur bæjar-
fógeti, allir landskunnir menn.
En nú lifa þeir einir eftir Jón
og Steingrímur.
Er Jón var fulltíða maður,
var Kaupfélag Þingeyinga
stofnað og hefir hann jafnan
síðan látið samvinnumál til sín
taka. Hann starfaði við Kf.
Þingeyinga, bæði sem deildar-
stjóri í Mývatnssveit og sem
aðstoðarmaður Jakobs Hálfdán-
arsonar. Síðar átti hann for-
göngu að því, að Kaupfélag
Norður-Þingeyinga var stofnað
árið 1894, og veitti því forstöðu
þangað til 1915.
Hann mætti fyrir Kaupfélag
Norðurþíngeyinga á fundinum í
Yztafelli 1902, þar sem Sam-
band ísl. samvinnufélaga vai'
stofnað.
Þegar norðlenzku kaupfélög-
in höfu kjötsölu til Danmerkur
fór Jón þrívegis utan, á árun-
um 1909—1911, á vegum kaup-
félaganna, til að greiða fyrir
kjötsölunni og selja kjöt fyrir
félögin.
Ai'ið 1896 kvæntist Jón Sig-
urveigu Sigurðardóttur frá Ær-
lækjarseli í öxarfirði. Þau
bjuggu fyrst á Gautlöndum,
fluttust síðar að Ærlækjarseli
og þaðan að Héðinshöfða á
Tjörnesi árið 1910. Bjuggu þau
þar stórbúi í 10 ár.. Þaðan flutt
ust þau aftur að Ærlækjarseli
og þar hafa þau búið 18 ár
samtals. — Á síðastl. ári flutt-
ust þau til sonar síns, Sigurðar,
verkfræðings í Reykjavík. -
Jón Gauti er nú nokkuð far-
inn að heilsu en í andlegum
efnum ber hann vel aldur sinn.
Hann fylgist gerla með málum
og hefir hið mesta yndi af
lestri. Hélt hann og alltaf þeim
sið á heimili sínu að lesa upp-
hátt á kvöldvökum, og gerist
það þó fátítt nú orðið.
Tíminn óskar þessum aldna
samherja í samvinnumálunum
ánægjulegs æfikvölds og að það
megi 'sem lengst verða.
Kvedja
tii Skaftfeliínga
flutt í útvarpið af Nik-
uiási Friðrikssyni raf-
magnsfr. frá Skaft-
fellingamóti, sent hald
ið var í Reykjavík 20.
febr. 1936.
Skaftíellingar í Austur-
og Vestur-Skaftafellssýslum!
í kvöld höldum við Skaftfell-
ingar í Reykjavík samkomu til
að minnast liðinna tíma og til
að sjást og kynnast. Sökum
fjarlægðar og annara ástæðna
eru hér ekki saman komnir
nema tiltölulega fáir Skaftfell-
ingar, eða rúmlega 200 manns.
En með hinu dásamlega tæki
nútímans, útvarpinu, er okkur
auðið að ná að nokkru leyti til
mjög margra ykkar, sem eigi
eru hér viðstaddir og færa
ykkur kærar kveðjur frá þess-
ari samkomu og innilegar ham-
ingjuóskir.
Það er eins og ósýnileg bönd
tengi saman Skaftfellinga og er
það mjög eðlilegt þar sem við
Skaftfellingar höfum háð sam-
eiginlega baráttu við hina harð-
hentu náttúru í Skaftafellssýsl-
um, bæði til lands og sjávar, og
einnig notið sameiginlega hinn-
ar dásamlegu og margbreyti-
legu náttúrufegurðar, sem þar
er, og hvergi á sinn líka.
Flestum okkar Skaftfelling-
um, sem búum í fjarlægð,
finnst að hið raunverulega
heimili okkar sé í Skaftafells-
sýslum, þó aðstæður ýmsar hafi
orðið þess valdandi að við flytt-
um þaðan.
Hér.í kvöld er glatt á hjalla
og samræður okkar hníga að
gömlum minningum frá veru
okkar á hinum fögru stöðum
í Skaftafellssýslum, og við vit-
um að hugur ykkar, sem heima
eru, mun nú leita til okkar, sem
í fjarlægð búum. Margir ykkar
munu óska eftir að vera komn-
ir til okkar í kvöld til að minn-
ast liðinna stunda og til að sjá
skyldmenni og vini.
