Tíminn - 22.04.1936, Blaðsíða 3

TIMINN
68
skap um allan útbúnað, og þar
sem um 100 nemendur geta
stundað nám við þroskaski!-
yrði, sem eru alveg óvenjuleg,
þó að leitað sé til ríkra og vold-
ugra þjóða. En nú varð líka að
láta staðar numið með nýjar
framkvæmdir.
Starfsmenn skólans.
Arnór Sigurjónsson varð að
sjálfsögðu skólastjóri og átti
hann og Helga kona hans
mestan þátt í að móta hið nýja
skólaheimili. Arnór kenndi
sjálfur móðurmálið og sögu.
Konráð Erlendsson vai' alinn
upp í nánd við Lauga, hafði
numið á Akureyri og nokkur á '
í Danmörku. Hann var eitt hið
bezta ferskeytluskáld í sýsl-
unni og þótt víðar væri leitað,
skarpgáfaður, fyndinn, og vel
að sér. Hann kenndi stærð-
’fræði, Norðurlandamál og nátt-
úrufræði. Þórhallur Björnsson
var í einu trésmiður, mjog vel
menntur í bókfræðum og list-
málari. Þaðan kom honum gáfa
sú, sem gert hefir skólasmíði
hans svo þýðingarmikið. Frú
Iíelga Kristjánsdóttir kenndi
allmikið við skólann á fyrstu
árum hans, og síðar kom þang-
að margir efnilegir, ungir
kennarar, og starfa sumir
þeirra þar enn.
Arnór Sigurjónsson var fyrst
og fremst brautryðjandi með
listrænu eðli. Þegar baráttunni
var lokið við að koma skólanum
á fót, fóru ný viðfangsefni að
heilla hug hans. Honum virtist
ógeðfelt að hætta að skapa og
standa í stað. Þannig lýsir
Gunnar Gunnarsson eðli hins
íslenzka listamanns. Þegar sigr-
inum er náð, þá er ekki hið ró-
lega kyrstöðulíf talið eftir-
sóknarvert. Arnór flutti burtu,
þegar Laugaskóli var fullskap-
aður, eins og hann verður fyrst
um sinn. I stað hans kom dr.
Leifur Ásgeirsson, frægur mað-
ur fyrir afburða próf bæði í al-
mennu námi í Reykjavík og
stærðfræði í Göttingen. Gáfur
hans og lærdómur eru að vísu
mikils virði, en meira skiftir þó
fyrir hann sem skólastjóra
stilling hans, fastur vilji og
drenglund. Hefir honum farn-
ast starf sitt sérstaklega vel.
Áhrifin frá Laugum.
Skólinn hefir ekki starfað
nema 10 ár. Allur þorri hinna
mörgu nemenda eru enn innan
við þrítugt. Fá frægðarverk
liggja enn sem komið er eftir
þá, svo sem von er til. En
þeir sem fara um Þingeyjar-
sýslu og koma á heimilin, sjá
þýðingu beggja skólanna. Hinir
ungu Þingeyingar hvarfla lítið
burtu. Þeir una vel átthögun-
um, styðja bú foreldra sinna
meðan til vinnst, skifta jörð-
unum, mynda ný heimili og ný
bú. íþróttalífið og hið frjálsa
samstarf í skólanum gerir
unga fólkið létt í spori og upp-
litsdjarft. Fjölmargir piltar,
sem læra hjá Þórhalli Björns-
syni smíða einföld en myndar-
leg húsgögn, og svo að segja á
hverjum bæ, þar sem náms-
meyjar Kristjönu Pétursdótt- ;
ur eiga heima, eru heimaofin |
gluggatjöld, borðdiikar og á-
breiður. Þýðing Laugaskóla
fyrir Þingeyinga, liggur í því
að hann hefir svalað útþrá
margra, sem annars hefðu fai- ;
ið lengra. Hann hefir gefið
þeim löngun til að styðja sín
gömlu heimili, og fegra þau eða
að stofna ný heimili. Skólinn
heldur áfrain með öðrum hætti,
því sem Kaupfélag Þingeyinga
hafði byrjað á, að ala upp heil-
brigðan landnámshug í fólk-
inu.
Eftir 10 ára starf er á Laug-
um myndað eitt hið stærsta og
þróttmesta heimili á landinu.
Laugaskóli hefir orðið „móð-
faðir“. I mynd og líkingu hans
hafa skapazt og eru að skapast
allmargir aðrir héraðsskólar.
Mjög sjaldan hefir nokkur önn-
ur hreyfing náð svo föstum j
tokum á hugum æskunnar eins j
og stefna héraðsskólanna. Á j
einum 10 árum er þessi hreyf- '
ing' orðin eitt þýðingarmesta
varnarvirki íslenzkrar menn-
mgar. J. J.
