Tíminn - 08.04.1936, Blaðsíða 1

<3>}aíi>bagi
blabaitiÞ ct 1. >ðni
&tgan2axínu footat 7 tu
Z&fgzei&sla
og Inctjclmta d Sauflcoefl 10.
Oitsi 2353 — Pdat^dij 001
XX.
árg.
Reykjavík, 8. apríl 1936.
14. blað.
Eldhússe
daguvinn
Það hefir komið í ljós í þess-
um umræðum enn einu sinni,
hversu örðugt andstöðuflokk-
ar stjórnarinnar eiga með að
standa við fyrri staðhæfingar
eg gífuryrði í garð hennar og
t óg þann, er þeir hafa í frammi
haft um framkvæmd mála. Þeir
hafa orðið að játa í áheyrn
þjóðarinnar, að árið 1935 hafi
orðið meira en l/> milj. kr.
tekjuafgangur í ríkissjóðnum.
Þeir hafa orðið að viðurkenna,
að flest það, er þeir hafi fund-
ið sér til árása á kjöt- og
mjólkurlögin, hafi verið fleyp-
ur eitt. Það vakti meira að
segja alveg sérstaka athygli, að
í framsöguræðu sinni þorði
Þorsteinn Briem ekki að minn-
ast á kjötlögin. Viðvíkjandi
mjólkurlögunum gekk hann út
frá því, að gróði og tap myndi
standast á (!), og mega allir
skilja, hvað slík yfirlýsing þýð-
ir úr þeirri átt. Það kom hins-
vegar greinilega fram í um-
ræðunum, að kjötverðið hefir
hækkað um nál. 20% og mjólk-
urverðið um tvo aura á lítra
til jafnaðar hjá öllum mjólkur-
búunum, síðan afurðasölulögin
voru sett. Það stendur líka
ómótmælt enn, enda yfirlýst af
Hagstofunni, að greiðslujöfn-
uður þjóðarinnar út á við hefir
bátnað um 6 milj. kr. þrátt
fyrir hið erfiða viðskiptaár-
ferði.
Framkoma formanns Sjálf-
stæðisfl. og málaflutningur
hefir í þessum eldhúsumræðum,
verið lík því, sem áður var og
við mátti búast. Með óljósum
vífilengjum neyddist þessi orð-
hvati maður nú til að éta ofan
í sig fullyrðingar sínar frá síð-
asta eldhúsdegi um 11 milj. kr.
greiðsluhallann! Framsöguræðu
sína hóf hann með því, að
krefjast þess fyrir hönd Sjálf-
stæðisflokksins, að þing yrði
rofið og boðað til nýrra kosn-
inga. En eftir því sem blaðið
hefir frétt, var ekkert búið að
tala um það í Sjálfstæðis-
fiokknum að bera fram slíka
kröfu! Sýnir þetta, ef satt er,
hversu álit flokksmannanna er
að vettugi virt, þegar þeim
Kveldúlfsmönnum dettur í hug
að gera sig breiða. Þá sló ö.
Th. fram þeirri fullyrðingu, að
núverandi stjóm hefði hækkað
skattana um 5 miljónir. En
fjármálaráðherra og atvinnu-
málaráðherra sýndu jafnskjótt
fram á það, með tilvitnun í
ríkisreikninginn, að tekjuhækk-
un ríkissjóðs á sl. ári hefði ekki
numið nema rúml. 1 milj. kr.
alls. Jafnframt minnti fjár-
málaráðherra Ólaf á það, að í
Reykjavíkurbæ, þar sem íhald-
ið ræður, hefðu skattar til
bæjarins verið auknir um 150%
síðan 1929, og að ef samskon-
ar „skattarán“ hefði verið
framkvæmt af Alþingi, ættu út-
gjöld fjárlaganna nú að vera
um 40 miljónir.
Yfirleitt hafa stjómarflokk-
amir ástæðu til að vera mjög
ánægðir með þennan eldhús-
dag. Landsmálabaráttan hefir
skýrzt fyrir þjóðinni, og þá er
vel.
