Tíminn - 26.03.1936, Síða 2

TIMINN
f
Yetrarvegur Smmlendinga
Sútunarverksmidja S. I. S.
Jónas Jónsson og Jón Bald-
vinsson hafa lagt fram á
Alþingi frumvarp til laga
um breytingu á vegalögum.
— Meginbreytingin, sem feist í
frumvarpinu, er að tvískipta
Suðurlandsveginum. Verður
önnur leiðin um Lækjabotna,
en hin um Hafnarfjörð, Krísu-
vík og Selvog.
Auk þess er lagt til að teknir
verði í tölu þjóðvega ýmsir
vegirí sem ekki hafa verið þar
áður.
í greinargerð frv. segir:
„Stærsta breytingin í þessu
frv. frá núverandi vegalögum,
er sú, að Suðurlandsvegur
verði tvískiptur austur í Ölfus,
og ný leið valin um Hafnar-
fjörð, Krísuvík og Selvog, að-
allega sem vetrarvegur.
Höfuðtilgangurinn með lagn-
ingu þessarar nýju Suður-
landsbrautar, er að fá
eins tryggt samband og unnt
er milli Reykjavíkur og Suður-
landsundirlendisins, að vetrar-
lagi. Hefir þessi leið hin beztu
skilyrði í því augnamiði, þar
sem hún liggur aðeins 168 m.
yfir sjó þar sem hún er hæst,
en annars allmiklu lægra lang-
samlega mestan hluta leiðar-
innar.
Til samanburðar má geta
þess, að núverandi leið yfir
Hellisheiði liggur hæst 370 m.
yfir sjó, eða um 200 m. hærra,
leiðin um Þrengslin kemst upp
í rúmlega 260 m., eða 100 m.
hærra, og Þingvallaleiðin kemst
í svipaða hæð (260 m.).
Það er því bert, að þetta er
sú lang lægsta leið, sem hægt
er að fá milli þessara tveggja
staða, ef ekki er farið enn
lengra vestur á Reykjanesið,
en því fylgja aftur ókostir
nokkrir, sem síðar mun lítillega
verða vikið að. Vegalengdin frá
.Reykjavík að ölfusárbrú þessa
leið er um 103 km. og því að
vísu allmiklu lengri en núver-
andi vegur yfir Hellisheiði, sem
mun vera um 60 km. (59 km.).
En til samanburðar má geta
þess, að Þrengslaleiðin mun
vera um 70 km. og Þingvalla-
leiðin 93 km.
Vegarstæðið mun vera mjög
svipað því, sem venjulega ger-
ist hér á landi, hvorki verra né
betra. Þó eru tvær torfærur
á leiðinni, en hvorug stór. Hin
fyrri er Kleyfarvatn. Þar mun
verða að fara með veginn norð-
vestan með vatninu, en á
nokkrum hluta þess svæðis
hagar svo til, að klettar ganga
þverhnýpt niður í vatnið. Með-
fram hömrum þessum er vatn-
ið mjög grunnt, 1—2 m., og
getur stundum verið alveg á
þurru, svo að sennilega má fá
mjög ódýra fyllingu með því að
sprengja úr berginu og láta
grjótið. detta niður fyrir. Ekki
er þetta svæði heldur lengra en
svo, að nema mun samtals
tæpum 1 km. Hin torfæran er
sandkamburinn fyrir framan
Hlíðarvatn, því að örðugt mjög
mun að fara með veginn ofan
við vatnið. Sandkambur þessi
mun vera laus fyrir og breyt-
ast ef til vill eitthvað af öldu-
róti sjávar, og þyrfti því senni-
lega að tryggja hann eitthvað
með sterkri steinsetningu. Ós-
inn þyrfti líka að brúa, en
hvorugt þetta mun vera mjög
kostnaðarsamt, þar sem lengd
kambsins er ekki nema um 12—
1300 m.
