Tíminn - 01.04.1936, Blaðsíða 1

©jaíbbagi
fcla&sino ct ). |6nl
ÁtBansutfnn toBtat 7 fa.
^fereibsía
°8 taatjeltnta d £aaBaoeg 10.
6iml 2353 — ðO!
XX. árg.
Reykjavík, 1. apríl 1936.
13. blað.
vSyðri leiðin«
Eins og kunnugt er hafa þeir
Jónas Jónsson og Jón Baldvins-
son flutt á Alþingi frumvarp
um breytingar á vegalogunum.
Stærstá breytingin, sem þetta
frv. gerir ráð fyrir, er sú að
taka í þjóðvegatölu leiðina milli
Hafnarfjarðar- og Ölfuss um
Krísuvík og Selvog. Með þessu
móti er gert ráð fyrir tvöfaldri
Suðurlandsbraut, annari um
Hellisheiði og hinni sunnan við
fjallgarðinn með sjó fram.
Með þessu frumvarpi, þó að
lögum verði, er því að vísu
ckki slegið föstu, að vegur
verði lagður syðri leiðina. Til
þess að hægt sé að ákveða það
endanlega, þarf að gera nokkru
nánari rannsólm á vegarstæð-
inu nú í vor. Má þá ekki standa
á því að heimild vanti í lögum
til að leggja veginn þessa leið.
Og þeim mönnum fer nú mjög
fjölgandi, sem líta svo á, að
syðri leiðin sé einmitt hin rétta
lausn á þessu milda samgöngu-
máli Suðurlands.
En svo hlálega bregður við,
að höfuðmálgagn íhaldsflokks-
ins, Morgunblaðið, hefir nú
þegar risið algerlega öndvert
gegn þessu máli. Sl. sunnudag
ræðst það á flutningsmenn
frumvarpsins með skömmum.
og kveður upp úr með það, sem
sína skoðun (og þá vafalaust
ráðamanna íhaldsflolcksins) að
syðri leiðin sé algerlega for-
dæmanleg.
Ekki er gott um það að segja
að svo stöddu, hvort meiningin
muni vera að kúga alla þing-
menn íhaldsflokksins til þess
að greiða atkvæði með Morg-
unblaðinu í þessu máli. Hingað
til hafa sumir þeirra ekkert
farið dult með það, að þeir
væru syðri leiðinni hlynntir,
hvað sem nú verður.
M131. gerir mikið veður út af
því, að syðri leiðin sé miklu
lengri. En það er ekki vega-
lengdin, sem hér skiptir mestu
máli. Það sem mestu máii
skiptir, auk kostnaðarins við
lagningu vegarins (og hann
þarf engan veginn að fara al-
veg eftir vegarlengd), er það
að hve miklu leyti vegurinn
komi að gagni sem vetrarveg-'
ur. 60—70 km. leið getur, ef
snjór er þar til hindrunar,
tímunum saman verið mun
seinfamari en 100 km. snjólaus
leið.
Ef vegur verður lagður syðri
leiðina, myndi veginum yfir
Hellisheiðina einnig verða hald-
ið við. Á sumrin yrði hann þá
farinn af þeim, sem aðeins
hugsa um sem hraðasta ferð
milli Reykjavíkur og hérað-
anna austanfjalls. En á vet-
urna, þegar snjór væri til
hindrunar á fjallinu, myndu all-
ir fara hina lengri leið með
sjónum. En sú leið myndi raun-
ar verða mikið farin einnig á
sumrin. Og fyrir Selvog, Hafn-
arfjörð og stóran hluta af
Reykjanesi myndi þessi vegur
valda tímamótum. Það er vafa-
samt, að kjósendur Ólafs Thors
i Gullbringusýslu kunni honum
miklar þakkir fyrir þá fjand-
samlegu aðstöðu, sem hann
héfir látið blað sitt taka gegn
syðri leiðinni.
Bankaráðsa
hneykslið
Sú óskammfeilni íhaldsfull-
trúanna í Landsbankanefnd, að
kjósa Ólaf Thors í banlcaráðið,
hefir vakið hina mestu undrun
og gremju meðal almennings,
og eru menn þó orðnir ýmsu
van'ir úr þéssari átt.