Smíðadeildin.
Smíðadeild Laugaskóla hefir
frá byrjun átt sérstaklega mik-
ilvægan þátt í starfsemi skól-
ans. Enda hafa nemendur jafn- I
an keppst um að komast þar |
að, svo að deildin hefir ætíð |
verið meira en fullskipuð. — ;
Smíðakennslan hefir líka verið
nokkuð frábrug’ðin því sem ger-
ist um handavinnukennslu í
skólum. Meirihluti nemenda
smíðadeildarinnar hafa stundað
smíðar sem aðalnámsgrein í
skólanum, og jafnframt tekið
þátt í einstökum bóklegum
greinum. Margir þeirra hafa
því orðið góðir smiðir eftir
veru sína á Laugum, og haldið
þeirri iðn áfgram. Mun vart
vera kostur á ódýrara námi í
þeirri grein.
Það hefir frá upphafi verið
lögð höfuðáherzla á það, í
smíðadeildinni, að endurreisa
þjóðlegan heimilisiðnað í þess-
ari grein, sem hentaði sérstak-
lega vel fyrir sveitaheimili, og
Skrifborð með bókahillu.
ódýi-an húsbúnað í nýju húsin í
sveitunum; því það er ekki við
það unandi fyrir fólkið að búa
til lengdar í tómum, kuldaleg-
um stofum, þar sem flest þæg-
indi og tæki vantar. Úrlausnin
er sú, að allur húsbúnaður
verði innlendur iðnaður. Þjóðin
hefir engin efni á því að flytja
hann inn frá útlöndum, og
sveitirnar hafa ekki tök á því
að kaupa húsgögn úr kaupstöð-
unum. Það verður að smíða
þau á heimilunum á vetrum cg
smiðirnir eiga að læra þá iðn á
héraðsskólum og öðrum stöð-
um, þar sem þeir fá ódýra
því miður er alltof mikið um
það, að unga fólkið hafi, að
•lokinni skólavist, flögrað á
milli landsfjórðunga, heimilis-
laust og haft lengstar dvalir á
Siglufirði og í Reykjavík.
Það hefir frá upphafi verið
markmið Laugaskóla, að gefa
unglingunum kost á að velja
um fjölþætt námsefni, bókleg
og verkleg, sem það gæti síðar
hagnýtt við daglegu störfin á
sveitaheimilunum. Og árangur-
inn er sá, að fjöldinn af unga
fólkinu í Þingeyjarsýslu, sem
dvalið hefir á Laugum, hefir,
að loknu námi, staðnæmst við
Eru hér birtar myndi r af
nokkrum smíðisgripum, sem
nemendur Þórhalls hafa gert.
Þau húsgögn, sem eru í skóla-
húsunum á Laugum, eru ná-
lega öll smíðuð þar. — Vetur-
inn 1933—34 smíðuðu nemend-
ur í smíðadeild 19 borð, 23
stóla, 3 skrifborð, 6 bókahillur,
5 langbekki, 1 vefstól (tví-
breiðan), 1 bókaskáp, 1 lík-
lnstu, 7 fataskápa, 1 bríkar-
bekk, 5 ferðatöskur, 6 ferða-
kistur, 14 pör skíði, 1 borð-
lampa, 1 sorptínu, 2 rúmstæði,
1 divan, 4 hefilbekki, 2 nátt-
skápa, 3 kommóður, 3 lang-
hefla, 1 ,,hest“ í fimleikahús-
ið, 1 hjólbörur, 1 skólatöflu, 4
kistla, 1 púlt, 3 stofuhurðir, 1
hvílubekk, 1 eldhúsborð, 2
myndaramma, 2 „bob“.
Auk þessa var smíðað í yngri
deild 10 stólar, 2 borð, 1 hvílu-
bekkur, 2 pör skíði. — Náms-
meyjai’ í skólanum saumuðu
þenna sama vetur: 13 milli-
skyrtur, 8 náttföt, 15 kjóla, 5
pokabuxur á stúlkur, 1 kven-
vesti, 5 pils, 7 blússur, 9 leik-
fimisbúninga, og ennfremur
mikið af útsaum.
Bókasafnið.
í bókasafni skólans eru nú
1735 bindi af bundnum, skrá-
settum bókum, og þar að auki
mikið af bókum, sem enn eru
óbundnar. Bætist allmikið við
árlega. Auk flestra íslenzkra
skáldrita, er í safninu mikið af
íslenzkum sagnfræðilegum rit-
um og öðrum fræðiritum; einn-
Smíðaverkstæðið.