Við, sem í fjarlægð búum,
fylgjumst með ykkur í ykkar
störfum og viðleitni til að gera
hinar fögru Skaftafellssýslur
enn fegri og bæta skilyrðin þar
til hærra og fullkomnara lífs,
og við viljum hjálpa ykkur til
þess eftir megni.
Hér á samkomunni í kvöld
látum við engan ágreining í
pólitik eða öðrum rnálum, sem
sundrung geta valdið, trufla
gleði okkar, og við vonum að
öldur samúðar berist fi’á okk-
ur eftir hinum duldu vegum til
yðar og styrki bræðrahug ykk-
ar og samúð.
Kær kveðja til ykkar allra,
Skaftfellingar, fjær og nær. —
Guð blessi störf ykkar og
framkvæmdir, sjálfum ykkur,
landi og þjóð til heilla.
Þórir Steinþórsson*) bóndi
Re-ykholti. Hömluðu ýmsar ó-
viðráðanlegar ástæður fundar-
sókn þeirra.
Auk þeirra mála, er sérstak-
lega snerta starfsemina innan
flokksins, tók aðalfundurinn til
meðferðar ýms mál, sem lögð
hafa verið eða lögð verða fyrir
Alþingi og gerði ýmsar álykt-
anir, sem ekki verða nánar til-
greindar að þessu sinni.
Starfsmenn miðstjórnarinn-
ar voru allir endurkosnir: Jón-
as Jónsson alþm. (formaður),
Elysteinn Jónsson fjármálaráð-
herra (ritari), Vigfús Guð-
mundsson (gjaldkeri), Her-
mann Jónasson forsætisráð-
herra (varaformaður), Guð-
brandur Magnússon forstjóri
(vararitari) og Guðm. Kr. Guð-
mundsson skrifstofustj. (vara-
gjaldkeri).
Ákvörðun um næsta flokks-
þing Framsóknarmanna var
ekki tekin að þessu sinnj, en
samkvæmt lögum flokksms ber
að halda það í síðasta lagi árið
1938. Síðasta flokksþing (sem
kaus núverandi miðstjórn) var
haldið fyrra hluta árs 1934.
*) Björn Konráðsson rnœtti i
hans staö, sem varamaður, allan
fundinn.
Árangur
Mjólkurlagaxma
Framh. af 1. síðu.
einu hljóði eftirfarandi álykt-
un:
„Þar sem nú er fram komið
liækkað mjólkurverð fyrir at-
beina mjólkurlaganna, vottar
fundurinn stjórn M. B. F., for-
stjóra og fulltrúum þess í
Mjólkursölunefnd, ásamt land-
búnaðarráðherra og öðrum
þeim, sem stutt hafa þessi mál,
fyllsta þakklæti fyrír vel unn-
in störf í þágu mjólkurmál-
anna og bænda þessa héraðs“.
Á aðalfundinum flutti Jónas
Kristjánsson mjólkurfræðingur
erindi um framleiðslu og með-
ferð mjólkur, Steingrímur
Steinþórsson búnaðarmálastjóri
um nýja framleiðslumöguleika
og Sveinbjöm Högnason um
mjólkurmálið, sögu þess og
árangur.
Á fundinum var Egill Thor-
árensen kaupfstj. endurkosinn í
stjórn mjólkurbúsins og Jason
Steinþórsson í Vorsabæ til
vara. Endurskoðendur voru
endurkosnir þeir Ágúst Belga-
son Birtingaholti og Eiríkur
Jónsson Vorsabæ.
í stjórn Mjólkurbandalags
Suðurlands voru endurkusnir
Egill Thorarensen og Sigur-
grímur Jónsson Holti, en til
vara Gísli Jónsson Stóru-Reykj -
um.
Þessi tíðindi um fyrsta árs á-
rangur mjólkurlaganna vekja
nú að vonum almenna ánægju
bænda um allt Suðurláglendið,
svo sem glögglega kemur fram
í traustsyfirlýsingu þeirri, sem
birt er hér að framan. Sam-
þykktu fundarmenn ályktun
þessa með því að rísa úr sæt-
um sínum. ,
En fálæti íhaldsblaðanna í
Reykjavík í sambandi við þess-
ar niðurstöður er ákaflega eft-
irtektavert. Blað Jóns í Dal
kom út daginn eftir að fundur-
inn var haldinn, og þar var ekki
einu orði á hann minnst. Og
Morgunblaðið og Isafold hafa
forðast það eins og heitan eld
að segja fréttir frá þessum
merkilega fundi sunnlenzku
bændanna.
