Tíminn - 22.04.1936, Blaðsíða 4

'64
þá stofnun, sem hér var að
rísa. Þeir voru að marka sér
spor, þótt í smáu væri. Og' það
hefir gildi fyrir þá, sem hugsað
geta út fyrir sína persónulegu
hagsmuni. Og þegar nytt hús-
gagn var borið inn í eitthvert
herbergið, var mikil gleði á
ferðum, og meistararnir heiðr-
aðir að verðleikum. En að von-
um urðu sum herbergin að bíða
lengi eftir þessum gæðum, og
ekki komu nógu mörg rúm-
stæði upp þenna fyrsta vetur.
En það var haldið áfram á
sáma hátt þangað til sigur var
únninn.
Eitt var það sem þröngbýlinu
fylgdi og til góðs mátti telja.
Kénnarar og starfsfólk hafði
'c-ngá aðstöðu til sérbúskapar
og varð skólinn fyrir það í
"iyllri mæli eitt samfellt heim-
ili. Allir voru í matarfélagi
skólans og sátu saman við mál-
tíðir. Jók það kynningu manna,
þeirra er annars unnu eklci
beinlínis saman. Og það vaí'
eins og vankantarnir slípuðust
af. —
Ekki var nein aðstaða til í-
þróttaiðkana innanhúss fyrst í
stað, og urðu menn að láta sér
nægja útileiki. En 4. desember
varð mikil breyting á íþrótta-
lífi skólans, og má sá dagur
teljast með fremstu merkisdög-
um í sögu hans. Þá var sund-
laugin tekin til notkunar. Og
þess er vert að geta, að það var
fyrsta yfirbyggða sundlaugin
hér á landi, og tekur því þessi
viðburður ekki til skólans eins.
Og vel mættu þeir, er sundí-
þróttinni unna, minnast þessa
dags, því víst er það, að reynsl-
an um sundlaugina hér flýtti
mjög fyrir því að aðrar slíkar
væru reistar. Var því skólinn
þar brautryðjandi.
Brátt kom það í ljós, að nem-
endurnir kunnu vel að meta þá
óvenjulegu aðstöðu, sem hér
var sköpuð, því áhuginn fyrir
sundnáminu varð mjög mikill.
Urðu margir nemendur á þess-
um fyrsta vetri þá þegar góðir
sundmenn. Hefir það haldizt
jáfnan síðan, og fleiri en einu
mannslífi hefir sundkunnátta
Laugaskólanemenda bjargað á
þeim 10 árúm, sem liðin eru
síðan sundlaugin var opnuð.
Það voru heldur ekki nemend-
umir einir, sem nutu þessarar
aðstöðu. Allt heimilisfólkið,
sem ekki kunni áður að synda,
lærði það nú, frá mlðaldra fólki
’til barna innan 10 ára aldurs.
Að synda inni í hlýju húsi,
þegar stórhríð var úti, það
þótti okkur öllum dásamlegt.
En við, sem læft höfðum að
synda í nærri kaldri tjörn,
næstum á þéssum sama stað,
fúndum þó muninn bezt. —
Unglingar úr nágrenninu fóru
fljótlega að iðka hér súnd, og
sundnámskeið var haldið hér
jóegar skóla var lokið um vorið.
‘Söttu það námskeið 20 ungling-
iír úr nærsveitunum.
Ég hefi bent hér á þann
frumbýlingshátt, sem hér var í
'flestu þenna fyrsta vetur, til
samanburðar fyrir þá, sem síð-
ar hafa verið hér, og til að sýna
það, að vel getur gengið þótt
ekki sé allt fyrir hendi sem
æskilegt væri að hafa. En það
var ekki frumbýlingsskapurinn
einn, sem valdið gat erfiðleik-
um um skólahaldið. Hér var
lika verið að leita að nýjum
leiðum að því er sjálft skóla-
baldið snerti, leita að möguleg-
leikum, til að geta tekið sem
hiest tillit til þroska hvers ein-
staks nemanda. Ég get ekki hér
kómið nánar inn á það atriði,
en það var atriði, sem hlaut
að festast í minni okar, sem
hér byrjuðum, bæði kennara
og nemenda.
TIBINN
Kvennakór skólans. (Kennari Páll H. Jónsson).