En einhverntíma myndi það
hafa þótt grimmileg hrakspá
um íslenzkt fjármálasiðferði,
ef það hefði verið sagt fyrir,
að stór stjórnmálaflokkur gæti
orðið svo gjörsneyddur á-
byrgðartilfinningu að kjósa
stúrskuldugasta mann landsins
í bankaráð þjóðbankans.
Því hefir verið haldið fram
ómótmælt, að hlutafélagið
Kveldúlfur, sem Ólafur Thors
og bræður hans fjórir „eiga“
og bera ábyrgð á, skuldi bönk-
um landsins nál. fimm miljónir
króna, auk þess sem það kann
að skulda annarsstaðar. Og af
þessari miljónaskuld Ólafs og
bræðra hans, er meirihlutinn í
Landsbankanum.
Það hefir líka verið borið
fram opinberlega og beinlínis
játað af nánustu aðstandendum
Kveldúlfs að 400 þús. kr. af
þessu stóra láni hafi verið tek-
ið út úr rekstri fýrirtækisins
cg lánað ólafi og bræðrum
bans til persónulegrar einka-
notkunar. Hefir Ólafur sjálfur
játað að hafa tekið slíkt lán af
veltufé fyrirtækisins til að
greiða ábyrgðir, sem á hann
hefðu fallið persónulega, og
hann þá virðist ekki hafa getað
greitt að öðrum kosti.
Kosning Ólafs Thors í banka-
ráðið ber sorglegt vitni um
hinn aumkunarverða undir-
lægjuhátt, sem undanfarið hef-
ir verið ríkjandi hjá þingmönn-
um Sjálfstæðisflokksins, og
hversu „litlir karlar“ þeir reyn-
ast í því að hamla upp á móti
írekju Kveldúlfsklíkunnar,
Ef Ólafur sjálfur ætti ein-
hvern snefil af sómatilfinn-
ingu, hefði hann vitanlega alls
ekki farið fram á það við
flokksmen'n sína, að fremja at-
hæfi, sem svo mjög hlýtur að
verða, bæði honum sjálfum og
flokknum til ámælis. Og brýn
má vera þörf Kveldúlfs til
áhrifa á stjóm bankans, ef
það borgar sig fyrir hann í
raun og veru, að teyma sína
auðsveipu þjóna út í annað eins
glapræði.
Það þarf sennilega engum
getum að því að leiða, hversu
þeim íhaldsþingmönnum muni
vera innanbrjósts, sem heima
í héröðum þykjast vera postul-
ar spamaðar og gætni í fjár-
málum, en nú hafa lagt lið sitt
til að auka öryggi þjóðbankans
á þennan hátt.
En þetta er aðeins eitt dæm-
ið enn því til sönnunar, að fjár-
málaskrafi íhaldsmanna má
aldrei treysta. Því að þeir fáu
íhaldsþingmenn, sem góðan
vilja kunna að hafa í þessum
málum, hafa fyrir löngu glat-
að öllum sínum manndómi í
sambúðinni við Kveldúlfsklík-
una.
A víðavangi
Vilhjálmur Þór fer til Ameríku.
Vilhjálmur Þór kaupfélags-
stjóri á Akureyri er væntan-
legur til Reykjavíkur næstu
daga og leggur þaðan af
stað innan skamms vestur um
haf til Ameríku.
Hefir Síldarútvegsnefnd snú-
ið sér til Vilhjálms og fengið
hánn til að takast á hendur
Jiessa fei’ð til Vesturheims til
að rannsaka möguleika fyrir
síldarsölu jjangað.
Má óhætt fullyrða, að ekki
liefði verið unnt að fá annan
mann, er betur myndi treyst
verða til þessa vandasama og
þýðingarmikla erindis.