Tilboð Eyjólfs
og bakaranna
Þann 30. okt. og 4. nóv. s. 1.
gerðu Bakarameistarafélag
Reykjavíkur og Mjólkurfélag
Reykjavíkur tilboð um að taka
að sér dreifingu og sölu á
mjólkinni fyrir 3Va aura pr.
lítra og auk þess vildi Bakara-
meistarafélagið selja skyr og
rjóma gegn 12eyris þóknun
pr. lítra. Á sínum tíma var í
íhaldsblöðunum gert ákaflega
mikið veður út af þessum til-
boðum. Og þegar mjólkursölu-
nefnd á fundi 14. okt. ákvað að
fresta að taka ákvörðun um
tilboðin fyrst um sinn, ætlaði
Mbl. að ganga af göflunum af
illsku og í bræði sinni hljóp
Eyjólfur Jóhannsson úr nefnd-
inni og hefir ekki komið þar
síðan.
Mjólkursölunefnd mun hafa
verið vel kunnugt um, hvers-
vegna þessi tilboð voru fram
komin. — Þau voru fram
komin vegna þess, að Eyjólfur
sá, að reksturskostnaður Sam-
sölunnar fór lækkandi. Og þau
voru komin fram vegna þess,
að Mjólkursölunefnd hafði kom-
izt að þeirri niðurstöðu, að ger-
iisneyðingargjaldið hjá M. R.
væri of hátt og þyrfti að lækka.
Þetta hvorttveggja óttaðist
Eyjólfur — og til þess að slá
ryki í augu manna gerði hann
þessi tilboð í félagi við sína
gömlu bandamenn, bakara-
meistarana.
Mjólkursölunefnd vissi því
strax, að tilboðin voru fram
sett til að skaða Samsöluna,
en ekki til að gera henni gagn.
IIún gerði sér líka fullkomlega
ljóst, hvílík hætta lá í því fyrir
Samsöluna að afhenda bakara-
meisturunum allar mjólkurbúð-
irnar og standa svo uppi alls-
laus, ef bakarameisturunum
einn góðan veðurdag dytti í
hug að heimta hærri sölulaun
og hóta söluverkfalli. (Jt frá
þessum forsendum hefði nefnd-
in vel getað hafnað tilboðunum
þá þegar. En hún ákvað að
fara að öllu rólega og sagði
sem svo: Við frestum að taka
ákvörðun um tilboðið. Við vilj-
um bíða eftir því, að sjá, hver
dreifingarkostnaðurinn verður
hjá Samsölunni sjálfri tvo síð-
ustu mánuði ársins. Því að ef
sú útkoma sýnir, að Samsalan
græðir ekkert á því að taka til-
boðunum, þá er heldur engin
frambærileg ástæða til að gera
það.
Nú liggur fyrir niðurstaða
þessara tveggja síðustu mán-
aða ársins 1935. Og nú hefir
verið gerður reikningslegur
samanburður á reksturskostn-
aði Samsölunnar þessa tvo
mánuði og þeim útgjöldum, sem
orðið hefðu á sama tíma, ef
tilboðunum hefði verið tekið.
Var samanburður þessi lagður
fyrir fund Mjólkursölunefndar
2. þ. m. og er birtur í heilu lagi
á öðrum stað hér í blaðinu.
Og hver er svo niðurstaða
þessa samanburðar?
Eyjólfur Jóhannsson, bakara-
meistararair og Mbl. héldu
því fram, að Samsalan myndi
A víðavangi
Hátíð Laugvetninga.
Sl. fimmtudagskv. hélt félag
I.,augvetninga hér skemmtisam-
komu með nemendum, sem
komu að austan kvöldið áður,
að loknu vetramámi. Hófið
var á Hótel Borg í gylta saln-
um. Þátttakendur um 180.
Nokkrir af kennurum skólans
komu með að austan. Voru
fyrst ræðuhöld og söngur og
síðan dans. Einn af nemendun-
um, Þórður Þorsteinsson frá
Grund í Svínadal, hélt aðalræðu
af hálfu nemenda, en Baldur
íþróttakennari Kristjónsson
stýrði söngnum. Að líkindum
hefir aldrei verið haldinn jafn
fjölmenn gleðisamkoma á Hótel
Borg, þar sem hvorki var
drukkið eða reykt. Hið mikla í-
þróttalíf á Laugarvatni veldur
því, að nemendur þaðan gleyma
tóbakinu og víninu. Fleira gott
mun fylgja slíku uppeldi.