Hefilbekkur.
væri jafnframt ódýr og íburð-
arlaus. Þetta hefir borið mjög
góðan árangur, því að smíða-
deildin hefir á margan hátt
skapað nýjan stíl, sérstaklega
í smíði húsgagna og ýmsra
muna, eins og myndir þær, sem
hér fylgja, bera lítilsháttar
vott um. Það hefir líka ómetan-
legt gildi að sveitaheimilin hafi
á að skipa hagleiksmönnum,
er séu færir um að smíða bús-
muni og einföld en smekkleg j
húsgögn, enda gætu þeir haft
atvinnu af því á vetrum þegar
lítið er um aðra vinnu.
Nú er verið að endurreisa
bæina í sveitunum fyrir lán úr
Byggingar- og landnámssjóði
og nýbýlin eru líka í uppsigl-
ingu, samkvæmt hinum nýju
lögum um nýbýli og samvinnu-
byggðir. En það hefir komið í
ljós, að þegar búið er að byggja
þessi hús, þá vantar allt innbú
í þau, stofurnar eru tómar. Því
að þeir húsmunir, sem fólkið
notaði áður í gömlu baðstofun-
um og eldhúsunum, þykja eklci
hæfir í nýju húsunum. Og fáir
bafa peninga afgangs frá bygg-
ingunni til þess að kaupa fyrir
húsgögn. Hitt mun tíðast, uð
menn geti tæplega lokið við
húsin. Sveitaheimilin hafa held-
ur ekki efni á því að kaupa
húsgögn frá húsgagnaverk-
stæðum í kaupstöðunum. Hér
verður því að finna hagkvæma
leið til þess að fá nothæfan en
kennslu og hagnýtar fyrir-
myndir, svo að húsgögnin verði
bæði vönduð og ódýr og í þjóð-
legum stíl. Á þann hátt mun
héraðsskólunum heppnast að
kenna unga fólkinu að tileinka
sér hina verklegu menningu.
Aðalhlutverk héraðsskólanna
er að laða fólkið til þess að
lifa menningarlífi í sveitunum
og bjargast þar af eigin ramm-
leik. Á því byggist framtíð
þjóðarinnar, en ekki hinu, að
ungu fólki sé greiddur fram-
færslustyrkur í atvinnuskort-
inum í kaupstöðunum, þar sem
það þyrpist í samfylkingu á
götunum, og hlíðir á kvöld-
messur nazista og kommúnista
i samkunduhúsum þeirra. En
búskap á heimilum sínum.Næg-
ir því til sönnunar að nefna
ungu mennina í Stafni, Reykja-
hlíð, Haga og Víðirkeri, svo að
minnst sé á sitt heimilið í
hverri sveit. En þessir menn
vinna allir hröðum tökum að
samvinnubýlum, aukinni rækt-
un og byggingum á jörðum
sínum, enda eru margir þeirra
hagleiksmenn.
Þórhallur Björnsson smíða-
kennari frá Ljósavatni er list-
fengur smiður og teiknari.
Ilann er yfirlætislaus en næm-
ur smekkmaður. Enda hefir
! smíðakennsla hans í Lauga-
1 skóla verið þannig, að aðrir
ig timarit og ársrit félaga. —
Ennfr. skáldrit, fræðirit og
tímarit á Norðurl.málum o. fl.
héraðsskólar ættu að kynna
I sér árangur hennar.
Stólar og borð.
Alls hafa dvalið í skólanum
sem reglulegir nemendur, 301
piltar og 173 stúlkur eða sam-
tals 474 nemendur. Af þeim eru
um 200 úr S.-Þing„ 64 úr N.-
Þing., 40 úr Múlasýslum, 70 úr
Eyjafjarðarsýslu og Sigluf., 15
af Akureyri, 20 úr Skagaf., og
j 20 úr Húnavatnssýslum, 12 úr
; Borgarfirði. — Úr öðrum hér-
uðum hefir tala nemenda eigi
I náð 10 úr hverju. — 1 báðum
j deildum hafa verið 213 nem., í
y. d. eingöngu 200 og í e. d. 6!.
Þar að auki hafa fjölmargir ó-
! reglulegir nem. verið í skólan-
um, lengri og skemmri stund,
við sund- og íþróttanám o. fl.
Námsmeyjar húsmæðraskólans
hafa lært sund, leikfimi og
söng í héraðsskólanum.