.íátning Ólafs Thors
sú, er hann gerði í ræðu á
Alþingi 24. þ. m. um kosning-
una í Vestur-Húnavatnssýslu,
hljóðaði í aðalatriðum á þessa
ieið:
Fyrir síðustu kosningar var
ég því mjög hlynntur og vann
að því, að Hannes Jónsson yrði
kosinn á þing í Vestur-Húna-
vatnssýslu. Ég sagði frambjóð-
anda okkar það beinlínis, að
flokkurinn hefði ekki gert það,
sem í hans valdi stóð, til að
undirbúa kosningu hans. En
fyrverandi formaður Sjálf-
stæðisflokksins, Jón Þorláks-
son, skrifaði bréf norður í
Húnavatnssýslu, til að mæla
nseð okkar manni. Ég vildi þá
ckki ganga á móti honum. En
ég tel, að kosning Hannesar
hafi verið afleiðing af áður-
nefndri aðstöðu minni og nokk-
urra annara flokksmanna. Ég
játa, að ég er „ekki laus við“
siðferðilega ábyrgð á kosningu
Hannesar Jónssonar. Og hingað
til hefi ég ekki séð eftir því,
því að ég hefi haft miklar mæt-
ur á Hannesi.
Tilefni þessarar yfirlýsingar
var, eins og áður er sagt það,
að Hannes hafði í styttingi
hreytt ónotum í Thor Thors.
Gat Ólafur þess í ræðulokin,
að Hannes myndi vafalaust fá
áminningu í „Bændaflokknum“
fyrir þessa vöntun á húsbónda-
hollustu. Síðan hafa Mbl. og
Vísir reynt að þagga þessa fjöl-
skyldumissklíð niður á ýmsan
hátt og blað Jóns í Dal & Co.
hefir ekki minnst á hana einu
orði. Má það eftir atvikum
teljast full greinileg áminning
til Hannesar, og sýnir þá jafn-
íramt, hve báðir aðilar hafa
tekið sér nærri það, sem fram
f ór!
„Það, sem helzt hann
varast vann,
varð þó að kdma yfir hann“.
Aldrei hafa þessar kunnu
Ijóðlínur betur sannast en nú á
hinum vesala „flokki“ Jóns í
Dal. ,,Flokkur“ þessi taldi það í
upphafi sitt fyrsta og einasta
boðorð, að láta þingmenn sína
hafa fullt „sannfæringarfrelsi“
og að binda þá aldrei við
flokksviljann. En ekki var lið-
ið nema rúmt ár, þegar ,„mið-
stjórn“ flokksins kom á hnján-
um til Framsóknarmanna á Al-
þingi til að biðja þá að hjálpa
sér til að reka Magnús Torfa-
son af þinginu, af því að hann
hafði ætlazt til að þetta boðorð
yrði haldið! — Og ekki var lít-
ill gorgeirinn yfir því hjá þessu
fólki, hversu sjálfstæður og ó-
háður „flokkurinn“ væri í bar-
áttunni. Þegai’ blöð Framsókn-
armanna skýrðu frá því að
gjafaatkvæði frá Ólafi Thors
hefðu bjargað „flokknum*1 inn
í þingið, sóru þeir Jón í Dal &
Co. og sárt við lögðu, að slíkt
væri hin óskammfeilnasta lygi
og fullkomlega staðlaus. • Nú
liggur fyrir skjalfest játning
frá sjálfum gjafaranum. Og
hinir bakbognu aftaníhnýting-
ar eru orðnír að þjóðarathlægi
í annað sinn.
Heyr á endemi!
Ólafur Thors lét ekki á sér
standa að „þakka“ þing-
mannaliði íhaldsins fyrir sig,
eða þeim hluta þess, sem var
svo ,,smekklegur“ að kjósa
hann í bankaráð Landsbank-
ans. En „þakklætið“ birtist í
aðalmálgagni íhaldsflolcksins í
s. 1. viku að vísu í óundirskrif-
aðri grein. Þar leyfir þessi of-
látungur séi’ að halda því fram,
að hann hafi verið valinn til
þessa trúnaðarstarfs sakir þess
að hann hafi meira vit á at-
vmnulífi landsmanna en Jó-
hannes Jóhannesson. Að vísu
mun þekking Jóhannesar æði
takmörkuð á þessu sviði. En
hitt veit almenningur, að Ólaf-
ui' Thors hefir aldrei unnið ær-
legt handtak, hvorki til sjós
né lands. Við nám var hann
aumasti aukvisi, sem svindl-
aði sig i gegnum próf með
yfirlæti og hundavaðshætti,
eftir því sem skólabróðir hans,
Vilmundur landlæknir lýsti yf-
ir, að gefnu tilefni í ræðu á Al-
þingi. Framkv.stjóri Kveldúlfs
er hann aðeins að nafnbót og
að engu hafður í stjórn þessa
annars einkennilega rekna
firma. Og mega Framsóknar-
menn vel við una, að aðaland-
stöðuflokkur þeirra skuli hafa
\ alið slOían mann í fylkingar-
brjóst og mun flokknum fam-
ast því ver, þeim mun víðar
sem það felur þessum reynslu-
lausa og jafnvægislausa manni
að fara með umboð sitt.