íþróttaaðsiaða
við Laugaskóla
Þegar héraðsskólinn á Laug-
um tók til starfa haustið 1925,
var forráðamönnum hans full-
ljóst, að til að ná fullkomnum
árangri af skólavist slíks
skóla, er ekki nóg, „að maður-
inn lifi af einu saman brauði“,
að ekki er nóg að séð sé fyrir
alhliða bóklegri þörf, sé ekkert
slceytt um þá hlið er að líkams-
menningu lítur. Fyrir þessu
hafði þó, þá þegar verið að
nokkru séð, þar sem á öðrum
starfsmánuði skólans var hægt
að taka til notkunar vandaða
sundlaug, upphitaða af lauga-
' atni. Var það fyrsta yfirbyggð
sundlaug landsins, þar sern
hægt var að halda uppi sund-
kennslu allan veturinn, hvernig
sem viðraði.
öllum hugsandi mönnum hlýt-
ur að vera Ijóst, hvílíkt risa-
spor er stigið í áttina til menn-
ingarframfara, þegar skipað er
hlið við hlið aðstöðu til að full-
nægja andlegri og líkamlegri
menntunarþörf æskunnar. Og
eitt slíkt spor er stigið, með
hinum yfirbyggðu sundlaugum
við héraðsskólana. Sundið er
ein af þeim fáu íþróttum, þar
sem um nytsemina verður ekki
deilt, og við íslendingar ættum
ekki hvað sízt að fagna því, að
alþýðlegar menningarstofnanir,
þessa okkar fátæka lands, láta
sér svo annt um að hafa í
heiðri þessa gömlu og sígildu
íþrótt.
En þó að svona vel væri strax
á fyrsta vetri séð fyrir líkams-
menntun við Laugaskóla, þá
voru þó allir styrktarmenn
skólans á eitt sáttir, að það mál
væri ekki fullkomlega leyst, þar
sem ekki var aðstaða til kerfis-
bundinna líkamsæfinga, sem í
daglegu tali nefnist leikfimi.
Því var það að ráðist var í að
byggja vandað leikfimishús,
sem í öllu fullnægði nýjustu
kröfum á því sviði. Og þrátt
fyrir ýmsa örðugleika, þá mið-
aði þessu máli þó svo vel á-
íram, að haustið 1981 var tek-
ið til afnota nýtízku leikfimis-
hús, sem þá mun hafa verið
það fullkomnasta slíkra húsa
hér á landi. Húsið er úr stein-
steypu. í því rúmast leikfimis-
salui' 18X.9X7 m-> geymsla
fyrir leikfimisáhöld, baðklefi
með heitu og köldu vatni, svalir
ætlaðar áhorfendum, og auk
)>ess íbúð fyrir ca. 20 nemend-
ui-. Eftir að þetta mál hafði
verið þannig til lykta leitt, má
segja, að aðstaða til menning-
arlegra viðfangsefna hafi verið
komin í það horf, sem helzt
varð á kosið^
Eins og þao er vitanlegt,
b\;aða gagn og nauðsyn það er,
að iðka leikfimi undir skynsam-
Legri stjórn, eins er það líka
vitanlegt, að sé þar farið á
villugötur, þá getur svo farið,
að tjónið verði óbætanlegt. LTm
val^ á leikfimiskennslu er því
ekki síður ástæða til að vanda,
en um kennslu í öðrum grein-
um. Um það atriði má segja,
að Laugaskóla hafi svo vel tek-
izt, að ekki sé hægt um að
bæta, þar sem þessa kennslu
annast Þorgeir Sveinbjarnar-
son, ungur, áhugasamur og vel
menntaður maður. Hann kom
til skólans þegar íþróttahúsið
var tekið í notkun, og hefir
verið þar síðan, að undan-
teknu í vetur, er hann dvelur
við íþróttanám erlendis. Má
það teljast skólanum sæmd, að
hafa um næstu ár tryggt sér
starfskrafta hans. Þeir foi-eldr-
ar, sem á næstu árum senda
börn sín að Laugum, og það er
þeirra vegna vonandi að þeir
verði margir, þurfa því ekki að
cttast, að jafnframt hinu bók-
lega námi sé ekki vel séð fyrir
aðstöðu til líkamsþroska.
Ólafur Ólafsson,
leikfimiskennari.
Þjónustufólk var hér ekkert
þenna fyrsta vetur. Öll heimil-
isstörf voru unnin af nemend-
unum sjálfum. Nemendurnir
þvoðu föt sín sjálfir, undir um-
sjón konu, sem á heimilinu var.
Ilefir sú skipun síðan haldist.
— Og matreiðslukonurnar voru
líka nemendur skólans. Þær
voru sérstök deild og höfðu
sína sérst-öku kennslukonu, sem
kenndi þeim það, sem að mat-
reiðslu og hússtjórn laut. En
auk þess höfðu þær bóklegt nám
með öðrum nemendum, þótt
þær tækju vitanlega ekki þátt
í mörgum námsgreinum hver
Brytastörfin annaðist einn
kennarinn, og hafði tvo nem-
endur sér til aðstoðar. En full-
erfitt reyndist að bæta bryta-
stöi'funum við fullkomið
kennslustarf, og var það því
ekki gert fleiri vetur. Umsjón
með allri ræstingu hússins
hafði kona skólastjórans, sem
líka var kennari við skólann.