Einn höfuðkostur vegar þessa
er sá, að hann liggur um rækt-
anlegt land og að nokkru leyti
byggt, og bætir þar úr mjög
brýnni þörf, auk þess að vera
vetrarvegur fyrir Suðurlands-
undirlendið. Neðsti hluti Öl-
fuss, Þorlákshöfn, Selvogur,
Berdísarvík og Krísuvík geta
öll notað þennan veg, sér til
mikils hagræðis,. en sum þessi
héruð eru nú að mestu og önn-
ur að öllu leyti veglaus. Hinn
nýi vegur um Þrengslin liggur
aftur á móti algerlega um alls
óræktanlegt og ónothæft land
til nokkurs hlutar. — Þetta
sjónarmið réði því og, að veg-
stæðið var valið um Krísuvík
en ekki vestar, þó að þar hefði
sennilega mátt fá allgott veg-
stæði um eða undir 100 m. yfir
sjó þar sem það var hæst, enda
hefði vegalengdin líka vaxið
þá um 5—10 km.
Ferðamenn
ættu að skipta við Kaupfflag
Reykjavíkur. — Þar hafa þetr
tryggingu fyrir góðum og 6-
dýrum vörom.
Samband ísl. samvinnufélaga
hefir sett á fót sútunar-
verksmiðju á Akureyri, og
þegar látið gera sýnishom af
ýmsum fatnaði, ásamt töskum
o. fl., úr hinum sútuðu skinnum.
Ilafa sýnishorn af þessum iðnaði
verið til sýnis í búðarglugga
L. Ii. Múller kaupmanns í
Reykjavík nú eftir áramótin og
vakið hina mestu athygli.
Tíminn hefir snúið sér til
Jóns Árnasonar framkv.stjóra
tii þess að fá sem ýtarlegasta
vitneskju um þessa fram-
kvæmd.
— Hver er aðdragandi þessa
máls ?
— Árið 1921 setti Samband-
ið á fót verksmiðju á Akureyri
til þess að afulla gærur. Áður
hafði Þorsteinn Davíðsson frá
Fjósatungu verið sendur til
Bandaríkjanna og dvaldi hann
þar í tvö ár til þess að læra
þessa iðn. Starfaði Gæruverk-
smiðjan í nokkur ár, og þó að-
eins unnið að vetrinum að því
að skilja ullina frá skinnunum.
En síðan var hvorutveggja selt
úr landi.
Þessi starfsemi gaf landinu
hagnað, sem nam fyllilega
vinnunni, því erlendar sútunar-
verksmiðjur kaupa bjórana
hlutfallslega hærra verði en
gærurnar. Ennfremur var
nokkuð gert að því að súta
gærur, sem einnig voru seldar
úr landi.
Um nokkurra ára skeið voru
íslenzkar gærur í svo háu verði
tíl loðskinnaiðnaðar, að ekki
svaraði kostnaði að aðgreina
ullina frá skinnunum og selja
þannig. Á þessum árum voru
loðskinn mjög mikið notuð á
kvenkápur og komst þá í tízku
að klippa gærur, lita þær og
nota í þessu skyni.
— Eftir að Þorsteinn Davíðs-
son hafði verið í Ameríku,
dvaldi hann í Þýzkalandi og
Noregi til þess að kynna sér
sútun og annan skinnaiðnað. Og
þegar Gæruverksmiðjan tók
aftur til starfa 1930, gerði
\ rksmiðjustjórinn lítið eitt að
því að súta sauðskinn og húðir,
en vegna óhentugs húsnæðis
og vöntunar á vélum var lítið
um þessar framkvæmdir.
Þegar Sambandið réðist í að
stækka ullarverksmiðju sína
Gefjunni, var jafnframt ákveð-
ið að reisa hús fyrir Gæru-
verksmiðjuna áfast Gefjunni,
svo unnt yrði að sameina þenn-
an verksmiðjuiðnað eftir því
sem við gat átt, svo sem með
sameiginlegu skrifstofuhaldi.
Báðar fá verksmiðjurnar hita
og afl frá sömu stöð, og fleira
hafa þær sameiginlegt. Þegar
þetta var í undirbúningi var
ákveðið að hafa húsnæði gæru-
verksmiðjunnar .svo stórt, að
hægt yrði að koma á fót sútun
í sambandi við hana.
— Hver veitir sútunarverk-
smiðjunni forstöðu?