Þeir ei'u svo sem ekki að
gleðjast yfir því með sunn-
lenzku bændunum, þessir herr-
ar, að mjólkurverðið skuli hafa
hækkað um 33/4 aura pr. lítra.
Þeim finnst það svo sem eng-
an veginn frásagnarvert, þó að
„samsullið“ hækki í verði!
En kunnugir vita, að það eru
mörg „súr og löng íhaldsand-
lit“ í Reykjavík, síðan Nýja
dagblaðið flutti fréttirnar af
fundinum á Skeggjastöðum.
Kaupuxn allskonar
irímerkí, einníg' í
skiptum. — Skrifið
J. SOLLER
22 Batorego
Lwow P o 1 a n d,
Aðalfundur
miðstjórnar Framsóknarfilokksins
Aðalfundur miðstjómar
F ramsóknarflokksins hóf st í
Reykjavík 16. f. m., eins og
skýrt var frá í næstsíðasta
blaði, og var lokið 23. f. m.
Þessir miðstjórnarmenn
voru mættir:
Aðalsteinn Kristinsson fram-
kvæmdastjóri.
Bergur Jónsson alþm.
Bjami Ásgeirsson alþm.
Bjami Bjamason alþm.
Bjarni Runólfsson bóndi,
Hólmi.
Björn Konráðsson ráðsmað-
ur, Vífilsstöðum.
Einar Ámason alþm.
Eysteinn Jónsson fjánnála-
ráðherra.
Gísli Guðmundsson alþm.
Guðbrandur Magnússon for-
stjóri.
Guðm. Kr. Guðmundsson
skrifstofustjóri.
Gunnar Þórðarson bóndi,
Grænumýrartungu.
Halldór Ásgrímsson kaupfé-
lagsstjóri, Borgarfirði.
Hannes Jónsson dýralæknir.
Hannes Pálsson bóndi, Und-
írfelli.
Hermann Jónasson forsætis-
r áðherra.
Jón Ámason framkvæmda-
stjóri.
Jón Hannesson bóndi, Deild-
artungu.
Jónas Jónsson alþm.
Jörundur Brynjólfsson alþm.
Markús Torfason bóndi, ól-
aísdal.
Páll Zophóníasson alþm.
Pétur Jónsson bóndi, Eg-
ilsstöðum.
Sigurður Kristinsson forstj.
Skúli Guðmundsson kaupfé-
lagsstjóri, Hvammstanga.
Steingrímur Steinþórsson
búnaðarmálast j óri.
Sr. Sveinbjöm Högnason,
Breiðabólstað.
Vigfús Guðmundsson Borg-
amesi.
Þórólfur Sigurðsson bóndi,
Baldursheimi.
Mættir voru varamennirnir
Eyjólfur Kolbeins bóndi í Bygg-
garði, Gísli Jónsson bóndi &
Reykjum, Magnús Stefánsson
ráðsmaðul- flokksblaðanna í
Rvík og Sigurvin Einarsson
kennari, og tóku þeir öðru
hverju sæti í forföllum aðal-
manna. Sömuleiðis mættu á
fundinum þingmenn flokksins
þeir, sem ekki eru í miðstjóm,
og nokkrir flokksmenn aðrir.
Af miðstjórnarmönnum voru
í'jarverandi: Bjöm Kristjáns-
son kaupfélagsstj. Kópaskeri,
Ilallur Kristjánsson bóndi
Gríshóli, Ingimar Eydal rit-
stjóri Akureyri, Jón ívarsson
kfstj. Hornafirði, Kristinn Guð-
laugsson bóndi Núpi, Sverrir
Gíslason bóndi Hvammi og
Að Eiðum
Eftir Þórhall Jónasson
hreppstjóra að Breiðavaði
Laugardaginn 1. nóv. s. 1. var
Eiðaskóli settur af Jakob
Kristinssyni skólastjóra með
snilldarræðu að vanda.