Nú er það starf sameinað um-
sjón með þjónustubrögðum.
Nokkur vísir til bókasafns
var þá þegar við skólann. Skóla-
stjórinn hafði aflað nokkurs
bókakosts til unglingaskóla,
sem hann hafði haldið á
Breiðumýri næsta vetur á und-
an. Lítið lestrarfélag, sem ver-
ið hafði hér í sýslunni, arf-
leiddi skólann að bókum sínum,
sem vóru enskar og sænskar,
og ekki mjög margar að vísu.
Og Björn Jakobsson leikfimis-
kennari, sem er ættaður héðan
úr Reykjadal, gaf skólanum all-
mikið af bókum þetta haust.
Voru bókakassarnii' frá honum
það fyrsta, sem flu'tt var inn
í skólahúsið, sem skólans eign.
Bækurnar voru geymdar inni
hjá skólastjóranum og annaðist
hann útlánin.
Af þessu stutta yfirliti má
nokkuð sjá, við hvaða skilyrði
starfið hér var hafið fyrir 10
árum, en náttúrlega verður
ekki fullkomlega af því ráðið,
hvernig starfið sjálft hafi
gengið. Og um það atriði ber
mér varla að dæma. Einungis
vil ég geta þess, að nemendurn-
ir, sem við fengum þá, voru
yfirleitt þroskaðri en þeir nem-
endur, sem nú koma í skólann.
Elzti nemandinn, sem í skólann
kom, var 35 ára, annar var 28
ára. Líklega hefir enginn þeirra
verið innan 17 ára aldurs. En
nokkuð var hópurinn sundur-
leitur að því er undirbúning
snerti, sem von var til.
Eins og kunnugt er, var sú
nýbreytni tekin hér upp þá, að
nemendur eldri deildar gátu val-
ið sér sérnám. Skiluðu þeir rit-
gjörð um efnið í skólalok og
var það hluti af prófi þeirra.
Ein þessi ritgjörð var birt í
ársriti skólans sumarið eftir.
Vakti sú ritgjörð þá mikla eft-
irtekt. Og enn væri fróðlegt
fyrir þá, sem kynnast vilja
störfum skólans í byrjun að
lesa hana. Fleira er í þessu
fyrsta hefti ritsins, sem upp-
lýsingar gefur um starf skól-
ans þenna fyrsta vetur, og vísa
og til þess.
Tíu ár eru ekki langur tími
þegar litið er til baka, og þó
er breytingin hér á þessum 10
árum geysimikil, jafnvel um-
hverfi hússins er varla þekkj-
anlegt. Þær breytingar ætla ég
ekki að rekja hér, því ég er
ekki að skrifa þróunarsögu
skólans, heldur einungis að
draga fram nokkrar minningar
frá einum vetri, þeim vetri,
sem gleggst er mótaður í minn-
ing mína þeirra 26 vetra, sem
ég hefi fengizt við kennslu.
Laugum 16. febr. 1936.
Konráð Erlendsson.
Skólahættir
ad Laugum
Starfshættir héraðsskólanna
eru i frumdráttum ákveðnir
með héraðsskólalögunum. Að
fylla þá mynd hefir hinsvegar
orðið skólanna sjálfra. Eðlilegt
er, að þar kenni einhvers mun-
ar eftir stað og stund — að
hver skóli hafi að nokkru sér-
snið, og að það snið breytist
með nýjum tíma, nýjum mönn-
um, nýrri getu og getuleysi.
Það fer að vonum, að kunn-
leiki almennings á þessum mál-
um sé eigi nákvæmur, og mis-
skilningur þá stundum meiri en
skyldi, en ætlanda, að gleggri
deili verði ekki ófúslega þegin
af ýmsum, er láta sig nokkru
skipta tilveru og starfsemi hér-
aðskólanna, bæði fylgjendum og
andstæðingum.
Ég vil þá í sem skemmstu
máli gera grein fyrir skóla-
háttum hér á Laugum, eins og
þeir hafa tíðkast, síðan ég tók
hér við störfum (haustið 1933),
með sérstöku tilliti til vetrar-
ins í vetur, ef á milli ber. Vit-
anlega býr þar enn mjög að
fyrri gerð, sem ýmis af ákvæð-
um héraðsskólalaganna munu
hafa verið mótuð eftir á sínum
tíma.