Gísli Sveinsson fékk ekki
að tala!
Á öðrum stað hér í blaðinu
er það rifjað upp, hversu ó-
giftusamlega tókst fyrir Gísla
Sveinssyni á eldhúsdaginn
1935, er honum var hleypt í út-
varpið og fór þar með stað-
leysur um einkasölur ríkisins,
sem Mbl. síðar varð að taka aft-
ur til að forða sér og G. S. frá
skaðabótamáli. Er einnig frá
því skýrt, hversu frumhlaup
þetta hefir að nokkru leyti
endurtekið sig nú á þessu þingi.
Því skal aðeins við bætt, sem
síðan er á daginn komið, að eld-
húsdegi þessa þings er nú ný-
lokið, og fór það að spá Tím-
ans, að íhaldið hleypti G. Sv.
ekki í útvarpið að þessu sinni.
Röksemdir „Jóns sterka*.
Undir lok eldhúsdagsins var
Ólafi Thors bent á það, að yf-
irlæti hans og sjálfshól í ræð-
um minnti nokkuð áberandi á
grobb Jóns sterka í Skugga-
Sveini: „Sáuð þið, hvernig ég
tók hann, piltar“? En þetta
mælti Jón, er hann sjálfur
hafði verið grátt leikinn. En
eina af verstu hrakförum sín-
um fór ólafur, þegar hann tók
að ræða við fjármálaráðherra
um vilja íhaldsins til sparaaðar
á útgjöldum ríkisins. En það
kom fram hjá Ólafi, að íhalds-
menn myndu vilja draga úr út-
gjöldum, svo að milljónum
skipti, og væri það mestallt
„bein og bitlingar“ til ein-
stakra manna úr stjórnar-
fiokkunum. Ráðherrann vakti
þá athygli á því, að engar til-
lögur væru fram komnar frá
íhaldsmönnum um slíkan millj-
ónasparnað og skoraði á Ólaf að
gera grein fyrir því nú, hverj-
stórgræða á því að taka til-
boðunum.
, En reynslan sýnir þvert á
móti, að Samsalan myndi á
þessum tveim mánuðum hafa
tapað kr. 3181,35 á því að taka
þessum tilboðum.
Tilboð Eyjólfs og bakara-
mestaranna hefði því þýtt um
18 þús. árlegan skaða fyrir
Samsöluna.
Það er gott að láta tölura-
ar tala,
ar þær tillögur væri. Neitaði þá
ólafur að gera grein fyrir
sparnaðartillögunum og bar því
\-ið, að stjórnarandstæðinga
skorti atkvæðamagn til að
koma þeim fram, og vildu þá
ekki taka á sig þær óvinsældir,
sem þeir myndu af því hljóta
hjá almenningi að bera þær
fram! Ráðherrann spurði þá,
hvort Ólafur áliti, að það
rnyndi vera óvinsælt hjá al-
menningi að bera fram tillögur
um að fella niður „bein og bitl -
ínga“. Varð Ólafi þá svara fátt,
enda mun hann hafa fundið,
að staðhæfingamar voru farnar
að stangast nokkuð óþyrmilega.
Og yfirleitt gáfust íhaldsmenn
alveg upp við að lesa upp hina
stóru „bitlingaskrá“, sem þeir
lengi hafa hótað að koma fram
með, nema hvað Hannes á
Hvammstanga byrjaði lítils-
háttar á slíkum sparðatíningi,
eftir að stjómarflokkamir
höfðu lokið ræðutíma sínum
og gátu ekki svarað. Mun þetta
óefað hafa vakið athygli um
land allt, og eins hitt, hve lítið
var deilt á einstök verk eða
ráðstöfun fjármuna hjá núver-
andi ríkisstjóm.
Bitlingar íhaldsins í Reykjavík.