Satnv innuútgerð.
íhaldsmenn og sumir social-
istar færa það fram gegn sam-
vinnuútgerðarfrumvarpi Fram-
sóknarmanna, að útgerðarsam-
vinnufélögum hafi hingað til
farnast illa og að sjómenn séu
andvígir hlutaskiptum.
Það er rétt, að reynt hefir
verið að stofna nokkur útgerð-
arsamvinnufélög á síðustu ár-
um, og sum þeirra hafi ekki
getað látið reksturinn bera sig.
En í fyrsta lagi hefir allmikið
skort á, að félög þessi væru
með samvinnusniði, þrátt fyrir
nafnið, enda engin löggjöf til
að tryggja það. Og í öðru lagi
hafa þau sömu söguna að segja
og bóndinn, sem byrjar búskap
í grasleysi og fær ísavetur í
ofanálag. Þau hafa tekið til
starfa á hinum erfiðustu tím-
um, þegar einkaframtakið hafði
gefizt upp og eingöngu starfað
á verkfalls- og krepputíma.
Samvinnuútgerð sem framtíð-
arúrræði, er því allt annað en
þessi bráðabirgðafélagsskapur,
sem stofnað hefir verið til án
Ingólfur Bjarnarson
í Fjósatungu, sem nú nýskeð
var kjörinn forseti Lands-
bankanefndarinnar. Síðar fór
fram í nefndinni kosning
tveggja manna í bankaráðið í
stað þeirra tveggja, er úr
bankaráðinu ganga nú í ár
samkv. lögum. Kusu Fram-
sóknarmenn Jónas Jónsson, en
íhaldsmenn Ólaf Thors.
undirbúnings og löggjafar og
jafnvel að óvilja sumra þeirra,
er hlut áttu að máli.
Það rnun hinsvegar vera
nokkuð til í því, að ýmsum sjó-
mönnum í hinum stærri ver-
stöðvum sé illa við hlutaskipti,
þótt tíðkast hafi þau frá því, er
útgerð hófst hér í landi. En
þessi andúð sjómanna gegn
hlutaskiptum stafar fyrst og
fremst af því, að þau hafa
stundum verið notuð, sem
bráðabirgðaúrræði til að lækka
lcaup á erfiðum tíma, en gengið
út frá, að þau yrðu lögð nið-
ui þegar batnaði í ári, og út-
gerðin gaf meira en kaupinu
svarar. Þess er auðvitað engin
von, að sjómenn vilji vinna
hjá öðrum upp á hlut á slæm-
um árum, en takmarkað kaup
í góðum árum. Þeir, sem láta
sér nægja hinn smáa hlut ill-
æranna, eiga líka að fá hinn
stóra hlut góðæranna.
Sala óðins og
breyting landhelgisgæzlunnar.
\
Varðskipið Óðinn hefir nú
’ verið selt Svíum fyrir 260 þús.
kr. Fyrir andvirðið hyggst núv.
ríkisstjórn að fá til gæzlunnar
4—5 vopnaða 60—80 tonna vél-
báta. Hefir dómsmálaráðherra
nú látið bjóða út uppdrátt að
fyrsta varðbátnum. Frá fiski-
mönnum og fulltrúum þeirra
berast nú hvaðanæfa yfirlýs-
ingar um fylgi við þessa stefnu
stjórnarinnar í landhelgismál-
um. Gott dæmi um það er bréf,
sem 19 bátaformenn við ísa-
íjarðardjúp hafa skrifað undir.