Skólavistai’skilyrði eru, auk
öruggra greiðsluskila, aðallega
heilbrigði og fylling aldurstak-
marks, sem án sérstakrar und-
anþágu er fyrir pilta 17 og fyr-
ir stúlkur 16 ár. Kveðið er á
um tveggja vetra nám, i eldri
og yngri deild (e. d., y. d.).
Allmargir nemendur hafa þó
verið aðeins einn vetur, flestir
í y. d., en nokkrir hafa fengið
viðtöku beint í e. d. Námsefni
beggja deilda er nú að mestu
leyti bundið; þó má nefna, að
nám í ensku er frjálst. Hefir
verið lagt niður í e. d. sérstakt
„aðalnám" annað en smíðar.
Það sérnám hafa jafnan stund-
að 8—10 nemendur, flestir úr
e. d., þ. e. við allmikið bóknám
þar jafnframt, og nokkrir aðr-
ir, eftir því sem rúm hefir verið
til. Þátttaka í íslenzku og reikn-
ingi er skyld öllum smíðanem-
um, nema sérstaka kunnáttu
hafi fyrir í þeim greinum.
Þó að í starfsemi og áhrif-
um héraðsskólanna geti varðað
engu minna urn ýmsa aðra
þætti en sjálft námið, — það,
sem venjulega er nefnt svo —,
hlýtur það samt að vera aðal-
þátturinn, sem að efni og vlnnu
ber að föngum að vanda; ella
munu hinir og vilja reynast
haldlitlir. Þol til þessa náms á
að tryggjast auk útivistar, 1 st.
daglega, með iðkun íþrótta leik-
fimi og sunds, sem skyldra
námsgreina öllum ófötluðum
nemendum.
Til fróðleiks fylgir hér yfir-
lit yfir vikulegan kennslu-
stundafjölda námsgreinanna, og
á hann jafnt við báðar deildir,
þar sem annars getur ekki.
Bein fyrirlestrakennsla fer eigi
fram. Skal fyrst talið óbóklegt
nám.
Leikíimi: Piltar hafa 5 st.
(einn dagur fellur úr í viku
vegna þvotta og smíða) ; stúlk-
ur 4 st. (að jafnaði).
Sund. 3—4 st.
Söngur: Hjá piltum 2 st.,
stúlkum 2 st., blandaður kór 2
st.
Handavinna: Piltar smíða 4
st. í einu hálfsmánaðárlega;
stúlkur hafa hannyrðii' og ein-
faldan fatasaum 4 st. á viku.
Teikning: Hún er nú kennd
aðeins í y. d., 2 st. Stúlkur taka
sökum meiri hándavinnu sinn-
ar eigi þátt í henni.
Þá eru hinar bóklegu greinar:
Islenzka: Málfræði 2 st.
(skrifleg verkefni að staðaldri).
Ritgerð 1 st. (yfirlit yfir
heimastíla, sem gerðir eru einn
í viku). Réttritun 1 st. Bók-
menntir 2 st.
Reikningur 4 st.
Danska 4 st. Stíll vilculega.
Saga: í y. d. íslandssaga 3
st. í e. d. mannkynssaga, 2 st.
Landafræði 2 st.
Þjóðskipulagsfr.: I y. d. 1 st.
Náttúrufræði 2—3 st.
Heilsufræði: í y. d. 2 st.
Eðlisfræði: í e. d. 4 st.
Enska: 3 st. Stílar öðru
hvoru (2 flokkai', frjáls þátt-
taka).
Enn má geta, að lítilsháttai'
hefir verið reynt til með leið-
beiningar í lestri og skrift.
Um námsmagnið gefur þessi
upptalning litla hugmynd, og
vinnst hér ekki rúm til að
greina þar nánar frá.
Undirbúningur nemenda er
næsta misjafn. Búa flestir ná-
lega eingöngu að þeirri kunn-
áttu, er fullnaðarpróf kvittaði
fyrir, og þá tíðum rýrnaðri
nokkuð að vonum. Vill þar eigi
allsjaldan reynast talsvert bil
milli fyrirmæla og fram-
kvæmda. Er það að vísu ekki
óvænt, svo vel sem það fyrir-
brigði er þekkt á íslandi; en af
því leiðir, að mikil vinna geng-
úr, einkum í y. d., til að „undii'-
staðan sé réttleg fundin“, eí'
verða mætti sú undirstaða, er
var eigi lögð og ef til vill varð
eigi lögð af þeim aðilja, er það
verk var í orði kveðnu ætlað.