— Þorsteinn Davíðsson hafði
allan undirbúning málsins fyr-
ir Sambandsins hönd, og veitir
báðum verksmiðjunum for-
stöðu, og hefir þar sýnt hina
mestu hagsýni og fyrirhyggju.
Sútunarstörfin annast norskur
sútari, Bendiksen að nafni, sem
befir mjög alhliða kunnáttu til
að bera í þessari grein.
— Hverskonar skinn er verk-
smiðjunni ætlað að súta?
— Sauðskinn til hanzkagerð-
ar, fatagerðar, í töskur og veski.
Ennfremur krómsútuð sauð-
skinn til grófari iðnaðar svo
sem söðlasmíða. Þá er sútað
leður í aktygi, reiðtygi, vatns-
leður til skógerðar og chevraux.
— Er ráðgert að súta skinn
til skógerðar?
— I byrjun verður höfuð-
áherzla lögð á leðursútun til
söðla- og aktygjasmíði og
vatnsleður til skógerðar. Enn-
fremur á sútun fata- og
hanzkaskinna, en ekkert á að
vera því til fyrirstöðu, að hægt
verði einnig að súta skinn trl
venjulegrar skógerðar, að því
leyti sem íslenzk skinn eru til
þess hæf.
— Verður hugsað til útflutn-
ings á þessari framleiðslu.
— Að svo komnu er ekki
gert ráð fyrir, að unnið verði
fyrir erlendan markað, enda
höfuðáherzla lögð á það, að
fullnægja innlendri þörf.
— Eru horfur á, að það megi
takast?
— Um það verður ekkert
sagt að svo komnu máli, en lík-
ur benda til, að 1 sumum grein-
um þessa iðnaðar verði unnt að
fullnægja innlendri þörf mjög
bráðlega.
— Hvað er um verðlagið?
— Þar sem sala þessa vam-
ings er tæplega byrjuð, er erf-
itt að segja um hvort það verð
sem setja verður á vörurnar er
fyllilega samkeppnisfært við
sambærilegan vaming, erlend-
an, en eftir því, sem ég hefi
getað athugað það, munu þar
vera áhöld um.
Verði þessum nýju iðnaðar-
vörum tekið með velvild af al-
menningi, sem ekki er ástæða
til að efa, geri ég mér beztu
vonir um að vörurnar geti orð-
ið fullkomlega samkeppnisfær-
ar við samskonar varaing í
öðrum löndum.
— Hefir verið komið á fót
sérstakri skinnfatagerð ?
— Til þess að kynna almenn-
ingi þessar vörur, hefir verið
byrjað á því að sauma kápur,
jakka, vesti og fleira. Er þetta
gert í saumastofu Gefjunar á
Akureyri. Er útlit fyrir að al-
menningi falli þessi vamingur
vel í geð, og verður þá að sjálf-
sögðu aukin fatnaðargerð úr
skinnum eftir því sem aðstæð-
ur leyfa. Með hentugum tækj-
um og góðri aðstöðu er von um
að unnt verði að selja þennan
skinnafatnað með svo sann-
gjömu verði, að hann verði
eítirsóttur. En sem komið er,
hefir ekki verið framleitt neitt
af þessum fötum nema nokkur
sýnishom, segir framkvæmda-
stjórinn.
Það er yfirleitt mál manna í
Reykjavík, að þessar nýju
skinnavörur séu hinar
álitlegustu og einkum er
orð á því gjörandi, hvað fata-
skinnin eru mjúk og voðfeld.
Enda er það svo, þótt almenn-
ingi sé það ekki nægilega kunn-
'ugt, að íslenzk sauðskinn eru
ein hin beztu á heimsmarkað-
inum. En slík vörugæði mætti
verða góður grundvöllur undir
þetta nýja fyrirtæki Sambands-
ins.
Þjóðjörðm
Hrjótur
í Hjaltastaðahreppi
er laus til ábúðar í far-
dögum 1936. Semja ber við
Svein Ólaisson, Firði.