í breytingai-tillögum Fram-
sóknarmanna við fjárhagsá-
ætlun Rvíkur fyrir árið 1936
var lagt til að fjárveitingin til
hinnar svokölluðu ráðningar-
skrifstofu bæjarins yrði lögð
niður.Starfsemi þessarar „skrif-
stofu“ hefir aldrei verið svo
kunnugt sé, að nokkru nýt,
enda stofnuð í þeim eina til-
gangi að veita atvinnulausum í-
haldslögfræðing atvinnu. Eftir
að vinnumiðlunarskrifstofan
tók til starfa gat það líka
naumast talizt vera annað en
sviksamleg ráðstöfun að verja
fjármunum bæjarins þannig.
Ihaldið felldi tillöguna. En at-
hugun, sem gerð hefir verið á
þessari merkilegu „skrifstofu“
nýlega, hefir sannað rök Fram-
sóknarmanna um fullkomið
gagnleysi hennar. Starf „skrif-
stofunnar“ hefir t. d. að ekki
óverulegu leyti verið fólgið í
því að útvega unglinga til
ýmsra smásnattverka fyrir
hina háttsettu íhaldsmenn bæj-
arins eins og að „flytja leir-
tau milli húsa“, „bera skít á
tré“, „berja gólfteppi", „selja
Storm“ og „setja á lamir“. Við
nöfn þessara manna er síðan
skráð „gengnir úr og ráðnir'V
Þessa þýðingarlausu starfsemi,
sem kostar bæinn 14 þús. kr.
árlega, ber tafarlaust að leggja
niður. Ef íhaldið þarf sérstak-
lega að ala önn fyrir fyrv. for-
manni Varðarfélagsins, er
nær að taka hann á fátækra-
framfæri og láta hann þar fá 7
þús. kr. eins og fjölskylduna,
sem íhaldsblöðin goi-ta mest af!
Gleymska Þorst. Briem.
Hermann Jónasson forsætis-
ráðherra varði noklcrum tíma
af fyrstu ræðu sinni á eldhús-
daginn til þess að minna Þor-
stein Briem á ýmislegt, sem
hann hefði gleymt að gera á
meðan hann var sjálfur land-
búnaðarráðherra en vildi nú
gera kröfur um til núverandi
stjómftr. Þannig gleymdi Þor-
Kristleifur Þorsteinsson
bóndi og fræðimaður á Stóra-
Kroppi í Borgarfirði átti 75 ára
afmæli 5. þ. m. Sbr. grein J.
J. á öðrum stað í blaðinu.
Ilngólfur Bjarnarson
i Fjósatungu
formaður Sambands íslenzkra
samvinnufélaga og fyrv. alþm.
andaðist á Landsspítalanum í
nótt af afleiðingum holskurð-
ar.
Þessa þjóðkunna ágætismanns
mun verða ítarlega minnst
hér í blaðinu.
steinn að hrófla nokkuð við
jarðræktarlögunum, og hefði
þó getað gert það á þann ein-
falda hátt að breyta dags-
verkunum með reglugerð. Hann
gleymdi líka að gefa út reglu-
gerð um kjötsöluna innanlands
og hafði þó til þess heimild í
lógum frá 1933. Og allan þann
tíma, sem hann var ráðherra
gleymdi hann því, að nokkuð
þyrfti að leiðrétta gengi ís-
lenzkrar krónu. Þó var verð á
afurðum bænda bæðí árið 1932
og 1933 stórum lægra en það
'er nú, og því miklu brýnni
þörf aðgerða en nú. En Þ. Br.
gat í þá daga látið sér vel
lynda, að bændur fengi 72 aura
fyrir kg. af bezta kjöti og 15
aura fyrir mjólkurlítra. Síðan
hann varð áhrifa- og valda-
laus hefir hann fyrst „upp-
götvað“ það, að kjötverðíð
þyrfti að vera kr. 1,27 og
mjólkurverðið 32 aurar samkv.
útreikningi Kolbeins í Kolla-
firði. Og nú man hann eftir að
hækka jarðræktarstyrk og
breyta genginu. — En bændur
landsins munu nú sem fyr hafa
lítið traust á hinum gleymna
uppgjafaráðherra, sem heimtar
allt af öðrum en ekkert af
sjálfum sér.
„Kjarkmaður er Kolbeinn“.