Þyrfti hér í skólanum meira, en
ekki minna, að að gera. Lestur
og skrift þyrfti að taka betri
tökum. Réttritunarkennslan er
sízt um of, og æskilegt væri að
geta aukið við bókmenntirnai';
en áslcipað þykir þegar með
því, sern er.
Reynt hefir verið að taka til-
lit til mismunandi undirbún-
íngs og hæfileika, m. a. með því
að kenna nokkrar gréinar í
flokkum eftir kunnáttustigi.
Auk fyrirskipaðs vorprófs
hefir nú í tvo vetur farið fram
rnisvetrarpróf, til glöggvunar,
æfingar og áherzlu, og hefur
nemendum líkað vel sú tilhög-
un.
Dagleg stundaskipun er í
stórum dráttum þessi:
Vökuhringing kl. 7,30, kennsla
hafin 8,10, og stendur að
mestu yfir til 4, með morgun-
verðarhléi 8,55—9,10, útivist 11
—12 og hádegisverðarhléi 12—
1,10. Kl. 4 er síðdegisdrykkur,
og er þá lokið kennslu að
mestu. Eftirlit er haft með
lestrarnæði í stærstu kennslu-
stofunni (,,Salnum“) til kveld-
verðar, sem er 7,30. Nemendur
séu komnir á herbergi sín 10,30
og húsum þá lokað. Ljós (raf-
rnagn) eru höfð á göngum og
úti um nætur, og eins leyfð á
herbergjum nemenda. 1 vetur
var líkt eftir úrræðum stærsta
héraðsskólans, þó að nokkru
væri skemmra farið, þannig, að
piltar og stúlkur skyldu eigi
heimsækjast á herbergjum eft-
ir kveldverðartíma. Að reglunm
sé haldið — og hún haldin, er
a. m. k. að ýmsu leyti ávinn-
ingur, og kemur ekki hótfyndni
til.
Þess skal getið, að í fyrra-
vetur var klukkunni flýtt um
eina stund, og þótti gefast svo,
að því var haldið í vetur. Áður
mun hafa verið gripið til þessa
ráðs til ljósmetissparnaðar, en
nú kom það upphaflega til, að
birtu þraut við útivist, er í
fyrra vetur var tekin í tveim-
ur flokkum 11—12 og 3—4),
og þótti þessi breyting ráðlegri
en tilsvarandi færsla á stunda-
skrá. — Sumum mun finnast
fátt um þetta, þó að lítt hafi
þess gætt hér. En myndi hitt
eigi réttara, að athuganda sé,
hvort eigi bæri að taka svipað
íáð fyrir þjóðina alla, a. m. k.
á sumurum —? Þeir, sem fæl-
ast búmannsklukkubraginn,
geta minnzt erlendra dæma,
bæði frá stríðsárunum og síðai'.
Þetta myndi jafna nokkuð
skammt árdegi og langt síð-
degi kaupstaðanna, og sakaði
ekki í sveitunum heldur. Því ev
fagnað, að þar hafi útvarpið
kveðið niður hina almennu
ringulreið klukkutalsins, en
jafnframt hefir dagurinn víða
stytzt um eina morgunstund.
Um helgar — laugardags- og
sunnudagskveld — eru skemmt-
anir og málfundir, IV2—2V2
tíma. Annast það félag allra
nemenda og starfsmanna skól-
ans. Haldið er upp á öll tvítugs-
afmæli pilta og átján ára af-
mæli stúllma, er til falla.
Skemmtiferðir hefir tíðarfar
bannað að mestu í vetur.
Lengst verið komizt að Goða-
fossi. — Skólinn kréfst algerðs
vinbindindis, og reykingar eru
bannaðar innanhúss, einnig
gestum á samkomum.
Mötuneyti skólans er stjórn-
að af skólabryta, og greiða
nemendur fæði kostnaðarverði.
Að matreiðslu vinna þeir ekki,
en að framreiðslu að nokkru.
Aftur annast þeii' undir um-
sjón, ræstingu skólahúsanna að
mestu og þvo sjálfir fatnað
sinn, en um viðgerðir á fötum
pilta er séð af skólans hálfu. '
Mörgum mun hér þykja nóg
komið, og skal gert að vilja
þeirra að hætta. Þó myndu
flestir, er fyrir voru ókunnug-
ir, en gjarna vildu kynnast
skóla sem þessum, enn hafa
margs að spyrja, er hér er lítt
getið eða alls ekki, þannig um
aðstöðu ýmsa og útbúnað, og
síðast, en ekki sízt, um sjálfan
árangurinn. Þeirri spurningu
hefi ég ekki viljað reyna að
svara hér.
Lttifur Á«ff«tnMon.