Um verkun og
Slutning- á
frystum fzski
Fyrsti farmurinn af frystum
fiski er nú kominn til Ame-
ríku. Og um allt land er þess,
sem vænta má, beðið með nokk-
urri eftirvæntingu, hvemig
þessi tilraun muni takast og
hvort Fiskimálanefndinni muni
heppnast að vinna markað í
stórum stíl erlendis fyrir þessa
nýju fiskframleiðslu. Vonir
manna um íramtíð saltfisks-
markaðarins fara stöðugt
minnkandi. Og þess vegna bú-
ast nú rhargir við því, að af-
koma sjávarútvegsins hér á
landi verði fyrst og fremst
komin undir hinum nýju verk-
unaraðferðum, sem Fiskimála-
nefndin hefir með höndum í
herzlunni og frystingunni.
Herzla fiskjar virðist ætla að
ganga vel hér á landi. Varan
hefir reynzt fullkomlega sam-
keppnisfær að gæðum. Og veð-
urfar hér er ekki því til hindr-
unar, að þessi framleiðsla geti
gengið greiðlega. Harðfiskur-
inn er heldur ekki vandfluttur
til markaðslandanna.
En hvernig er þá aðstaðan
til að framleiða frystan fisk
hér og koma hinum á markað?
Um þetta efni átti Tíminn
nýlega tal við Pálma Loftsson,
sem er fulltrúi Sambands ísl.
samvinnufélaga í Fiskimála-
nefnd.
Talið barst fyrst að mögu-
leikunum til sjálfrar frysting-
arinnar hér heima fyrir:
— Eru tæki til þess eins og
nú standa sakir, að frysta mik-
ið fiskmagn til útflutnings?
— Þar má fyrst nefna
sænska frystihúsið hér, segir
Pálmi Loftsson. I því er hægt
að frysta talsvert mikið. Þá er
hraðfrystistöð Fiskimálanefnd-
arinnar, sem nú er verið að
stækka og koma fyrir í rúm-
betra húsnæði í ísbiminum. I
Neskaupstað er verið að setja
upp dálitla hraðfrystistöð. Ann-
arsstaðar á landinu er, eins og
nú standa sakir, ekki hægt að
hraðfrysta, svo að neinu nemi.
— Verða ekki gerðar ráð-
stafanir til að frysta fisk á
fleiri stöðum á landinu?
— Ef það sýnir sig, sem nú
Hver á nú að borga fyrír Svein?
12. Viðhori mitt og íhaldsins til
persónulegs fjárgróða í sambandi
við pólitisk tnlnaðarstörf, er geró-
líkt, og þó er „varaliðið" enn gráð-
ugra en ihaldið. Hrafnagilsbrask
p. Br. er þar stefnumark. Ég tek
eitt dæmi um þetta ólíka við-
horf. þegar samið var við Dani
1918, var sett á stofn svokölluð
lögjafnaðarnefnd. Af íslands hálfu
lentu í henni þrír Mbl.menn: Ein-
ar Arnórsson, Bjarni frá Vogi og
Jóh. Jóh. þeir komu því til leiðar
að hver nefndarmaður fékk 2000
kr. árskaup og ferðakostnað til
Danmerkur, eftir reikningi. Ég
deildi á þetta í Timanum og sýndi
fram á, að vinnan í nefndinni ætti
að vera borgaraleg skylda, og
mætti ve,ra ólaunuð. Með harðfylgi
tókst að fá Alþingi til að lækka
kaupið ofan í 500 kr. á mann.
þremenningarnir fóru þá í mál
við landið til að fá sínar 2000 kr.
hver, en töpuðu því fyrir dómstól-
unum. þá gerðu þeir sér hægt um
hönd og hækkuðu ferðakostnaðinn
til útlanda, svo að sum árin fékk
hver í sinn hiut 3500—4500 kr.
— Jóh. Jóh. reiknaði sér 50
danskar kr. á dag í ferðakostnað
og auk þess 20 kr. á dag fyrir
mann, sem gegndi hans embætti
lieima. þó hafði hann enn 500 kr.
ársþóknun. þegar ég kom í nefnd-
ina 1926 byrjaði ég að vinna að
því að koma fram því, sem ég
hafði talið eðlilcgan sparnað og
studdi Jón Baldvinsson mig í því
eítir að hann kom í nefndina. Nú
fær enginn nefndarmaður kaup,
,eji 1500 kr. í ferðakostnað, það ár-
ið, sem farið er til útlanda.