Kennarar hafa verið: Arnór
Sigurjónsson skólastj. 8 ár,
Leifur Ásgeirsson skólastj. 2
ár, Konráð Erlendsson 10 ár,
Þórhallur Bjömsson 10 ár, frú
Ilelga Kristjánsdóttir 4 ár, Þor-
geir Sveinbjarnarson 4 ár. Auk
þeirra hafa 18 kennarar starfað
\ið skólann lengri og skemmri
tíma.
Byggingarkostnaður skólans
og leikfimishússins hefir samt.
orðið 221,500 kr. Þar af hefir
ríkissj. greitt helminginn og
héraðsbúar hitt. Þ. S.
Fyrsta árid
Haustið 1925 bar fyrsta vetr-
ardag upp á 24. október. Þann
dag var hér í Þingeyjarsýslu
norðan hvassviðri og allmikil
úrkorna, svo eklci var hægt að
segja, að fyrstu nemendunum
gæfi vel heim að Laugum, en
þann dag var skólinn þar settur.
Við, sem þá vorum hér á
staðnum, höfðum undanfarna
daga — og nætur — verið að
undirbúa komu þessa fyrsta
hóps nemenda, og var þó, þegar
dagurinn rann upp, margt
fleira en veðrið öðruvísi en
við hefðum kosið þeim til
handa. Og líklega eiga þeir,
sem ekki tóku virkan þátt í
þessari byrjun, örðugt með að
gera sér grein fyrir því, hve
miklum örðugleikum, hún var
bundin að því er ytri skilyrði
snerti, að minnsta kosti ef mið-
að er við þær kröfur, sem nú
eru almennt gerðar til þæginda
og makræðis. Það er því ekki ó-
fróðlegt að minnast í fáum
dráttum hvernig aðstaðan var.
Húsinu hafði verið komið
upp sumarið áður, og var það
orðið fokhelt og upphitunin
komin í lag fyrir snjóa það
haust. En efsta hæðin var ó-
innréttuð. Þetta voru þó ekki
nema tveir þriðju hlutar aðal-
byggingarinnar, sem nú er. Þó
var í ráði að taka 50 nemendur
i skólann þegar þetta fyrsta
haust. Fyrir framlög þriggja
heimila í sýslunni voru þetta
haust gerð þrjú herbergi á
cfstu hæð hússins. Bera þau
herbergi heiti þeirra heimila:
Fjall, Reykjahlíð og Einars-
staðir. Þetta gerði mögulegt að
lcoma svo mörgu fólki fyrir í
húsinu, ef gengið var út frá, að
enn væri satt það fornkveðna,
að „þröngt mættu sáttir sitja“.
Annað, sem mjög varð að
treysta á undir þessum kring-
umstæðum, var að hingað
kæmu ekki menn, sem fyrst og
fremst væru að leita ytri þæg-
inda, heldur væru fúsir til að
leggja nokkuð á sig, til að afla
sér þess, er þeir hugðust hing-
að að sækja. Og reynslan sýndi,
að því hafði verið óhætt að
treysta. Þessi fyrsti nemenda-
liópur á því sinn þátt, og hann
ekki lítinn, í því mikla gengi,
sem skólinn átti síðan að fagna.
Upphitun húsa með lauga-
vatni var þá enn ný og ekkert
skólahús hafði áður verið hitað
upp á þann hátt. Voru sumir
menn trúlitlir á að slíkt mætti
takast. En upphitunin gafst
prýðilega, svo frekar þótti of
en van í þeim efnum. Var þó
veturinn meira en í meðallagi
kaldur, og þá kom svo grimm
stórhríð, að ekki kom önnur
slík næstu 10 ár. Þá sátu hér
um 30 gestir hríðtepptir og
kvartaði enginn um kulda. —
Þetta þykir nú sjálfsagður
hlutur, en það var ekki talið
sjálfsagt þá. En þessi mögu-
leiki til hitunar var aðaltromp-
ið, sem skólinn hafði á hendi að
því er aðbúðina snerti. Og
skólasetningardaginn þótti víst
ölíum gott að koma inn í ylinn,
Eins og gefur að skilja,
skorti skólann alfan húsbúnað.
Rúmstæðum var slegið upp til
bráðabirgða , og sömuleiðis
skólaborðum. I nemendaher-
bergjum voru fyrst í stað eng-
in borð. Rúmstæði og borð í,
herbergin voru svo smíðuð
; smátt og smátt um veturinn af
; nemendunum sjálfum. Var það
þáttur í náminu. Og jafnframt
' nutu smiðirnir þeirrar ánægju
: að finna, að þeir voru að vinna
| fyrir framtíðina, ekki fyrir
sig fyrst og fremst, heldur fyr-
ir þá, sem síðar mundu hingað
koma. Þeir voru að vinna upp