Þar segir svo, m. a.:
„Sú stefna núverandi ríkis-
stjómar, að hafa varðskipin
smærri og fleiri, teljum við
hiklaust rétta“. — Og í sömu
áttina fer samþykkt Fiski-
þingsins, sem nú nýskeð hefir
skorað á ríkisstjórn og Al-
þingi, að koma sem allra fyrst
til framkvæmda tillögum
stjórnskipaðrar nefndar, á þann
hátt, „að 4—5 vel útbúnir
vélbátar annist landhelgis-
gæzlu og slysavamir á tiltekn-
um svæðum við strendur lands-
ins, ásamt einu til tveim
stærri vai’ðskipum. Telur Fiski-
ZJfan úr heimi
í Þýzkalandi fóru fram kosn-
ingar á sunnudaginn var. Var
talið, að þær kosningar ættu
að skera úr um það, hvort
þýzka þjóðin stæði með Hitler í
því aö rjúfa Locarnosamning-
inn og senda her inn í Rínar-
löndin. Og eftir atkvæðatölun-
um að dæma, getur Hitler ver-
ið ánægður. 1 þýzka ríkinu eru
nú um 46V-> milj. kjósenda. Af
þeim greiddu 451/2 milj. manns
atkvæði á móti og önnur i/2
miljón sat heima. I engu lýð-
ræðislandi er svo gífurleg kosn-
ingaþátttaka, og sýnir það út
af fyrir sig, hversu mjög menn
óttast um sig, ef þeir verði ber-
ir að því að hafa ekki tekið
virltan þátt í því að hylla „for-
ingjann“. En í Frakklandi er
nú um það ritað í blöð, að Hit-
ler muni telja sér svo mikinn
styrk í úrslitum þessum, að alls
hins versta megi af honum
vænta. Segja þessi blöð, að
Þjóðverjar muni nú láta verða
úr því að gera enda á sjálfstæði
Austurríkis og ráðast inn í
Lithauen.
Ifer ítala sækir nú stöðugt
fram í Abessiníu. Fara hroða-
legar sögur af hernaði þeirra,
og er þar ójafn leikur, því að
Italir reka nú aðallega hernað
sinn úr lofti og dreifa sprengi-
kúlum sínum og eldkveikjum
yfir borgir og liðsveitir Abess-
iníumanna. Þykir það og sann-
frétt, að þeir hafi dreift eitur-
gasi yfir landið á ýmsum stöð-
um. Nú nýskeð gerðu rúmlega
30 ítalskar flugvélar árás á
borgina Harrar, sem er önnur
stærsta borg landsins, með 40
50 þús. íbúa, og var árásin
með þvílíkum firnum, að talið
er að mestöll borgin hafi eyðst
í eldi og jafnast við jörðu. Til-
kynntu ítalir árás þessa með
hálfrar stundar fyrirvara, og
.flýðu þá íbúarnir til fjalla hver
sem bezt mátti. — Tilraunum
Þjóðabandalagsins til að koma
á friði, virðist ekkert miða
áfram, og snýst nú allt um
stríðshættuna í sjálfri Norður-
álfu. Lítur helzt út fyrir, að
ítalir eigi að fá að halda áfram
óáreittir að „útbreiða menning-
una“ í Afríku, á þann hátt, sem
áðurnefnd tíðindi bera vitni
um.
Vinnudeilu þeirri hinni miklu,
sem staðið hefir yfir í Dan-
mörku, er nú lokið á þann veg,
að ríkisstjórnin og þingið hafa
skorizt í leikinn. Voru miðlun-
artillögur sáttasemjara ríkis-
ins gerðar að lögum, varð um
þetta samkomulag milli stjóm-
arflokkanna og stjómarand-
stæðinga í þinginu. Hefir
Stauning forsætisráðherra þá
enn einu sinni tekizt að sigla
milli skers og báru og leiða til
lykta á friðsamlegan hátt deilu-
mál, sem hefði getað haft al-
varlegustu afleiðingar fyrir ör-
yggi hinnar dönsku þjóðar.
jjingið að á þennan hátt aé vel
séð fyrir hvorutveggja, án þess
að ofbjóða greiðslugetu ríkis-
sjóðs.“
Þannig talar fiskimannastétt-
in. En hræsnar Mbl. brynna
músum yfir sölu óðins.