Ég tek annað dæmi. Árið 1926
skipaði Jón þorl 5 fiokksmenn
sína i nefnd til að meta hag
I.andsbankans. Hverjum þeirra
borgaði Jón af fé bankans 6000 kr.
fyrir þetta aukastarf. þó voru
þetta allt efnaðir menn eða á há-
um launum, t. d. B. Kr., Einar
Arnórsson, Jakob Möller og auðug-
asti kaupmaður Reykjavíkur, Ól-
a'ur Johnsen. Verlt þeirra var al-
gerlega tilgangslaust, og niðurstað-
an aldrei birt. Hér var meðferð á
rikisfé á þá lund, sem íháldið viíl
vera láta og þess vesölu und-
írdátar. Um sama ieyti átti ég
frumkvæði að því að skipuð var
sjö manna nefnd til að undirbúa
Aiþingishátiðina. Ég átti sæti í
lienni. Nefndin starfaði í fjögur ár
og hélt um 150 fundi. Hún starf-
að launalaust, en vann í mik-
illi eindrægni. þar tókst okkur
J'ramsóknarmönnum að lyfta full-
trúum íhaldsins á hærra borgara-
iegt stig, heldur en þeir hafa
þekkt áður eða síðar. Og ég efast
ekki um að hin glæsilegu áhrif
hinnar glæsilegustu hátíðar, sem
þjóðin hefir haldið, voru fyrst og
fremst að þakka þeirri óeigingimi,
sem nefndarmenn sýndu við að
i undirbúa hátíðina. Andi Framsókn.
| arflokksins, eins og hann hefir
markast af starfi samvinnufélag-
anna og ungmennafélaganna, setti
sinn svip á þennan mikla þjóðar-
‘ íögnuð.
13. Sókn íhaldsins á hendur mér
fyrir persónulega íjárgröðastarf-
semi í sambandi við landsmál, er
líkleg til að reynast íhaldi og
varaliði hættuleg, einmitt af því,
að ég hefi fremur en menn
i iiði andstæðinganna hafið sókn
gegn fjárhyggju stjómmálamanna,
en hlotið að launum heipt hinnar.
íégjörnu andstæðinga minna. Að-
staða mín í lögjafnaðamefnd og
Alþingishátíðamefnd sýnir stefnu
mina og að ég hefi þorað að fylgja
iienni sjálfur.
' þegar ég var part úr ári, vetur-
inn 1927—28 bæði bankaráðsmaður
og ráðherra, gaf ég bankaráðslaun
min til að kaupa fyrir jörð í átt-
högum minum, til að koma á fót
verklegri kennslu, undir yfirum-
sjón Búnaðarfélags íslands. Reikn-
ingar Landsbankans og Ljósavatns.
Iirepps sýna, að þar kom hver eyr-
ir til skila. Síðar var ég nokkra
mánuði í Skipulagsnefnd atvinnu-
mála. Ég tók í kaup fyrir þá
vinnu nokkuð minna en Jón Jóns-
son fékk frá Kreppusjóði fyrir
þann tíma sem hann sat að búi
sínu í Stóradal tveim sinnum að
sumri til. En mitt kaup lagði ég i
almannaeign í minni sveit, og ár-
ið sem leið þá þóknun, sem goldin
er formanni Menntamálaráðs.
Ég álit að vísu ekki skyldu,
hvorki fyrir mig eða aðra, að gefa
til opinberra þarfa alla borgun
fyrir' aukavinnu við trúnaöarstörf.
M. a. verða slíkar gjafir að standa
undir sínum eigin skattabyrðum.