Jónas Jónsson hóf mál sitt í
eldhúsdagsumræðunum á því að
taka sér í munn ummæli, er
Magnús Torfason eitt sinn
hefði haft um mann nokkurn
á Vesturlandi: „Kjarkmaður
er Kolbeinn“. Kvað J. J. sér
hafa komið þessi orð í hug,
er hann hefði heyrt Ólaf Thors
tala digurbarkalega um fjár-
mál ríkisins, og telja þar allt
myndu vel fara, ef honum og
íhaldinu væru fengin völdin.
Minnti J. J. á, að slík hreysti-
yrði kæmu úr hörðustu átt,
þar sem ó. Th. stjórnaði
skuldugasta fyrirtæki landsins,
og væri sjálfur stórskuldugur,
og lifði þó hinu dýrasta eyðslu-
lífi. Þótti J. J. sú dirfska ó.
Th. furðu mikil, að bjóða
Uian úr heimi
England er nú sáttasemjari
stórþjóðana. En sú leið er
livorki létt né hættulaus. Ítalía
hefir brotið lög og réttindi A-
bessiniu, og aðgerðir Þjóða-
bandalagsins eru aðeins kák. —
Þjóðverjar brjóta gerða samn-
inga og senda her inn í Rínar-
löndin og byrja að hervæðast
þar. England er ábyrgðaraðili
um hinn brotna samning. Frakk
land heimtar að þær þjóðir sem
ábyrgjast samninginn standi
við orð sín. En England hikar
og Frakkland kemst ekki lengra
en bandamenn þess. Hik Eng-
lands liggur í því sem er höfuð-
ólán fyrir heimsmenninguna, að
það er ekki hlutfallslega jafn
sterkt og áður. Japanar heimta
að hafa jafnsterkan flota. Og
loftfloti Þjóðverja er sennilega
mun sterkari en Englands. Áð-
ur fyr var England móðurland
um járn og kol. Nú hafa Rúss-
land og Bandaríkin meira af
þessum orkulindum og olíuna að
auki. Eftir hina miklu blóð-
töku stríðsáranna var England
þveytt. Það treysti á samninga,
Þjóðabandalagið, og reyndar
snilli sinna leiðtoga. En nú
vopnar Þýzkaland sig sem mest
má verða. Það er eins og risa-
skriðdýr fyrri jarðalda, sem
lögðu mestan lífsþróttinn í
hina miklu brynju og gat svo
ekki valdið henni. Frakkland
finnur hættuna og vill fremur
berjast við erfðaf jandann sem
fyrst áður en hann hefir full-
lokið vígbúnaði sínum. En Eng-
land er ekki viðbúið. London
var í mikilli hættu fyrir 20 ár-
um af flugárásum, en nú er
hættan hundraðfalt meiri. Þess
\ægna dregur Bretinn allt á
langinn. Hann sér hættuna, en
lætur sér hægt út á við, þolir
jafnvel að nokkuð af samning-
um sé brotið, meðan enska
þjóðin býr sig undir storminn.
Italski hershöfðinginn í A-
bessiníu lét fyrir tveim dögum
það boð út ganga að sigur Itala
á norðurvígstöðvunum væri svo
alger, að stríðið væri bráðum á
enda og ítölum yrði innan
skamms kleift að framkvæma
stórkostlegar fyrirætlanir, sem
yrðu bráðlega gerðar heyrum
kunnar. Það fylgir sögunni að
her Abessiníumanna sé nú
gertvístraður og að keisarinn
sjálfur sé á flótta á múlasna
suður eftir.
Abessiníukeisari hefir gefið
út yfirlýsingu, þar sem hann
mótmælir því, að Italir hafi
unnið eins fullkominn sigur og
þeir vilji' vera láta. „Abessiníu-
menn“, segir hann, „eru enn
ekki sigraðir og eru reiðubúnir
að berjast til seinasta blóð-
dropa. Jafnframt hefir hann
sent Þjóðabandalaginu bænar-
skjal í þremur köflum og heitir
þar á það, að veita sér hjálp.
Keisarinn hefir ennfremur
látið birta tilkynningu, þar sem
hverjum vopnfærum Abessiníu-
manni er boðið að gefa sig
þegar í stað fram til herþjón-
ustu.
sjálfan sig fram sem fjármála-
forsjón ríkis og þjóðar, og
munu margir undir það taka,
sem á hlýddu.