Skólinn er fullskipaður nem-
endum, 40 að tölu.
Breyting nokkur hefir orðið
á kennaraliði skólans. Guðgeir
Jóhannsson sagði lausu starfi
sínu, en í hans stað var settur
Þóroddur Guðmundsson kenn-
ari frá Sandi. Flutti hann við
skólasetningu prýðis erindi um
„eyðimerkur og vinjar".
í stað Ingólfs Kristjánssonai
leikfimiskennara var ráðinn
Þórarinn Sveinsson íþrótta-
kennari frá Kirkjubóli í Norð-
firði.
Skólanum bárust að gjöf við
við þetta tækifæri, fyrir at-
beina Þórarins Þórarinssonar
kennara, gullfalleg málverk og
teikningar frá helztu listamál-
urum landsins, þeim Ásgrími
Jónssyni, Jóhannesi Kjarval.
Guðmundi frá Miðdal, Eyjólfi
Eyfells, Jóni Stefánssyni, Finni
Jónssyni, Jóni Þorleifssyni og
Freymóði Jóhannssyni.
. Er skólanum mikil híbýla-
prýði að listaverkunum, enda
aðstaða ágæt til þess að láta
fara vel um þau; ennfremur
einstaklega vel til fallið að hafa
málverk í skólasölum til að
auka smekk og skilning fólks
á gildi listaverka yfirleitt.
Þann 30. nóv. — á laugar-
degi — var rafveita Eiðaskóla
tekin til notkunar. Rafljós
uppljómuðu skólann fyrsta
sinni.
Þessa atburðar var minnst
hátíðlega daginn eftir, ásamt
íullveldi landsins, af skóla-
stjóra, og fór vel á hvoru-
tveggja. Þá flutti og Þórarinn
Sveinsson kennari gott erindi
um íþróttir.
Að rafveitunni hafa staðið
hinir færustu kunnáttumenn,
enda aðstaða og skilyrði frá
náttúrunnar hendi, að þeirra
dómi ákjósanleg og trygg, þar
sem Eiðavatn með tveggja
metra hækkun og tveggja fer-
kílómetra vatnsfleti liggur að
baki ramgerðum stíflum í
Fiskilæk, sem áður rann, og nú
beizlaður rennur í Lagarfljót.
Gera má ráð fyrir að mann-
virki þessu verði á sínum tíma
lýst ýtarlega í Tímariti verk-
fræðingafélagsins. Þó má geta
þess hér, að fallhæð vatns er
12 metrar og geta vélarnar
með umbúnaði framleitt 118
hestöfl, þegar fullt álag vatns
er notað.
í vetur verða þó aðeins not-
uð 50—60 hestöfl til lýsingar
og suðu og til upphitunar skóla-
hússins.
Vélar eru fyrsta flokks, af
þýzkri gerð, mesta völundar-
smíði. Gangur þeirra jafn og
hljóður.
I vélahúsinu er forstofa, véla-
salur, 3 öryggisklefar og heima
í kjallara 2 skiftiklefar, þar
sem háspennu er breytt í lág-
spennu. I skólahúsinu er nál.
140 ljósastæði, 4 suðuvélar og
nokkuð af ofnum. Þá hefir og
rafmagn verið leitt í gamla
húsið. Munu þar vera 43 Ijósa-
stæði, 1 suðuvél og 3 ofnar.
Rafveita Eiðaskóla var gerð
þetta myndarleg með það fyrir
augum, að byggð yrði hið
fyrsta — helzt á næsta sumri
— rafhituð sundlaug og leik-
fimishús, sem jafnframt væri
fyrirlestrasalur. Hafa þeir for-
stöðumaður skólans og formað-
ur íþróttaráðs Austurlands í
sameiningu ritað allmörgum
ungmenna- og íþróttafélögum
og stofnunum í Héraði og
fjörðum og heitið á þau að
ýta sundlaugarmálinu áleiðis
með dagsverkaloforðum eða
styrk á annan hátt.
Hefir þeim orðið ágengt,
einkum i grennd við Eiða. Fé-
lög þessi, stofnanir og einstak-
ir menn eiga þess nú kost að
sýna hug sinn til íþróttamál-
anna og skólans og leiða nauð-
synjamál þetta fram til sigurs.