En þegar ég byrjaði að fást við op-
inber mál, var bitlingagræðgin
svo háskalegur sjúkdómur i heima-
stjórn, langsum, þversum og síðar
í íhaldinu og allramest í „varaliði"
þess, að mér hefir þótt full þörf
að láta „verkin tala“. Nefnd Jóns
þorl. með 30 þús. kr. af fé Lands-
bankans til 5 manna fyrir enga
vinnu, laun Péturs Magnússonar 30
þús. kr. fyrir eitt mál, ofan á
Lankastjóralaun og kreppustjóra-
iaun, Hrafnagilsmál þ. Br. og
frekja Halldórs Stefánssonar að
ná allt að 1000 kr. af bændum í
Múlasýslum fyrir að undirskrifa
kreppulán þeirra, með ljúfu sam-
þykki Jóns Jónssonar og P. Magn-
ússonar, öll þessi framkoma er
sæmilega skýr andstæða í póli-
tísku velsæmi í sambandi við á-
hrif mín á kostnað við lögjafnaö-
arnefnd, alþingishátíðanefnd og
inörg fleiri opinber störf.
14. Ein skemmtilegasta ádeilan á
mig er sú, að ég búi á þann veg
að lærisveínum mínum, að þeir
beri til mín kala. þessi fluga, sem
íhaidið hefir komið í munn Sveini,
er fremur liættulítil nema fyrir
bann sjálfan. Ég hefi átt því láni
að fagna, að hinn mikli fjöldi
nemenda minna hefir, úti i lífsbar-
áttunni, reynst hinir nýtustu
menn, nálega allir einlægir
stuðningsmenn samvinnustefn-
unnar. Og gagnvart mér hefir
hinn fjölmenni lærisveinahópur
sýnt velvild og vinsemd, sem er
tjltölulega jafn almenn eins og tor-
tryggni og fyrirlitning er á Sveini
á Egilsstöðum í sveit hans og
sýslu. Sá óvenjulegi samhugur,
sem gamlir nemendur hafa boriö
til mín og áhugamála minna, hef-
ir verið langt fram um verðleika
mína. En þetta er svo viðurkennd
staðreynd, að um hana er ekki
skoðanamunur hjá andstæðingum
mínum, þeim sem gæddir eru heil-
brigðri skynsemi.
15. íhaidið og vinir þess hafa
okki haft ánægju af bíl þeim, sem
nokkrir samherjar gáfu mér 1932.
Sveinn Jónsson færir verð hans
upp meir en um helming, til að
sanna því betur vinsældir mínar
og fórnarvilja annara mín vegna.
Sá bíll var mér gefinn til að geta
því betur starfað'móti íhaldinu og
íéndum samvinnufélaganna. Ég
hefi farið í þeirri bifreið um flesta
akfæra vegi landsins. Og ef trúa
má hóli því, sem íhaldsmenn hlóðu
á mig í sambandi við kosninga-
sigur F ramsóknarmanna 1934, þá
liafa ferðir mínar átt nokkum
þátt í því að bændur landsins fá
nú inörg hundruð þúsund krónpm
meira fyrir kjöt og mjólk, heldur
en í tíð þ. B. Ég held að bænda-
stéttin hafi grætt miklu minna á
bílnum, sem Sveinn á Egilsstöðum
kom með úr Rvík frá íhaldinu,
eftir að hann var búinn að svíkja
Búnaðarbankann og kaupfélagið,
sem faðir hans stofnaði og bróðir
hans stýrir, um upphæðir, sem
margir bændur í Múlasýslu
myndu kalla stórmikinn auð, ef
siík fjárhæð bærist þeim í hendur.
16. Sv.einn lætur eins og það sé
launungarmál um skipti manna
við Iíreppusjóð. Veit hann ekki að
allir skuldunautar hans, allir sem
gáfu honum, vita um sukk hans,
og eru sannarlega ekki bundnir
heitum, sérstaklega þegar líkt
stendur á og með hann, sem hefir
játað á sig, að hafa svikizt að
helztu lánardrottnum sínum, til að
geta því betur féflett þá. Auk
þess er alveg sérstök ástæða til að
kryfja mál Sveins, með því að
sannanir eru fyrir því, að Jón og
Pétur hafa hlunnfarið Búnaðar-
bankann, honum í vil, um nálega
5000 kr., ef mælt er á almennan
mælikvarða. þetta fé er tekið af
aiþjóð manna handa honum.- Og
áður en lýkur, mun hann verða
krafinn sagna um öll rök er að
því lúta. Og ef hann getur ekki
komið með skýringu, nema fram-
boð #itt með nazistamun 1 SuOur-