Eiðaskóla er þörf ljóss sam-
úðar og skilnings á því hlut-
verki, sem honum er ætlað að
vinna austfirzkum æskulýð til
handa, eigi síður en rafljós-
anna, sem hann nú hefir hlotið.
Við hækkun Eiðavatns í þágu
rafveitunnar hefir allmikið
svæði farið undir vatn, m. a.
gott 60—80 hesta engi hjá ós
Grundarlækjar, sem rennur
fram hjá Eiðabæ út í vatnið.
/ Þá lendir og nokkuð af hin-
um gullfögru skógivöxnu Eiða-
hólmum undir vatn. Aftur hafa
þrír allstórir hólmar myndazt
ur Litlahaga gegnt Fiskilæk í
vesturhluta vatnsins; smærri
hólmar annarsstaðar um vatn-
ið.
Lögun og fegurð Eiðavatns
hefir löngum þótt afbrigðileg.
Við hækkunina hefir komið
rnjór fjörður alla leið heim að
Eiðatúni, bátgengur vel. Mörg-
um finnst vatnið vera æfin-
týralegra nú en áður: með vík-
um og vogum, hólmum og
töngum, djúpt og dimmblátt,
Af hinum víðkunna Eiðahólma
rísa enn úr vatni 2/s hlutar,
Þar er hár og fagur birkiskóg-
ur og tígulegar raðir af vax-
andi barrtrjám, sem plöntuð
voru þar 1911 og 1912 af U. M.
F. Þór í Eiðaþinghá.
Skóglendi þetta eru síðustu
leifar hins forna Eiðnskógar,
sem annálaður var sakir hæðar
og víðlendis.
Segir frá því í Droplaugar-
sonasögu er Þórdís kona Helga
Ásbjamarsonar spurði bónda
sinn „hví hann vildi þar heldr
land eiga, er allt var skógi vax-
it at húsum heim ok mátti
hvergi sjá mannaferðir, þó at
garði færi,“
Eiðaskógur mun hafa eyðst
að mestu i Móðuharðindunum.
Samt voru allmiklar leifar af
stórvöxnum skógi í Fiskilækj-
arholtum, Timburhöfða og þar í
grend allt fram um 1840. Ótölu-
leg mergð kolagrafa stærri og
smærri á ýmsum aldursstígum
er víðsvegar um Eiðaland. EJru
þær stærstu yfirleitt elztar.
öskufallið 1875 og hörðu árin
um 1880 munu ásamt verknaði
skammsýnna manna hafa lagt
það síðasta í rústir. Á þessum
árum voru færð heim til
brennslu kynnstrin öll af kal-
viði, kalkvistum, og sprekum,
sem uppblástur hafði losað um
meira og minna. Áður — eða
um 1860 — var búið að gjör-
fella skóginn í Eiðahólma. En
eftir að skóli var stofnsettur
á Eiðum 1883 nutu hólmamir
vemdar'og aðhlynningar skóla-
stjóranna. Náði því skógurinn
sér upp smám saman og er þar
nú margt fagurra trjáa, sem
eiga aðdáendur og vini víðsveg-
ar um land allt og jafnvel er-
lendis, því auk allra þeirra
mörgu, sem á Eiðum hafa
avalið síðustu áratugina, hefir
fjöldi skemtiferðafólks heim-
sótt hólmana í Eiðavatni til
jafns við aðra staði á Fljóts-
dajshéraði, sem orðlagðir eru
fyrir náttúrufegurð.
Stephan G. Stephansson kom
i Eiðahólma í kynnisför sinni
1917 og orti — eftir að hann
var kominn heim til sín, vest-
ur undir Klettafjöll — eitt feg-
ursta kvæðið í ljóðabálkinum
Heimleiðis (Andvökur V. bls.
304). Það heitir; Að Eiðum,
„Eg gekk mig heim tii Eiða
á glaða sólskinsdegi.“ Hefir
mörgum Eiðamanni hlaupið
kapp í kinn við lestur þessa
kvæðis, Eiðaskóguj’ — einn feg-
ursti skógur á íslandi — er
fallinn, Þúsundir kolagrafa
bera vott um hinn mikla val.
En á þessum sama stað er nú
i'isin menntastofnun fyrir allt